ontwikkelingsplan 'Richting Parkstad 2015'

2 R I C H T I N G P A R K S T A D 2 0 1 5

Colofon

Uitgave Bureau Parkstad

Samenwerkingsverband voor de vernieuwing van de Westelijke

Tuinsteden tussen de stadsdelen Bos en Lommer,

Geuzenveld/Slotermeer, Osdorp, Slotervaart/Overtoomse Veld

en de gemeente Amsterdam

Postbus 9096

1006 AB Amsterdam

Telefoon (020) 346 3060

www.bureauparkstad.nl

Inhoud

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

Leeswijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81.1 Korte voorgeschiedenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91.2 Doel van het rapport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101.3 Inbreng van velen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101.4 Raadsbehandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111.5 Vervolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

2 Aanleiding en ambitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132.1 Aanleidingen voor de vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132.2 Ambitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142.3 Strategische keuzes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

3 Ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193.1 Sociaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213.2 Economie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283.3 Wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323.4 Ruimtelijke Ordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353.5 Milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

4 Programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454.1 Sociale vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474.2 Economische vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534.3 Wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614.4 Ruimtelijke vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .674.5 Milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

5 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .865.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .875.1 De overheid intern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .875.2 De overheid en andere partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .895.3 Betrokkenheid van bewoners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

6 Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .946.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .956.1 De stedelijke vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .956.2 Sociale vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1006.3 Economische vernieuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1016.4 De projectvoorbereidingskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1026.5 Geld voor participatie en communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1026.6 Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

7 De vernieuwingsgebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1047.0 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1057.1 Vernieuwingsgebieden op de kaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1057.2 Randvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1077.3 Procesgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1087.4 Het toetsteam en het kwaliteitsteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110

Lijst van afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

1 • D E V E R N I E U W I N G S G E B I E D E N 3

Voorwoord

Voor u ligt het voorstel van het Bestuurlijk Overleg Parkstad aan de stadsdeelra-den en de gemeenteraad om het Ontwikkelingsplan ParkStad vast te stellen, deopvolger van het rapport Richting Nieuw West dat u een jaar geleden werd aange-boden.

Met de andere benaming van dit tweede rapport wordt in de eerste plaats deovergang gemarkeerd van Hoofdlijnen (Richting Nieuw West) waarin veel zakennog moesten worden uitgewerkt, naar een Ontwikkelingsplan (Richting ParkStad)waarin u op vele terreinen een visie en programma voor de komende 15 jaar terug-vindt.

Een tweede verschil met de vorige keer is dat onze voorstellen van vorig jaar zijnbesproken en uitgewerkt met belangrijke partners die samen met ons de vernieu-wing straks daadwerkelijk vorm moeten geven.Dat heeft op een aantal punten tot aanpassingen of aanvullingen geleid, die u in ditontwikkelingsplan terugvindt.

Wat er ook veranderd moge zijn, de aanleiding en de ambitie zoals u die vorig jaarheeft vastgesteld staan nog geheel overeind. Het verschil is dat wij nu ook een pro-gramma hebben dat ondersteund wordt door de belangrijkste andere partijen diewillen investeren in het gebied. In dat verband verdient de overeenstemming die er met de consortia van woning-corporaties is bereikt aparte vermelding. Op alle hoofdpunten zijn wij met hen toteen gezamenlijke ambitie en een gezamenlijk programma gekomen dat in dezenota is verwerkt.

Vorig jaar stelden we al dat de brede vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden al-leen kan slagen als de overheid de vele betrokken partijen bij elkaar brengt en derandvoorwaarden schept waarbinnen deze partijen hun aandeel in die vernieu-wing kunnen nemen.

U staat nu voor de tweede keer voor de keuze of de voorstellen die wij als samen-werkende bestuurders aan u doen uw goedkeuring kunnen wegdragen. De samenwerking die de stadsdelen en de centrale stad in Bureau Parkstad zijnaangegaan, is immers een vrijwillige vorm van samenwerking. Dat houdt in dat departijen pas gebonden zijn aan gezamenlijke standpunten als de raden hun fiathebben gegeven.

Wanneer u met deze voorstellen kunt instemmen, zijn wij ervan overtuigd dat debasis is gelegd voor een voortvarende vernieuwing van de Westelijke Tuinstedenin de richting van ParkStad. Op die basis krijgen de stadsdelen de ruimte om zelf innauw overleg met de betrokken partijen de vernieuwing gestalte te geven.

Het Bestuurlijk Overleg Parkstad

12 februari 2001

R I C H T I N G P A R K S T A D 2 0 1 5 5

LeeswijzerDe opbouw van dit rapport sluit aan bij die van het vorige, Richting Nieuw West.Wij hebben ervoor gekozen Richting Nieuw West te verwerken in deze nieuwe no-ta, zodat Richting ParkStad zelfstandig gelezen kan worden.Uiteraard zijn er veel aanvullingen en wijzigingen aangebracht; die vindt u voorna-melijk in de hoofdstukken 4 tot en met 7. Alle essentiële wijzigingen zijn opgeno-men in de lijst Beslispunten die afzonderlijk wordt aangeleverd.

Hoofdstuk 1 InleidingBegint met de voorgeschiedenis van de vernieuwingsoperatie in het kort. Vervol-gens wordt het doel van deze nota uiteengezet en wordt aangegeven op welkewijze van vele kanten een bijdrage aan deze nota is geleverd.Tot slot volgt een aantal passages over de verdere procedure.

Hoofdstuk 2 Aanleiding en ambitieEerst een samenvatting van de sterke en zwakke kanten van de Westelijke Tuinste-den. Vervolgens de ambities voor de vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden.De ambities zijn geformuleerd als perspectieven voor ParkStad over 15 jaar. Tenslotte worden in dit hoofdstuk, op basis van de gevoerde discussies met ver-schillende partijen, conclusies getrokken over de manier waarop de vernieuwinghet beste kan worden aangepakt.

Hoofdstuk 3 OntwikkelingenIn dit hoofdstuk een inventarisatie en analyse van de huidige situatie, d.w.z. zoalsdie er tot vorig jaar bij stond. Eerst wordt de verandering in de regionale positievan de Westelijke Tuinsteden beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op de ont-wikkeling van de bevolking van de Westelijke Tuinsteden. Daarna wordt de situatie beschreven voor de verschillende terreinen van de ver-nieuwing: sociaal, economie, wonen, ruimtelijke ordening en milieu.

Hoofdstuk 4 ProgrammaTegen de achtergrond van hoofdstuk 3 wordt in hoofdstuk 4 een programma voorde vernieuwing voor de komende 15 jaar gepresenteerd. Het programma omvatvoorstellen dezelfde terreinen die in hoofdstuk 3 aan de revue passeerden: soci-aal, economie, wonen, ruimtelijke ordening en milieu.

Hoofdstuk 5 OrganisatieIn dit hoofdstuk is aan de orde hoe het programma voor de vernieuwing kan wor-den gerealiseerd. Eerst wordt ingegaan op de interne organisatie bij de overheid;de verhouding tussen de centrale stad en de stadsdelen, en ook de stadsdelen on-derling. Er worden voorstellen gedaan voor een andere taakverdeling tussen cen-trale stad en stadsdelen zodat een snellere planbehandeling mogelijk wordt. Vervolgens komt aan de orde hoe de samenwerking en de afstemming bij de ver-nieuwing tussen de overheid en de andere partijen die betrokken zijn, plaatsvindt.Verder planning en fasering van de vernieuwing, de afstemming tussen de hoofd-lijnen en de vernieuwingsgebieden en de organisatie van de vernieuwing in dezegebieden.Tot slot wordt in dit hoofdstuk de betrokkenheid van bewoners bij de vernieuwingop het niveau van heel ParkStad behandeld.

Hoofdstuk 6 GeldDe vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden vraagt investeringen van alle partij-en. In dit hoofdstuk komt aan de orde welke geldstromen er zijn om de vernieu-wing mogelijk te maken.Voor het eerst nu ook een kostenraming van het grootste deel van het vernieu-wingsprogramma. Voor de stedelijke vernieuwing een globale raming voor de ko-mende 15 jaar. Voor de sociale en economische vernieuwing voor de eerste 4 jaar. Tenslotte wordt apart ingegaan op geld voor communicatie met en participatievan bewoners.

Hoofdstuk 7 De vernieuwingsgebiedenIn de eerste plaats wordt een overzicht gegeven van alle vernieuwingsgebieden inParkStad voor de komende 15 jaar; ook de fasering van de verschillende gebiedenkomt hier aan bod. Daarnaast word aangegeven op welke manier de hoofdlijnenuit Richting ParkStad vertaald kunnen worden naar randvoorwaarden voor dezevernieuwingsgebieden. Verder wordt ingegan op de nieuwe werkwijze rond opstelling en goedkeuringvan vernieuwingplannen binnen de gemeente, zoals die in Hoofdstuk 5 al aan deorde kwam.In de laatste paragraaf wordt ingegaan op de stedenbouwkundige en architecto-nische kwaliteitstoetsing.

6 L E E S W I J Z E R

Begrippenlijst

De afgelopen tijd is gebleken dat de vele betrokkenen bij de vernieuwing vaak ver-schillende begrippen gebruiken. Om de spraakverwarring te beperken geven wijhieronder een omschrijving van de begrippen die in deze nota vaak voor komen.Aan het eind van deze nota is ook nog een verklarende woordenlijst opgenomenvan afkortingen, instanties e.d.

• ParkStad: aanduiding van het werkgebied zoals dat er in de toekomst uit komt tezien en ook de gemeenschappelijk noemer van de vernieuwingsoperatie voor allepartijen. Het best te vergelijken met de benaming IJburg.

• Bureau Parkstad: samenwerkingsverband van de stadsdelen en de centrale stadten behoeve van de vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden; omvat zowel hetbestuurlijk deel, Bestuurlijk Overleg Parkstad (BOP), als het uitvoerend deel, projectbureau Parkstad.

• Ontwikkelingsgebied: gebieden die in de nota Stedelijke Vernieuwing van degemeente Amsterdam zijn genoemd als gebieden waar de komende jaren een in-grijpende en brede vernieuwingsoperatie moet worden uitgevoerd. Dat zijn:Zuidoost, Amsterdam-Noord en ParkStad.

• Ontwikkelingsplan: een meerjarig plan voor de brede aanpak van de vernieu-wing zoals bedoeld in de nota Stedelijke Vernieuwing.

• Vernieuwingsgebied: territoriale eenheid (buurt of wijk met ca. 5 tot 10-duizendbewoners) voor de gebiedsgerichte vernieuwing binnen een Ontwikkelingsge-bied. Voor zo?n gebied wordt meestal een aparte projectorganisatie opgezet.Voorbeelden: Zuidwest Kwadrant, Buurt Ne9en, de Kolenkit en OvertoomseveldNoord & Zuid.

• Vernieuwingsplan: een meerjarig plan voor de (brede) vernieuwing van een ver-nieuwingsgebied: richtinggevend voor ca. 15 jaar en preciezer voor de eerste 4jaar.

• Deelgebied: kleiner gebied binnen een Vernieuwingsgebied waarvoor een gede-tailleerde uitwerking wordt gemaakt: het Uitwerkingsplan.

• Sociaal ontwikkelingsprogramma: een meerjarig programma gericht op de ver-betering van de sociaal-economische positie van bewoners in een ontwikkelings-gebied.

• Leefmilieus: typering voor een gebied waarbij uitspraken worden gedaan overde combinatie van wonen, werken en voorzieningen: wie zouden er willen wonen;hoe ziet het gebied er straks eruit (mate van verdichting, stedelijkheid), welkevoorzieningen vinden we er.

• Basis Sociaal Plan: een set van afspraken met rechten en plichten van de verschil-lende partijen, gericht op de herhuisvesting van stadsvernieuwingskandidaten.


