Op zoek naar de op... · 2019. 6. 27. · De Oude Dender stroomt vervolgens door het...
28
pag. 1 Op zoek naar de bronnen van de … Vondelbeek
Transcript of Op zoek naar de op... · 2019. 6. 27. · De Oude Dender stroomt vervolgens door het...
pag. 1
Op zoek naar de
bronnen van de …
Vondelbeek
pag. 2
Inhoud 1 Voorwoord ........................................................................................................................................ 3
2 Het Denderbekken en zijn deelbekkens........................................................................................... 4
3 Beken en zijbeken van de rechterkant van het deelbekken Beneden-Dender ................................ 6
3.1 De Oude Dender ..................................................................................................................... 6 3.2 De Pasbeek ............................................................................................................................. 6 3.3 De Windgatbeek ...................................................................................................................... 6 3.4 De Steenbeek, Schuurkensbeek en Wiezebeek ofwel Bandsloot .......................................... 6 3.5 De Vondelbeek, Wiesbeek of Brabantse Beek ....................................................................... 7
3.5.1 De naam Vondelbeek .......................................................................................................... 7 3.5.2 Verloop ................................................................................................................................ 7 3.5.3 De monding van de Vondelbeek ......................................................................................... 7 3.5.4 Zijbeken van de Vondelbeek ............................................................................................. 11
4 Overstromingen .............................................................................................................................. 13
4.1 Oorzaken van overstromingen .............................................................................................. 13 4.2 Beheer waterlopen ................................................................................................................ 13 4.3 Tot begin jaren 90 .................................................................................................................. 13 4.4 Eind jaren 90 tot nu ............................................................................................................... 15 4.5 Wachtbekkens ....................................................................................................................... 15 4.6 Conclusie ............................................................................................................................... 15
5 Waterbeheer in de streek ............................................................................................................... 16
5.1 Wachtbekkens ....................................................................................................................... 16 5.1.1 Het wachtbekken Dries in Denderbelle ............................................................................. 16 5.1.2 De wachtbekkens Fochel west en Fochel oost ................................................................. 16 5.1.3 Het wachtbekken aan het Eeksken. .................................................................................. 17 5.1.4 Het wachtbekken Hof-ter-Varentstraat .............................................................................. 17 5.1.5 Het wachtbekken Motteken ............................................................................................... 17 5.1.6 Het Denderbellebroek ........................................................................................................ 17
5.2 Waterpeil in de streek ............................................................................................................ 18 5.3 Verbindingen tussen Vondelbeek en Steenbeek .................................................................. 19
6 Waterkwaliteit ................................................................................................................................. 20
6.1 Waterkwaliteit in België ......................................................................................................... 20 6.2 Waterkwaliteit Vondelbeek .................................................................................................... 21 6.3 Conclusie ............................................................................................................................... 21
7 Route stroomopwaarts langs de Vondelbeek (23 km) ................................................................... 22
7.1 Dendermonde (0,5 km) .......................................................................................................... 22 7.2 Kalendijk (1,4 km) .................................................................................................................. 23 7.3 Sint-Gillis en Denderbelle (3,3 km) ........................................................................................ 24 7.4 Wachtbekken Dries (1,1 km) ................................................................................................. 24 7.5 Lebbeke (3,9 km) ................................................................................................................... 25 7.6 Wachtbekkens Fochel west en oost (2,1 km) ........................................................................ 25 7.7 Wachtbekken Eeksken (1,8 km) ............................................................................................ 26 7.8 Buggenhout, Opwijk en Peizegem (8,6 km) .......................................................................... 26
8 Referenties ..................................................................................................................................... 28
pag. 3
1 Voorwoord
Vanuit mijn woonplaats zijn er interessante wandel- en fietsroutes bereikbaar langs de Schelde en de
Dender en in Buggenhout bos. Maar de zogenoemde trage wegen langs de rivieren worden op
zonnige dagen wel eens ingepalmd door snelle renners en het bos door massatoeristen. Dan sta je
ook open voor iets anders.
De gemeenten waar ik woon en gewoond heb, Buggenhout en Lebbeke, en de plaats die ik
regelmatig bezoek, Dendermonde, hebben de Vondelbeek gemeen.
Komt daarbij dat de laatste decennia verschillende wachtbekkens aangelegd zijn langs de Vondelbeek
en mijn interesse in die vliet was gewekt. Vooral wanneer ik een aantal jaren geleden het
wachtbekken Fochel West ontdekte, was ik aangenaam verrast.
Met dit bundeltje papier wil ik ook jouw belangstelling wekken voor deze beek en poog ik te
antwoorden op de vragen waarom water in de streek ruwweg naar het noordwesten afvloeit, waarom
de Vondelbeek zo berucht is en hoe men haar monding verschoof in de geschiedenis. Tevens heb ik
een wandelroute langs de Vondelbeek uitgestippeld. Een samenvatting van dit bundeltje heb ik op
Wikipedia gezet onder de trefwoorden “Vondelbeek (Brabantse Beek)” en “Steenbeek (Bandsloot)”.
Erik Van der Jeught, 2015-2016.
pag. 4
2 Het Denderbekken en zijn deelbekkens
Hemelwater trekt deels in de grond, verdampt deels rechtstreeks of onrechtstreeks via planten en
stroomt deels weg via beken en rivieren. In Wieze wordt water afgevoerd via de Oude Dender, de
Windgatbeek en de Steenbeek. Samen met de Vondelbeek en enkele beken aan de linkeroever van
de Dender vormen deze onbevaarbare waterlopen een deelbekken van de Dender, “Vondelbeek”,
genoemd naar de belangrijkste beek in het deelbekken. Dit deelbekken wordt ook wel met “Beneden
Dender” aangeduid.
1
De andere deelbekkens in het Vlaams deel van bekken van de Dender zijn: Marke (omgeving
Galmaarden), Gaverse Meersen (omgeving Geraardsbergen), Ninoofse Meersen, Bellebeek
(omgeving Ternat), Midden-Dender (omgeving Denderleeuw) en Molenbeek (Zottegem tot Hofstade,
ook Erpenbeek genoemd).
De rechterkant van het deelbekken Beneden-Dender ziet er min of meer uit als een driehoek met als
hoekpunten Aalst, Dendermonde en Peizegem (Merchtem) en heeft een oppervlakte van ±73 km². De
lijn Aalst-Peizegem markeert de overgang van de Vlaamse Laagvlakte ten noorden van die lijn en het
Brabantse Heuvelland, ten zuiden ervan. Bekijk ter illustratie de kaart met de 25m-hoogtelijn in fluo op
Figuur 2. Water ten noorden van die lijn moet dus naar het noorden, richting Schelde, of naar het
noordwesten, richting Dender vloeien. Dat strookt met de kaart met waterlopen in dit gebied (Zie
Figuur 7): De meeste beken aan de rechteroever van de Dender van dit deelbekken ontspringen in de
buurt van deze 25 meter-hoogtelijn die van Moorsel via Baardegem en Opwijk tot Peizegem loopt.
Nadien lopen zij grotendeels in noordwestelijke richting.
