Ontwikkelingssamenwerking: begrippen, geschiedenis, trends · • Al oud: verplichtingen via...

Ontwikkelingssamenwerking:begrippen, geschiedenis, trends

Prof.dr. Paul Hoebink

Cordaid/CIDIN

Masterclass Profielwerkstuk

Nijmegen

23 september 2016

Centre for International Development Issues NijmegenOntwikkelingsstudies

Begrippen/Definities

• Ontwikkelingssamenwerking

• Ontwikkelingshulp

• Bilaterale en multilaterale hulp

• Particuliere hulp


Ontwikkelingssamenwerking

De samenwerking vanuit ontwikkelde landen enontwikkelingsorganisaties metontwikkelingslanden ten behoeve van de deeconomische en sociale ontwikkeling van dezelanden op de terreinen van hulp, handel enpolitiek


Ontwikkelingssamenwerking isook handel

• Toegang tot markten via handelsverdragen (viaBrussel: Lomé/Cotonou, Everything But Arms,Economic Partnership Agreements met regio’s)

• Bevordering van handel (CBI: expo’s; Aid forTrade)

• Coherentie (Poly Coherence for Development,PCD): doelstellingen vanontwikkelingssamenwerking niet belemmeren doorander beleid (landbouw, visserij)


Ontwikkelingssamenwerking isook politiek

• Samenwerking met ontwikkelingslanden ininternationale organisaties en bij internationaleconferenties

• Versterking van de stem vanontwikkelingslanden, capaciteitsversterkingvan ontwikkelingslanden bij internationaleonderhandelingen (voorbeeld: katoen)


Officiële Ontwikkelingshulp (ODA)

De overdracht van middelen aanontwikkelingslanden1 in de vorm van geld,goederen of diensten2 onderconcessionele voorwaarden3 ten behoevevan de sociale en/of economischeontwikkeling4 van deze landen


Concessionele voorwaarden

Zachte/concessionele voorwaarden:giftelement:

- Gift/Grant: giftelement 100%

- Lening: zacht: afhankelijk van: 1. rente; 2.looptijd; 3. aflossingsvrije periode (nogmaar weinig leningen, wel Japan enChina)


Ontwikkelingshulp

De overdracht van middelen aanontwikkelingslanden1 in de vorm van geld,goederen of diensten2 onderconcessionele voorwaarden3 ten behoevevan de sociale en/of economischeontwikkeling4 van deze landen


Bilateraal/multilateraal/particulier:kanalen

• Bilateraal: van regering naar regering

• Multilateraal: via internationaleorganisaties (Wereldbank, EU, WHO,FAO). Die krijgen geld van regeringen,maar kunnen ook zelf geld ophalen

• Particulier: door subsidies, inschakelenbij uitvoering


Ontwikkelingshulp (ODA)

• Tussen de $ 50-55 miljard, stagnerend in dejaren 1990; nu opnieuw (sterk) stijgend(mede door schuldkwijtschelding aanNigeria, Irak en Congo); daarna reële stijgingtot $133 miljard

• Streven naar 0,7% van BNP sinds 1970• Na Monterrey (2002): 0,39% binnen EU; 2002

en 2005: EU-landen naar 0,7% in 2015 (targetin 2010, werd 0,56, niet gehaald); nauwelijksverdere toezeggingen andere donoren


Particuliere hulp

• Hulp afkomstig van burgers (gaande naarburgers)

• Al oud: verplichtingen via godsdienst,‘armenzorg’

• Filantropie en ‘civilateraal’

• Omvang: moeilijk vast te stellen, cijfersonbetrouwbaar, moeilijk te berekenen


Particuliere hulp

1. Stichtingen: van (ultra-)rijke mensen: (Bill andMelinda) Gates Foundation

2. Grote ontwikkelingsorganisaties met veeldonateurs: Cordaid, Oxfam-Novib

3. Kleine ontwikkelingsorganisaties: particuliereinitiatieven

4. Noodhulp/humanitaire hulporganisaties: RodeKruis, Artsen zonder Grenzen

5. Adoptie op afstand: Plan International, World Vision

6. Hulp in natura: tweedehands spullen (GeredGereedschap), vrijwilligerswerk


Motieven achterOntwikkelingssamenwerking

Waarom geven landenontwikkelingshulp? Wat is de ‘aidrationale’? Wat zijn de motieven?

