Bronnen

- Reader: Methodiek- Boek: vormen van Letters, Nijgh Versluys- Wikipedia.org/wiki/letter

De reader Methodiek heb je gedurende dehele opleiding bij de hand. Raak het niet kwijt. Een digitale versie (pdf) is beschik-baar op Weebly. In de reader lees je over het creatieve proces, de stappen die je moet ondernemen.

Lessenoverzicht

Om je alfabet digitaal uit te werken krijg je een aantal Adobe Illustrator instructies.Uit deze lesbrief krijg je 10 toetsvragen.

Planning

Week 35: Presentatie uitvinding boekdruk-kunst

Week 36: Ontwikkeling van de letterWeek 37: Onderdelen van de letterWeek 38: Typografisch vierkant

Opdracht: systeemletter alfabetWeek 39: Uitwerking opdracht analoogWeek 40: VervolgWeek 41: Uitwerking opdracht digitaalWeek 42: UitprintenWeek 43: HerfstvakantieWeek 44: Toetsweek kennistoets

Inleveren: - opdracht 1x A3 analoog, - opdracht 1x A3 digitaal

LesBrief typografie BLok1 cohort 2015 mediavormgeving rocfriesepoort doc. rjoopdracht typografie BLok 1 ontwerp je eigen systeemletter alfabet

o bedenk een systeem alfabet op basis van een typografisch vierkant

o je krijgt een stramienvel op A3 formaat. (of download via weebly website om uit te printen)

o schets op je stramienvel alle lettertekens (A t/m Z) van het alfabet met potlood

o als je klaar bent ga je met behulp van Adobe Illustrator je alfabet digitaal uitwerken

o je maakt een foto van je ontwerp en gebruikt het als sjabloon in Adobe Illustrator

o in Illustrator gebruik je het pengereedschap om je schets uit te werken

o je print de digitale versie van je alfabet uit

o je leert de theorie uit dezelesbrief voor de kennistoets

BeoordeLing

o Theorietoets typografie Blok 1.o Uitwerking opdracht alfabet analoog.o Uitwerking opdracht alfabet digitaal.

Inlevermoment opdrachto 1x anal00g op A3 formaat (getekend)o 1x digitaal op A3 (uitgeprint)o De digitale versie 1x een dropbox-link

sturen naar de docent.

Criteria die meetellen voor je beooordeling Werkhoudingo Je stelt vragen wanneer het niet

duidelijk is en komt gemaakte af-spraken na

o Aanwezigheido Inzeto Netheid

Te behalen studiepunten: 2.0 EC

18

naam: klas:

leerlingnummer: opleiding:

slb docent:

Als we het over typografie hebben dan gaat het om de

schriftelijke boodschappen in de vorm van letters,

teksten in drukwerk. Boeken, tijdschriften, brochures

kortom alles wat gedrukt wordt, maar ook op de televi-

sie, op vrachtauto’s, borden en beeldschermen.

De letters van deze teksten hebben allemaal hun eigen kenmerken en verschijnen in verschillende vormen, dik-ten, grootten en typen. Dat is het terrein van de typografie. Letters moeten altijd op een bepaalde manier op de pagina geplaatst worden. Is er veel of weinig witruimte nodig? Waar komen afbeeldingen te staan? Moet er kleur gebruikt worden? Daarover gaat typografische vormgeving.

Een goede typografie en een juiste vormgeving zorgen ervoor dat de boodschap die moet worden overgebracht, te begrijpen is.

Mensen hebben, sinds ze bestaan, geprobeerd boodschap-pen aan elkaar te vertellen door middel van tekens: op rotswanden en boombast, kleitabletten, later op perkament en wastafeltjes, nog later op papier. Uit die tekens ontstond op den duur het alfabet zoals wij dat tegenwoordig ge-bruiken. Vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst rond 1440 ging men gebruik maken van losse loden letters. In de laatste vijftig jaar van de twintigste eeuw, zo ongeveer vanaf 1950 kenden we de niet te stuiten opmars van het fotograf-isch zetten en de digitale wereld.

