Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s

20
Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s ‘Belangrijkste gemeente- raadsperiode sinds 1945 vraagt om heldenmoed’ ‘Dit is té belangrijk voor politieke spelletjes’ Information overload? ‘Je kunt niet alles weten’

description

250 gemeenteraadsleden uit het hele land kwamen op 28 mei bij elkaar om geïnspireerd en geïnformeerd te raken over de komende decentralisaties van zorg, jeugd en werk. Verslag om nog eens na te bladeren, ook voor collega's die er niet bij waren.

Transcript of Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s

Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s

‘Belangrijkste gemeente-raadsperiode sinds 1945 vraagt om heldenmoed’

‘Dit is té belangrijk voor politieke spelletjes’

Information overload? ‘Je kunt niet alles

weten’

InhoudsopgavePag 3 Voorwoord

Pag 4 #DDD2014 Wat twitterden de raadsleden?

Pag 5 Klaar voor de start? Met welke verwachtingen klop-

ten de harten van de raadsleden?

Pag 6 From The Hague with love! ‘Haagse’ sprekers ont-

moeten 250 raadsleden

Pag 9 Gelukkig hebben we de foto’s nog

Pag 10 De experts

Pag 13 Kruisbestuiving en andere goede goede gesprekken.

Pag 14 Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?

Pag 16 Wat deden de wethouders

Pag 18 Wat deden de beleidsambtenaren?

Pag 20 Af! Wat vonden de raadsleden van pagina 5 van de

dag?

ColofonConcept en redactie:

Maters & Hermsen Journalistiek, Leiden

Art direction & opmaak:

Pankra, Den Haag

Fotografie:

Marc de Haan en Arno Massee, Leiden

In opdracht van het Ministerie van BZK en de VNG

In het hele land zijn gemeenten voortvarend aan de slag om de

decentralisaties op het gebied van zorg, jeugd en werk te laten slagen.

Er zit veel positieve energie bij gemeenten! Er wordt enthousiast en

proactief gewerkt met de implementatie van de 3 Decentralisaties.

De Decentralisaties Dag in Den Bosch was bedoeld om even terug te gaan

naar de praktijk en een kijkje te nemen achter de voordeur in uw gemeente.

En vervolgens om goede voorbeelden te delen met collega’s, en inspiratie op

te doen om zo de omvangrijke operatie te ondersteunen.

In nauwe samenwerking tussen het Rijk en de VNG is deze Decentralisaties

Dag georganiseerd. Het programma is ontworpen met alle betrokken

ministeries, de VNG en individuele gemeenten. Uiteindelijk lieten meer

dan 1000 beleidsambtenaren, 250 gemeenteraadsleden en 150 wethouders

zich inspireren in verschillende programmaonderdelen. In deze uitgave

kunt u terug zien hoe dat er uit zag.

Uit de vele positieve reacties die we die dag hebben gehoord blijkt dat

veel deelnemers het een nuttige dag hebben gevonden. Daar zijn wij blij

mee. Want ook wij weten dat de invoering van de decentralisaties geen

makkelijke opgave is. We hopen daarom dat dit digitale magazine helpt

om de inspiratie en de energie van De Decentralisaties Dag opnieuw te

beleven en verder te verspreiden, ook bij uw collega’s die niet in Den Bosch

aanwezig waren.

Wij wensen u de komende maanden veel succes met de verdere invoering

van de decentralisaties.

Karin Sleeking (Vereniging Nederlandse Gemeenten)

Laurette Spoelman (ministerie van Binnenlandse Zaken en

Koninkrijksrelaties)

De inspiratie opnieuw beleven

Ronald Plasterk Martin van Rijn Jetta Klijnsma Fred Teeven Annemarie Jorritsma

Op woensdag 28 mei vond De Decentralisaties Dag plaats in ’s-Hertogenbosch. Een dag vol inspiratie en informatie die gemeenten

helpt om de drie decentralisaties zo goed mogelijk in te voeren.

Wethouders-programma

Raadsleden-programma

Ambtenaren-programma

Er waren deze dag drie speciale programma’s opgesteld één voor ambtenaren één voor wethouders en één voor raadsleden.

Bedankt voor uw aanwezigheid

Wat twitterden raadsleden over De Decentralisaties Dag?

#DDD2014Helma Pluk @Helma_PlukAanwezig op transitiedag, inspirerende discussies over zorg en participatie. Goede voorbeelden uit gemeenten #DDD2014 #raadcuijk

Peter Flohr @pflohrSETA-wonen in #loonopzand gelan-ceerd als voorbeeld van een nieuwe woonwijk zorgneutraal EN energieneu-traal www.setawonen.nl #DDD2014

Marianne vd Watering @NLmarianneInteressant 3D raadsledenprogramma decentralisatiedag #DDD2014 #tafel24

Leo Stehouwer @leostehouwerWeer wat geleerd: professionaliteit geeft geen beter product. Politiek moet tegenwicht bieden aan de professional. #DDD2014

Han Vonk @hanvonkProfessioneler is niet altijd beter de kosten bij brandweer drie keer ho-ger en toch zelfde aantal branden. #IraHelsloot #DDD2014

Ingrid van Dillen @ingridvandillen#DDD2014 Pas op voor incidentenpoli-tiek, volg niet de pers, maar de burger, anders gaan we straks vanzelf weer centraliseren @irahelsloot

Jeroen v/d Heuvel @jeroenLuxBedankt voor de #DDD2014! Leuke in-zichten en aanwinst voor het netwerk! #raadsleden

Actieprogramma (ALB) @actieprogrammaTip van raadslid Marieke Witzel: je hoeft niet het wiel zelf uit te vinden #DDD2014

D66 Heusden @D66HeusdenKaderstellende rol raad versterken door bij een voorstel keuzemogelijkheden aan te bieden op hoofdlijnen. #DDD2014 Regionaal platform raad

Raadslid.nu @RaadslidNuOproep @VNGemeenten voorzitter @alebbink aan gemeenteraad: niet al-leen controleren maar meedenken met de wethouder #DDD2014

4 5

Wat twitterden raadsleden over De Decentralisaties Dag?