Inleiding

1

1.1 Korte voorgeschiedenis

Nadat in de Amsterdamse stadsvernieuwing ervaring was opgedaan met debuurtgerichte aanpak van vooroorlogse wijken, kwam eind jaren tachtig de ver-nieuwingsopgave van de naoorlogse woongebieden in beeld. Die vernieuwings-opgave was niet alleen fysiek-ruimtelijk , ook de sociale en economische verster-king van het naoorlogse gebied moest deel gaan uitmaken van de aanpak.

In Amsterdam werd in 1992 een begin gemaakt met de ingrijpende en grootschali-ge vernieuwing van de Bijlmermeer, maar in de Westelijke Tuinsteden werd eenbehoedzamer koers gevaren. De inmiddels ingestelde Stuurgroep Aanpak Weste-lijke Tuinsteden (STAW) besloot om eerst ervaringen op te doen met gebiedsge-richte integrale vernieuwing. Daarom werden in 1993 een drietal voorbeeldpro-jecten gestart: Het Zuidwest Kwadrant, Overtoomseveld Noord en Buurt Ne9en.De STAW was samengesteld uit vertegenwoordigers van de stadsdelen, de Am-sterdamse Federatie van Woningcorporaties, de bewoners (ASW) en de centralestad (wethouder Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Grondzaken en dewethouder Economische Zaken). In de voorbeeldprojecten zijn samenwerkingsverbanden gevormd tussen de wo-ningcorporaties en de stadsdelen. Uit de samenstelling bleek al dat het accenttoen nog steeds lag op de fysiek-ruimtelijke vernieuwing.

In 1997/98 stonden de voorbeeldprojecten al goeddeels op de rails en ontstondbij alle partijen de behoefte om meer sturing aan te brengen op het niveau van deWestelijke Tuinsteden. Belangrijke factor daarin was de ervaring dat sommige on-derdelen van de vernieuwing (economisch en sociaal) moeilijk op het schaalniveauvan vernieuwingsgebieden zijn aan te pakken. Ook de stedenbouwkundige aan-pak op het schaalniveau van vernieuwingsgebieden heeft het gevaar in zich dat desamenhang op het niveau van de Westelijke Tuinsteden verloren gaat.

In de Nota Parkstad (1995) die in opdracht van de STAW is opgesteld, was al eenstedenbouwkundige analyse neergelegd van de Westelijke Tuinsteden, maar diebood te weinig houvast om daadwerkelijk als sturingsinstrument te kunnen die-nen.De sturing op hoofdlijnen werd ook bemoeilijkt door de versnippering van eigen-dom, beheer en bestuur. Alleen al op het terrein van de stedelijke vernieuwing wa-ren er 14 corporaties, 4 stadsdelen en 6 diensten actief; marktpartijen en bewo-nersorganisaties nog niet meegerekend. Dat was voor de overheid en decorporaties aanleiding na te gaan of verdere bundeling mogelijk was.

Uiteindelijk heeft dat geleid tot de vorming van 3 consortia van woningcorporaties(Far West, Prospect Amsterdam en Westwaarts) en een samenwerkingsverbandvan centrale stad en stadsdelen in de vorm van Bureau Parkstad.Het bestuur van Bureau Parkstad wordt gevormd door bestuurders van de stads-delen en de centrale stad. Dit Bestuurlijk Overleg Parkstad (BOP) wordt onder-steund door het projectbureau Parkstad.

Bureau Parkstad heeft zich in de eerste plaats tot taak gesteld om de hoofdlijnenvoor de vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden (nu aangeduid als ParkStad) opte stellen. Op basis daarvan moet een gezamenlijke programma voor de langeretermijn (ca. 15 jaar) worden opgesteld. Daarnaast worden voorstellen gedaan voorde stroomlijning van de procesgang van projecten die in het kader van de vernieu-wingsoperatie moeten worden uitgevoerd.De taakstelling strekt zich uit over de volle breedte van de vernieuwing: dus zowelsociale, economische als stedelijke vernieuwing maken deel uit van de hoofdlijnen,programma en procesgang.

Met het uitbrengen van Richting Nieuw West in januari 2000 werd een eerste in-vulling gegeven aan de bovengenoemde taken, maar het was ook duidelijk dat ditrapport nog niet kon worden gezien als een ontwikkelingsplan zoals dat in de notaStedelijke Vernieuwing werd bedoeld.

Er ontbrak nog een aantal ingrediënten:• Op de verschillende terreinen van de vernieuwing moest nog een groot aantal on-

derdelen worden uitgewerkt. Dat gold zowel de hoofdlijnen, het programma alsde procesgang.

• Op andere punten, waar we al wel tot uitwerking waren gekomen, was nog naderoverleg nodig met de andere partijen die een belangrijke rol spelen bij de realise-ring van de vernieuwing.We zijn nu zover dat we met dit rapport een Ontwikkelingsplan ParkStad kunnenpresenteren dat voldoet aan de eisen die in de nota Stedelijke Vernieuwing zijn ge-formuleerd.


1.2 Doel van het rapport

In het ontwikkelingsplan wordt de vernieuwingsoperatie ParkStad voor de ko-mende 15 jaar in beeld gebracht, waarbij het programma voor de eerste 4 jaar pre-ciezer wordt omschreven.

Het ontwikkelingsplan heeft verschillende doelen:• De gemeenschappelijke standpuntbepaling van stadsdelen en centrale stad. Zo-

wel inhoudelijk, procesmatig als financieel.• Als bijdrage aan de stedelijke regie van de breed ingezette vernieuwing van de na-

oorlogse wijken, waarbij afweging tussen de verschillende Ontwikkelingsgebie-den plaatsvindt.

• Als kader voor de vele betrokken partijen die een bijdrage aan die vernieuwing wil-len leveren.

• Het maken van procesafspraken tussen stadsdelen en de centrale stad.

1.3 Inbreng van velen

Het nu voorliggende plan is gebaseerd op veel discussies, werkbijeenkomsten eninbreng van diverse kanten. Het afgelopen jaar heeft de nadruk gelegen op over-leg met die externe partijen die een belangrijke rol spelen bij de daadwerkelijke re-alisering van de vernieuwing. Dat heeft tot een aantal belangrijke aanvullingen en wijzigingen geleid in vergelij-king met Richting Nieuw West.

Een overzicht:• Consortia van woningcorporaties

Op het terrein van de stedelijke vernieuwing is het meest intensief gesproken metde consortia van woningcorporaties. Zij brachten in november 2000 hun gezamen-lijke visie naar buiten onder de naam: Werkboek Toekomstvisie ParkStad. Zij beperken zich daarin niet tot de stedelijke vernieuwing, maar hebben ook uit-spraken gedaan over de sociale en economische vernieuwing. De afgelopen maanden is intensief met de consortia gewerkt aan de opstelling vaneen gezamenlijke ambitie en een gezamenlijk programma. De resultaten daarvanzijn in de verschillende hoofdstukken verwerkt.

• Sociale vernieuwingOp het terrein van de sociale vernieuwing zijn ook buiten het samenwerkingsver-band in Bureau Parkstad al erg veel contacten met andere partijen. De StuurgroepJeugd West/Nieuw West doet dat met allerlei instanties die met jongeren te ma-ken hebben; de afzonderlijke stadsdelen onderhouden onder meer contacten metpartijen die actief op het terrein van sociale activering.Vanuit Bureau Parkstad lag het accent nu op de partijen die actief zijn op het terreinvan woon-zorg en service van ouderen: dat zijn zorgaanbieders, welzijnsinstellin-gen, corporaties e.d.

• Bedrijfsleven / MarktpartijenHet Overleg Platform Stedelijke Vernieuwing (OPS), het MKB-Amsterdam en deKamer van Koophandel hebben zich gericht op de economische vernieuwing. Ookzij hebben uitspraken gedaan over de gewenste woningvoorraad en de betereaansluiting van werk en arbeid.Op het terrein van de stedelijke vernieuwing werd een aparte bijeenkomst belegdvoor beleggers en ontwikkelaars die in Amsterdam actief zijn. Daar was de conclu-sie dat zij een belangrijke rol kunnen spelen in de vernieuwing, maar dat dat paszinvol kan als overheid en consortia (als belangrijkste partijen op dit gebied.) hungezamenlijke inzet op het niveau van heel ParkStad hebben bepaald. Dit Ontwik-kelingsplan kan gezien worden als de vervulling van die randvoorwaarde.

• De BewonersEen groot aantal bewonersgroepen heeft zich op ParkStad niveau georganiseerdonder de naam Samenwerkingsverband Bewonersorganisaties Stedelijke Ver-nieuwing Westelijke Tuinsteden. Daarnaast heeft zich afgelopen jaar de groep Thuis in eigen Toekomst gevormd,een groep die is voortgekomen uit de sleutelpersonen uit de Marokkaanse enTurkse gemeenschap waar wij vorig jaar al contact mee hadden. Beide organisaties hebben een aantal bijeenkomsten belegd met hun achterban.Op basis daarvan heeft men commentaar, ideeën en reacties aangeleverd. In bijlage I is de inbreng van de beide bewonersorganisaties samengevat.

10 I N L E I D I N G • 1

1.4 Raadsbehandeling

Richting ParkStad 2015, het ontwikkelingsplan voor de vernieuwing, wordt hierbijter besluitvorming voorgelegd aan de vier betrokken stadsdeelraden en de ge-meenteraad.Dat is om twee redenen nodig:

• De samenwerking tussen de stadsdelen en de centrale stad binnen Bureau Park-stad is en blijft gebaseerd op het uitgangspunt dat alle bevoegdheden blijvenwaar zij zijn, n.l. bij de raden van stadsdelen en de centrale stad. De bestuurders van Bureau Parkstad vragen op deze manier opnieuw mandaatvoor voortzetting van die samenwerking.

• De inspraak van de bevolking eindigt in de respectievelijke raden en ook om diereden is het van belang dat de raden de te maken afspraken ook in formele zin be-handelen.

1.5 Vervolg

Vorig jaar werd al aangekondigd dat u dit jaar een volgende versie zou krijgen vanRichting Nieuw West. Met de benaming Richting ParkStad geven wij aan dat weeen flinke stap verder zijn gekomen in de uitwerking van hoofdlijnen, programmaen procesvoorstellen. Vandaar dat we het nu de ondertitel Ontwikkelingsplanmeegeven.

Daarmee is niet gezegd dat dit de laatste versie is. Van meet af aan is de opzet ge-weest om de vernieuwing een dynamisch karakter te geven. Het Ontwikkelings-plan is geen blauwdruk waarin alles, voor de gehele looptijd, is geregeld en vast-gelegd. Elk jaar zal een voortgangsrapport worden gemaakt en eens in de 4 jaar wordt eengeheel bijgewerkte versie gemaakt, waarin nieuwe ontwikkelingen en inzichtenworden verwerkt. Nieuwe versies zullen opnieuw aan de raden worden voorge-legd.


Aanleiding en ambitie

2

2.0 Inleiding

Wat er het afgelopen jaar ook aan veranderingen in Richting Nieuw West is aange-bracht, de aanleiding en de ambities zoals die vorig jaar werden geformuleerd zijnniet veranderd. Dat is niet zo verwonderlijk, omdat we vorig jaar al constateerden dat daar de ver-schillen al niet erg groot waren.De verschillen waren groter waar het ging om de strategie die verbinding vormttussen ambities en programma. De voornaamste verschillen van inzicht op datpunt zijn verdwenen en de open vragen konden dit jaar worden beantwoord.

In dit hoofdstuk de volgende onderdelen:

AanleidingIn de eerste plaats een korte samenvatting van de aanleiding om de vernieuwings-operatie in gang te zetten: de zwakke en sterke kanten van de Westelijke Tuinste-den, gevolgd door een samenvatting van kansen en bedreigingen.

AmbitiesVervolgens de ambities voor de vernieuwing. Ze zijn geformuleerd als perspectie-ven voor ParkStad over 15 jaar.

StrategieDaarna een overzicht van de belangrijkste discussiepunten die wij de afgelopentijd hebben gehad over de manier waarop de vernieuwing van de Westelijke Tuin-steden moet worden aangepakt: de strategische overwegingen en keuzes.