In onze maatschappij is het overbrengen van informatie belangrijker dan ooit. We worden overspoeld met infor-matie via boeken, kranten, televisie en internet. Al die informatie nemen we in ons op via materialen als letters, lijnen, bijzondere tekens en afbeeldingen, bewegend of niet. Typografie is de kunst om deze informatie-materialen zo te rangschikken, dat de inhoud begrijpelijk wordt. Hoe beter dit gebeurt, hoe gemakkelijker de lezer de informatie zal opnemen.

Ontwikkeling van de letter We beperken ons tot de Latijnse letter, die waarschijnlijk is afge-leid van de Griekse letter, die op zich weer afkomstig was van het Phoenicische schrift. In de loop van de eeuwen zie je uiteindelijk geleidelijk de vorm van onze letters ontstaan.

Typografie houdt zich bezig met tekstu-

ele vormgeving, en wordt in de meeste

gevallen toegepast om het doel en de

inhoud van een tekst te ondersteunen.

Een tekst moet bijvoorbeeld prettig

leesbaar zijn. Daarom worden teksten

in boeken en kranten vaak uit een let-

tertype met schreef gezet, maar op

het beeldscherm juist vaak met een

schreefloos lettertype zoals Verdana of

Tahoma opgemaakt.

Voor een reclame of waarschuwings-

bord is het van belang dat woorden

opvallen door ze met felle kleuren te

accentueren. In een lange tekst wordt

het juist als storend wordt ervaren

wanneer er vetgedrukte woorden uit-

springen en wordt bij voorkeur cursive-

ring gebruikt om de lezer zijn aandacht

te trekken. Ook met andere zaken die

de leesbaarheid van een tekst beïn-

TOEPASSING VAN TYPOGRAFIEvloeden houdt typografie zich bezig.

Bijvoorbeeld voor welke doelgroep het

bestemt is en hoe de indeling is van

een pagina.

De typograaf let op:

De zetbreedte (regellengte): de breedte

van een tekstblok of kolom. De typo-

graaf let daarbij op het maximum aan-

tal tekens of woorden per regel. Bij een

tekst met te lange regels moet het oog

van de lezer namelijk een te grote af-

standssprong maken van het eind van

de regel naar het begin van de volgen-

de. In het algemeen worden maxima

gehanteerd van gemiddeld ca. 85 te-

kens (inclucief spaties en leestekens)

of van gemiddeld twaalf woorden.

- de diverse lettergroottes (corpsen)

en -soorten Door een combinatie

daarvan (naast o.a. kleurgebruik)

kan de typograaf de diverse tekst-

elementen visueel onderscheidend

maken en daarmee de inhoudelijke

hiërarchie goed visualiseren en orde

nen. Letterfamilies bestaan uit

diverse lettersoorten, meestal mini-

maal romein (normaal), vet,

cursief en vet-cursief. Er zijn ook

uitgebreide letterfamilies, die dan

bijv. als extra lettersoort

vet-cursief, halfvet, extra vet,

versmald en verbreed hebben.

- de interlinie: het wit tussen twee

regels.

- de regelafstand: de grootte van de

letter (het korps) opgeteld bij de

grootte van de interlinie. (Voorbeeld:

corps 10 punt + 4 punt interlinie

geeft een regelafstand van 14 punt.)

- de woordspaties: het wit (de ruimte)

tussen twee woorden.

- de letterspatiëring: het wit tussen

de letters onderling

- de leestekens

- de gebruikte letterfamilie(s)

(lettertypen).