‘Iets nieuws horen’Wat hoopt u te horen vandaag?‘De laatste stand van zaken. De

decentralisaties rollen in hoog

tempo op gemeenten af en ik hoop

meer details te horen over de voortgang.’

‘Hoop onze koffer te vullen’Mag ik u wat vragen?‘Nou, met uw welnemen betrek ik deze heren er graag bij. Ik ben

gezamenlijk op pad met collega Chrit Achten van D66 en Jos

de Kunder van Groen Links. Dat is tekenend. Op deze dossiers

vinden we samen onze weg!’

In meervoud dan. Wanneer is deze dag voor jullie geslaagd?‘Ik nodig u graag uit voor onze persconferentie in Hotel Centraal

om 22.00 uur. Nee, dat is een grapje. Ik hoop dat we met een

koffer gevuld met goede ideeën terugkeren naar Limburg. Zelf

hoop ik vooral op voorbeelden over financiële voorzieningen

die gemeenten kunnen treffen rond onvoorziene transitiekos-

ten. De veranderingen zijn mooi, maar ook in de overgangsfase

moeten risico’s beheersbaar blijven.’

Raadslid: Jan Puper (midden, Liberale Volkspartij,

Roermond)

Raadslid: Wil van Soest

(Partij voor de Ouderen,

Amsterdam)

‘Harde toezeggingen graag’Wat hoopt u vandaag te horen? ‘Cijfers! Duidelijkheid. Hoe gaan geldstromen verlopen? Hoe moeten gemeenten

begrotingen inrichten?’

Wat zou deze dag geslaagd maken?‘Toezeggingen. Ik hoop dat mevrouw Jorritsma het voortouw neemt om bewindslieden

harde garanties te laten geven. Daar acht ik haar zeker toe in staat. In Amsterdam praten we

over grote getallen en bedragen en de belangen zijn groot. Zeker voor onze achterban.’

Klaar voor de start?Op De Decentralisaties Dag volgden raadsleden in de avonduren

hun eigen programma. Met welke verwachtingen arriveerden de raadsleden op 28 mei in Den Bosch?

Raadslid: Jenny Assink-Van den

Bogert (CDA, Werkendam)

Wat hoort u liever niet?‘Dat we nog verder moeten bezuinigen. Natuurlijk moeten we

de zorg betaalbaar houden en bezuinigingen zijn onvermijde-

lijk, maar de botte bijl moet in de kast blijven staan.’

Wanneer is deze dag geslaagd?‘Als ik nieuws heb gehoord. En als ik interessante contacten heb

gelegd met collega-raadsleden die me inspirerende praktijk-

voorbeelden aan de hand doen.’

Tip! Kijk op pagina 16 of de verwachtingen

uitkwamen!

5

‘Loslaten is een kunst’

Op De Decentralisaties Dag maakten sprekers ‘van-

uit het landelijk perspectief ’ een rondgang langs

drie zalen gevuld met drie soorten toehoorders.

Tussen de beleidsambtenaren en de wethouders

in, wisselden minister Plasterk en staatssecretaris

Van Rijn van gedachten met raadsleden. Namens de

VNG namen Jantine Kriens en Annemarie Jorrits-

ma deel aan de sessie. Staatssecretaris Klijnsma

kon het door files niet op tijd halen.

Op twee manieren maakten de raadsleden kennis

met de bewindslieden en de VNG’ers. Op het podi-

um spraken de hoogwaardigheidsbekleders om de

beurt met spreekstalmeester Bart Eigeman. Tussen

de interviews door schoven de bewindslieden en

VNG’ers aan bij raadsleden aan ronde tafels. Daar

ontmoetten zij telkens negen of tien raadsleden in

een gesprek van tien minuten. Bart Eigeman: ‘Tien

minuten? Is dat niet een beetje kort? Ja misschien,

maar onthoud: niet het Rijk maar de gemeenten

zijn aan zet. Het Rijk en VNG ondersteunen waar

nodig, maar zijn geen tafelgenoten! Decentralise-

ren, weet je wel?’

Raadsleden konden in de gesprekken lokale situa-

ties in de etalage zetten en daaraan, eventueel, een

Tijdens De Decentralisaties Dag gingen Haagse bewindslieden en topbestuurders het gesprek aan met 250 raadsleden. Wat was hun

boodschap aan de raadsleden? ‘Staar je niet blind op 01 01 15. Dan begint het pas.’

“DEN HAAG” ZOEKT DIALOOG MET RAADSLEDEN

6 7

hulpvraag koppelen. Vanaf het podium

nam coördinerend minister Plasterk

(Binnenlandse Zaken) alvast een voor-

schot. ‘Het Rijk moet loslaten. Niet door

te deconcentreren, maar door te decen-

traliseren. We hebben altijd de neiging

om vanuit het kabinet en het parlement

te bekijken of we geld uitgeven aan

de juiste dingen, maar dat moeten we

leren loslaten. Maar we moeten als Rijk

ook niet zeggen: hier heb je het hele

bedrag in handen, bekijk het maar. We

moeten, in goede samenspraak tussen

het Rijk en gemeenten, de vinger aan

de pols houden. Want dit wordt een

kwestie van jaren. Staar je niet blind op

01 01 15. Dan begint het pas.’

Actieve rol raadsledenOok Annemarie Jorritsma bood de

helpende hand. ‘We willen vanuit de

VNG met name de nieuwe raadsleden

snel “op vlieghoogte” brengen. Daar or-

ganiseren we van alles voor.” Jorritsma

pleitte voor een actieve rol van raadsle-

den in het proces van decentralisaties.

‘Normaal gesproken voeren wethou-

ders uit en controleert de raad. Maar in

deze fase doen raadsleden er verstandig

aan om nauw bij de decentralisaties

betrokken te zijn. Dan heb je het

‘Heldenmoed’Bart Eigeman, tot voor kort wethouder

in Den Bosch en 3D-expert, toonde zich

in het raadsledenprogramma een be-

vlogen spreekstalmeester die behendig

door de zaal laveerde, interactie bevor-

derde en niet te beroerd was om ook

zijn eigen enthousiasme over de de-

centralisaties te etaleren. Zo vergeleek

hij de decentralisaties met energie-op-

wekking. Dat kan centraal en onzicht-

baar (een energiecentrale) of lokaal,

goedkoop en slim (met zonnepanelen).