Figuur 1: Deelbekkens van het Denderbekken, Vlaams deel 1
pag. 5
2
Figuur 2: Stafkaart met 25 m hoogtelijn
pag. 6
3 Beken en zijbeken van de rechterkant van het deelbekken Beneden-Dender
Bevaarbare rivieren hebben eenzelfde of een gelijkluidende naam over hun hele traject. De naam van
een beek daarentegen kan van deelgemeente tot deelgemeente verschillen. Om geen misverstanden
te veroorzaken, gebruik ik de meest voorkomende naam of de naam die bij de monding gegeven
wordt voor de hele beek.
3.1 De Oude Dender
De Oude Dender is de bedding van de Dender vóór haar rechttrekking, eind 18de eeuw. Ze wordt
gevoed met water afkomstig van de Pasbeek en stroomt dan in Herdersem vanaf de Hof Ter
Hammestraat kronkelend naast de Dender. Vanaf de Sasbaan in Wieze loopt dit water in een
gegraven gracht parallel met de huidige Dender noordwaarts. De Dender vloeide er vroeger namelijk
aan de overkant van de hedendaagse Dender, tussen Gijzegem en Mespelare. De Oude Dender
stroomt vervolgens door het Denderbellebroek en mondt er samen met de Steenbeek uit in de huidige
Dender.
3.2 De Pasbeek
De Pasbeek begint aan ‘t Steven (Moorsel), stroomt door Hannaarden (Wieze) naar Herdersem, waar
ze in de Oude Dender uitkomt.
Soms wordt de Pasbeek “Oude Dender” genoemd en vice versa. Een zeldzame keer kom je de naam
Moninckhofbosbeek tegen.
De zijbeek Kleindrieslos vormt een stukje grens tussen Moorsel (Populierenstraat) en Herdersem
(Pontweg).
3.3 De Windgatbeek
De Windgatbeek begint aan de grens van Herdersem met Wieze. Ze loopt dan noordwaarts door de
Wiestermeers. (Waarvan het gebied ’t Windgat of “achter ’t kasteel” deel uitmaakt.) De Windgatbeek
mondt ook uit in de Oude Dender, ter hoogte van de Visstraat in Denderbelle.
De bovenloop wordt ook wel Grote beek genoemd.
De zijbeek Kloosterlos of Kloosterloos vormt de oostelijke kant van de wal rond het kasteel in
Wieze en stroomt in de Windgatbeek ten noorden van het kasteeldomein.
3.4 De Steenbeek, Schuurkensbeek en Wiezebeek ofwel Bandsloot
De Steenbeek ontspringt ten noorden van het centrum van Baardegem, in de buurt van Seepscherf.
Ze vormt nadien de grens tussen Wieze en Lebbeke en stroomt dan verder noordwaarts. Aan het
Motteken in Denderbelle, bij de grens met Wieze, ligt een wachtbekken. De Steenbeek staat
meermaals in verbinding met de Vondelbeek (zie 5.3), komt samen met de Oude Dender en mondt uit
in de huidige Dender in Bellebroek.
De Steenbeek verandert van zuid naar noord van naam: Eerst Wiezebeek (niet te verwarren met
Wiesbeek, zie verder), dan Schuurkensbeek en daarna Steenbeek. Soms kom je ook de naam
Bandsloot tegen voor de hele waterloop.
De zijbeek Molenstraatlos loopt van de Olmendreef in Wieze tot het Motteken in Denderbelle,
waar ze in de Steenbeek uitmondt.
pag. 7
3.5 De Vondelbeek, Wiesbeek of Brabantse Beek
3.5.1 De naam Vondelbeek
Een vondere of vondele is een smal los bruggetje over een beek. 3
De naam van de peperkoekfabriek Vondelmolen is afgeleid van deze beek en ooit bestond er een
brouwerij Vondel in Meulebeke. Een voorouder van de dichter en toneelschrijver Joost Van den
Vondel zal misschien in de buurt van een bruggetje gewoond hebben, ergens in de lage landen.
Andere namen
De bovenloop van de Vondelbeek wordt Brabantse Beek genoemd. De middenloop wordt
Wiesbeek en soms Kerselarenbeek geheten en op een oude kaart kan je de naam Vlierbeek of
Vliet voor de benedenloop van de Vondelbeek tegenkomen.
De naam Brabantse beek wordt gegeven aan de Vondelbeek omdat het de grensscheiding
vormde tussen het vroegere hertogdom Brabant (nu Merchtem en Buggenhout) en het graafschap
Vlaanderen (nu Opwijk en Lebbeke).
In het Buggenhoutse heet deze sloot Wiesbeek. “Wies” is een hydronymisch element dat we in
vele beek- en riviernamen terugvinden; het is ouder dan het suffix “beek” dat er later bijgevoegd
werd 4. Wiesbeek is dus een pleonasme, het betekent zoiets als “waterbeek”.
Andere Vondelbeken
Er zijn ook beken met de naam Vondelbeek in Lokeren, Deinze, Boutersem, Harelbeke, enz.
De Klaverbeek tussen Buggenhout en Lippelo wordt ook Opdorpse beek, Bouwbeek of
Vondelbeek genoemd. De naam Vondelbeek kan in Buggenhout dus voor verwarring zorgen.
3.5.2 Verloop
De Vondelbeek kent een mager ontstaan in Peizegem aan de Kouter, maar vindt haar
voornaamste bronnen in de moerasgebieden van Broevink en Kemmeken (Opwijk).
Deze waterloop vormt dan de grensscheiding tussen Opwijk en Merchtem, nadien Opwijk en
Buggenhout, en voor een klein stukje Opwijk en Lebbeke.
De beek stroomt dan westwaarts en noordwaarts door het centrum van Lebbeke, gaat dan weer
westwaarts langs de grens Lebbeke - Sint-Gillis en langs de grens Denderbelle – Sint-Gillis en
keert dan noordwaarts door Sint-Gillis en Dendermonde.
3.5.3 De monding van de Vondelbeek
Hoewel de Vondelbeek van nature tot het Denderbekken behoort, mondt ze nu kunstmatig uit in
de Schelde. Een watergemaal (pompstation) zorgt ervoor dat, wanneer de Vondelbeek niet
gravitair in de Schelde kan lozen, het water kan worden overgepompt. 5
Pompstation monding Vondelbeek
De Vondelbeek kwam vóór de 12de eeuw uit in de Dender iets ten oosten van wat nu het
Rijksadministratief Centrum ’t Saske is.
Van de Middeleeuwen tot ± 1970
De beek werd in de 12de eeuw gebruikt om 2 parallelle wallen te helpen voeden. De oudste,
binnenste wal heette Torengracht en de buitenste wal lag waar nu de Oude Vest is. Deze wallen
pag. 8
dienden om Dendermonde, als vrije stad in Vlaanderen, te beschermen tegen het hertogdom
Brabant.
Dendermonde groeide door de lakenproductie en in de 14de eeuw kreeg de ze een nieuwe
stadsgracht, waar nu de Leopold II Laan ligt. Deze gracht stond ook in verbinding met de
Vondelbeek.