- het vaste (verticale) tussenwit

(bij meerdere kolommen)

- het bijeenblijven van inhoudelijke

‘eenheden’

in een matrijs plaatste, is een methode

die ruim vijf eeuwen lang is toegepast

en waarbij vele conventies ontwikkeld

zijn die ook in modernere technieken

nog terug te vinden zijn. De drukkunst

heeft vele innovaties gekend, zoals de

vlakdruk (offset), de rotatiepers, de

zetmachines van Monotype en later

Linotype, en heden ten dage de PC.

Deze laatste maakt het voor eenieder

mogelijk zelf teksten op te maken en

de rol van typograaf te vervullen. Veel

mensen gebruiken het tekstverwer-

kingsprogramma Word of

Een tekst moet bijvoorbeeld prettig leesbaar zijn. Daarom worden teksten in boeken en kranten vaak uit een letter-type met schreef gezet.

op het beeldscherm wordt vaak met een schreefloos let-tertype zoals Verdana of Tahoma gewerkt.

Typobasislijn

Kap

tiaal

hoog

te

x-hoogte

stam oog

schreefFriesepoort Drachten Grafimedia MVGO-AB/CD P1 2010-2011 Leergebied basistypografie

We beperken ons tot de Latijnse let-

ter, die waarschijnlijk is afgeleid van

de Griekse letter, die op zich weer

afkomstig was van het Phoenicische

schrift. In de loop van de eeuwen zie

je uiteindelijk geleidelijk de vorm van

onze letters ontstaan. Het Latijnse

schrift bestond oorspronkelijk alleen

uit kapitalen, die onder andere wer-

den gebruikt voor in steen gehouwen

inscripties.

Naast het houwen in steen werd er ook

geschreven met allerlei gereedschap

op verschillende ondergronden. In de

tijd van Karel de Grote (zo rond het jaar

800) is de vorm van schrijfletters vast-

gelegd, en onder de naam minuskel

gestandaardiseerd. Uit die minuskels

zijn rechtstreeks onze onderkastletters

voortgekomen. In de periode tussen

800 en 1350 werd de gothische let-

ter veel gebruikt, het zogenaamde ‘gebroken schrift’. Dit had waar-schijnlijk met de zuinigheid van die letters te maken: ze nemen in ver-houding heel weinig ruimte in.

Typografie

InleidingMensen hebben, sinds ze bestaan, geprobeerd boodschappen aan elkaar te vertellen door middel

van tekens,: op rotswanden en boombast, kleitabletten, later op perkament en wastafeltjes, nog la-

ter op papier. Uit de tekens ontsond op den duur het alfabet zoals wij dat tegenwoordig gebruiken.

Vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst rond 1440 ging men gebruik maken van losse lodenlet-

ters. In de laatste vijftig jaar van de twintigste eeuw, zo ongeveer vanaf 1950 kenden we de niet te

stuiten opmars van het fotografisch zetten en de digitale wereld. In onze maatschappij is het over-

brengen van informatie belangrijker dan ooit. We worden overspoeld met informatie via boeken,

brochures, reclamefolders, kranten, televisie, computerprogramma’s, internet. Al die informatie

nemen we in ons op via materialen als letters, lijnen, bijzondere tekens en afbeeldingen, bewegend

of niet. Typografie is de kunst om deze informatie-materialen zo te rangschikken, dat de inhoud

begrijpelijk wordt. Hoe beter dit gebeurt, hoe gemakkelijker de lezer de informatie zal opnemen.

In dit hoofdstuk maak je kennis met het ontstaan van onze letters, de kenmerken en onderdelen

van letters, en met de verschillende maten die voor letters en hun onderdelen worden gehanteerd.

MinuskulRond 1470 kwam in Italië een letter-

vorm in de mode die we nu kennen als

‘romein’. De lettervorm daarvan wordt

bepaald door het schrijven met de

brede pen, die zo wordt vastgehouden

dat de streken van links boven naar

rechts onder het breedst zijn en die

van links onder naar rechts boven het

dunst. Het contrast-dus het verschil

tussen dik en dun-is tamelijk klein.