Een andere quote: ‘We zoeken geen

organisaties die netwerken, maar een

netwerk dat zich organiseert’. En pas-

sant rekende hij af met tv-interviewer

Sven Kockelmann die onlangs enigs-

zins bezorgd vroeg of zoiets belangrijks

als de 3D’s wel aan gemeenteraden kon

worden overgelaten. ‘Met jullie hel-

denmoed gaat het goedkomen!’, hield

Eigeman de raadsleden voor.

over vragen als: hoe gaan we nou met

cliëntenraden om? Hoe gaan we met

incidenten om? Zeker in de eerste fase

van de transitie, want reken er maar op:

die incidenten gáán er komen.’

Staatssecretaris Van Rijn werd positief

verrast door de plannen en projecten

die raadsleden inbrachten tijdens

de rondetafelgesprekken. ‘Ik hoorde

bijvoorbeeld net over een gezamenlijk

forum waar raadsleden, ambtenaren

en het college samen informatie delen.’

Van Rijn vindt het belangrijk om oog

te hebben voor zulke best practices. ‘In

alle discussies die ik voer over de decen-

tralisaties, word ik vaak geconfronteerd

met voorbeelden die mis dreigen te

gaan. Zeker ook in de media. Ik voel in

hoge mate de noodzaak om juist in deze

fase naar goede voorbeelden te kijken.

Om te leren van elkaar.’ Dat belang

werd gedeeld door Jantine Kriens. De

voorzitter van de directieraad van de

VNG gaf aan nog eens goed te gaan

kijken naar haar middelen die het delen

van kennis bevorderen.

7

Chips, helemaal vergeten te vragen aan de minister!We kennen het gevoel allemaal. Je rijdt naar huis

na een intensieve vergadering en pas in de auto

bedenk je wat je eigenlijk had moeten zeggen.

Dat gevoel bespeurt de verslaggever bij

Anne van de Klundert uit Tilburg. We gaan naast

haar zitten, op een stoel die nog warm is van

minister Plasterk. Anne, namens Groen Links in de

raad gekozen, heeft duidelijke ideeën.

over de decentralisaties in het sociale domein.

Ze is een warm voorstander en vindt het hoog

tijd dat de zorg de omslag maakt van wantrou-

wen, naar vertrouwen. ‘Dat wantrouwen rond

indicatie-stellingen is duur want het vraagt om

bureaucratie. Als je stopt met de wantrouwige

controle of mensen echt wel recht op hebben op

een voorziening levert dat geld op. Hoe het wel

moet? Vraag gewoon: wat heb je nodig.’

Dan valt onze blik op Nozem, waarschijnlijk de

guitigste geleidehond van het land. Om de nek

van Nozem hangt een bordje met “Niet aaien”

en dat is niets minder dan een Tantaluskwelling.

Anne heeft een visuele handicap. ‘Ik zit in de

Wajong. Maar nu ik ben gekozen in de raad word

ik enorm gekort. Ik houd me dus bezig met de

herstructurering van het sociale domein, maar

daardoor trap ik zelf in een klassieke armoedeval.

Zou daar niet wat voor te regelen zijn?’ We vragen

Anne waarom ze dát niet heeft aangekaart bij

Plasterk, de minister die zojuist tien minuten lang

pal naast haar zat. ‘Ja chips’, floept Anne eruit.

‘Het ging best snel en het is natuurlijk een par-

ticuliere kwestie. Ik vond het ook niet netjes ten

opzichte van die andere raadsleden. Maar ik had

het eigenlijk moeten doen hè?’

8

De simulatie: Bij de slager

Voor de nagebootste gesprekken tekenden “verander-acteurs” van Het Consulaat. In de eerste simulatie pro-beert raadslid Jack met holle frases vol jargon zijn verantwoordelijkheid af te wentelen. Jack: ‘De zaak met het PGB zit zo, dat het geld nu gerealloceerd wordt voor andere doeleinden’. Bezorgde moe-der: ‘Gerealloceerd? U bent er toch voor ons? Ik heb op u gestemd!’. Uiteindelijk wordt het raadslid gered door de bel van de slager. ‘Mag ik vijf hertenbiefstukjes?’

Na die eerste aanzet is het de beurt aan de zaal. Raadsleden mogen zelf beden-ken hoe Jack beter kan reageren. De suggesties uit de zaal worden daad-werkelijk uitgespeeld. Zo kopt Jack een voorzet in uit de zaal. ‘Misschien moet u een afspraak maken met jeugdzorg!’. Bezorgde moeder: ‘Jeugdzorg? Die halen mijn kinderen uit huis’. Zo ontdekken de raadsleden -vrij letterlijk- spelender-wijs wat wèl en wat niet werkt.

Interessant experiment in het raadsledenprogramma was het onderdeel “Bij de Slager” In een simulatie wordt Jack, een fictief

raadslid van de lokale partij Burgerbelangen, bij de slager aangesproken door bezorgde bewoonsters uit zijn gemeente.

5 tips: Bij de slager• Wat werkt: Blijf in uw rol. U bent

raadslid! Geen professionele hulpver-lener. En evenmin een beleidsambte-naar. En u bent ook geen werkgever van zorgprofessionals.

• Wat werkt: Nodig mensen uit om hun verhaal te doen in een persoonlijk gesprek. Bij de slager ga je toch wat ongemakkelijk de diepte in.

• Wat werkt: Doorverwijzen. Het raads-lid als “reisleider”. Maar let op: dan moet het raadslid wel “de weg weten”.

• Wat soms werkt: bezorgde bewoners uitnodigen om hun verhaal te vertellen op partijbijeenkomsten of in een burgerforum.

• Wat niet werkt: Uw rol bagatelliseren en verantwoordelijkheden afschuiven. Het “daar ga ik niet over” en “deze trein is niet meer te stoppen”.