Figuur 3: Dendermonde in de 12de eeuw, geprojecteerd op huidig stadsplan 8
Schelde
Dender Vondelbeek
Figuur 4: Kaart van Dendermonde uit 1565 door Jacob van Deventer
Huidige
Oude Vest
Huidige
Leopold II laan
Vroegere
Torengracht
pag. 9
Op het einde van de 16de eeuw bleken de bestaande versterkingen niet meer bestand tegen het
moderne geschut. Tussen 1577 en 1590 kreeg ook Dendermonde een eigentijdse versterking. Ze
bestond uit de inmiddels verbouwde middeleeuwse stadsmuren, die voorzien werden van een
houten palissade met daarvoor een dubbele vestinggracht. Daaraan koppelde men een ingenieus
sluizensysteem, waarmee de hele omgeving over een breedte van ca. 400 meter onder water kon
worden gezet.6
De Vondelbeek kwam uit in de wallen en ik vermoed dat ze een rol speelde in dit sluizensysteem.
Figuur 5: Dendermonde in 1649, Jan Willemsz. Blaeu Vondelbeek
Figuur 6: Dendermonde in 1840
pag. 10
In 1706, tijdens de Spaanse Successieoorlog werd de stad grotendeels in puin geschoten. Hierop
volgde een heropbouw in 1708 naar de principes van de Franse maarschalk-architect Vauban. Op
het eind van de 18de eeuw liet de Rooms-Duitse keizer Jozef II de versterking ontmantelen. 7
Tussen 1816 en 1830 werden nieuwe wallen, kazematten, kruitmagazijnen, vesten, stadspoorten
en toegangswegen aangelegd als onderdeel van de Wellingtonbarrière, ter verdediging van de
Nederlanden tegen Frankrijk. 8 Deze vestinggordel werd vanaf 1936 gedeeltelijk afgebroken en in
1938 werd de Leopold II Laan aangelegd.
De wal van de Oude Vest werd in 1949-50 gedempt en in 1963 werd er een brede laan
aangelegd.
De Vondelbeek bleef tot rond 1970 uitkomen in de wallen.
De jaren 1970 tot 2008
Rond het jaar 1970, toen de Vondelbeek nog door de stadswallen liep en in de Oude Dender
uitmondde, zorgde de ze voor heel wat geurhinder. Ze werd toen ondergronds gebracht zodat ze
in de Schelde kon uitmonden. 9
De ondergrondse koker liep tussen de wallen en het zwembad.
Intussen (van 1968 tot 1978) werd voor de Dender een nieuwe bedding gegraven, ten westen van
het centrum van Dendermonde. Nadien werd de oude Dendermonding gedempt.
Vanaf 2008
In 2008 werd de Vondelbeek opnieuw in een open bedding gelegd 10, naast de spoorlijn
Dendermonde-Lokeren, en werd er ook een wandelpad aangelegd. Enkel de overwelving onder
het station en aan de Mechelse Poort bleef bestaan. 11
Momenteel bestaan er plannen om de oude Dendermonding weer te herstellen, om de
Vondelbeek ter hoogte van de Mechelse Poort verder open te leggen en onderzoekt men de
mogelijkheid om wachtbekkens aan te leggen langs de Nijverseelbeek, een zijbeek van de
Vondelbeek.
pag. 11
3.5.4 Zijbeken van de Vondelbeek
De Klokbeek en de Kleine Beek ontspringen zoals de Steenbeek in de buurt van Seepscherf in
Baardegem.
De Klokbeek vormt gedeeltelijk de grens tussen Opwijk en Baardegem en tussen Opwijk en
Lebbeke. De grenspaal “De Vlaamse Staak” langs de Steenweg op Dendermonde staat langs de
Klokbeek.
De Klokbeek vloeit in de Kleine beek ter hoogte van de D’Helst in Lebbeke, ten zuiden van het
centrum.
Aan de Kleine beek ligt er een wachtbekken ter hoogte van Hof ter Varent. 21
De Kleine beek loopt vervolgens door het centrum van Lebbeke, parallel met de Poststraat, en
verdwijnt dan onder de grond. Ze mondt uit in de Vondelbeek ten noorden van het centrum, ter
hoogte van de Eksterstraat.
De Heibeek begint aan de kruising Varentstraat - Blakkewei (Buggenhout-Opstal), loopt langs de
Heidestraat en Grote Snijderstraat (Lebbeke) en komt in de Vondelbeek aan het station van
Lebbeke.
De Nijverseelbeek heeft haar brongebied te Blauwbrug (Aan de Steenweg op Brussel in Opwijk),
vormt het moerassig bosgebied van Dokkene (Opwijk), stroomt dwars door Nijverseel, vormt een
stukje grens tussen Lebbeke en Opwijk en mondt uit in de Vondelbeek aan het station van
Heizijde.
De Kluisbeek die haar brongebied in Trod (Opwijk) en Diepenbroek (Opwijk) heeft, stroomt langs
Karenveldstraat, Bunders en Eeksken naar de Vondelbeek. 12
De Dapperbeek loopt aan de Hoge Jan in Buggenhout-Opstal.
De Katteputbeek loopt parallel aan de Kalkenstraat in Buggenhout.
De Broekstraatbeek begint in Buggenhout-Opstal tussen de Prosper Bosteelsstraat en het Jules
Andriespark, loopt dan parallel met de Broekstraat en ligt naast Wiesbeek. Deze laatste straat
heet zo, omdat het de straat is die richting Wiesbeek (Vondelbeek) loopt.
De Asbeek die op de Hulst (Opwijk) ontspringt, laat het dorpscentrum links liggen en ontmoet de
Vondelbeek iets ten noorden van de Asbeekweg.
Volgens wijlen taalkundige dr. Jan Lindemans werden de Asbeek, Wiesbeek en Brabantse beek
gezien als dezelfde beek 4. Nu geldt de Asbeek als een zijbeek van de Vondelbeek.
De Dapperbeek, Katteputbeek, Broekstraatbeek en Heibeek stromen ten noorden van de Vondelbeek
(langs de rechteroever dus), de andere ten zuiden ervan.
pag. 12
Figuur 7: Rechteroever deelbekken Beneden-Dender, belangrijkste beken 1
pag. 13
4 Overstromingen
4.1 Oorzaken van overstromingen
De mens levert al eeuwen een gevecht tegen het water. Om ons tegen het wassende water te beschermen, bouwden we kilometers dijken en verbreedden en verdiepten we rivierbeddingen. In een later stadium verwachtten we heil van pompstations.
Ten behoeve van de scheepvaart werden rivieren rechtgetrokken, wat hun bergingscapaciteit vermindert. Met het rechttrekken en kanaliseren van de Dender tussen Aalst en Dendermonde bijvoorbeeld, werd begonnen in 1768 13.
In de naoorlogse periode kwamen er in Vlaanderen en Brussel onophoudelijk huizen en wegen bij en de intensieve landbouw nam toe. De bebouwde oppervlakte is sinds de jaren 1970 lineair gestegen. In 1976 was 7,2 procent van onze oppervlakte bebouwd; in 1988 was dat 11,7 procent en in 2000 al 18,3 procent. Ongeveer de helft daarvan is effectief verhard. In Vlaanderen hebben we bovendien aanzienlijk in overstromingsgebied gebouwd. Niet minder dan 40.000 woningen liggen in risicogebied. Daarvan hebben 5.000 tot 10.000 woningen geregeld met overstromingen te maken.
