Op weg naar een reflectieve organisatie – over professionaliteit, ethiek en moreel leiderschap

Prof. Dr Marian A. Verkerk (UMCG)

20 september 2016 KwadrantGroep

De casus

20 september 2016 KwadrantGroep

.

Klassieke morele vraag

• Wanneer is het fixeren van een patiënt moreel gerechtvaardigd?

• De �oplossing� wordt gezocht in een afweging van waarden:

• Welzijn van patiënt versus respect voor vrijheid

20 september 2016 KwadrantGroep

Verschillende vragen...

• Was het noodzakelijk dat mevrouw gefixeerd werd die nacht?

• Was de betreffende verzorgende voldoende competent?

• Is er een beleid rondom fixatie?

• Hoe is de werkdruk op de afdeling?

20 september 2016 KwadrantGroep

Goede (morele) zorg

20 september 2016 KwadrantGroep

Concrete handelingen

Structuren/organisatie

Omgeving en cultuur

Goede zorg is het samenspel van individuele handelingen, structuren en ongeschreven regels en gewoonten

Hoe organiseren we dit beleid

• Moreel beraad/consultatie

• Organisatie ethiek (preventie ethiek)– Het evalueren van zorg routines

– Het aanleren van vaardigheden

– Het opzetten en uitvoeren van ethische projecten en kwaliteitsprojecten.

• Moreel leiderschap

20 september 2016 KwadrantGroep

Integraal ethiek beleid is

• Proactief

• Gericht op samenhang en systeem in de plaats van geïsoleerde casuïstiek

• Motiverend

• Samenwerkend

• Waarden en regels

20 september 2016 KwadrantGroep

Drie thema�s

• Gericht op samenhang en systeem– Professionaliteit

– Ethiek

–Moreel leiderschap

20 september 2016 KwadrantGroep

Van relatie naar kenniscultuur

• Methodisch en planmatig dienstverlenen

• Theoriegestuurd (evidence based)

• Toepassen van richtlijnen en protocollen

• Hoe moet ik handelen?: technisch instrumenteel professionaliteitsbegrip

• De professional als �transparantje�Professionaliteit

20 september 2016 KwadrantGroep

Kwaliteit van werken

• De dingen ‘goed’ doen

• De ‘goede’ dingen doen

• Vaktechnische bekwaamheid

• Normatieve bekwaamheid

20 september 2016 KwadrantGroep

Reflectieve professionaliteit

Vaktechnische competentie

• Protocolair werken

• Evidence based werken

• Doorgesproken met patient, met inachtneming van de WGBO vereisten

• Financiële goede afdekking

• ……

20 september 2016 KwadrantGroep

Normatieve competentie

• Is het goede nu ook gedaan voor deze cliënt?

• Aandacht voor de context van de cliënt–morele sensitiviteit

• Vanuit welke zorgvisie wordt gewerkt?:– reflectie en verantwoording ( accountability)

20 september 2016 KwadrantGroep

Een participerend model van ethiek

• Niet beperkt tot de �grote vragen� maar ook aandacht voor kwaliteit van het werk ( �de goede dingen goed doen� )

• Geen expertise van uitsluitend een ethicus• Geen productmodel, maar een procesmodel• De ethicus is daarin facilitator (mediator/architect)

• Het stellen van de juiste vragen• Het confronteren met andere gezichtspunten etc

• Aandacht voor methodieken die eerder explorerend zijn dan oplossingsgericht• Wat maakt mij tot een (moreel) goede professional?

20 september 2016 KwadrantGroep

Een participerend model van ethiek

• Staat een ruimer ethiek beleid voor dan alleen �moreel beraad�

• Training in � intervisie plus� (doe ik de goededingen goed?)

• Ontwikkelen van verbetertrajecten

• Ethiek is van de hele organisatie: reflectieve organisatie

20 september 2016 KwadrantGroep

Hoe organiseren we dit beleid

• Moreel beraad/consultatie• Organisatie ethiek (preventie ethiek)– Het evalueren van zorg routines– Het aanleren van vaardigheden – Het opzetten en uitvoeren van ethische

projecten en kwaliteitsprojecten.

• Moreel leiderschap

20 september 2016 KwadrantGroep

Professionaliteit en ethiek

Ethische cultuur

• Ethische cultuur is de organisatorische context die mede bepalend is voor het gedrag van de professionals– Formeel: beleid en codes,

scholingsprogramma�s,

– Informeel: wie zijn de helden, wie is rol model, wat zijn de verhalen, rituelen, mythen

– Walk the talk: komen formeel en informeel overeen?

20 september 2016 KwadrantGroep

Actief leiderschap op omgeving en cultuur

Hoe kan HRM beleid bijdragen aan de realisering van de ethische waarden van onze organisatie?Hoe kan de professionalisering van onze werknemers bijdragen aan het ethisch klimaat?

20 september 2016 KwadrantGroep

Ethiek doet er toe

Actief leiderschap op omgeving en cultuur

Worden expliciete formele verwachtingen ook impliciet en informeel nageleefd?Maak duidelijk dat codes en regels uitdrukking zijn waarden die van belang zijn.

20 september 2016 KwadrantGroep

Wees helder in verwachtingen

Actief leiderschap op omgeving en cultuur

Expliciteer ook de normatieve dimensieWees transparant in de besluitvorming�Public accountability�

20 september 2016 KwadrantGroep

Beslis met �waarden en

normen�

Actief leiderschap op omgeving en cultuur

Ken de inhoud van het beleid, zowel in wat het �kan� en �niet kan�.

Ondersteun het beleid, materieel maar ook immaterieel

20 september 2016 KwadrantGroep

Committeren aan het ethiek beleid

Tenslotte

20 september 2016 KwadrantGroep

Praten daarover is belangrijk, maar niet genoeg. Ethiek moet je ook doen!