2.1 Aanleidingen voor de vernieuwing

De aanleidingen voor de vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden liggen in desterke en zwakke punten van het gebied en in de kansen en bedreigingen. Ze wor-den hierna schematisch opgesomd. In Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen wordt hier uit-gebreider op ingegaan.


Sterk

• Centrale ligging te midden van economische

groeicentra: van Schiphol en Zuid-As tot Slo-

terdijk en Havens

• Goede verbindingen met centrum / ontslui-

ting

• Groen- en waterstructuur is zeer sterk

• Sterk nieuw aanbod van woningen en woon-

milieus in Aker en Nieuw Sloten.

• Goed aanbod van goedkopere huur-

woningen

• Goed niveau winkelvoorzieningen

Zwak

• Slecht imago als vestigingsgebied voor be-

drijven.

• Weinig ruimte voor bedrijvigheid

• Onvoldoende kwaliteit werkomgeving

• Openbaar vervoer binnen de Westelijke

Tuinsteden zelf slecht verzorgd

• Slijtage van woonomgeving en bebouwing

(woningen, scholen, etc);

• Eenzijdig aanbod van woningen en woon-

milieus; sluit niet aan op de vraag: Teveel

meergezins /portiek/klein oppervlak / huur,

zelfde soort woonomgeving

• Hoog aandeel langdurig werklozen; stijging

aandeel werkloosheid in Amsterdam.

• Versnipperd eigendom, beheer en zeggen-

schap maakt gezamenlijk optreden lastig

Kansen

• Wooncarrière in de wijk is zeer gewenst (zie

succes van Aker, Nieuw Sloten en Oostoe-

ver)

• Ruimte voor aantrekkelijke en verschillende

soorten woonmilieus

• Ruimte voor ondernemen:

– Ontwikkeling van werkgebieden

– Kleinschalige bedrijvigheid in woongebied

• Veel jongeren: het nieuwe aanbod op de ar-

beidsmarkt

• Woningcorporaties gebundeld in 3 consortia

• Overheid inzet gebundeld in Parkstad

• Ondernemers haken in op niveau ParkStad

(OPS, K.v.K. en MKB)

Bedreigingen

• Algehele imago verslechtert; zowel bij wo-

ningzoekenden als bij ondernemers

• Teruglopende populariteit als woongebied

(m.u.v. Nieuw Sloten en Aker)

• Teruglopend draagvlak gevaar voor voorzie-

ningen

• Veel jongeren (waarvan 70% allochtoon) val-

len uit bij basisopleiding

• Kansarme bevolking neemt toe: allochtoon,

slecht opgeleid, werkloos

• Middengroepen en stijgers in (woon)carrière

trekken weg

• Onveiligheid(s-gevoelens) nemen toe

2.2 Ambitie

De ambities zijn geformuleerd in eindbeelden van ParkStad over 15 jaar. In die am-bities zijn de wensen van de meeste partijen terug te vinden, al zullen er accentver-schillen blijven. De ambities gelden als algemeen richtsnoer bij het bepalen van derichting en doelen van de vernieuwing.

Algemeen

Plaats van ParkStadParkStad is een nieuw centrum in de regio met voorzieningen en attracties die zichonderscheiden van andere centra in het netwerk van de Amsterdamse regio: bij-zondere recreatieve voorzieningen, winkelvoorzieningen met een duidelijk profielbinnen de Amsterdamse regio.

Het imago van ParkStad wordt bepaald door de grote verscheidenheid van woon-en werkmilieus én door de aanwezigheid van groen en water dat zich op kwalita-tief hoog niveau overal manifesteert. De Sloterplas is daarvan het symbool.

De bereikbaarheid is gegarandeerd door voortreffelijk openbaar vervoer, eengoed intern verkeerssysteem met een eigen ringweg. Parkeren is goed mogelijk,zowel bovengronds als overdekt.

Sociaal profielDe bewoners van straks zijn in de eerste plaats de bewoners van nu die positief kie-zen voor wonen in ParkStad, maar er zijn veel nieuwe mensen bijgekomen omdathet aantal woningen met 20% is gestegen. Het inwonertal ligt nog op hetzelfde ni-veau, omdat het aantal bewoners per woning is teruggelopen.De verscheidenheid van bewoners naar sociaal-economische positie is veel groter:naast lagere inkomensgroepen wonen nu ook de midden- en hogere inkomens-groepen in de verschillende buurten.

De bewoners zijn ook qua afkomst zeer divers: het aandeel van allochtone bewo-ners is nog steeds hoog, omdat zij hun wortels in het gebied hebben. Waar zij voor-heen vertrokken als zij daartoe economisch in staat waren, blijven ze nu in Park-Stad omdat de vernieuwde woongebieden een aantrekkelijk alternatief vormen.

Het aanbod van woningen in combinatie met service en zorg voor ouderen is sterkverbeterd: er zijn veel kleine clusters van ouderenwoningen gerealiseerd rondknooppunten van voorzieningen die een gevarieerd aanbod van service en zorgbieden. Er zijn ook aparte woonvoorzieningen voor oudere allochtone bewoners.

De sociaal-economische positie van de bewoners is goed; de meesten beschikkenover een voldoende startkwalificatie in de vorm van taalbeheersing en basisoplei-ding werk, of zijn anderszins sociaal actief.

De wijk is aantrekkelijk voor alle soorten bewoners omdat:• de bewoners zich meer betrokken voelen bij hun buurt en wijk• het er veilig is en men zich ook weer veilig voelt• het aanbod van voorzieningen aansluit op de vraag

14 A A N L E I D I N G E N A M B I T I E • 2

Economisch profielDoor de verscheidenheid van werkmilieus is het profiel er met name één van veel-zijdigheid. De 4 randen krijgen elk een eigen karakter, maar ook daarbinnen zijnnog verschillende werkmilieus te vinden: woon-werkcombinaties waarbij water engroen het karakter sterk bepalen.

In de werken winkelvoorzieningen is het allochtone karakter van de wijk terug tevinden.

Door meer ruimte voor ondernemen is de bedrijvigheid en het aantal arbeids-plaatsen toegenomen.

WoonmilieusEr is een grote verscheidenheid aan woonmilieus die maar ten dele is gepland:door het stellen van globale randvoorwaarden, maar ook door het loslaten van be-perkingen is een grote verscheidenheid ontstaan.

De enige globale noemer voor onderscheid is die tussen verstedelijkt en parkach-tig, maar daarbinnen is geen duidelijke lijn te onderkennen. Wonen op het water, naast wonen in een park en wonen in een toren naast wonenaan een sportveld; wonen in combinatie met werken zowel binnen één groot huisals onder een kantoor.

Ook qua prijs sluit het aanbod goed aan bij de verschillende doelgroepen. De be-taalbare woningvoorraad is op peil gebleven. Er zijn voldoende sociale huurwonin-gen, ook in de nieuwbouw. En ook de goedkope koopwoning heeft zijn intrede ge-daan.

Er is een behoorlijk aanbod aan middeldure en dure koopwoningen, waarbij eengrote spreiding van dat aanbod over de verschillende buurten tot stand is ge-bracht.

Ruimtelijke inrichting Hoewel het stedelijke karakter is versterkt rondom de A10-West en langs de hoofd-verkeersroutes, is de kwaliteit van de groen- en waterstructuur sterk verbeterd.Dat wordt het best getypeerd door de verandering van Tuinsteden naar ParkStad.Kenmerkend is de grote verscheidenheid aan woon- en werkmilieus, waarbij descheiding tussen wonen en werken op een groot aantal plaatsen zal zijn doorbro-ken.

Voor alle nieuwe ontwerpen is veel nadruk gelegd op de inrichting van de openba-re ruimte: zorgvuldig ontwerp, waarbij rekening is gehouden met veiligheid en be-heer.

Bijzondere puntenEen wijk met een eigen karakter moet het ook hebben van voor iedereen zichtbarebijzondere punten. Aanknopingspunten zijn er genoeg:

• De Sloterplas die nu al het groene hart van de wijk vormt, maar nu letterlijk zicht-baarder is gemaakt en aantrekkelijke voorzieningen biedt voor sport en recreatie

• Bijzondere gebouwen en pleinen • De overkluizing van het Bos en Lommerviaduct• Bijzondere architectuur van nieuwe woon- en werkgebouwen• Een fraaie waterverbinding tussen Nieuwe Meer, Sloterplas en Ringvaart


16 A A N L E I D I N G E N A M B I T I E • 2


2.3 Strategische keuzes

Het afgelopen jaar konden we het ook met de belangrijkste partijen eens wordenover een aantal strategische keuzes die van belang zijn voor de opstelling van pro-gramma en organisatie van de vernieuwing. Hieronder worden de belangrijkste gememoreerd en worden de gemaakte keu-zes samengevat. De uitwerking van de meeste punten is terug te vinden in de ver-schillende hoofdstukken van dit ontwikkelingsplan.

Visievorming en uitvoering parallel • Visievorming en daadwerkelijke vernieuwing lopen parallel en zullen elkaar blij-

ven beïnvloeden.• Het ontwikkelingsplan vormt de dynamische leidraad voor de vernieuwing zelf.

Het is geen blauwdruk, maar geeft wel een duidelijk perspectief voor het nieuweParkStad.

• Periodiek vindt bijstelling plaats; elke 4 jaar, maar zonodig ook tussentijds.

Een brede benadering De vernieuwing heeft betrekking op het gehele terrein van de vernieuwing: zowelde sociale, economische als stedelijke vernieuwing.

Het werkgebied van de hoofdlijnen en de visie Voor een goede afstemming van alle activiteiten, maar ook voor het imago vanParkStad, is het van belang dat de visie en de hoofdlijnen betrekking hebben ophet totale werkgebied van ParkStad d.w.z. het gebied van de 4 stadsdelen, m.u.v.dat van Bos en Lommer: daar ligt de grens bij de A10-West. Reeds bestaande plan-nen worden daarbij meegenomen en uiteraard niet opnieuw ter discussie gesteld.De uitwerking en uitvoering van projecten blijven (als het om de overheid gaat) bijde stadsdelen, al kan door de gezamenlijke bestuurders worden besloten om pro-jecten onder gezamenlijke vlag voor te bereiden en uit te voeren (zie Hoofdstuk 5).De grenzen van het werkgebied zijn aangegeven op bijgevoegde kaart.

Het tempo van de vernieuwingEr wordt in dit plan gekozen voor een fors programma, dat is getoetst op organi-satiekracht, herhuisvestingscapaciteit en geld. Het tempo zal worden bijgesteldals we op één van deze drie terreinen tot de conclusie komen dat de vereiste rand-voorwaarden niet kunnen worden vervuld. Gezien het voorstel om meer te gaanslopen, zal met name het verloop van de herhuisvesting een belangrijk ijkpunt zijn.(zie verder Hoofdstukken 4.3, 5 en7).

De rol van de overheid bij de vernieuwingDe overheid vervult twee verschillende rollen. Voor zover zij partij is (bijv. alsgrondeigenaar of beheerder van de openbare ruimte) zit zij in die rol aan tafel,maar die rol moet gescheiden worden van die van procesmanager.De overheid kan activeren en doelen stellen en waar nodig subsidiëren, maarhoeft het zelf niet allemaal te doen.(zie verder Hoofdstuk 5)

Plaats in stedelijke en regionale ontwikkelingDe voorstellen voor de ruimtelijke ontwikkeling van ParkStad West zullen medegebruikt worden als inbreng voor het nieuwe structuurplan dat de gemeente Am-sterdam in 2002 wil uitbrengen.Inmiddels is ervoor gezorgd dat alle voorstellen die in het ontwikkelingsplan wor-den gedaan, zijn afgestemd met de (nu nog ambtelijke) voorstellen voor het nieu-we Structuurplan (zie verder Hoofdstuk 4.5 en 5).

Imago van ParkStad De ambities voor de vernieuwing en het daaruit gebaseerde programma, moet debasis vormen voor imagoverbetering van ParkStad.Een goede presentatie van en communicatie over de vernieuwing is van groot be-lang voor een beter imago van het gebied. Het imago moet op veel punten wor-den verbeterd; dat vraagt een betere presentatie van bestaande en nieuwe plan-nen naar binnen en naar buiten.