8 9

DE EX P E RTS

Albert-Jan Kruiter: ‘Gemeenten worden ontwikkelorganisaties’

Albert Jan Kruiter, van het Instituut voor Publieke Waarden, begon met een felicitatie aan de raadsleden. ‘Jullie waren

op 19 maart allemaal winnaars op de belangrijkste gemeenteraadsverkiezingen ooit gehouden.’

Vervolgens confronteerde Kruiter zijn gehoor met het

torenhoge belang van de komende vier jaar. ‘Jullie krijgen de

kans om de verzorgingsstaat van de toekomst mede vorm te

geven. En misschien wel een nieuwe fase in de democratie.’

De noodzaak van die transitie is evident, aldus Kruiter. ‘Het

CPB becijfert dat als we op de oude voet doorgaan in 2040

een gemiddeld opgeleide Nederlander veertig procent van

zijn inkomen kwijt is aan de verzorgingsstaat. En dat is nog

exclusief de reguliere belastingen.’ Kruiter roemt dan ook de

kansen van decentralisatie. ‘Kijk naar de WMO: een daverend

succesverhaal.’

Nederland heeft volgens Kruiter één van de meest gecentra-

liseerde overheden ter wereld. Tijd om dat te veranderen. De

voordelen schetst Kruiter aan de hand van cijfers. Op 1.000

huishoudens telt Nederland 25 probleemgezinnen die te

maken hebben met meer dan 25 instanties. Deze gezinnen

kosten minstens 100 duizend euro per jaar. En de gemeente

gaat straks 80 procent van die kosten voor zijn rekening

nemen.’

‘Veel plezier op uw nieuwe BMW’

Kruiter: ‘Wat voor soort raadsleden heeft die belangrijke

omslag nodig? Raadsleden die het gemeentebestuur in staat

stellen om te ontwikkelen. De gemeente wàs een uitvoe-

ringsorganisatie en wordt een ontwikkelorganisatie.’ Hoe

raadsleden daarmee om moeten gaan, schetst Kruiter aan

de hand van een metafoor. Kruiter houdt het boek Zen en de

Kunst van het Motoronderhoud van Robert Pirsig omhoog.

Daarin maken een vader en een zoon een motortocht door

Amerika. ‘De één rijdt op een Yamaha. Perfect afgesteld, een

blauwdruk van een motor, weinig onderhoud. De ander rijdt

op een BMW. De berijder zegt te houden van de “dynamische

kwaliteit”. De BMW vraagt om accommoderen, om bijsturen.

Gemeenten waren een Yamaha, maar ik wens u veel plezier

op uw nieuwe BMW!”

In de vragenronde had Kruiter nog een tip voor de raadsle-

den. ‘Ga niet mee in de gekte om je te richten op 1 januari

2015. U heeft een informatie-achterstand die u voor die da-

tum niet inloopt. Richt uw focus op 2018. Vraag uzelf af: wat

voor verzorgingssamenleving willen we dan zijn?’

10

Marieke Witzel: ‘Je kunt niet alles weten’

Spreekster Marieke Witzel gaf collegiale tips. Als raadslid en fractievoorzitter in de gemeente West Maas en Waal vertegenwoordigt ze FD Maasdorpen, een lokale lijstverbinding van vijf dorpslijsten. Daarnaast ondersteunt Witzel als VNG-trainee de directeur Sociale Pijler.

Marieke relativeerde de information overload die op

raadsleden afkomt. ‘Vooral tegen nieuwe raadsleden wil ik

zeggen: gun jezelf de tijd. Neem het jezelf niet kwalijk dat je

het niet allemaal weet.’ Witzel adviseert raadsleden om niet

alle bijeenkomsten af te gaan. Een valkuil waar ze zelf tijdens

haar eerste raadsperiode wel in stapte. ‘Ik ging ik alle sessies,

congressen en meetings af, maar daar heb je een dagtaak aan

en tijd is beperkt.’ Witzel hield haar gehoor voor om het leuk

te houden, te focussen en om waar mogelijk werk te verde-

len. ‘Helaas, dit geldt niet voor de eenmansfracties.’

Dat betekent niet dat Witzel het niet belangrijk vindt om

goed geïnformeerd te zijn. Integendeel. Maar je moet het

slim aanpakken. ‘De decentralisaties worden bij ons regio-

naal opgepakt in de regio Rivierenland. Ik heb ontdekt dat

regionale voorstellen in de gemeente Culemborg twee weken

eerder op de agenda staan dan bij ons. Die vergaderingen

worden uitgezonden op internet en die kijk ik altijd. Heel

handig.’

‘Ik gun u een goede griffier’

Verder gunt Witzel haar collega’s ‘net zo’n goede griffier’ als

in haar eigen gemeenteraad. ‘De leidende rol van de griffier

is belangrijk.’ Zo gaat in West Maas en Waal elk raadsvoor-

stel gepaard met keuzemogelijkheden. Witzel: ‘We maken

verschillende modellen en geven consequenties. Dat helpt

enorm om de kaderstellende rol te kunnen vervullen.’ Aan

gemeenten die decentralisaties in regionaal verband oppak-

ken, gaf Witzel de tip om informeel overleg te bevorderen.

‘Wij hebben een informeel platform waarin raadsleden uit

alle tien deelnemende gemeenten elkaar ontmoeten, zodat

we kunnen afstemmen.’ In antwoord op een vraag uit de zaal,

zei ze hierover: ‘Tien amendementen bij tien deelnemende

wethouders maken meer indruk dan één.’ Over die gemeen-

schappelijke regelingen gaf Witzel verder de tip om “uitstap-

momenten” vast te leggen. ‘Dat doen we bijvoorbeeld in de

gemeenschappelijke regeling rond de Participatiewet. Dat

voorkomt dat we ons voor veel geld uit moeten kopen als het

verkeerd loopt.’

Tenslotte gaf Witzel aan om het contact met de samenleving

intensief te houden. ‘Er zit meer kracht in burgers dan je vaak

denkt. Bij organen als de WMO-adviesraad, een vertegen-

woordigingsorgaan van de WWB, maar zeker ook bij vereni-

gingen in dorpen en wijken. En last but not least: ‘Keep calm

and enjoy. Houd het leuk voor jezelf.’