Rond 1500 werd de cursief als zelf-

standig lettertype naast de romein ont-

wikkeld door Francesco Griffo do

Bologna. Francesco werkte in op-

dracht van Aldus Manutius, de eerste

KAPITALEN

��

Digitale letterproductie

In1965werddigitalebelichtingmetdekathodestraalbuisgeïntrodu­ceerd.Deletterswerdennietinéénkeerbelichtopfotopapiermaarlijnvoorlijnopgebouwdvanuiteengestructureerdsysteem.[afb.]Dedigitalegegevenswerdeninhetcomputergeheugenopgeslagenenbevatteninformatieoverwelkevierkantepuntjesdeeluitmaaktenvaneenletter.Eenpunt(Bit)besloegmaarweiniggeheugenomdatdezealleendetweewaarden0(wit)of1(zwart)konaannemen.EenverzamelingvanBit­puntenwerdBitmapgenoemdenbestonduitdevolledigelettervorm.DezeBitmapinformatiewerddoorgegevenaandekathodestraal.Dieprojecteerdeophetbeeldschermdepuntendiesamendelettervorm­den.[afb.]Voorhetbeeldschermwasfotografischmateriaalgeplaatstzodatdezeophetzelfdemomentzouwordenbelicht.Doordatdeletterswarenopgebouwduitvaststaandebanen,werdendelettervormenopsommigeplaatsenrafelig.[afb.]Ditwaseennadeelvanhetsysteemwaardoormenopzoekgingnaaranderemogelijkheden.

Doordatmensteedsopzoekgingnaarsnellereenbetereproductie­techniekenmaaktedefotozetmachineverschillendefasesdoor.Dezefotozet­techniekenblekenachterafslechtseenovergangsfasetezijnmaarhaddenweldegelijkinvloedopdeveranderingvanlettervormen.Vooraltraditioneletypografenvondenhetfotografischzettenmaarwatonhandiggerommel.Dezetechniekenwarenvolgenshenzoslechtdatdelettersdieervoorgemaaktwerden,moestenwordenaangepast.

�2

Verticaalopgebouwdelettern&gmetkathodestraalbuis,

1965

Horizontaalopgebouwdeletternmetrafeligeranden

Werkingvaneendigitalefotozetmachinemetkathodestraalbuis,

1965

��

RonderasterpuntenDoordebeperkingenvanhetvorigealfabetkreegSchroferbehoefteaanlettervormenmetmeermogelijkheden.Hijbedachteenalfabetdatwasopgebouwduitzominmogelijkronderasterpuntenwaarbijdeversprin­gingenzowelrondalsdiagonaalleken.Hierdoorvuldehijhetalfabetaanmetnog2varianten,namelijkeengevuldelettermetrondevormeneneenoutlinelettermetdiagonale45°hoeken.[afb.]Demogelijkhedenomveranderingenaantebrengenbinnendelettersenhetgebruikervanwarenergbelangrijk.Dezemogelijkeveranderingenpastehijtoeopeenomslagvan‘Sémiologiegraphique’.[afb.]Doorhetgebruikvanderastertechniekkondendeletterssamensmeltenmethetbeeld.Schro­fergebruiktedaarbijtweeexemplarenvandezelfdefoto.Ineenvandetweegerasterdefoto’shaaldehijallepuntenwegdienietvoordelettersbestemdwaren.Dezeafbeeldingvoegdehijvervolgenstoeophetrastervandeonbewerkterasterfotoenverschoofditfotografischeschermietszodatopdezemanierdetekstzichtbaarwerdinhetbeeld[afb.]