Het ParkStad Communicatieplan 2000 - 2001 is de basis voor de invulling van ditpunt. Hoofdpunten zijn:

• De vernieuwing van de Westelijke Tuinsteden wordt onder de noemer van Park-Stad gebracht en alle vernieuwingsprojecten krijgen dat label mee.

• Er wordt een gezamenlijke communicatiestrategie met de andere risicodragendeinvesteerders over de gezamenlijke vernieuwing ontwikkeld.

• Ook de interne communicatie (dus binnen de overheid zelf) moet worden verbe-terd.

Ontwikkelingen

3


3.0 Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de Westelijke Tuinste-den, die de basis zijn voor het vernieuwingsproces. Er wordt aandacht besteedaan de positie van de Westelijke Tuinsteden in de regionale context, de bewoners,het sociale werkveld, economie, wonen, ruimtelijke ordening en milieu.

Positie Westelijke Tuinsteden in regionale context De regionale positie van de Westelijke Tuinsteden is de afgelopen halve eeuwsterk gewijzigd. In tegenstelling tot het gedachtegoed uit het Algemeen Uitbrei-dingsplan (1934) zijn de tuinsteden geen ‘afronding? van de stad geworden, maarmaken zij inmiddels onderdeel uit van een dynamisch stadsgewest.

Het gebied ligt centraal in de noordvleugel van de Randstad en grenst aan eenaantal belangrijke werkgebieden. In het noorden ligt het Westelijk Havengebieden Teleport. Ook de nabijheid van Schiphol draagt bij aan de strategische liggingvan het gebied in de regio. De discussie over de toekomstige positie van de lucht-haven kan van invloed zijn op de ontwikkelingsmogelijkheden in het gebied. Debelangrijkste kantoorlocatie die de komende jaren wordt ontwikkeld is de Zuidas.In het verlengde daarvan zal ook langs de verlengde Zuidas verdere bedrijfsont-wikkeling plaatsvinden. Deze ontwikkeling kan een positieve invloed hebben ophet economisch klimaat in de Westelijke Tuinsteden.

De bereikbaarheid van de Westelijke Tuinsteden vanuit de regio per auto en open-baar vervoer is uitstekend door de aanwezigheid van de ring A10 en de spoor-,metro- en tramverbindingen. Wanneer straks ook de Westrandweg wordt aange-legd heeft ParkStad zelfs een eigen ring. Toch heeft het gebied in economisch opzicht geen bijzondere positie in de regio.De strategische ligging ten opzichte van grote werkgebieden geeft het gebiedgoede kansen voor een sterke economische positie. Deze kansen zijn tot op he-den onvoldoende benut

De woningmarktpositie van de Westelijke Tuinsteden is ook fors veranderd. Wasde wijk tot ver in de 70-er jaren nog het Mekka voor veel woningzoekenden en be-woners, de laatste 10 jaar is de populariteit van de ‘oude’ tuinsteden fors aan hetteruglopen. Deze oudere woongebieden zullen het zwaar krijgen met het komen-de aanbod in IJburg, de IJ-oevers en VINEX-lokaties in de regio (Almere, Hoofd-dorp). Ook in de andere naoorlogse wijken, zoals Noord en Zuidoost worden de bakens

verzet en verslechtert de relatieve positie van ParkStad als er geen veranderingwordt ingezet. De recente toevoegingen laten zien dat wonen in de Westelijke Tuinsteden nogsteeds gewild is. Dat heeft alles te maken met de nog steeds ruime aanwezigheidvan groen en water.

Bewoners Ook aan de samenstelling van de bewoners is te zien dat er veel is veranderd. Nade oorlog waren de tuinsteden de eerste grote uitbreiding. De ruim opgezettewoonwijk trok m.n. veel jonge gezinnen uit de stad. De bewoners hoorden sociaal-economisch gesproken tot de middengroepen.

Met bijna 130.000 inwoners zijn de Westelijke Tuinsteden de 18e stad van Neder-land. Het inwonertal is in de loop der jaren eerst gedaald en is later door de uit-breiding met nieuwe woonwijken weer gestegen.

Veel ouderen en veel jongerenDe belangrijkste verandering in de samenstelling van huishoudens is die van eenechte gezinswijk naar een wijk met een meer gemêleerde samenstelling en vooralmet veel ouderen. In de Westelijke Tuinsteden is 17% van de inwoners ouder dan65 jaar, in Amsterdam 13%. Opvallend daarbij is de groei van het aantalouderenvan allochtone afkomst. Steeds meer ouderen besluiten niet naar het thuisland te-rug te keren, omdat zij bij hun kinderen willen blijven.Opnieuw kenmerkt het gebied zich door veel gezinnen, maar deze zijn nu veelalvan allochtone afkomst. Gevolg is dat het relatief grote aandeel jongeren ( 23% te-gen 18% in Amsterdam) voor driekwart uit allochtone jongeren bestaat.

Allochtone bevolking geconcentreerd in buurtenIn totaal wonen er ruim 53.500 inwoners van allochtone origine. Het aandeel vande allochtone bevolking is met ruim 40% iets hoger dan het stedelijk gemiddelde,maar dat aandeel is in de ‘oude’ tuinsteden veel hoger dan in de nieuwe delen. Insommige buurten loopt het aandeel op tot 80%: dat geldt voor de buurten Kolen-kit, Overtoomse Veld Noord en Zuid, het midden van Osdorp en een aantal buur-ten in Geuzenveld.

Inkomenspositie gevarieerd, maar laag bij allochtonenDe gemiddelde inkomenscijfers voor de gehele Westelijke Tuinsteden vallen tenopzichte van Amsterdam wel mee: ca. 40% heeft een laag inkomen tegen 46%voor de gehele stad. Maar achter dat gemiddelde gaan grote verschillen schuil

tussen oude en nieuwe buurten. Groepen met lage inkomens concentreren zich inbepaalde oude buurten. De lagere inkomens zijn m.n. te vinden bij de ouderen en de allochtone bevolking.Bij de laatste groep is dat door de slechte startpositie niet verwonderlijk. Wat detaalvaardigheid betreft, wordt geschat dat van de ca. 10.000 al langer in Neder-land wonende allochtonen circa de helft de taal nog slecht beheerst. Tenslottespeelt bij een deel van de ouderen de slechte pensioenopbouw nog een rol.

Segregatie in volle gangWie de bovenstaande gegevens op elkaar legt begrijpt dat de verschillen binnenWestelijke Tuinsteden steeds groter worden: de uitersten zijn de Aker en NieuwSloten aan de ene kant en buurten als de Kolenkit, Overtoomse Veld Noord, Os-dorp-Midden en Geuzenveld Zuid aan de andere kant. Eenmaal in gang gezet,heeft dat proces de neiging zich te versterken, omdat de autochtone bevolkingzich ook om sociale redenen minder aangetrokken voelt tot deze buurten. Het isopvallend dat ook in de buurten zelf steeds meer allochtone bewoners aandringenop een grotere menging met de autochtone bevolking.

Veiligheid Het gevoel van veiligheid is bij veel bewoners afgenomen. Dat heeft ten dele temaken met de veranderende samenstelling van de bevolking: met name allochto-ne jongeren zorgen bij ouderen voor onveiligheidsgevoelens.

20 O N T W I K K E L I N G E N • 3

3.1 Sociaal

3.1.1 Breed werkgebied en continu in actie

Het sociale domein kenmerkt zich in de eerste plaats door een grote breedte vanhet terrein. Dat wil zeggen: het gaat om bijna alles wat zich afspeelt vanaf de geboorte tot aan het ouder worden. Bovendien is er een keur aan partijen en orga-nisaties die op de verschillende terreinen actief zijn, zoals scholen, zorgen welzij-ninstellingen, zelforganisaties. Ieder met eigen rollen, taken en verantwoordelijk-heden.

In de tweede plaats valt bij het sociale domein op dat er zowel door de stadsdelen,centrale stad als op uitvoerend niveau al meer dan tien jaar continu gewerkt wordtaan het realiseren van verbeteringen en vernieuwingen. De centrale stad formu-leert de hoofdlijnen van beleid en werkt daarin nauw samen met de stadsdelen. Destadsdelen hebben op het gebied van het basisonderwijs en het welzijnsbeleid rui-me bevoegdheden, maar op het gebied van de zorg is die bevoegdheid beperkt.Bureau Parkstad ondersteunt de stadsdelen in hun samenwerking en pakt onder-werpen aan met een stadsdeeloverstijgend karakter.

3.1.2 Acht thema’s van de sociale vernieuwing

In 2000 werden acht thema’s voor de sociale vernieuwing geselecteerd:1 Huisvesting van welzijns- en religieuze voorzieningen2 Ouderen3 Jeugd, onderwijs, opgroeien in de stad4 Integratie, diversiteit en nieuwkomers5 Gezondheid6 Veiligheid en leefbaarheid7 Toeleiding naar werk en sociale activering8 Sport en recreatie (accommodaties)

De situatie op het gebied van de acht thema’s van de sociale vernieuwing is geana-lyseerd. Een korte beschrijving per thema volgt hieronder. In paragraaf 4.2 komthet beleid en uitvoering/werkprogramma m.b.t. tot deze thema?s aan bod.

1 Huisvesting van welzijns- en religieuze voorzieningenHet gaat om gebouwen die gebruikt worden door instellingen actief op het terreinvan zorg, jeugd, veiligheid, cultuur en sport. Voorbeelden van activiteiten en in-stellingen zijn: ouderen(diensten)voorzieningen, voorscholen en welzijnsfunctiesvan de brede school, wijkveiligheidsposten, buurtservicepunten, kinderdagver-blijven, extra sportvoorzieningen in openbare ruimten, speeltuinen en ook sociaalculturele voorzieningen die beheerd worden door religieuze gemeenschappen.Op de korte termijn speelt het probleem dat veel gebouwen in een slechte staatvan onderhoud verkeren. Voor het draagvlak van de algehele vernieuwing van deWestelijke Tuinsteden is het essentieel dat niet alleen op de lange termijn zicht-baar wordt wat vernieuwing betekent, maar ook op de korte termijn zichtbare re-sultaten worden geboekt. De indruk dat bestaande gebouwen worden verwaar-loosd in afwachting van de planvorming moet worden vermeden.

Op de langere termijn speelt de vraag hoe de veranderende behoeften van de be-volking (aantal en samenstelling) zal uitwerken in het gebruik en de behoefte aande welzijnsvoorzieningen en de bijbehorende gebouwen en accommodaties

2 OuderenDe Westelijke Tuinsteden zijn in vergelijking met Amsterdam meer vergrijsd dangemiddeld. Van alle inwoners is 24% ouder dan 55 jaar. In geheel Amsterdam is dit21%. Deze vergrijzing is sterk geconcentreerd in enkele gebieden en is vooral aan-wezig in de leeftijdsgroep 65-74 jaar. Zoals in heel Amsterdam groeit het aantal ou-deren in de jaren tot 2015 nog door.

Tabel: Senioren in Westelijke Tuinsteden (incl. heel Bos en Lommer) per leeftijdscategorie en

prognose voor 2010

Leeftijdsgroep 2000 2010 Saldo

55-64 12.383 15.757 +3.374

65-74 12.865 10.906 -1.959

75-84 8.726 7.363 -1.363

85 e.o. 2.527 2.602 +75

Totaal 36.503 36.628 +125

Veel toekomstige ouderen hebben een redelijk tot goede financiële positie enstellen hoge eisen aan huisvesting, zorg en welzijn. Toch zal er ook een groep ou-deren met een inkomen rond het minimum blijven bestaan. Daarnaast zal een gro-



Welzijnsvoorzieningen ouderen

ter wordende groep allochtonen hun ‘oude dag’ in ons land doorbrengen (nu 11%van de 55-plussers en 23% in 2015).De ouderen van nu en de toekomst willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonenin de eigen buurt. Ze willen gebruik maken van zorg als men daar behoefte aanheeft. Voor een deel zal de vraag naar passende huisvesting, zorg en welzijn de-zelfde zijn als van iedereen. Daarnaast zal een er een groeiende groep ouderen zijnmet lichte tot ernstige functiestoornissen, die intensievere verzorging en aange-paste huisvesting behoeft. Ouderenbeleid wordt in Amsterdam op verschillende schaalniveaus georgani-seerd zoals de stadsdelen, regio en centrale stad. De stadsdelen hebben de afge-lopen jaren stevig gebouwd aan een pakket van ouderenvoorzieningen. Sommigevraagstukken kunnen echter beter op een grotere schaal aangepakt worden.Denk hierbij aan vervoer, zorg, maaltijdverstrekking, enz.