De natuurlijke waterbuffering in de valleien verminderde dus en de traditionele overstromingsaanpak bleek ontoereikend. Dijken en pompstations konden de overvloed aan water niet langer verwerken.
Daarenboven toont wetenschappelijk onderzoek aan dat door de opwarming van de aarde zomer-onweders extremer kunnen worden, maar dat er veel minder kleine regenbuien zullen voorkomen. Dit laatste zorgt voor een daling in de totale neerslaghoeveelheden voor de zomer. De opwarming van de aarde zorgt dus voor twee soorten waterbeheerproblemen: enerzijds meer kans op droogte en laagwaterproblemen, en anderzijds meer overstromingen. Dan spreken we nog niet van het gevaar van een stijging van de zeewaterspiegel. 14
4.2 Beheer waterlopen
De bevaarbare waterlopen worden beheerd door Waterwegen en Zeekanaal NV en nv De
Scheepvaart. De waterwegenbeheerders zorgen voor de aanleg en onderhoud van de waterweg, de
oevers, de jaagpaden of tragels en de bruggen en sluizen. Ook leveren zij vergunningen, concessies
of andere toelatingen af die te maken hebben met de waterweginfrastructuur.
Onbevaarbare waterlopen van categorie 1, met een stroomgebied van minstens 50 km², worden
beheerd door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Onbevaarbare waterlopen van categorie 2 en 3
worden beheerd door de provincies, gemeenten, polders of wateringen.
4.3 Tot begin jaren 90
Polders en wateringen zijn lokale besturen die als private vereniging al in de middeleeuwen bestonden
en in het begin van de 19de eeuw openbare instellingen werden en belastingbevoegdheid kregen. Ze
staan in voor het onderhoud en de bescherming van gebieden waar het risico op wateroverlast hoger
is dan in andere gebieden. Aan het hoofd van een Polder of een Watering staat een dijkgraaf.
Het grootste deel van Vlaanderen ligt echter buiten de gebieden van polders en wateringen. Tot begin
jaren 90 had dit deel van Vlaanderen geen eigen instantie die zich bezighield met het voorkomen van
overstromingen en moest dus terugvallen op andere lokale besturen. Maar een gemeente had er
enkel belang bij om zo snel mogelijk van zijn overtollig water af te raken, ten nadele van een andere
gemeente stroomafwaarts. En dit terwijl een goed beleid om overstromingen te voorkomen erin
bestaat om een overvloed aan water zo lang mogelijk stroomopwaarts te bufferen.
Binnen het deelbekken Beneden-Dender ligt de polder Beneden-Dender, dat grofweg Herdersem,
Wieze, Denderbelle, een deel van Sint-Gillis, Mespelare en een deel van Gijzegem beslaat. De Polder
Beneden-Dender heeft een oppervlakte van 23,8 km². Dijkgraaf is W. De Bièvre, adjunct dijkgraaf J.
Van der Jeught. 15
Figuur 8 is een detail van de kaart met overstromingsgevoelige gebieden. De ruime omgeving van de
Denderoevers en de loop van de Vondelbeek zijn duidelijk zichtbaar.
Op Figuur 9 zie je dat het grootste deel van het stroomgebied van de Vondelbeek niet gedekt is door
de Polder Beneden-Dender.
De Vondelbeek werd berucht want langs haar oevers veroorzaakte ze steeds terugkerende
overstromingen en er werd weinig tegen gedaan.
pag. 14
16
17
Figuur 8: Overstromingsgevoelige gebieden
Polder
Beneden-
Dender
Figuur 9: Polder Beneden-Dender
pag. 15
4.4 Eind jaren 90 tot nu
In 1991 werden de Vlaamse milieuadministraties Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Aquafin en het
vroegere Aminal opgericht. De VMM kreeg er in 2006 het beheer van onbevaarbare waterlopen bij als
taak. Deze administratie kreeg in het begin slechts beperkte middelen om het milieu te verbeteren en
om overstromingen aan te pakken.
Aanvankelijk legde Europa de nadruk op het harmoniseren van de milieuregelgeving in de
verschillende lidstaten en op het beschermen van de volksgezondheid. Die eerste maatregelen
hadden nog een vrijblijvend karakter, maar de greep van de Europese Unie op het milieubeleid in de
lidstaten verstevigde jaar na jaar. De lidstaten moeten intussen jaarlijks hun inspanningen rapporteren
aan de Europese Commissie. Als een lidstaat de normen niet haalt, kan de Commissie na een lange
gerechtelijke procedure aan het Hof van Justitie vragen om een dwangsom of een boete op te leggen. 18
In 2000 kwam de Europese richtlijn Water tot stand, die in 2003 in Vlaanderen vertaald werd naar
het decreet Integraal Waterbeleid. In 2009 keurt de Vlaamse Regering de verschillende bekken- en
deelbekkenbeheerplannen goed. Eindelijk kwam er schot in de zaak.
In 2015 dragen de meeste Vlaamse gemeenten uit het Denderbekken het beheer van hun (kleinere)
waterlopen over aan de provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams Brabant.
4.5 Wachtbekkens
Eind jaren ’90 kreeg het concept van gecontroleerde overstromingsgebieden vorm. Overtollig water
kreeg opnieuw ruimte naast rivieren, daar waar die van oudsher op natuurlijke wijze buiten hun oevers
traden. Die aanpak helpt om het overtollige water in eerste instantie in de valleien te bufferen. De
primaire functie van wachtbekkens is dus waterberging: ze zijn gegraven om overstromingen bij
hevige regen te voorkomen. Als tweede functie krijgen ze natuurontwikkeling mee, wat ze interessant
maakt voor wandelaars en natuurliefhebbers.
De eerste wachtbekkens dateren al van eind jaren 70 van vorige eeuw en een tweede reeks werd
aangelegd na de grote overstromingen van 1998. Sinds de overstromingen van eind 2010 - begin
2011 kwamen er nog eens 11 nieuwe wachtbekkens bij in Vlaanderen, met een gezamenlijke inhoud
van bijna 2 miljoen m³. Momenteel zijn er meer dan 50 wachtbekkens in ons gewest.
Wachtbekkens kunnen geen volledige veiligheid meer bieden bij extreme regenval. Om van valleien
volwaardige overstromingsbuffers te maken, zouden te veel huizen moeten sneuvelen. Voor zulke
ingrepen bestaat vandaag geen maatschappelijk draagvlak. Wachtbekkens zorgen ze wel voor een
basisveiligheid. Ze worden centraal aangestuurd en zorgen ervoor dat er zoveel mogelijk water
bovenstrooms in de valleigebieden gehouden wordt als de waterloop plots grote hoeveelheden water
moet afvoeren.
4.6 Conclusie
Sinds pakweg de jaren ’70 van vorige eeuw is er meer en meer overstromingsgevaar; een probleem
dat voor een aantal gebieden, waaronder de vallei van de Vondelbeek, pas sinds eind jaren ‘90
aangepakt wordt.