OnleesbarelettertekensDoorhetmislukkenvantweeomslagengingSchroferverderzoekennaarvormenmeteenzogrootmogelijkedichtheid.[afb.]Hoeweldeleesbaar­heidvoorhemnietzobelangrijkwasalsdevormenkneedbaarheidvanhetsysteem,zorgdedeonleesbaarheidjuistvooreenextraspan­ning.Dezetegenstrijdigheidleiddetothetmakenvaneenonleesbaaralfabetmetvrijwelgelijkevormen.[afb.]Hetdoelvanditalfabetwasgelijkmatigestructurentekunnenvormen.OndanksdeonleesbaarheidwerdendetekensdoorSchrofergebruiktopeenserieomslagenvoordewetenschappelijkeuitgeverijMouton&Co.[afb.]Detitelwasinkleinelettersduidelijkopdeomslagleesbaar.Alsmengoednaarhetabstractebeeldkeek,konmenverticaalin3kleurennogmaalsdetitelterugvinden.

�2

JurriaanSchrofer Experimentennaar

dichtelettervormen,1970­71

JurriaanSchrofer Experimentenmet

pixelalfabetopomslagSemiologieGraphique,1973

JurriaanSchrofer Pixelslfabetuitzomin

mogelijkrasterpunten,1973

JurriaanSchrofer Onleesbarelettervormen,

1970­71

JurriaanSchrofer Onleesbarelettersop

omslagenMouton, 1971

JurriaanSchrofer GedichtJ.C.vanSchagen

metpixelalfabet, 1973

Het typografische vierkantDit is een denkbeeldig vierkant waarvan de horizontale en verticale afmeting gelijk is aan die van het in gebruik zijnde corps. Het aantal eenheden per vierkant, verschilt per fabrikant. Het originele eenhedensysteem zoals dat door de letterontwerpers in de loodtijd werd gehanteerd bestaat uit 18 eenheden. Veel voorkomende eenhedensystemen in fotozetsystemen zijn: 48, 54 en 96. Hoe meer eenheden per vierkant, hoe fijner de breedtewaarde van een karakter kan worden gesteld. Dit is bijvoorbeeld belangrijk in verband met de spatiëring, dat wil zeggen het toevoegen of weghalen van extra wit tussen de letters. Daarom zijn de moderne digitale fonts ontworpen op eenhedensystemen van 1 .000 of meer eenheden per vierkant.

Systeemletter opgebouwd uit dots

Systeemletter gebasseerd op een typografisch vierkant. Het letterbeeld is opgebouwd uit horizontaal- en verikaalgevulde blokjes.

Letterontwerp uit 1517

Schema van een fotografische zetmachine

2 7

Het begrip corpsEr zijn verschillende omschrijvingen voor het begrip corps in omloop. Enkele voorbeelden:- het corps is de letterhoogte- het corps is de letterhoogte plus het minimaal benodigde wit- het corps is de afstand van basislijn tot basislijn bij regels zonder

interlinie- het corps is de Hp-hoogte- het corps is de Kp-hoogte.

Een definitie die veel wordt gehanteerd is: het corps is de Kp-hoogte, dat wil zeggen de afstand tussen het hoogste punt van de stokletters en het laagste punt van de staartletters (gemeten in millimeters of punten). Of de afstand die minimaal nodig is om te voorkomen dat stok- en staartletters van opeenvolgende regels elkaar raken.

RegelafstandDit is de afstand van de basislijn van de ene regel tot de basislijn van de volgende regel. Andere woorden voor regelafstand zijn : regelhoogte, regeltransport, filmtransport, filmadvance en line-space. Ten onrechte gebruikt men voor regelafstand ook wel eens de term interlinie. Het woord interlinie stamt uit het tijdperk van het loodzetten; het is het wit dat tussen de regels werd gevoegd om een grotere afstand tussen de regels te bereiken.

H f x g bH f x g bx x d p d p

Dwarsstreep

Stok

Vlag

Korpsbreedte

Oog

Kap

itaalho

ogte

x-ho

ogte

Staart

Topschreef

Oog

De taal van de letterElk onderdeel van een letterheeft een naam.