3 JeugdDe stadsdelen van de Westelijke Tuinsteden behoren tot de meest kinderrijke vanheel Amsterdam. Bijna driekwart van de jongeren (t/m 22 jr.) is allochtoon. In be-paalde buurten doen zich concentraties voor: in de Kolenkitbuurt is 93% van dejongeren allochtoon.De etnische samenstelling van de jongeren in de Westelijke Tuinsteden verschiltaanzienlijk van het Amsterdamse gemiddelde. Zo is 25% van de jongeren van 12-17 jaar autochtoon, terwijl dit voor de hele stad ruim de helft (55%) is. Van de jon-geren van allochtone oorsprong vormen de Marokkaanse met 31% de grootstegroep, gevolgd door de Turken (14%), de Surinamers (13%) en jongeren uit niet-geïndustrialiseerde landen (11%).

Voor (m.n. allochtone) jongeren is het hebben van weinig aansluiting op het nor-male opleidings - en werkcircuit, en daarbij het risico lopen langzamerhand af tezakken naar crimineel gedrag, een probleem dat om oplossingen vraagt. Cruciaalhierin is het investeren in een preventieaanpak in de leeftijd tot 12 jaar.In de Westelijke Tuinsteden (1988/99) was het verzuim op basisscholen en hetvoortgezet onderwijs, met uitzondering van Slotervaart/Overtoomse Veld, hogerdan gemiddeld in Amsterdam. De CITO scores liggen onder het Amsterdamse ge-middelde.De ongeregeldheden van de jeugd in het voorjaar van 1998 op het August Allebé-plein waren aanleiding tot de instelling van de Commissie Lankhorst. Naar aanlei-ding van hun rapport Door jongeren uitgedaagd is door de gemeenteraad vanAmsterdam een aanpak voor de jeugd in West vastgesteld. In het rapport wordtgeconcludeerd dat er al veel gebeurt op het gebied van jeugd en jongeren in Am-


sterdam West, maar dat de afstemming en communicatie tussen de uitvoerendeinstellingen moet worden verbeterd. Hiervoor is de Stuurgroep Jeugd West-Nieuw West ingesteld.

4 Integratie/Diversiteitbeleid Bijna de helft van de inwoners van de Westelijke Tuinsteden is van allochtone origine. In 2010 zal volgens de prognoses het aantal groeien tot ruim 80.000 (nu61.000). De grootste groep behoort tot de 2e en 3e generatie van met name Ma-rokkaanse, Turkse en Surinaamse afkomst.

Tabel: Bevolking Westelijke Tuinsteden naar etnische groepen, index 1 januari 1994=100

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Surinamers 100 107 116 117 120 127 130

Antillianen 100 108 121 126 125 139 147

Turken 100 107 114 122 134 148 158

Marokkanen 100 107 115 124 135 146 157

Zuideuropeanen 100 106 114 117 119 126 130

Niet-geindustr.landen 100 108 118 127 135 146 156

Geindustr. Landen 100 101 100 98 98 98 99

Nederlanders 100 100 100 98 97 97 96

Totaal 100 102 105 106 108 111 114

De positie van veel allochtone bewoners op de arbeidsmarkt is slecht. Reden hier-voor is o.a. een laag opleidingsniveau: 60% van de werkloze allochtone bewonersheeft een opleiding lager dan VBO-MAVO. Ook het niet beheersen van de Neder-landse taal en minder ontwikkelde persoonlijke relaties en sociale contacten in deNederlandse samenleving dragen bij aan deze positie.

Belangrijke aandachtspunten in het integratiebeleid zijn op dit moment:• het besef dat het hebben van werk en/of een goede onderwijskwalificatie (het be-

heersen van de Nederlandse taal) belangrijke voorwaarden zijn voor de matewaarin iemand kan integreren in de Nederlandse samenleving;

• het kunnen beschikken over persoonlijke relaties en een sociaal netwerk;• het belangrijk is om kennis te hebben van de manieren waarop in de Nederlandse

samenleving (politieke) besluitvorming plaatsvindt en belangen worden behar-tigd;

• actieperspectieven zich moeten concentreren op:

– het bestrijden van langdurige werkloosheid, met name bij jongeren;– het opheffen van (functioneel)analfabetisme en taalachterstand (basiseducatie

versterken);– sociale activering: het activeren van bewoners (zinnige vrijetijdsbesteding en

vrijwilligerswerk);– het versterken van voorschoolse activiteiten, ouderparticipatie, huiswerkbege-

leiding e.d.

5 Gezondheid In de gezondheidzorg doen zich de volgende algemene trends voor:

• van intra- naar extramuraal;• van formele zorg naar ondersteuning van zelfredzaamheid van mensen;• van ‘cure’ naar preventie;• bij preventie meer aandacht voor sociaal-culturele en fysieke omgevingsfactoren

die van invloed zijn op de gezondheid; en• wijkgerichte benadering van de gezondheidszorg.


Uit onderzoeken van de GG&GD blijkt dat in minder welvarende delen van de stadrelatief veel Amsterdammers wonen met een slechtere gezondheid. Knelpuntenin de gezondheidssituatie van de inwoners van Amsterdam hangen sterk samenmet hun sociaal economische status. Mensen met een lage opleiding leven korteren leven minder lang gezond dan hoger opgeleiden. Het zorgaanbod moet daar-om afgestemd worden op de veranderingen in de bevolkingssamenstelling. In de Westelijke Tuinsteden verdient de zorg voor ouderen en allochtonen extraaandacht. Voor allochtone bewoners is de zorg ondoorzichtig en moeilijk toegan-kelijk. De drempel is vaak te hoog.Daarnaast sluit het huidige aanbod te weinig aan op de zorgbehoefte van ouderendie graag meer zorg thuis willen ontvangen om langer zelfstandig te kunnen wo-nen en welzijnsactiviteiten in de buurt willen hebben.

6 Veiligheid en leefbaarheidDit thema raakt alle inwoners van de Westelijke Tuinsteden. En ook bij dit thema issprake van veel partijen en organisaties die er zich mee bezig houden zoals de cen-trale stad, de stadsdelen, justitie, politie, onderwijs-, welzijnsinstellingen, woning-coöperaties en de laatste jaren ook de stadswachten, buurtconciërges, anderetoezichthouders en actieve bewoners.Alle stadsdelen hebben aansluitend op het beleid van Amsterdam hun eigen be-leid ontwikkeld ter bevordering van de leefbaarheid en veiligheid, veelal met aan-pak gericht op de problematiek in specifieke wijken of buurten. Ook voor de Stuur-groep Jeugd West-Nieuw West is het bestrijden van de criminaliteit van jongereneen van de belangrijkste aandachtspunten.

De (on)tevredenheid van bewoners over hun eigen leefomgeving is in juni 1999 inbeeld gebracht in een zogenaamde GroteStedenBeleid (GSB) Leefbaarheidmoni-tor Amsterdam. Belangrijkste conclusie is dat het gevoel van onveiligheid in deWestelijke Tuinsteden in de eigen buurt (zowel overdag als ’s nachts) in huis en opstraat groter is dan gemiddeld in Amsterdam. Opvallend hoger scoren de stads-delen Bos en Lommer en Geuzenveld/Slotermeer.

7 Toeleiding naar werk en sociale activering Het gemiddelde werkloosheidscijfer ligt voor de Westelijke Tuinsteden lager danvoor Amsterdam, 12% tegenover 15%.

Tabel nr. Ontwikkeling cijfers werkzoekenden naar diverse categorieën: index 1993 = 100.

Westelijke Westelijke Amsterdam AmsterdamTuinsteden Tuinsteden

1996 1999 1996 1999

15-34 jaar 134 97 103 61

35-64 jaar 159 207 135 140

Laag opgeleid 134 145 113 95

Hoogopgeleid 174 130 120 89

Autochtoon 116 96 96 70

Allochtoon 178 194 152 134

Totaal 144 141 116 92

Bij analyse van de samenstelling van de werklozen valt op dat: • het aantal langdurig werklozen groot is, 2/3 is langer dan een jaar werkloos;• het opleidingsniveau erg laag is, 75% heeft maximaal MAVO;• de werkloosheid onder jonge werkzoekenden tot 34 jaar laag is, maar is nog aan-

zienlijk groter dan onder alle Amsterdamse jongeren; • een groot deel van allochtone origine is (60%). En dat de werkloosheid onder al-

lochtonen tussen 1996 en 1999 is gestegen, in tegenstelling tot heel Amsterdam.• het aantal werkzoekenden in de leeftijdsgroep van 35 tot 64 jaar groeit sneller

dan in heel Amsterdam; en• de werkloosheid zich concentreert in de buurten Kolenkit, Osdorp-Oost, Sloter-

meer-Noord en Slotermeer-Zuidwest.

In Amsterdam wordt ervan uitgegaan dat bijna de helft van de werklozen (ca.29.000) niet of nauwelijks meer bemiddelbaar is. Het gaat dus niet alleen om een kwantitatief probleem, maar steeds vaker om eenkwalitatief probleem. Daaronder verstaan we o.a. lage opleiding en gebrek aansociale vaardigheden. Toch is het mogelijk met gezamenlijke inzet successen te boeken. In 1999 is in hetstadsdeel Slotervaart/Overtoomse Veld de campagne ‘Werkvirus’ gestart. Ar-beidsvoorziening, Maatwerk, Keerpunt, NV Werk, Impuls en het stadsdeel werk-ten daarin samen aan een sluitende aanpak met als doel jongeren richting arbeids-markt te loodsen. Het project was een succes.


8 Sport en recreatieDe veranderende vrijetijdsbesteding buitenshuis heeft gevolgen voor de voorzie-ningen op het gebied van sport, leisure en recreatie. Door trends als individualise-ring en de verschuiving van outdoor naar indoor, sluiten de voorzieningen op ditterrein onvoldoende aan op de behoefte. Dit is o.a. te merken bij de teruglopende belangstelling om lid te zijn van een ver-eniging. Een uitzondering hierop zijn de voetbalclubs met leden van allochtone af-komst. Deze zijn juist aan het groeien. Sportverenigingen hebben het daardoormoeilijk en er ontstaat een overschot aan sportvelden. Ook zijn de accommoda-ties niet altijd van deze tijd en kost het onderhoud veel geld. Sportparken liggenbovendien afgelegen waardoor veel ouders het een bezwaar vinden om kinderenper openbaar vervoer naar de sportclub af te laten reizen. Tegelijkertijd neemt debehoefte aan kleinschalige trapvelden op buurtniveau toe. De rol van de stadsdelen bij het sportbeleid is beperkt. De centrale stad (DienstWelzijn) heeft meer bevoegdheden en speelt een centrale rol bij het beheer van develden en grootschalige sportaccommodaties.

3.1.3 Gebiedsgericht werken

De belangrijkste knelpunten bij de gebiedsgerichte sociale vernieuwing zijn:• Ondoorzichtige financiering.

Anders dan in de ruimtelijk sector zijn in de sociale sector veel financieringsstro-men. Bovendien liggen beschikbare budgetten vaak vast en kan er moeilijk meeworden geschoven. Er is behoefte aan een (niet geoormerkt) budget t.b.v. buurt-gerichte sociale vernieuwing.