De Vondelbeek is een beruchte beek in Dendermonde en Lebbeke. In het verleden zorgde ze meer
dan eens voor overstromingen. Door investeringen in wachtbekkens en pompstations kon die overlast
de laatste jaren worden beperkt.
pag. 16
5 Waterbeheer in de streek
5.1 Wachtbekkens
Om de wateroverlast in Dendermonde en Lebbeke te voorkomen zijn vanaf 1997 verschillende ingerichte overstromingsgebieden aangelegd in het rechterdeel van het deelbekken Beneden-Dender:19 Ze zijn ontworpen voor een terugkeerperiode van 25 jaar. Dit wil zeggen dat wateroverlast, ten gevolge van overstromingen die statistisch gezien hoogstens één keer op 25 jaar voorkomen, beperkt kan worden. Als er grotere stormen optreden, zijn de wachtbekkens te klein en zullen deze niet over voldoende capaciteit beschikken om wateroverlast te vermijden. 20 Alle wachtbekkens worden automatisch geregeld. De kunstwerken (stuwen en/of schuiven) werden aangesloten op het afstandbewakingssysteem ABBA van de Vlaamse Overheid. Afwaarts de stuw wordt het peil continu gemeten. Wanneer dit waterpeil het ingestelde regelpeil overschrijdt, wordt de stuw automatisch opgetrokken waardoor het afwaartse waterpeil niet meer verder stijgt. Daarnaast wordt ook het vulpeil op continue basis gecontroleerd. Om overvulling en opwaartse schade van het wachtbekken te vermijden, kan de stuw terug dalen wanneer het opwaartse peil het alarmerende maximum vulpeil dreigt te overschrijden.
5.1.1 Het wachtbekken Dries in Denderbelle
Het wachtbekken bevindt zich gedeeltelijk in Denderbelle, aan de Dries, en deels in Sint-Gillis. Het
paalt aan de Vondelbeek, ligt parallel met het geplande tracé van de N41 en is zo’n 9 ha groot.
Het is gegraven om de overstromingsproblemen aan de Vondelbeek en de Steenbeek bij hevige
regen te voorkomen. Natuurpunt maakte in 1999, vlak na de aanleg, een beheersplan op. 21
De uitlaatconstructie van wachtbekken 6bc is een
verdeelkunstwerk. Via een systeem van 3 op elkaar
afgestelde schuiven wordt de afvoer van de
Vondelbeek gestuurd naar de Schelde en/of naar de
Dender én wordt tegelijk de wachtbekkenfunctie
aangesproken. Bij een groot afvoerend debiet wordt
in eerste instantie het wachtbekken gevuld door het
debiet naar de Schelde (en dus door Dendermonde)
en het debiet naar de Dender (via de Verbindingsloop
naar de Steenbeek) te verminderen. Bij een vol
wachtbekken zal het water via een overstortdijk toch
naar Dendermonde gestuurd worden.
“OM428, Lebbeke, Wachtbekken zone 6 b&c op de Vondelbeek en verdeelwerk richting Schelde
en Steenbeek”
Dijkhoogte 5.7 mTAW
Regelpeil 4.9 mTAW
Waterpeil wanneer gevuld 5.4 mTAW
Totale volume 54 000 m³
5.1.2 De wachtbekkens Fochel west en Fochel oost
Deze liggen ook aan de Vondelbeek, in de omgeving van de
Fochelstraat in Lebbeke.
Het wachtbekken ten westen van de Fochelstraat in Lebbeke is een
prachtig stukje natuur met waterminnende planten en knuppelpaden.
In het wachtbekken ten oosten van de Fochelstraat in Lebbeke werd in
samenwerking met Natuurpunt een wilgenarboretum aangelegd.
Tussen dit wachtbekken en dat aan het Eeksken monden de
Borstbeek en de Nijverseelbeek in de Vondelbeek uit. Vooral de
Nijverseelbeek draagt in belangrijke mate bij in de totale afvoer die
doorheen de uitstroomconstructie van dit wachtbekken stroomt.
“OM429, Lebbeke, Wachtbekken zone 1 op de Vondelbeek”
pag. 17
Dijkhoogte 8.65 mTAW
Regelpeil 8.15 mTAW
Waterpeil wanneer gevuld 8.25 mTAW
Totale volume 50 000 m³
5.1.3 Het wachtbekken aan het Eeksken.
Het wachtbekken op de Vondelbeek opwaarts de Klein
Antwerpenstraat in Lebbeke. Dit bekken is gelegen
grotendeels op grondgebied Lebbeke, maar delen liggen
ook in Opwijk en Buggenhout.
In 2014 werd het gebied opnieuw ingericht met het oog op
het combineren van recreatie en natuurbeleving. Het
wachtbekken Eeksken (of Heistergem) heeft een
oppervlakte van 17,2 ha.
“OM430, Lebbeke, Wachtbekken zone 2 op de
Vondelbeek”
Dijkhoogte 10.50 mTAW
Regelpeil 8.75 mTAW
Waterpeil wanneer gevuld 10.20 mTAW
Totale volume 110 000 m³
5.1.4 Het wachtbekken Hof-ter-Varentstraat
ligt in Lebbeke aan de Kleine Beek.
Net afwaarts de uitstroomconstructie mondt de Pollepelbeek uit in de Kleine Beek. Het
wachtbekken bleek in het verleden al te klein om verschillende stormen op te vangen, met kritieke
wateroverlast afwaarts tot gevolg.
“OM431, Lebbeke, Wachtbekken zone 5 op de Kleine beek”
Dijkhoogte 8.40 mTAW
Regelpeil 7.45 mTAW
Waterpeil wanneer gevuld 8.20 mTAW
Totale volume 21 000 m³
5.1.5 Het wachtbekken Motteken
ligt in Denderbelle aan de Steenbeek.
“OM433, Lebbeke, Wachtbekken zone 3 op de Steenbeek”
Dijkhoogte 7.20 mTAW
Regelpeil 6.05 mTAW
Waterpeil wanneer gevuld 6.80 mTAW
Totale volume 28 000 m³
5.1.6 Het Denderbellebroek
“Bellebroek” heeft een oppervlakte van 120 ha en een bergingscapaciteit van 2,5 miljoen m³. Het
dient als landbouw- en natuurgebied en sinds de jaren ’70 als buffer voor het Denderwater dat
tijdens perioden van hoogtij niet onmiddellijk kan geloosd worden in de Zeeschelde. Bij extreem
hoogwater kan het volledig gevuld worden.22 Er zijn twee pompinstallaties: Eén aan de
Steenkouterbaan om het water uit de Steenbeek in het Bellebroek te pompen en één tegenover
VPK in Oudegem, om het water uit Bellebroek in de Dender te pompen.
Het gebied wordt gevuld vanuit de Dender wanneer het peil afwaarts de stuw van Denderbelle
een kritisch peil overschrijdt. Via een automatisch gestuurde uitwateringsconstructie wordt
gepoogd om het gebied zo leeg mogelijk te houden door de gebruik te maken van het laagwater
op de Dender en gravitaire afvoer zo vaak als mogelijk te initiëren.
In september 2012 werd een uitwateringssluis in gebruik genomen die op piekmomenten, samen
met het pompgemaal dat operationeel blijft, voor een versnelde afvoer van het water uit
Denderbellebroek zorgt.
pag. 18
5.2 Waterpeil in de streek
De kaart hieronder toont de plaatsen waar het waterpeil continu in het oog gehouden wordt.