Times NewRoman

Baskerville Times New Roman Baskerville

Invloed van de x-hoogteDe x- hoogte is de hoogte van de onderkast x, die bepaalt hoe groot de letter oogt. De x-hoogte varieert per lettrtype: zo heeft de Baskervile een geringe x-hoogte, en de Times New Roman juist een grote- bij gelijke korpsgrootte. Letter-typen met een grote x-hoogte hebben meestal kleine staarten en stokken, bij lettertypen met een kleine x-hoogte zijn staart en stok juist groot.

De anatomie van letters

  We slaan meestal nauwelijks acht op letters, maar het maken van een keuze uit verschillende lettertypen vereist grote zorgvuldigheid en veel inzicht. Bekijk, voordat je zich bij het ontwerpen op de typografie richt, een aantal afzonderlijke letters en verdiep je in hun uiterlijk en stijl. Vergroot de letters met een factor van honderd procent - niet moeilijk op een computerscherm - en bestuur hun vormen. Als je de lettertypen zelf als ontwerpen kunt beschouwen, ben je zo ver dat je typografisch interessante opmaken kunt creëren

LettertypenKennis van de structuur van letters is van essentieel belang om de verschillen tussen lettertypen te kunnen begrijpen. Dankzij deze kennis kan de ontwerper een goede keuze uit de vele beschikbare lettertypen maken. De typografie kent een uitgebreide terminilogie, met begrippen als “korpsgrootte”, ‘shreefloos”, :stok: en “staart”, die informatie over de eigenschappen van een lettertypege-ven. Wie wil kunnen beoordelen of een lettertype al dan voor een bepaalde toepassing geschikt is, moet de eigenschappen van verschillende lettertypen kunnen vergelijken.

De anatomie van

letters

6 3

Corps

Interlinie

Regelafstand

Basislijn

Orepre lamus dellam, consedit mint, ut volligenimi, ut et versperibus a num quas re, sum qui dolum repel illes natur as ele-cati non nus eatis aut et ent ex estende bitio. Ullupti onseque elia doluptam et re-rupie ntotatus porro invelesto int reperup istrum fuga. Namet autatur atemperuptas provitatem ipsanimus diosae ipsandis ulparunt aperum quia dolorpos doloriame cum dolorectem quam, susandia andicil ilitem et facestion et et quosapi tatusto do-luptur, qui adis elestrum harunti doluptate pratium remque voluptae volest et omnia volorrum ipsae nos etus, vel es everae re-pudis exerro ipienim invendunt que od ex enda evenihi licaboreiur as id que cus.Re plam, conseque rendella derchil ex-cest abo. Renes et, volora dellabo riati-bus.Qui venimus evel molupta pos ipsae re, sa evel intissi abo. Quia at eos aciis ipiscilicit acest fugitem fugia derfersperum solupta tibus, sinit que molorum quae magnatiis aut vendi berio doluptatqui blant, que solorrum nus min reribuscium verum ulpa pernatis seque voloriaest evel mil impos dent oditatusanis et, autest faccus dolore que eiciae evercit magnihilique et rectatur? Qui cus, secus reptatem que ex etusapis re, am lamendi tatios moditias maios dem alia into optatisit eseque cor-rum endae volent audae posapiet laut ex-plautem iliquis untem quis none dempe si nimil idesse ipid et fugit, ariandu cipsandi non et quae dolor seque nusciun tiores-sum vercid unti sumquis autem ipsa qui ducide et quuntorrum et vel ium el maior-en dicimi, te volut exereiunt alia nimus.Mi, simus maximus qui cuscit volor ac-cum reiusae lab iur reperna turibearum et volum qui is qui nos mollaut eos pariberro es quia sequo odiciis doloritatur?Ratque nonesti aesercia quo blatiur, ipsa sinctatiae in nullorae pere sinum autem et, tem con reribea quatum dis volore erum-