Tip: Witzel kan raadsleden de

uitgave ‘De raad in Stelling: het

spoorboekje’ (van de gemeenten

Westerveld, De Wolden en Mep-

pel) warm aanbevelen. ‘Ik heb

daar heel veel aan gehad.’

11

Frank Rozenberg: ‘Gooi geen olie op het vuur’

Frank Rozenberg ging in zijn voordracht in op de rol die raadsleden kunnen spelen de grote decentralisaties in het sociale domein. Rozenberg was zelf raadslid voor Gemeentenbelangen in Leidschendam-Voorburg en is in die

gemeente sinds kort wethouder (Financiën, Jeugd, Sport en Cultuur). Ook geeft hij masterclasses namens de VNG.

‘De opgave waar u voor staat is balan-

ceren’, hield Rozenberg de raadsleden

in de zaal voor. ‘Balanceren tussen

het budget, de kwaliteit van de zorg

die je als gemeente wilt leveren, de

hoeveelheid zorg en de organisatie

daarvan.’ Vervolgens ging Rozenberg

in op die onderwerpen op de balans.

Samengevat: het budget wordt hoe dan

ook minder en de kwaliteit moet gelijk

blijven. Rozenburg: ‘Dus blijven er twee

sturingsmogelijkheden over. Door

mensen in hun eigen kracht te zetten

en minder dure voorzieningen in stand

te houden, daalt de zorghoeveelheid.

En dan is er de organisatie die anders

moet. Als raadslid weet u dus waarop u

wel en niet moet sturen.’

Rozenburg pleitte voor “rolzuiverheid”.

‘Waar bent u van? Van de kaderstelling,

van de controle en de volksvertegen-

woordiging. U bent niet de wethouder,

geen ambtenaar en geen hulpverlener.

Houd u zichzelf aan die rol.’ Daarnaast

raadde hij raadsleden aan om bij de de-

centralisaties een leidende rol te nemen

en om te sturen op hoofdlijnen.

Rozenberg reikte als tip aan om te let-

ten op consistentie. ‘Volgt de beleidsno-

ta de kadernota? En volgt de verorde-

ning op logische wijze de beleidsnota?’

Ook dat is een wapen tegen de vaker

benoemde information overload. Bij

Rozenberg kwam ook de regionale

samenwerking kwam ter sprake.

Rozenberg adviseerde raadsleden van

harte om zelf ook regionaal te gaan sa-

menwerken. ‘Investeer in overleg. Hoe?

Simpel. Vraag griffiers om bijeenkom-

sten te organiseren.’

Tenslotte ging Rozenberg in op de

politieke verhoudingen. ‘Bent u in

harmonie met uw college of staat u

in de vechtstand. Ik raad u het eerste

aan: harmonie. En niet alleen omdat

ik hier nu als wethouder sta. Ga geen

robbertjes politiek uitvechten over 3D’s.

Natuurlijk, er zullen fouten worden

gemaakt. Er gaan schrijnende situaties

komen. Hoe ga je daarmee om? Bent u

olie op het vuur of pakt u het als raad

verantwoordelijk op om zaken in het

juiste vaarwater te krijgen? Mijn advies:

trek samen op.’

‘Ga geen robbertjes politiek uitvechten over 3D’s’

‘Ik ga problemen schetsen’, kondigde

Helsloot maar meteen aan. ‘En u heeft

regentenmoed nodig om die transitie

tot een succes te maken.’ De hoogleraar,

die in het verleden een hoge ambte-

naar was voor het brandweerkorps in

Amsterdam, pleit voor gezond verstand.

Als voorbeeld noemt hij het vier ogen

principe (alleen zorg verlenen als een

ander meekijkt). ‘Dat is mooi, maar als

het budget voor de zorg wordt gehal-

veerd wordt het lastig. Wel vinden we

het belangrijk. We leggen budgetnor-

men en protocollen op waarvan we

stiekem hopen dat zorgprofessionals ze

negeren.’

Met een verwijzing naar, volgens

Helsloot, het onzinnige bordje met

‘nooduitgang’ erop, kregen raadsleden

het beeld geschetst dat zij risico’s niet

kunnen “dichtregelen”. Helsloot: ‘Al-

thans, niet zonder een bak ellende qua

financiën, uitvoeringsproblemen en

ethische grenzen.’

En zo rekende Helsloot in hoog tempo

en doorspekt met humorvolle oneliners

af met schijnveiligheid. ‘Na elk incident

hebben we de neiging om te zeggen: dit

nooit weer. “Die put gaan we dempen!”

Maar de wereld is een gatenkaas van

putten waar kalveren in verdrinken.

Het dempen van die ene put is zinloos.

Daar wordt zo veel geld over de balk

gegooid.’

Hoe het wel moet? Raadsleden moeten

zinvol omgaan met risicobeheersing.

Helsloot gaf tips. Bijvoorbeeld over de

angst voor uitvergrote incidenten in

de media. ‘Gewone mensen lezen de

krant heel anders hoor. U kunt zich

beter oriënteren op wat de samenleving

vindt. In burgerpanels. Kijk naar de in-

dicatiestelling in Engeland. Die worden

in Engeland beoordeeld door werkgroe-

pen waarin professionals zitten én bur-

gers.’ Ook nuanceert de hoogleraar de

inzet van adviseurs. ‘Wij adviseurs, wij

zijn gevaarlijk. Die dienen hun eigen

belangen. Vraag een “adviseur blauwe

boskabouters” naar blauwe boskabou-

ters, nou dan weet je het wel.’

‘Wij adviseurs zijn gevaarlijk.’

Ook waarschuwt Helsloot met nadruk

voor doorgeschoten professionalise-

ringsdrang. ‘Elke professional wil ver-

der professionaliseren. Maar dat dient

niet altijd het maatschappelijk belang.