Stationsnr. Stationsnaam
den02a-1066 Dendermonde/ Dender
den03e-1066 Denderbelle Opwaarts/ Dender
K04-OM450 Dendermonde/ Pompgemaal/ Vondelbeek
K07-OM428 Lebbeke/Verdeelwerk(zone6b_c)/Vondelbeek
K07-OM429 Lebbeke/StuwNoodschuif(zone1)/Vondelbeek
K07-OM430 Lebbeke/StuwNoodschuif(zone2)/Vondelbeek
K07-OM431 Lebbeke/ Stuw / Noodschuif (zone5)/ Kleinebeek
K07-OM432 Denderbelle/StuwHogebrug(zone6a)/Steenbe
K07-OM433 Lebbeke/ Stuw / Noodschuif (zone3)/ Steenbeek
K07-OM451 Lebbeke/ Pompgemaal/ Steenbeek
K07-OM452 Dendermonde/ Rooster/ Vondelbeek
L07-281 Opwijk/Vondelbeek
L07-28F Sint-Gillis-Dendermonde/ Vondelbeek
OW401-1073 Dendermonde ETM/ Dender
OW402-1073 Denderbelle EMT/ Dender
OW410-1073 Denderbelle schuif broek EMT/SteenbeekDB
zes47a-1066 Dendermonde tij/ Zeeschelde
pag. 19
Onderstaande tabel toont de waterstanden van rivieren en beken uit de streek op 28-11-15
en 15-01-16. 23
Het waterpeil op 28-11-15 is een voorbeeld van een normale situatie. Dit wil zeggen dat er geen
overstromingsgevaar, springtij noch dood tij was.
De situatie op 15-1-16 is er een na een periode van overvloedige regen. De Baasrodestraat in
Lebbeke bijvoorbeeld was na 5 jaar nog eens ondergelopen.
Waterpeil (TAW) 24
Op 28-11-15 Op 15-01-16 Getijd
ew
erk
ing
Kunstm
atige g
etijd
ew
erk
ing
Geen g
etijd
ew
erk
ing
Vondelbeek Opwijk, Kapellebaan 11 m 12 (!) m
x
Lebbeke, wachtbekken Eeksken 7,8 m 10,4 m
x
Lebbeke, wachtbekken Fochel west 6,6 m 8,6 m
x
Denderbelle, wachtbekken Dries 3,5 m 8,2 m
x
Sint-Gillis, Hemelstraat 2,9 tot 3,1 m 4,2 m
x
Dendermonde, station 2,7 tot 3 m 4 m
x
Dendermonde, vóór monding 2,1 tot 2,9 m 2,5 tot 6,5 m
x
Kleine beek Wachtbekken Ter Varent 6,8 m 8,2 m
x
Steenbeek Denderbelle, wachtbekken Motteken 6,7 m 6,8 m
x
Denderbelle, Hogebrug 3,2 m 4,4 m
x
Denderbelle, vóór monding 3 tot 3,1 m 3,9 tot 6,5 m
x
Dender Wieze 6 m 5,2 tot 6,6 (!) m
soms
Dendermonde 4 tot 5 m 2,6 tot 6,6 m
x
Schelde Destelbergen tot Dendermonde 2 tot 6 m 3,5 tot 6,5 m x
Sint-Amands tot Zandvliet 0 tot 7 m 1 tot 7 m x
(!): Alarmpeil bereikt
Water uit de Dender stroomt in normale omstandigheden vrij in de Schelde bij laagtij. Bij hoogtij wordt
de Dender afgesloten door de Tijsluis en het water in de Dender hoopt zich op. Water wordt bij laagtij
weer geloosd, zodat er een beperkte, kunstmatige getijdewerking ontstaat. Je ziet ook in de tabel dat
het water uit de Vondelbeek enkel bij laagtij vrijelijk kan wegvloeien naar de Schelde. Water uit de
Steenbeek echter geraakt in normale omstandigheden niet zomaar in de Dender. Pompgemalen zijn
dus noodzakelijk.
5.3 Verbindingen tussen Vondelbeek en Steenbeek
De Denderbellebeek verbindt de Vondelbeek met de Steenbeek. Ze loopt vanaf de Vondelbeek
achter het station van Dendermonde, stroomt langs de Diepestraat en duikt onder de Desso-
fabriek door naar de Steenbeek in het Denderbellebroek.
In de jaren negentig werd een bijkomende verbinding gemaakt, die loopt tussen de wachtbekkens
Dries en Bellebroek.
Na een periode van overvloedige regenval kan het water van de Vondelbeek afgeleid worden naar de Steenbeek en dus naar het grotere wachtbekken van Bellebroek. Andersom kan water uit de Steenbeek naar de Schelde afgevoerd worden, gezien het niveau van de Schelde dikwijls lager is dan dat van de Dender.
pag. 20
6 Waterkwaliteit
6.1 Waterkwaliteit in België
In de loop van de twintigste eeuw nam de watervervuiling van het oppervlaktewater in Europa
desondanks heel ernstige vormen aan. Vooral na de Tweede Wereldoorlog werd het gevaarlijk om in
rivieren en meren te zwemmen en de vissterfte nam zienderogen toe. Op rivieren dreef schuim en het
water stonk soms ondraaglijk. Ik herinner me de Dender uit de jaren ’70 in Aalst als een zwarte,
pruttelende brij.
België hangt in Europa aan de staart van het peloton wat betreft de waterkwaliteit van zijn waterlopen.
Vooral Vlaanderen treft schuld. Vlaanderen is een dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde regio
waar op grote schaal aan intensieve landbouw wordt gedaan. We zitten bovendien tussen de grootste
economieën van Europa, watervervuiling is een grensoverschrijdende problematiek.
Op het vlak van biologie en hydromorfologie (kenmerken van waterkwaliteit) hinken de Vlaamse
waterlopen achterop. In meer dan 80 procent van onze waterlopen is te weinig dierlijk en plantaardig
leven aanwezig. Ook de structuur van beken en rivieren, die belangrijk is voor het waterleven, kan
veel beter. Onze matige score op dat vlak is vooral te wijten aan het rechttrekken van waterlopen in
het verleden. In het volgebouwde Vlaanderen is het erg moeilijk om al die waterlopen opnieuw te laten
meanderen (kronkelen).
Maar het gaat de goede kant uit met de waterkwaliteit van de Vlaamse beken en rivieren. Zowel de
chemische als de biologische kwaliteit van de Vlaamse oppervlaktewateren ging er sinds het begin
van de jaren 90 gevoelig op vooruit. Steeds meer vissoorten komen terug. De verbeterde
waterkwaliteit is te danken aan de inspanningen van de landbouw, de gezinnen en de bedrijven. De
zuiveringsgraad van het afvalwater steeg van 30 procent in 1990 naar bijna 80 procent in 2011. Het
aantal sterk verontreinigde waterbodems is op 13 jaar tijd gedaald van 47 procent naar 24 procent.
Hoewel de meeste Vlaamse waterbodems nog niet helemaal zuiver zijn, is de vervuiling steeds
minder ingrijpend. Zie Figuur 10.