• Spanning tussen gebiedsgericht en algemeen beleidZowel bij de centrale stad als binnen de stadsdelen zelf bestaat er een spanningtussen de gebiedsgerichte aanpak en de stadsdeelbrede inzet van middelen. Debeschikbare middelen worden ingezet voor algemeen welzijnsbeleid in het stads-deel. In middelen voor gebiedsgerichte aanpak is niet voorzien.

• Ontbrekende resultaatmeting.Anders dan in de ‘harde? sector zijn de effecten en resultaten van de inspanningenniet altijd zichtbaar en meetbaar. Steeds meer wordt erkend dat daarin een be-langrijke opgave ligt, door ook op gebiedsniveau meetbare doelen te formuleren.

In de stedelijke vernieuwing is tot op heden geen goede methodiek voor handenom met de sociale vernieuwing aan de slag te gaan. Wel zijn er de laatste tijd in de manier van werken op het sociale terrein een aantal trends waarneembaar,die verder zullen worden ontwikkeld voor de sociale aanpak in de vernieuwingsge-bieden:

• Vraaggericht werken. Hieronder wordt verstaan dat wordt uitgegaan van de vragen van cliënten en/ofbewoners. Het aanbod van voorzieningen wordt daar nadrukkelijk op toegesne-den.

• Resultaatmeting en monitoring. Hierbij is het van belang dat vooraf een resultaat in meetbare doelstellingen wordtgenoemd en dat het proces, dat moet leiden tot dit resultaat, op effectiviteit ge-meten wordt.

• Stimuleren van samenwerken met niet- overheidspartijen. Bij een structurele verbetering van de sociale positie van mensen zijn verschillendewin-effecten aan de orde. Vast staat dat overheid de sociale vernieuwing niet al-leen kan verwezenlijken. Het vraagt inspanningen en investeringen van de bewo-ners zelf, maar daarnaast ook van instellingen, organisaties en de personen diedaar werken. Het gaat erom dat er met gebundelde krachten aan wordt gewerkt.


3.1.4 Conclusies

Voor het sociale werkveld zijn de volgende conclusies te trekken: • bij de sociale vernieuwing zijn veel partijen betrokken, de stadsdelen hebben op

diverse terreinen bevoegdheden maar zijn beperkt op het beleidsterrein van dezorg;

• huidige welzijnsgebouwen verkeren in een slechte staat van onderhoud en vol-doen niet meer aan de eisen van deze en toekomstige bewoners;

• het aantal ouderen in de Westelijke Tuinsteden is hoger dan in de rest van de stad.De groep ouderen is divers van samenstelling. Er is een groep die financieel meerte besteden heeft, de groep allochtone ouderen neemt toe. Ouderen willen zolang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Mogelijkheden voor zorg en welzijnmoeten in de directe woonomgeving te vinden zijn;

• de Westelijke Tuinsteden zijn de meest kinderrijke stadsdelen van Amsterdam.70% daarvan is allochtoon. Aansluiting op opleidings- en werkcircuits is onvol-doende;

• veel bewoners van de Westelijke Tuinsteden zijn allochtoon en wonen geconcen-treerd in een aantal wijken. De achterstand op het gebied van scholing en werk isgroot;

• een slechte gezondheid hangt vaak samen met een slechte sociaal economischepositie. Aanbod aan gezondheidsvoorzieningen sluit niet altijd aan bij de behoef-te aan zorg bij allochtonen. De trend is wijkgerichte gezondheidszorg;

• veel bewoners van de Westelijke Tuinsteden zijn ontevreden over hun leefomge-ving en voelen zich niet veilig;

• de werkloosheid onder jongeren en allochtonen is groter dan gemiddeld in Am-sterdam. Ook concentreert de werkloosheid zich in bepaalde wijken;

• voorzieningen op het gebied van sport, leisure en recreatie sluiten niet meer aanbij de behoefte om meer individueel te sporten en bij de trend van outdoor- naarindoorsport. Het voortbestaan van veel sportverenigingen staat onder druk; en

• in de sociale vernieuwing wordt een manier van werken benadrukt die zich laat ty-peren door: vraaggerichtheid, regelmatige effectmeting en samenwerking.


3.2 Economie

3.2.1 Economisch Profiel

ImagoDe Westelijke Tuinsteden zijn in de jaren ’50 primair als woongebied gebouwd. Deeconomische activiteiten in het gebied bestonden (en bestaan meestal nog steeds)uit wijkgeoriënteerde voorzieningen, zoals winkels en diensten. Deze waren en zijnveelal geconcentreerd in winkelcentra en buurtstrips. Het gevolg is dat het gebiedgeen sterk economisch profiel heeft, omdat het nog steeds als een woonbuurtwordt gezien. Grootschalige activiteiten vinden we voornamelijk aan de randen endie worden door de meeste bedrijven eerder gezien als onderdeel van een al be-staande ontwikkelingsas (A10) dan als onderdeel van de Westelijke Tuinsteden.

Voor ondernemers op zoek naar een geschikte vestigingsplaats zijn de WestelijkeTuinsteden geen voor de handliggende keuzemogelijkheid. Anders gezegd: Hetimago als vestigingsgebied is slecht. De Westelijke Tuinsteden staat op de kaartals saai en flets. Dit imago wordt sterk bepaald door de woonfunctie, de matigekwaliteit van de gebouwde omgeving en incidenten (criminaliteit en etnische pro-blemen) die veel aandacht in de pers hebben gekregen. Economisch gezien heefthet gebied geen eigen identiteit.

Kengetallen• Er zijn ca. 5900 bedrijven. Ruim de helft daarvan in stadsdeel Slotervaart/Over-

toomse Veld.• Vanaf 1995 is het aantal bedrijven met 11% gegroeid, tegen 13,2% in heel Am-

sterdam. De Westelijke Tuinsteden bieden plaats aan 12% van het totaal aantalvestigingen in Amsterdam.

• Er zijn 39.000 personen werkzaam, waarvan 75% in Slotervaart/Overtoomse Veld; • Vanaf 1995 groeit het aantal arbeidsplaatsen met 5900 (13,8%), tegen 12,8% in

Amsterdam. In de Westelijke Tuinsteden bevindt zich 11% van de totale werkge-legenheid in Amsterdam.

Samenstelling De non-profit sector en de zakelijke dienstverlening zijn de grootste werkgevers.De sterkste clusters van bedrijvigheid zijn te vinden in de mode (World FashionCenter), het onderwijs en de zorgsector (St.Lucas/Andreas en Antonie van Leeu-wenhoekziekenhuis).

3.2.2 Vestigingsklimaat

Huidige situatieDe huidige en geplande kantoor-en bedrijvengebieden liggen aan de randen vanhet gebied (A10, verlengde Zuid-as, Osdorper Binnenpolder en GeuzenveldNoord). Het gebied rond de nog aan te leggen Westrandweg biedt wellicht in detoekomst ook mogelijkheden tot de vestiging van bedrijven. De goede bereik-baarheid (per auto en openbaar vervoer) en de nabijheid van Schiphol maken dezegebieden aantrekkelijk voor bedrijven en kantoren.

KantorenDe kantoren zijn vooral te vinden in een langgerekte zone langs de A10-west en A4in Slotervaart. Binnen Geuzenveld/Slotermeer en Osdorp is verspreid over het ge-bied enige kantoorruimte aanwezig.Door het vrijkomen van enkele grote panden was de leegstand in begin 1999 (4,7% onverhuurde leegstand) het hoogste van de stad. Inmiddels is de situatie weerverbeterd. Met name in Slotervaart is sprake van een grote dynamiek op de kan-torenmarkt. Hier zijn vrijgekomen panden na renovatie weer gevuld, vindt veelnieuwbouw plaats, en er is veel kantoorruimte in aanbouw en voorbereiding. InOsdorp en Geuzenveld/Slotermeer is sprake van een veel minder grote dyna-miek. Met name vrijgekomen kantoorruimte in Osdorp staat verhoudingsgewijslanger leeg. De matige ontsluiting met openbaar vervoer is hier mede debet aan.

Grote bedrijfsterreinenEr is nauwelijks direct uitgeefbaar bedrijfsterrein beschikbaar. Naast de huidigenagenoeg of geheel uitgegeven terreinen wordt in het Structuurplan (1996) uitge-gaan van de aanleg van drie nieuwe bedrijfsterreinen in de Westelijke Tuinsteden.Het gaat om de gefaseerde ontwikkeling van 45 hectare terreinen op korte termijnin de Lutkemeer (Osdorp) en om de ontwikkeling op langere termijn van 15 hecta-re in de Osdorper Binnenpolder en 20 hectare in Geuzenveld Noord.

Er is grote vraag naar bedrijfsterreinen in de nabijheid van Schiphol. Door de aan-leg van de T106 tussen A9 en Ookmeerweg heeft Osdorp een directe wegverbin-ding met Schiphol en kan het gebied de komende jaren een rol gaan spelen bij devestiging van luchthavengeoriënteerde activiteiten. Binnen Osdorp zal zowel demarktwaardering voor het bestaande Bedrijvencentrum Osdorp als voor de aan-leg van het nieuwe bedrijfsterrein Lutkemeer toenemen.


Kleinschalige bedrijvigheidKleinere bedrijven zorgen voor de noodzakelijke verjonging en versterking van deeconomische structuur. Veel startende ondernemers beginnen vanuit huis of in dedirecte woonomgeving. In de Westelijke Tuinsteden zijn veel (37%) ondernemersgevestigd op hun woonadres.

Bij kleinschalige bedrijfshuisvesting wordt gedacht aan bedrijfsruimten kleinerdan 500 m2 die zelfstandig verhuur- of verkoopbaar zijn: onderstukken van wonin-gen, bedrijfsverzamelgebouwen, bedrijvencentra en solitaire bedrijfsruimten. DeWestelijke Tuinsteden tellen 200 van dergelijke bedrijfsruimten en blijven met eenaandeel van 6% in het Amsterdamse totaal duidelijk achter. Een deel van dezeruimte staat langdurig leeg als gevolg van de slechte staat van onderhoud, onbe-reikbaarheid, prijs en de slechte kwaliteit van de omgeving.

3.2.3 Detailhandel

De Westelijke Tuinsteden tellen totaliteit zo?n 600 winkels met een totale winkel-oppervlak van 80.000 m2 v.v.o. en vertegenwoordigen grofweg zo?n 10% van hettotale winkelaanbod in de gemeente Amsterdam. Het winkeloppervlak is groter dan bijvoorbeeld in Amsterdam-Noord, Zuid-Oostof Zuid. In het winkelaanbod ligt een relatief zwaar accent op het middensegment(70%) vergeleken met Amsterdam (30%). Ook in het dagelijks aanbod is sprakevan een oververtegenwoordiging. Het Osdorpplein is het in het Structuurplan(1996) aangewezen als stadsdeelcentrum. Naast een flinke hoeveelheid winkelsmet een divers aanbod vinden we hier ook de overige voorzieningen in de vormvan het stadsdeelkantoor, kantoren en de Meervaart.

In de detailhandel voltrekt zich op dit moment een proces van herstructurering. Deal eerder ingezette tendens naar clustering en schaalvergroting heeft al plaatsge-vonden en zal verder doorgezet worden door de nu geplande toevoegingen.In de afgelopen jaren zijn grotere centra als het Osdorpplein en Sierplein opge-knapt en uitgebreid. De vernieuwing van het Plein 40-45 en Lambertus Zijlpleinwordt in 2001 afgerond.


3.2.4 Trends

Groei van relaties tussen bedrijven (netwerkeconomie)Bedrijven zijn zich in toenemende mate bewust van de omgeving waarbinnen zijfunctioneren. De snelle technologische ontwikkelingen in met name de informatieen communicatie sector leiden tot flexibilisering. Ook is steeds meer sprake vanwisselende vormen van samenwerking tussen bedrijven onderling waarbij de ves-tigingsplaats steeds minder belangrijk wordt. Anderzijds hechten ondernemerssteeds meer waarde aan persoonlijke contacten met collega-concurrenten enwordt de fysieke werkomgeving als steeds belangrijker ervaren. Deze ontwikke-ling wordt ook wel gekarakteriseerd als de netwerkeconomie. In deze netwerk-economie worden hoge eisen gesteld aan de kwaliteit van het vestigingsmilieu: dekennisinfrastructuur, het arbeidsklimaat, de aanwezigheid van geschikte en goedontsloten bedrijfslocaties en de ligging ten opzichte van belangrijke economischecentra.