Ik kom uit de brandweer en daar zijn

we het sinds 2000 veel professioneler

gaan doen. Het is ook drie keer zo duur

geworden. En we blussen niet meer

branden.’ Kansrijk vindt Helsloot het

dat gemeenten letten op hun eigen cen-

ten. ‘Dat werkt aantoonbaar. Het is goed

dat de 3D’s uit het eigen gemeentefonds

worden betaald. En pas op als iemand

uit Den Haag met de beste bedoelingen

zegt dat-ie de vinger aan de pols wil

houden.’ Tenslotte gaf de hoogleraar

aanbevelingen over het heikele onder-

werp van regionale samenwerking.

‘Echte samenwerking bestaat niet. Jullie

moeten wel de druk erop houden rond

de 3D’s.’

Het verhaal van Helsloot sloeg aan en

leidde tot levendige discussies aan de

ronde tafels. Een raadslid vanuit de zaal:

‘Ja, dít spreekt me aan. Aandacht voor

veiligheid leidt tot een groter gevoel

van onveiligheid. Misschien moeten

wij er ook aan leren wennen dat er af en

toe “Enschede” is.’

IRA HELSLOOT OVER SCHIJNVEILIGHEID EN INCIDENTENPOLITIEK

‘U kunt niet alle risico’s dichtregelen.’De meeste respons uit de zaal kreeg Ira Helsloot. De hoogleraar

“Besturen van veiligheid” aan de Radbouduniversiteit prentte de raadsleden in om zich niet blind te staren op risico’s en de

overdadige beheersing daarvan. ‘Fout gaat het toch.’

13

KRUISBESTUIV IN G EN ANDERE GOEDE TAFELGESPREKKEN

Raadsleden leren van… raadsledenAfgaand op de reacties na afloop werden de meeste raadsleden ook zeer geïnspireerd door hun “soortgenoten”. Vooral tijdens het buffet was er volop ruimte voor uitwisseling van praktijkvoorbeelden en inzichten.

Tijdens de plenaire sessie werkten raads-leden onderling aan ronde tafels ideeën uit. Daar zaten hele opvallende tussen (“denk eens aan de eettafels van Geer & Goor in hun tv-programma met een-zame ouderen), licht cynische (“laat de vertrokken Rabobank-directeur als vrij-williger gaan werken in de schuldsane-ring) maar ook zeer bruikbare ideeën. Zo vallen we in een ontspannen onderhoud tussen Oost en West. Bert Terlouw

(raadslid én statenlid namens D66) vertelt geanimeerd over een schoolvoor-beeld uit zijn eigen gemeente Raalte. Ozo Verbindzorg heet het, heel bottom up ontstaan in een buurtdorp waar het verzorgingshuis werd gesloten. Ouderen kunnen thuis blijven wonen dankzij een simpel maar effectief netwerk van mantelzorgers en professionals die slim monitoren. Bert vindt een dankbaar gehoor bij Ans Schrijver, van de lokale

14

partij ONS uit Voorschoten. Ans: ‘Dit is fantastisch.’ Op haar beurt vertelt Ans over de manier waarop haar raad overlegt met ambtenaren rond de decen-tralisaties. ‘De decentralisaties worden opgepakt in een bestuurlijk netwerk met Wassenaar, Voorburg, Leidschendam en wij. Als participant heb je al snel het gevoel dat je op afstand staat en daarom hebben we een informeel platform opgericht waarin beleidsambtenaren en raadsleden elkaar bijpraten. Samen.’ Nu is het de beurt aan Bert om bewon-derend te fluiten. ‘Wij zitten ook in zo’n samenwerkingsverband, met Deventer en Olst-Wijhe, en dit is precies wat er bij ons aan schort. Informeel overleg, samen optrekken met beleidsambtena-ren. Dit ga ik aankaarten.’

Ontbrekende kennisWaren het allemaal raadsleden aan de ronde tafels? Nee! Aan tafel 26 heeft een dappere burger geheel zelfstandig zijn weg naar Den Bosch gevonden. ‘Ik ben een infiltrant’, zegt Johan Wolters met een glimlach. De Arnhemmer is gehandicapt en las in een nieuwsbrief over deze bijeenkomst. ‘Ik meldde me aan en mocht gewoon komen.’ In een vragenronde geeft Bart Eigeman hem wat spreektijd. Johan is uitgesproken kritisch. ‘Als ik eerlijk ben, ben ik blij dat ik niet in de gemeenten woon van alle raadsleden die ik hier hoor praten. Het gebrek aan kennis is schrijnend!’ Het leidt tot geroezemoes in de zaal. Aan ta-fel 26 zeggen enkele tafelgenoten diplo-matiek ‘zichzelf niet te herkennen in de woorden’. Johan, onverstoorbaar: ‘Als de

VNG een ervaringsdeskundige zoekt om de kant van de zorgbehoevende burger te belichten, dan doe ik dat met liefde. Ze mogen me altijd bellen.’

Bijval voor de kritische Johan is er ook. ‘Johan heeft best een punt’, erkent Loes van Zwieten, raadslid in Drimmelen. Loes is een nieuwkomer in de raad voor de lokale Lijst Harry Bakker. ‘Ik heb best moeite om de decentralisaties bij te be-nen’, erkent ze. ‘De inhoudelijke kennis van structuren doe ik stapje bij stapje op. Ik was laatst bij de Raad op Zaterdag en dat was echt super. Maar feit is: als lid van een lokale partij is het best moeilijk. Ik ga graag naar praktijkdagen waar ik instrumenten krijg aangereikt.’

14 15

Wethouders: ‘We willen duidelijkheid en dóórgaan’

Zo’n 150 wethouders – van Bellingwolde tot Brunssum – schuiven aan bij het 3D Diner waar ze met elkaar ervaringen uitwisselen

over de decentralisaties. Tussen de gangen door spreken bewinds-lieden om daarna aan tafel verder te discussiëren.

De tiende stoel aan elke ronde tafel is gereser-

veerd: bewindslieden en Kim Putters, directeur

van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) bren-

gen de avond roulerend door om zoveel mogelijk

wethouders te spreken.