25
Figuur 10: Evolutie van de waterkwaliteit in Vlaanderen
pag. 21
26
6.2 Waterkwaliteit Vondelbeek
De Vondelbeek is binnen het stroomgebied van de Dender tot op heden een van de slechtste op het
vlak van waterkwaliteit. 27
6.3 Conclusie
De waterkwaliteit ging sterk achteruit in het naoorlogse Europa. Ondanks opmerkelijke verbeteringen
sinds begin jaren ’90 is het nog slecht gesteld met de deugdelijkheid van het water in Vlaanderen.
De Vondelbeek scoort slecht.
Figuur 11: Ecologische toestand Vondelbeek Lebbeke en Dendermonde 2012
pag. 22
7 Route stroomopwaarts langs de Vondelbeek (23 km)
De wandelroute is geen lus: De terugweg moet je dus op voorhand plannen.
Mogelijkheden:
Een auto op voorhand gaan parkeren.
(Ongeveer) Langs dezelfde weg te voet terugkeren.
Met de trein Opwijk-Dendermonde als je stopt aan de Doortstraat in Opwijk
of met de trein Heizijde-Dendermonde als je stopt aan het wachtbekken Eeksken.
Toch een lus maken via de Leirekensroute Opwijk–Aalst (±9 km) en aan de Moorselbaan de
GR 5A volgen tot Dendermonde (±18 km).
De wandeling kan je ook in etappes splitsen.
De route met de fiets afleggen is grotendeels ook mogelijk, maar dan moet je rekening houden met
enkele hindernissen. De brug over de spoorweg langs de N41 afdalen moet je te voet al voorzichtig
doen, met de fiets is het moeilijk tot gevaarlijk. Op het perron geraken van het station van Heizijde lukt
ook niet goed en de toegangen tot het wachtbekken Eeksken zijn voorzien om schapen binnen en
fietsers buiten te houden. Je kan wel buiten de omheining blijven met de fiets.
7.1 Dendermonde (0,5 km)
We vertrekken aan parking “De Bruynkaai” aan de Noordlaan in Dendermonde. Ga richting Schelde
en ga rechts. We passeren de monding van de Vondelbeek: Een pompstation. (Zie 3.5.2 Verloop,
laatste alinea.) Ga onder de brug door en naar rechts. Het baantje loopt door een bosje, langs de
spoorwegberm en naast de C&A. Steek de Mechelsesteenweg over (voorzichtig). Volg de spoorweg
aan haar rechterkant. Hier zien we voor het eerst de Vondelbeek.
28
P
pag. 23
7.2 Kalendijk (1,4 km)
Het Kalendijkgebied bestaat uit overblijfselen van de verdedigingsgracht rond Dendermonde. Het
gebied is begrensd door de Brusselse Poort, de Leopold II laan, de Mechelse Poort en de spoorweg
Dendermonde-Lokeren. Naast recreatieve voorzieningen zoals het stedelijk zwembad Olympos en het
stadspark, vinden we er ook waterpartijen, aangeplante bosjes (een boompje voor elke
Dendermondse baby, geboren eind jaren ‘90) en moerasjes.
pag. 24
7.3 Sint-Gillis en Denderbelle (3,3 km)
Ga het viaduct op langs de trap en ga aan de andere kant van de spoorweg terug naar beneden. Ga
het viaduct onderdoor, Hemelstraat. Rechtover het pleintje in de Hemelstraat is er parking. Ga de
parking op ga links en direct weer rechts. Ga
tot aan de Vondelbeek en ga dan links, voorbij
de tunnel en de fietsenstalling van het station.
De Steenbeek is hier verbonden met de
Vondelbeek via de Denderbellebeek. Ga
rechtdoor aan het rond puntje, weer
Hemelstraat. In de Hemelstraat steken we de
Vondelbeek over, ter hoogte van de
Perrebroekstraat. Steek de Van
Langenhovestraat over, richting sporthal Sint-
Gillis.
Neem het baantje links van het voetbalplein tot
de Vondelbeek. Binnen het terrein van de
sporthal van Sint-Gillis is langs de Vondelbeek
een mooi wandelpad met hakselhout
aangelegd. De andere oever heeft een
rietkraag. Volg de Vondelbeek een hele tijd.
Vanaf de Moerstraat in Denderbelle tot de
Duivenkeetstraat in Lebbeke vormt de
Vondelbeek de grens met Sint-Gillis-
Dendermonde.
Vervolg het paadje langs de Vondelbeek.
Je komt aan het wachtbekken Dries.
7.4 Wachtbekken Dries (1,1 km)
De Vondelbeek vormt hier de grens tussen
Sint-Gillis enerzijds en Denderbelle en
verderop Lebbeke anderzijds.
Blijf eerst links van het wachtbekken. Steek de
beek halfweg het wachtbekken over laat ze
links liggen. Neem het baantje tussen de
huizen, zodat je in de Vondelstraat uitkomt.
pag. 25
7.5 Lebbeke (3,9 km)
Volg de Vondelstraat, steek de N47 Dendermonde-Asse over aan de lichten en volg de N41 richting
Sint-Niklaas. Gebruik de brede strook gras aan de linkerkant van deze baan. Als dit stuk weg
aangelegd werd in de jaren 70, heeft men plaats voorzien voor 4 rijvakken, maar er slechts 2 van
benut. De Vondelbeek loopt links van de baan en duikt verderop onder de N41.
Daal voorzichtig de stenen trap af, juist voorbij de brug over de spoorweg en ga naar links, onder de
brug door. Volg het betonbaantje, Eksterstraat. De Vondelbeek ligt aan de rechterkant; de Kleine beek
komt hier uit in de Vondelbeek. Sla het 1ste straatje rechts af, Duivenkeetstraat. Je gaat een brugje
over de beek over. Einde rechts, Baasrodestraat. De Baasrodestraat stond vroeger regelmatig een
tijdje blank aan de Vondelbeek. Monding van de Heibeek. Ga de spoorweg over en ga direct links.
Passeer langs het station van Lebbeke en volg de spoorweg. Het baantje komt langs de Vondelbeek
uit in de Rossevaalstraat. Steek deze over en volg de Konkelgoedstraat. Ga links, Kon. Astridplein.
De Vondelbeek loopt door het terrein van de atletiekpiste in Lebbeke; maar deze is voor het publiek
enkel bereikbaar via de parking aan het zwembad.
Sla rechtover het zwembad de Brugstraat in. Neem het eerste baantje links. Het baantje komt uit in de
Langestraat. Ga rechtdoor, het bosje in. Je kruist opnieuw de Langestraat; volg het baantje links van
de Vondelbeek.
7.6 Wachtbekkens Fochel west en oost (2,1 km)
Ga in de Fochelstraat naar links en ga over de Vondelbeek het baantje rechts in.
Ga langs het smal paadje en klim het perron van het station van Heizijde op. Volg het perron, steek
verder langs de overweg de sporen over en sla het 2de baantje rechts in.
Fochel West
Fochel Oost
Figuur 12: Fochel West en Oost
pag. 26
7.7 Wachtbekken Eeksken (1,8 km)
Volg de Vondelbeek, laat ze links liggen. Bij het volgen van dit baantje ga je richting spoorweg, die je
ook even volgt. Je wandelt dan tussen een vijver en de Kluisbeek. Ga rond de vijver en de
Vondelbeek over. Iets verder heb je het punt van 3 gemeenten: Ten zuiden van de Vondelbeek ligt
Opwijk. In het westen Lebbeke en in het oosten Buggenhout. Volg het baantje naar het noorden, dat
verderop oostwaarts draait, weg van het wachtbekken.