BereikbaarheidBereikbaarheid, vooral over de weg, is nog steeds de belangrijkste vestigingsfac-tor voor bedrijven. Ook de beschikbaarheid van locaties en met name de ruimtelij-ke kwaliteit van de locaties wordt steeds belangrijker: aspecten als bereikbaarheid,veiligheid, representativiteit en uitstraling van de omgeving spelen hierbij een rol.


Hoogwaardig woonmilieuDe aanwezigheid van kwalitatief hoogwaardige woonmilieus wordt steeds be-langrijker in verband met de beschikbaarheid van arbeidskrachten.

Vernieuwende combinaties van wonen en werken De behoefte aan kleinschalige flexibele vormen van bedrijfshuisvesting neemttoe. Met name kleinere ondernemers zoeken steeds meer naar combinaties vanwonen en werken.

Buurtcentra onder drukStijgende consumptieve bestedingen komen vooral terecht in de moderne winkel-centra aan de rand van de stad, de perifere detailhandelszaken en de winkels in hetstadscentrum. Resultaat is dat de kleinere winkelcentra steeds meer onder drukkomen te staan. Buurtwinkelcentra verschieten van kleur. Winkels worden vervangen door anderebedrijven. Slecht functionerende winkelcentra en -strips hebben een negatief ef-fect op de leefbaarheid in een wijk.

3.2.5 Beleid van stad en stadsdelen

De basis voor de economische aanpak in Amsterdam is het ‘Actieprogramma Eco-nomische Structuur’ en het ‘Nieuw Plan Werk’.

Ter versterking van de economische structuur in Amsterdam is een aantal actielij-nen geformuleerd, te weten:

• behoud en herstructurering bedrijfsterreinen;• behoud en realisatie kleinschalige bedrijfsruimten en bedrijfsverzamelgebou-

wen; • toerisme en hotelbeleid;• innovatie en versterking van nieuw en etnisch ondernemerschap;• revitalisering oude winkelstraten; en• werktoeleiding.

In het Structuurplan (1996) wordt sterk ingezet op intensivering van het ruimtege-bruik, kwaliteitsverhoging van de bestaande stad en functiemenging. Het beleidvoor economie en werkgelegenheid is gericht op het versterken van de economi-sche concurrentiepositie van Amsterdam, het behouden en stimuleren van werk-gelegenheid, het bieden van geschikte vestigingsplaatsmogelijkheden en het op-

timaal benutten van bestaande locaties.In het Grote Stedenbeleid van de gemeente Amsterdam verschuift het accent,naast de aandacht voor kwaliteit van de woningen en woonomgeving, naar ver-sterking van de sociale en economische structuur. Het doel is meer mensen aan hetwerk te krijgen, de sociale weerbaarheid te vergroten en nieuwe economischekansen te benutten.

Gemeenschappelijke elementen in het beleid van de stadsdelen zijn de versterkingvan de detailhandel en de stimulering van kleinschalige bedrijvigheid. Het beleidverschilt als gevolg van functies die de stadsdelen binnen hun gebied herbergen.Zo is het beleid in Osdorp gericht op de (her)ontwikkeling van het Bedrijvencen-trum Osdorp en de Lutkemeerpolder en zijn voor Slotervaart/Overtoomse Veld hetWorld Fashioncenter, het RID-gebied, de Riekerpolder en de Oude Haagsewegonderwerp van beleid. Voor Geuzenveld/Slotermeer is op termijn de ontwikkelingvan Geuzenveld-Noord en de Osdorper Binnenpolder aan de orde.

3.2.6 Conclusies

Voor de economie zijn de volgende conclusies te trekken:

• de Westelijke Tuinsteden hebben een slecht imago als vestigingsgebeid voor be-drijven;

• de groei van de bedrijvigheid blijft achter bij het Amsterdamse gemiddelde;• de omvang van de kleinschalige bedrijfshuisvesting blijft eveneens achter bij het

Amsterdamse gemiddelde;• de detailhandel ondergaat een herstructureringsproces, waarbij de buurtcentra on-

der druk komen te staan; en• de kwaliteit van het vestigingsmilieu, de bereikbaarheid en de aanwezigheid van

hoogwaardige woonmilieus worden steeds belangrijker bij vestigingsplaatskeuzevan bedrijven.


3.3 Wonen

In het wonen is de laatste jaren een forse verschuiving zichtbaar. De woonconsu-ment heeft niet alleen aandacht voor de woning maar ook steeds meer voor hetwoonmilieu.

3.3.1 Van wonen naar woonmilieu

Toen de tuinsteden werden opgeleverd, waren de woningen in de eerste plaatszeer gewild vanwege de opzet van de wijk (licht, lucht, ruimte) en de ruime wonin-gen. Het begrip woonmilieu bestond toen nog niet, en wie op de foto’s van toen dekale vlakten ziet, denkt eerder aan avonturenland dan aan een tuinstad. Die waar-dering voor de woonomgeving is er de latere jaren zeker gekomen en ook nu nogwordt het imago van wonen in de Westelijke Tuinsteden voor een groot deel be-paald door de sterke groen- en waterstructuur.

Maar dat woonmilieu heeft aan kwaliteit ingeboet. De directe woonomgeving zieter sleets uit en die indruk wordt versterkt door de eentonigheid van de flats die hetgroen omzomen.Deze vermindering van de kwaliteit van de huidige woonomgeving staat haaks opde grote vraag naar kwalitatief betere woonmilieus. Kernbegrippen daarbij zijn va-riatie, uitdagende vormgeving, hoge kwaliteit.

3.3.2 De woning zelf

De vraag in beeld Starters op de woningmarkt hebben vaak een voorkeur voor goedkope huisves-tingsmogelijkheden in een buurt met veel voorzieningen. Het aantal starters inAmsterdam is groot: in 1998 schreven 35.000 nieuwe starters zich als woningzoe-kenden voor een huurwoning in. Als het om de Westelijke Tuinsteden gaat, zijn deallochtone starters de belangrijkste vragers geworden; de studerenden of juist af-gestudeerden zijn ondervertegenwoordigd.

De doorstromers vragen vooral kwaliteit: een grotere, beter uitgeruste woning bijvoorkeur in een betere omgeving. Daarnaast heeft deze groep veel vaker eenvoorkeur voor kopen in plaats van huren. Voor de verhuisgeneigden die nu al in deWestelijke Tuinsteden wonen, geldt dat een groot deel er wel blijft wonen als het

aanbod er tenminste is: ruim 50% gaat weer op zoek naar een huurwoning en circa30% wil graag een koopwoning. Opvallend is dat de populariteit bij de woningzoe-kenden buiten de Westelijke Tuinsteden fors is teruggelopen.

OuderenDe ouderen vormen een belangrijke groep binnen de doorstromers: de huidigewoning voldoet niet meer aan de eisen van comfort of toegankelijkheid. Bovendienheeft men graag voorzieningen in de buurt en is er een toenemende vraag naar wo-ningen waar ook service en zorg kan worden geboden als dat nodig mocht zijn.

Nieuw is de groep allochtone ouderen: steeds meer oudere bewoners van Turkseen Marokkaanse afkomst besluiten niet meer (definitief) terug te keren naar hetland van herkomst. Ook zij zoeken woningen met service en zorg, maar sommigenhebben de voorkeur voor een eigen woongemeenschap.

Het aanbod1

In de Westelijke Tuinsteden staan ongeveer 55.000 woningen, waarvan bijna 82%gebouwd is in de periode 1950-1970; ofwel 45.000 woningen. Deze woningen zijnin meerderheid gestapeld en 75% ervan bestaat uit goedkope huurwoningen meteen naar huidige maatstaven vaak beperkt oppervlak (ca. 65 m2).In drie grote uitbreidingslocaties, te weten Nieuw Sloten, De Aker en GeuzenveldWest, zijn de afgelopen 10 jaar veel nieuwbouwwoningen toegevoegd. Hier isruim 40% in de koopsector gerealiseerd en zijn ook de laagbouwwoningen, zij hetin hoge dichtheden, nadrukkelijker aanwezig.

Mede als gevolg van deze uitbreidingen bestaat nog 15% van de totale voorraaduit koopwoningen. In de oudere buurten wordt de 5% soms niet eens gehaald.Juist omdat een groot deel van de koopwoningen van recente datum is, zijn deprijzen hoog. Er is nauwelijks aanbod in de goedkopere en middencategorie van175.000 tot 300.000 gulden.


1 De cijfers zijn gebaseerd op onderzoeken uit 1999 en eerder


Bestaande woonmilieus

1935-1980

Toegevoegd woonmilieus

1980-2000

De marktDe bevolkingsamenstelling van de buurten in de Westelijke Tuinsteden wordt vooreen belangrijk deel bepaald door vraag en aanbod op de woningmarkt:

• In de oude tuinsteden komen per jaar ca. 2000 woningen in de sociale huursectorvrij; vaak zijn dit goedkope en kleine woningen. Deze woningen worden zowel inde groep starters als doorstromers vaak door allochtone woningzoekenden ge-huurd. Zij hebben een laag inkomen, vaak een gezin en weinig alternatieven op dewoningmarkt. Turken en Marokkanen zijn hier sterk vertegenwoordigd, maar delaatste tijd ook bewoners van zeer diverse herkomst, veelal vluchtelingen uit Aziëen Afrika.

• De woningen in de nieuwbouw (ca. 600 per jaar) worden met name gehuurd of ge-kocht door de bewoners uit de Westelijke Tuinsteden zelf, al blijft het daar zekerniet toe beperkt. Hier gaat het voornamelijk om een autochtone bevolking, al blij-ken de woningen ook voor een aanzienlijk deel aantrekkelijk voor bewoners vanallochtone herkomst die inmiddels een goede positie in Nederland hebben op-gebouwd.

Ondanks het feit dat vraag en aanbod ‘ ook kwalitatief ’ niet op elkaar aansluiten,ligt de gemiddelde woonduur in de Westelijke Tuinsteden nog steeds beduidendhoger dan in Amsterdam als geheel. Gemiddeld woont men zo’n 9 jaar op hetzelf-de adres tegenover een Amsterdams gemiddelde van een kleine 8 jaar. Ook hetaantal verhuisbewegingen binnen het gebied is lager dan het stedelijke gemiddel-de. In de Westelijke Tuinsteden verhuisden in een jaar tijd 28% van de bewoners te-genover 34% voor Amsterdam als geheel.

3.3.3 Conclusies

Uit bovenstaande zijn de volgende conclusies te trekken:

• ondanks slijtage van de Westelijke Tuinsteden is de potentie als aantrekkelijk woon-gebied nog steeds groot. De populariteit van de recente nieuwbouw geeft dat aan;

• in de nieuw toegevoegde wijken is een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod;• er is een zeer ruim aanbod van goedkopere huurwoningen voor de lagere inko-

mens, maar het aanbod is van lage kwaliteit;• er is een groot verschil tussen vraag en aanbod in de oudere delen;• te weinig koopwoningen met name in de middencategorie, maar ook daarboven;• te weinig aantrekkelijke woningtypes;• te weinig grotere en beter uitgeruste woningen; • te weinig kwaliteit in uitstraling van woningen en woongebouwen;• sterke segregatie door verschil tussen nieuwe uitbreiding en oudere buurten; en• aanbod van ouderenwoningen met service en zorg is onder de maat.

In de zomer van 2001 komen er diverse onderzoeken gereed die de woonwensen,het woningaanbod en de trends en ontwikkelingen op de woningmarkt beschrij-ven. Er zal dan een actualisatie van de analyse plaats vinden. Verwacht wordt echterdat de uitkomst van bovenstaande conclusies niet zal veranderen. De woningvoor-raad in de oudere delen van de Westelijke Tuinsteden voldoet voor een groot deelniet aan de vraag.