Plasterk trapt af. “Dit is het grootste verandertra-

ject in het binnenlands bestuur van de afgelopen

decennia. U bent bestuurder, maar ook onderdeel

van het democratisch proces. Hoe gaat u de raads-

leden erbij betrekken?” Zowel de minister als de

wethouders beseffen dat de raad in korte tijd veel

informatie tot zich moeten nemen en het drukke

maanden worden. Volgens staatssecretaris Van

Rijn is een rustige landing van de decentralisaties

mogelijk, als we allemaal ‘normaal blijven doen’.

AannamesHet SCP bestudeert de sociale staat van Neder-

land. Putters: “Het gaat goed met veel Neder-

landers, maar bij 6 à 7 procent stapelen de

problemen zich op, zoals bij bijstandsmoeders en

niet-Westerse allochtonen.” Putters waarschuwt:

“Onder het beleid liggen veel aannames. Zijn

mantelzorgers inderdaad bereid om zorg te ver-

lenen? En kunnen mensen op verschillende ter-

reinen echt meer zelf doen? Er zijn ook mensen

die niet kunnen participeren.” Ook vraagt Putters

zich af of de gemeente weet wat burgers willen.

“Het lokale bestuur moet meer doen, maar niet

voor de burgers denken. Voor je het weet ga je

voor mensen bepalen wat participatie is, terwijl

je juist oproept tot zelfredzaamheid.” Putters

vraagt de wethouders of ze voldoende kennis in

huis hebben. “Laat ons weten wat u nodig van de

landelijke kennisinstituten.”

Aan tafel praat Putters verder over de keukenta-

felgesprekken. “Elke gemeente moet daar zijn

eigen weg in vinden, want elke politieke partij

zal de rol van de overheid anders zien. Streef je

als gemeente een bevoogdende rol na, of moeten

mensen een appel doen op hun buren?” De wet-

16 17

houders merken dat raadsleden door de

bomen het bos niet meer zien. Wethou-

der Evers uit Onderbanken: “We ne-

men ze zelf niet genoeg bij de hand. Als

er een regionaal overleg gepland staat

over de Participatiewet, dan moet je

vóóraf om tafel gaan met de raden om

de kaders af te spreken. Nu informeren

we de raad pas na afloop.”

Aan tafel veel wethouders uit klei-

ne gemeenten. Allemaal kunnen ze

nauwelijks iets zelf doen, omdat het

ontbreekt aan expertise en mankracht.

Kleine gemeenten moeten de handen

ineen slaan. Putters voorspelt dat het de

komende jaren veel interessanter wordt

om bij een gemeente te werken dan in

Den Haag. “De tv staat bij jullie.”

Medicijn “Desespereer niet, ga vrolijk door.”

Staatssecretaris Klijnsma spreekt. “Er

mag best eens iets misgaan. Aan het

einde van de rit zijn mensen beter af

met het concrete van de gemeente dan

met het abstracte van de rijksoverheid.”

Ze roept de wethouders op om ook aan-

dacht te schenken aan mensen met een

psychische of psychiatrische aandoe-

ning. “Zij komen moeilijk aan de bak,

terwijl werk voor hen vaak écht een

medicijn is. Werk is de beste zorg.”

Aan tafel gaat het gesprek verder. Wet-

houder Balk uit Waalre vindt het een

goede zaak dat er op dit moment zoveel

zaken tegelijkertijd gebeuren, zoals

de ontwikkeling naar passend onder-

wijs. “Als je vanuit je vroegere jeugd in

aanraking komt met mensen met een

beperking, is het later ook vanzelfspre-

kender om iemand met een beperking

aan te nemen.”

Best practicesAnnemarie Jorritsma sluit de avond af.

“Om te voorkomen dat elke gemeente

opnieuw het wiel moet uitvinden,

willen we de best practices toegankelijk

maken. Dé methode is: ga met elkaar

in gesprek. Ook beleidsambtenaren

hebben behoefte om ervaringen uit

te wisselen. Bij raadsleden proef ik de

grootste onzekerheid. Mensen, denk

om die Raad! Betrek zowel de coali-

tie als de oppositie bij het proces. De

verschillen tussen politieke partijen

komen later wel tot uiting.”

Plasterk, tot slot: “We hebben overwo-

gen om een toetsmoment in te bouwen,

maar gemeenten willen weten waar ze

aan toe zijn. Het is beter om nu door te

gaan. Wel wordt er in samenspraak met

de VNG een transitiecommissie aan-

gesteld.” Tot slot roept de minister de

wethouders op om de ruimte te zoeken.

“Heeft u toch veel last van regeltjes,

zoek dan de marge op. Ga er relaxed

mee om.”

16 17

Inspiratie en informatie in dagprogramma voor beleidsambtenaren

Decentraliseren is niet per se makkelijk, maar op vele plaatsen in het land wer-ken mensen hard om er een succes van te maken. Die boodschap bleef hangen na het dagprogramma op de Decentralisaties Dag. Meer dan duizend beleids-ambtenaren, dienstverleners in de vakgebieden werk, zorg en jeugd, rijksamb-

tenaren en gemeenteraadsleden lieten zich inspireren en informeren.

De bezoekers woonden allemaal een centrale in-

spiratiesessie bij, keken aan de hand van acteurs

mee aan de keukentafel, wisselden aan ronde ta-

fels ervaringen en best practices uit en konden in

twee ronden kiezen uit 31 presentaties over aan

de werk, zorg en jeugd gelieerde onderwerpen.

In de inspiratiesessie gaat het over kansen en

mogelijkheden om de decentralisaties te laten

slagen. Dat het niet makkelijk is en dat er nog

veel onzekerheid is op verschillende niveaus

gaan de presentatoren en sprekers niet uit de

weg. Maar cultuurpsycholoog, oud Eerste-Kamer-

lid en co-presentator Jos van der Lans laat zich in

de inspiratiesessie niet voor niets een optimist

noemen. “Nu is er een kans om eindelijk iets te

doen aan de bureaucratie van de verzorgingsstaat

”, stelt hij. Trendwatcher Philip Idenburg doet

in de sessie uit de doeken dat de overheid een

enorme transformatie staat te wachten: van de

top-down geregelde verzorgingsstaat werd de

overheid al meer toezichthouder in de periode

van marktwerking in de jaren ’90 van de vorige

eeuw. De decentralisaties kunnen alleen slagen,

betoogde Idenburg, wanneer overheid en burger

erin slagen om duurzaam als partners samen te

werken. De mate waarin die transformatie lukt,

bepaalt volgens Idenburg het slagen van de de-

centralisaties. Als snapte hij best dat de aandacht

van gemeenten en Rijk nu vooral uitgaan naar

de transitie, naar het overdragen van regels en

budgetten.