7.8 Buggenhout, Opwijk en Peizegem (8,6 km)
(Ingekort, zonder Hoge Jan: 6,9 km)
Steek de Broekstraat over en ga het baantje in. Ga rechts aan de Wiesbeekhoeve. Aan het eind van
de straat Wiesbeek kom je aan een zuiveringsstation, steek je de Vondelbeek over en kom je in
Opwijk.
Volg Eeksken, tot het kruispunt met de Steenweg op Lebbeke, en sla links af, Neerveldstraat. Neem
het 2de baantje links, Kapellebaan. Je komt aan een bruggetje over de Vondelbeek. Hier is het
meetpunt Opwijk/Vondelbeek. Ga verder en je komt terug in Buggenhout, Vinkoorstraat. Ga op het
einde naar rechts, Hoge Jan. Neem de eerste straat rechts, Bussenstraat. Over de Vondelbeek ben je
weer in Opwijk, Doortstraat.
Neem de 2de links, Specht. Verder kom je uit in Kemmeken. De Asbeek komt hier uit in de Vondelbeek
en de Vondelbeek vormt hier de grens tussen Opwijk en Peizegem (Merchtem).
Steek het Leireken over, Broekstraat. Ga links, Asbeekweg en nog eens links. Je komt uit in Holbeek.
pag. 27
Aan de rechterkant zie je Broevink. Broevink in Opwijk is het restant van een Frankische kouter en
vormt een bronnengebied van de Vondelbeek 29. Het is een vochtig gebied met bosjes en weiden. Een
paar percelen worden beheerd door Natuurpunt IJsvogel-Opwijk .
Volg de bocht naar links en ga direct rechts, eveneens Holbeek. Op het eind van de straat, aan het
kruispunt met de Kouter, is de bron van de Vondelbeek. Haar water komt van twee heuveltoppen:
Peizegem-centrum (33 m) en de Kouter (30 m)
In het centrum van Peizegem vind je wel een café en parkeergelegenheid.
Figuur 13: Route in Buggenhout, Opwijk en Peizegem 2
pag. 28
8 Referenties
1 Vlaamse Hydrografische Atlas van de Vlaamse Milieu Maatschappij, http://www.vmm.be/data/vlaamse-hydrografische-atlas, bekeken op 21-11-2015. 2 Topografische kaartenmap België 1/50 000, Touring, Nationaal Geografisch Instituut en Lannoo, 2005, ISBN 90 209 6342 2 3 Maurits Gysseling,1971, p 54 4 Heemkring Opwijk-Mazenzele, Water in de toponymie van Opwijk en Mazenzele http://homdad.com/HOM-alg/omd-2010/Publ-Toponymie.pdf, opgehaald op 21-11-2015. 5 Bekkenbeheerplan van het Denderbekken 2008-2013, pag. 23, Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, opgehaald van http://www.integraalwaterbeleid.be/nl/bekkens/denderbekken/bekkenbeheerplan/7_DENDER_BBP_LR.pdf/at_download/file, op 21-11-2015 6 Vesting Dendermonde, Aimé Stroobants, 2011 Opgehaald van http://www.ablhistoryforum.be/viewtopic.php?t=1401 op 21-11-2015. 7 Agentschap Onroerend Erfgoed 2015: Historische stadskern van Dendermonde. In Inventaris Onroerend Erfgoed. Opgehaald van https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/140019 op 21-11-2015. 8 Opkomst en verval van de Vlaamse binnensteden, Joris Velleman, scriptie 2005-2006 Opgehaald van https://www.google.be/?gws_rd=ssl#q=Opkomst+en+verval+van+de+Vlaamse+binnensteden%2C+Joris+Velleman%2C+scriptie+2005-2006 op 21-11-2015 9 Gazet van Antwerpen van 27-8-2007, artikel Werkzaamheden Vondelbeek bijna afgerond, RaMo, http://www.gva.be/cnt/aid601355/werkzaamheden-vondelbeek-bijna-afgerond, gelezen op 21-11-2015 10 Mevr. Mathys, dienst Wegen en Waterlopen, Stad Dendermonde 11 Het Nieuwblad van 8-12-2005, artikel “Bewoners Kalendijk vrezen geurhinder”, Patrick De Cock, http://www.nieuwsblad.be/cnt/guol9t9t#, gelezen op 21-11-15. 12 Heemkring Opwijk-Mazenzele, De hydrografie in Opwijk en Mazenzele, Opgehaald van http://www.homdad.com/HOM-alg/omd-2010/Publ-Hydrografie.pdf op 21-11-2015 13 Tijdschrift Molenecho’s, Molenbestand van België, verdwenen molens, opgehaald van http://www.molenechos.org/verdwenen/molen.php?AdvSearch=2255 op 21-11-2015. 14 Klimaatverandering en riolering, prof. dr. ir. Patrick Willems, KU Leuven, 1-3-2015 15 Polder van de Beneden Dender, Vereniging van Polders en Wateringen, http://www.vvpw.be 16 Waterinfo, watertoets, http://www.waterinfo.be/ 17 Kaart Polders en Wateringen, Vereniging van Polders en Wateringen, http://www.vvpw.be 18 Verrekijker, een uitgave van de Vlaamse Milieu Maatschappij, september 2011, pag. 6, opgehaald van http://ebl.vlaanderen.be/publications/documents/29880 op 28-11-15. 19 Bekkenbeheerplan van het Denderbekken 2008-2013, pag. 23, Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, http://www.integraalwaterbeleid.be 20 Antwoord op mijn schriftelijke vraag door Hydroloog Inge De Jongh van de Vlaamse Milieu Maatschappij op 17-4-2017. 21 http://www.lebbeke.be/index.php/wonen/leefmilieu-en-afvalbeheer/natuur/wachtbekkens 22 Agentschap Waterwegen en Zeekanaal NV, Afdeling Bovenschelde; Uitwatering Denderbellebroek naar de Dender: Bouw van een uitwateringssluis; 23 https://www.waterinfo.be, geraadpleegd op 28-11-15 en 16-1-16. 24 TAW of Tweede Algemene Waterpassing is de referentiehoogte waartegenover hoogtemetingen in België worden uitgedrukt. https://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Algemene_Waterpassing 25 Verrekijker, een uitgave van de Vlaamse Milieu Maatschappij, oktober 2013, pag. 26, http://ebl.vlaanderen.be/publications/documents/51527 26 Beoordeling oppervlaktewaterlichamen, Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, http://www.volvanwater.be/geoloket/overzicht-oppervlaktewaterlichamen 27 Bekkenbeheerplan van de Schelde-Deel Dender 2014-2021, pag. 160, opgehaald van www.integraalwaterbeleid.be/nl/stroomgebiedbeheerplannen/stroomgebiedbeheerplannen-2016-2021/documenten/Denderbekken.pdf op 24-1-16. 28 Google Earth, https://www.google.be/maps 29 Natuurpunt IJsvogel Opwijk, natuurgebied Broevink http://users.skynet.be/geertsuys/ijsvogel/natuurgebieden%20broevink.html