Orepre lamus dellam, consedit mint, ut volli-genimi, ut et versperibus a num quas re, sum qui dolum repel illes natur as elecati non nus eatis aut et ent ex estende bitio. Ullupti on-seque elia doluptam et rerupie ntotatus porro invelesto int reperup istrum fuga. Namet autatur atemperuptas provitatem ipsanimus diosae ipsandis ulparunt aperum quia dolorpos doloriame cum dolorectem quam, susandia andicil ilitem et facestion et et quosapi tatusto doluptur, qui adis elestrum harunti doluptate pratium remque voluptae volest et omnia volorrum ipsae nos etus, vel es everae repud-is exerro ipienim invendunt que od ex enda evenihi licaboreiur as id que cus.Re plam, conseque rendella derchil excest abo. Renes et, volora dellabo riatibus.Qui venimus evel molupta pos ipsae re, sa evel intissi abo. Quia at eos aciis ipiscilicit acest fugitem fugia derfersperum solupta tibus, sinit que molorum quae magnatiis aut vendi berio doluptatqui blant, que solorrum nus min reri-buscium verum ulpa pernatis seque voloriaest evel mil impos dent oditatusanis et, autest faccus dolore que eiciae evercit magnihilique et rectatur? Qui cus, secus reptatem que ex etusapis re, am lamendi tatios moditias maios dem alia into optatisit eseque corrum endae volent audae posapiet laut explautem iliquis untem quis none dempe si nimil idesse ipid et fugit, ariandu cipsandi non et quae dolor seque nusciun tioressum vercid unti sumquis autem ipsa qui ducide et quuntorrum et vel ium el maioren dicimi, te volut exereiunt alia nimus.Mi, simus maximus qui cuscit volor accum rei-usae lab iur reperna turibearum et volum qui is qui nos mollaut eos pariberro es quia sequo odiciis doloritatur?Ratque nonesti aesercia quo blatiur, ipsa sinctatiae in nullorae pere sinum autem et, tem con reribea quatum dis volore erumqua simusam intis apid modisinimus perit, invenet, officide etur, odition sendis ea imincientium nihilis dis rendebit lit, nonecte cuptat faci reped et quo tenis ilissum experspe rera sitaes-

Lettertype: Arial 1o ptRegeleafstand 12 pt

Lettertype: Adobe caslon pro 1o ptregelafstand 12 pt

Bij het opmaken van tekst is een juiste lettertypekeuze (font) in verhouding met de gekozen regelafstand bevor-delijk voor het lezen.

Hoofdkenmerken van de letterOm typografie goed te kunnen toepassen moet je weten wat corpsgrootte, interlinie, regelafstand,letterbreedte, spatiëring, kapitaal, onderkast en-zovoort inhouden.

Drukletters onderscheiden zich van elkaar door hun verschillende vormen.Daarbij maken we onderscheid tussen:• kapitaal en onderkast• romein en cursief (italic)• letters met en zonder schreven

Kapitaal en onderkastHet alfabet bestond oorspronkelijk alleen uit hoofdletters. In de drukkerijwereld noemen we dat kapitalen. Pas veel later ontstond de kleine letter. Het werd gewoonte om hoofdletters alleen toe te passen aan het begin van een zin of van een eigennaam, in hoofdstukkoppen enzovoort.Dat wij de kleine letter onderkast noemen, stamt uit het tijdperk waarin met loden letters werd gezet. De loden letters werden opgeborgen in let-terkasten: de kapitalen in de zogenoemde ‘boven-kast’, de kleine letters in de ‘onderkast’.

Letterkast

‘Ko’ in schreef en daaronder in schreefloos

4 5

1 2 3

4 5 6

7 8 9

1. Schreef met consoolhakjes2. Rechthoekige schreef3. Haarlijnschreef4. Wigvormige schreef5. Gezwollen schreef6. Rechthoekige schreef met consoolhaakjes7. Ruitvormige schreef8. Dwarshaal9. Knotsvormige schreef