Inspiratie uit het landAan de keukentafel op het podium kwamen

daarna inspirerende voorbeelden uit het hele

land voorbij die tonen dat de decentralisaties

kunnen slagen. Zo schrapte de Drentse gemeen-

te Noordenveld onnodige processen uit de

Wmo-dienstverlening. De klanttevredenheid

ging omhoog, het aantal aanvragen dat wacht op

behandeling drastisch omlaag en de antwoordpe-

18 19

riode is gemiddeld twee weken, terwijl

zes weken is toegestaan. “Laat de decen-

tralisatie maar komen”, blaakte Greta

Hoving uit de noordelijke gemeente

van het zelfvertrouwen. Verpleegkundi-

ge Emile de Roy van Zuydewijn richtte

in 2005 zijn eigen thuiszorgorganisa-

tie op in Amsterdam. Hij bedacht de

wijkverpleeghulp, iemand die cliënten

meerdere soorten persoonlijke zorg

biedt, zodat er niet dagelijks zeven

verschillende mensen over de vloer

komen, bij wijze van spreken. Inmid-

dels heeft emile.nu vijf teams van

zorgverleners en ‘poetshulpen’ actief

in Amsterdam. Doordat de teams uit

studenten bestaan, is de zorg niet alleen

persoonlijk, maar ook nog goedkoop.

Blik op de keukentafelIn nagespeelde cases kwamen alle

ambtenaren in aanraking met de

werkelijkheid van de keukentafel. Nou

ja, werkelijkheid: acteurs speelden

waargebeurde cases na achter de voor-

deuren van het 3D Dorp. Want regels

bedenken en uitvoeren op het stadhuis

moet gebeuren, maar wat zeg je precies

als je aan de keukentafel zit tegenover

een mens van vlees en bloed? Belang-

rijkste les/tip uit de cases: vraag ook

naar zaken die je niet hoort maar wel

ziet, want zonder dat ‘kader’ te kennen,

is de kans op een geslaagd resultaat erg

klein.

UitwisselenAan ronde tafels ontmoetten de

congresgangers elkaar om geconcen-

treerd concrete ervaringen en tips uit

te wisselen. Een greep uit de gehoorde

adviezen: ga in een gemeente na welke

vormen van hulp en zorg al worden ge-

boden, bijvoorbeeld door de kerk. Sluit

daarbij aan, dat is beter en efficiënter

dan dezelfde hulp vanuit de gemeente

te organiseren. En misschien een voor

de hand liggende: “Verlies niet uit het

oog voor wie we het doen. Het gaat

om de burgers”, stelt een ronde-tafel-

voorzitter. “In tijden van onzekerheid

en verandering hebben organisaties

de neiging zich naar binnen te keren.

Maar het is de bedoeling om de burger

te blijven informeren en ondersteu-

nen.”

In 31 verschillende presentaties

kwamen zeer uiteenlopende aspecten

van de komende decentralisaties nog

een aan de orde. ‘Hoe ga je om met de

gemeenteraad’ was een onderwerp, ‘De

rol van de wijkverpleegkundige in so-

ciale teams’ kwam aan de orde, er was

aandacht voor de ‘Top 10 valkuilen van

transitiemanagement’, maar het ging

ook over de decentralisaties in relatie

tot mensenrechtenverplichtingen.

BeginnenPas toen VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma, minister Ronald Plasterk, staatssecretaris Martin van Rijn en top-ambtenaar Bernard ter Haar aan het eind van het dagprogramma op het podium verschenen, bleek dat de decentrali-saties wat gemeenten betreft nog niet helemaal in kannen en kruiken zijn. Een vraag aan minister Plasterk luidde wat hij van plan was te doen met het advies van de Algemene Rekenkamer om een time-outmoment in te bouwen. Daar voelt Plasterk niets voor. “We houden voortdurend de vinger aan de pols, niet op één peilmoment in het najaar”, antwoordde hij. “En op 1 januari is het natuurlijk niet klaar, dan gaat het pas beginnen.”

18 19

Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?

Volgt nog via Ellen en Eus.

‘Geen politiek bedrijven’‘Samen met mijn collega’s kregen we onze opvatting bevestigd

dat de raad in haar voorbereiding op de transities, geen politiek

moet bedrijven. Samen met het collega’s en het ambtelijk

apparaat moeten we zorgen dat we er klaar voor zijn. Later

zal de uitvoering zeker politieke accenten krijgen. Opvallend

was dat onze tafelgenoten nog totaal geen idee hadden van

transitiekosten.’

Raadslid: Jan Puper (midden, Liberale Volkspartij,

Roermond)

Raadslid: Wil van Soest

(Partij voor de Ouderen,

Amsterdam)

‘Viel tegen’‘Het viel mij tegen. Sommige voordrachten vond ik lastig te verstaan. Ik vroeg

concreet naar liften die nu uit de AWBZ worden betaald, maar kreeg geen

antwoord. Mijn hoop dat wij meer informatie zouden krijgen kwam niet uit. Ik

heb geen cijfers of toezeggingen gehoord, dus veel wijzer ben ik niet geworden.

Nog voor het eten zijn mijn collega en ik vertrokken’

En, kwamen de verwachtingen van raadsleden (zie pagina 5) uit?

Raadslid: Jenny Assink-Van den

Bogert (CDA, Werkendam)

‘Nuttige adviezen’ ‘Het was een waardevolle bijeenkomst, zeker voor

nieuwe raadsleden. Hoewel ik geen nieuwe feiten

hoorde, kreeg ik wel de bevestiging dat mijn gemeente

op de goede weg is. En ik een paar nuttige adviezen

gehoord. En het netwerken was belangrijk. Ik voerde

goede gesprek met raadsleden uit Oss en Schijndel.’

20