• Politiek/strategische• Economisch/commerciële• Ethisch/humanitaire

• Milieu• Vluchtelingen/migratie

Politiek/strategischemotieven

• Invloedssferen

• Controle

• Strijd tegen terrorisme

• Invloed binneninternationale instellingen

• Toegang

• Vriendschap

Economisch/commerciëlemotieven

• Landingsrechten, toegang tothavens

• Exportbevordering

• Anti-cyclisch, recessie bestrijden

• Investeringen bevorderen

• Toegang tot grondstoffen

Ethisch/humanitairemotieven

• De naaste te drinken geven,voeden, kleden, vanonderdak voorzien

• Solidariteit met deverworpenen der aarde

• Mensenrechten: recht op eenmenswaardig bestaan

Milieu motief

• Milieuproblemen zijngrensoverschrijdend (aantastingvan ozonlaag, broeikaseffect,ziektes van mensen en vee)

• Conferentie van Stockholm(1972): in rijke landenmilieuproblemen door overvloed,in ontwikkelingslanden doorarmoede/gebrek aan middelen

• Speelt maar een beperkte rol (vb.in internationale fondsen, zoalsMontreal Protocol, Klimaatfonds?)

Vluchtelingen motief

• Tinbergen: grote verschillen inwelvaart leiden tot migratie;conclusie: verhoog hulp

• Zijn slechts een paarvoorbeelden dat dit een rol speelt

• Vluchtelingenstromen afdempen:Haïti, Barcelona proces; hulp aanTurkije/Libanon

• Terugkeer mogelijk maken(Verdrag van Cotonou)

Politiek/strategisch

Ethisch/humanitair Economisch/commercieel

Distribution of ODA over countries & sectors2010-2011

Politiek/strategisch

* USA

* Japan

* Frankrijk

Noorwegen *

Ethisch/humanitair Economisch/commercieel

Indicatoren voor het gewicht van deverschillende motieven

• Politiek/strategisch: landenselectie tegende achtergrond van politieke spanningenof belangen

• Economisch/commercieel:landenselectie, back flow, sectoraleverdeling

• Ethisch/humanitair: landenselectie(MOLs), sectorale verdeling, hulp viaNGOs

Een korte geschiedenis van deontwikkelingssamenwerking

1950s Koude Oorlog

USA dominerend

Technische hulp

Multilateraal

1960s DD1

Nieuwe donoren

Financiële hulp

Hulp naar infrastructuur

1970s Olie crisis

Einde van de KoudeOorlog

Herverdeling (WB)

Basisbehoeften (ILO)

1980s Schuldencrisis

‘Asian Miracle’

Structurele Aanpassing

Exportgeleide groei

1990s Kritiek op de SAPs

Nieuwe benaderingarmoede

PRSPs

Sector Wide Approaches

Donor coördinatie

Na 2000: MDGs, Monterrey, Paris

• MDGs: Millennium Development Goals tebehalen in 2015

• Monterrey (2002): Financing forDevelopment: gezamenlijke streefcijfersom MDGs mogelijk te maken

• Paris (2005): Paris Declaration: Managingfor Result; Mutual Accountability.Principes: Ownership, Alignment,Harmonization

• Daarna Accra (2008) en Busan (2011)


Na 2000: Millennium DevelopmentGoals

• De nieuwe ‘Global Compact’

• Hét steekwoord voor alle politici op ditterrein

• Alle elementen aanwezig? (veiligheid,klimaatverandering)

• Zonder verder beleid daarachter?(technocratisch)

• Wat met doelstellingen/’aid rationale’donoren?


Ontwikkelingshulp: werkt het?

• Vooral in Nederland in discussie

• Hoe te meten: vooruitgang op MDGs/SDGs,uitbannen ziektes, landbouwproductie,economische vooruitgang

• Op project en programma niveau: duizendenevaluaties

• Via regressie-analyses: populair bij economen:maar: veel factoren van invloed op resultaten

• Tegen de achtergrond van de ‘aid rationale’ (Irakoorlog kostte $ 2,4 trillion)


Conclusies

• Ontwikkelingshulp blijft een belangrijke stroom vanfinanciële middelen, juist voor de armste landen

• Door de MDGs (nu SDGs) hebben donorlanden enhulpontvangende landen een veel duidelijkerprogramma gekregen en is er veel vooruitganggeboekt

• Regeringen en burgers daar zullen het moeten doen(ontwikkelingshulp slecht steuntje in de rug)

• Rijke landen moeten vanontwikkelingssamenwerking naar internationalesamenwerking gaan (Global Public Goods)


Ontwikkelingssamenwerking: begrippen, geschiedenis, trends · • Al oud: verplichtingen via...

Documents

Transcript of Ontwikkelingssamenwerking: begrippen, geschiedenis, trends · • Al oud: verplichtingen via...