Trends in woningen woonomgeving (uit Tuintrots, Faro)

3.4 Ruimtelijke Ordening

Naast het plan Zuid van Berlage is het Algemeen Uitbreidingsplan van Van Eeste-ren het meest genoemde en geprezen stedenbouwkundige plan van Amsterdam.Toch is in afwijking van het Plan Zuid het AUP nooit uitgevoerd zoals dat oorspron-kelijk was bedoeld en bovendien de laatste decennia op essentiële punten aange-past.

3.4.1 De opzet van de Westelijke Tuinsteden

HoofdlijnenKarakteristiek voor de Westelijke Tuinsteden is de ruime opzet van woongebie-den (de velden) die worden doorsneden door verkeerswegen en groen- en water-verbindingen (de netwerken) met als ruimtelijk middelpunt de Sloterplas. De Westelijke Tuinsteden vormden de schakel tussen de stad en het landschap.Door middel van een stelsel van wegen en openbaar vervoersverbindingen zijn zegeoriënteerd op het centraal stedelijke verkeersnetwerk. Het netwerk van groen-en waterverbindingen is aangesloten op de grote groengebieden in de omgeving:de Nieuwe Meer/Amsterdamse Bos, Brettenzone/Spaarnwoude en het landelijkgebied aan de westzijde aansluitend op de Haarlemmermeer. Ze zijn ontworpenals onderdeel van de lobbenstructuur van Amsterdam.

TuinstadkarakterDe specifieke kwaliteiten van het tuinstadkarakter uiten zich voornamelijk in deopen opzet van de woongebieden en de open bebouwingsstructuur. Door diffe-rentiatie in laag-, middelhoog- en hoogbouw is er een ruimtelijke diversiteit in be-bouwingstypen die typerend is voor de verschillende buurten. Kenmerkend is detypische haak- en strokenverkaveling die bijdraagt aan het open karakter van detuinstad. De combinatie van woon- en woonomgevingkwaliteiten bepalen het ka-rakter van de buurt.


AUP (194)

Typische

verkaveling

3.4.2 Veranderingen

Tussen de opzet van het AUP en de uiteindelijke realisatie zijn er forse veranderin-gen aangebracht. De veranderingen hebben betrekking op alle schaalniveaus.Naast veranderingen in de regionale positionering (zie eerder dit hoofdstuk) is ookbehoorlijk gesleuteld aan de opzet van de Westelijke Tuinsteden. Zowel in steden-bouwkundig (woongebieden), verkeerskundig (netwerken) als in landschappelijk(openbare ruimte) en architectonisch (bebouwing) opzicht.We noemen de belangrijkste:

Het toevoegen van nieuwe leefmilieus en de aantasting van bestaan-de leefmilieusNa de realisatie van het AUP zijn op een aantal plekken nieuwe leefmilieus toege-voegd. Toevoegingen aan de randen (Nieuw Sloten, de Aker en Geuzenveld West)en ‘inbreidingen’ (Oostoever, Noorderhof, etc.) hebben gezorgd voor nieuwe be-bouwingstypologieën. Kenmerkend zijn de geschakelde laagbouw, de stedelijkepatio en de urban villa. De druk op een aantal gebieden is door de aanleg van de A10 (1973) en het ring-spoor met NS- en metro-stations (1997) verhoogd. Zorg- (ziekenhuizen) en educa-tievoorzieningen (scholen) vestigen zich rond de A10 zone en maken elders ruimtevrij. Hierdoor verandert de bebouwingsstructuur. De ontwikkelingen op het puntvan herlocatie van vestigingen zullen in de toekomst alleen maar sterker worden.In de 3 voorbeeldprojecten is gebleken dat er een trend is naar meer sloop inplaats van renovatie, optoppen en aanbouwen.

Aantasting van het groen/blauwe netwerkOok op het punt van het groen en het water is de aanleg van de Westelijke Tuinste-den niet conform het AUP uitgevoerd. De woonbuurten zijn ruimer van opzet ge-worden en grote delen van de groen- en waterstructuur zijn veranderd, bebouwdof verschoven. De oorspronkelijk ruim opgezette scheggen zijn smaller gewor-den. De structuur van de scheggen wordt door dichte beplanting en verdere be-bouwing bedreigd. Omdat het waterpeil voor de Westelijke Tuinsteden ruim twee meter lager is aan-gelegd dan in de opzet van het AUP was vastgelegd, is een vanzelfsprekende re-creatieve verbinding met het centrum door de bouw van sluizen verhinderd.Karakteristieke waterlopen en kades dreigen door bebouwingsvoorstellen of in-richtingsvoorstellen minder openbaar te worden.


Veranderingen in de hoofd-

groenstructuur

Veranderingen in dewater-

structuur

Veranderingen in de hoofdinfrastructuur

AlgemeenDe scheiding van verkeerssoorten in de jaren ’50 en ’60 heeft de opzet van de ver-keersstructuur drastisch veranderd. Ook heeft het er toe geleid, dat de uitvoeringvan de hoofdinfrastructuur niet conform het AUP is uitgevoerd.

• In de aanleg van de hoofdwegenstructuur zijn wegen niet doorgetrokken (Lely-laan) of onderbroken (Abraham Kuyperlaan, verlengde Huizingalaan), waardoorde samenhang en de continuïteit, in met name de noord-zuid richting, is aange-tast. Hierdoor is zowel de interne als de externe ontsluitingsstructuur en de ‘lees-baarheid? van het wegennet aangetast.

• De ‘inbreidingsbouw’ uit begin jaren ’80 heeft veel reserveringen voor doorgaan-de hoofdwegen onmogelijk gemaakt en ook is een aantal groenvoorzieningenvervangen.

• De toevoeging van Nieuw Sloten en de Aker aan de zuidkant en Geuzenveld Westaan de westzijde levert een grotere druk op het onderliggend wegennet danvoorzien.

• Door de aanleg van de A10 (1973) en het ringspoor met NS-stations en metrosta-tions (1997) is de bereikbaarheid in en rondom deze gebieden aanzienlijk toege-nomen, maar is tegelijkertijd een fysieke barrière tussen de voor- en na-oorlogsestad ontstaan. Een toekomstige auto (en wellicht rail)aansluiting op de Westrand-weg kan er voor zorgen dat de Westelijke Tuinsteden ingesloten raken in het netvan verkeerswegen. Hierdoor zou het gebied zich een betere positie in de regio-nale context kunnen verwerven.De belangrijkste ontwikkelingen worden per verkeersonderdeel apart toegelicht.

Auto Op een lager schaalniveau dan de hoofdwegenstructuur vormen de ongelijkvloer-se kruisingen barrières tussen de woongebieden en de voor- en naoorlogse stad.In het kader van het zogenaamde Duurzaam Veilig Beleid moeten wegen in cate-gorieën worden ingedeeld (30km/u, 50 km/u, etc.). Stadsdelen doen dit op ver-schillende manieren. Het is wenselijk dat samenhang wordt aangebracht in aspec-ten als oversteekbaarheid, inrichting en de betekenis van de doorgangsfunctievoor bus- en calamiteitenroutes. De voorgenomen verdichting zal ook grotere druk op het onderliggend wegennetteweegbrengen. De toekomstige positie van de A10 en de aanleg van de Westrand-weg zijn van invloed op de verkeersafwikkeling van het onderliggende wegennet.Een goede doorstroming van het verkeer vormt daarbij een absolute vereiste.


Veranderingen in

de verkeerstructuur

Aanleg van ringspoor

en NS-stations

ParkerenDoor de verdichting die in een aantal gebieden zal plaatsvinden, zal daar de drukop de openbare ruimte verder toenemen. Vooral in die gebieden waar een goedeen gewenste bereikbaarheid samengaat met verdichting zal de parkeerdruk opstraat toenemen. Dit heeft consequenties voor parkeermogelijkheden op straat,maar ook voor het (tijdelijk) laden en lossen. Zeker In deze gebieden is het noodza-kelijk het parkeren inpandig of ondergronds op te lossen.

Openbaar vervoerDoor de aanleg van de ringlijn en de koppeling van de ringlijn aan het regionaal ennationaal railnet (Lelylaan, Sloterdijk) is de bereikbaarheid van de Westelijke Tuin-steden vergroot. Het onderliggend tram en busnet is hier echter nog onvoldoen-de op aangesloten. Om de bereikbaarheid van en naar de Westelijke Tuinstedenten opzichte van de werkgebieden (Schiphol en de havens), de regio (Zaandam enHaarlem) en het centrum van Amsterdam te verbeteren zal ook op het hoofdnetuitbreiding van infrastructuur nodig zijn.Daarnaast moet ook de interne ontsluiting van de Westelijke Tuinsteden wordenverbeterd. De openbaar vervoerverbindingen moeten met name in de noord-zuidrichting verbeterd worden. Ook de westkant, waaronder Osdorp en Geuzenveld,zijn slecht bereikbaar per openbaar vervoer.

FietsHet hoofdnet fiets voldoet op een aantal plaatsen niet aan de eisen van een recre-atief gebruik en is op punten niet of onvoldoende sociaal veilig. De koppeling aan

het recreatieve netwerk, het verbeteren van een aantal verbindingen (waaronderde route rond de Sloterplas) en het creëren van nieuwe verbindingen met het bui-tengebied (Brettenzone, Nieuwe Meer en Spaarnwoude) zijn noodzakelijk.

Verschuivingen in het gebruik van sport en recreatievoorzieningen(zie ook 3.1.1.)Veranderingen in de vrijetijdsbesteding hebben geleid tot een verschuiving vanopen naar gebouwde sportvoorzieningen met als gevolg aantasting van de groen-structuur.Sport, recreatie en & leisure zijn vormen van ontspanning die elkaar steeds meeroverlappen. Niet alleen de veranderingen en trends en gebruik (van outdoor naarindoor, van teamsport naar individuele sportbeoefening) maken een herbezinningop de lokalisering van deze functies noodzakelijk. Ook het feit dat vanuit de ver-schillende beleidsvelden (Openbare Ruimte, Economie, Sport en Welzijn, Ruimte-lijke Ordening) verschillende visies zijn op het gebruik van de sportvelden vraagtom afstemming.

Slijtage van de openbare ruimteHet gebruik en de inrichting van de openbare ruimte zijn veranderd en aan slijtageonderhevig. Het bestaande groen voldoet niet meer aan de huidige eisen. Er is te-veel van hetzelfde. De behoefte aan differentiatie uit zich in ecologische inrichting,duurzame inrichtingen (die tegen een stootje kunnen) en betekenisvolle ontmoe-tingsplekken. Ook neemt door de toenemende verdichting de druk op de open-bare ruimte en het gebruik daarvan toe.


3.4.3 Studies

In de afgelopen jaren heeft een aantal studies naar de ruimtelijke structuur van deWestelijke Tuinsteden een (gedeeltelijk antwoord) gegeven op de in de vorige pa-ragrafen genoemde vragen en knelpunten. Onderstaand worden de belangrijkstestudies kort toegelicht.

In de Nota Parkstad uit 1995 zijn de structurerende kenmerken van de WestelijkeTuinsteden in kaart gebracht. Het principe van de Schotse Ruit (de hoofdstructuurvan verkeerswegen, waterverbindingen en groengebieden) werd daarbij aange-dragen als uit te werken strategie. De Nota Parkstad diende, tot de oprichting vanBureau Parkstad, als stedenbouwkundig toetsingskader voor de vernieuwing vande Westelijke Tuinsteden.

Er is stedenbouwkundig onderzoek gedaan naar de verdichtingsmogelijkheden inde ringzone (tussen de A10 West en de ringspoorlijn) en met name rondom de ver-voersknooppunten (Intracity,1996). Uit deze studie is naar voren gekomen dat erin de deze zone veel aanleiding is (goede bereikbaarheid met zowel de auto en hetopenbaar vervoer) en ruimtelijke mogelijkheden zijn om te streven naar intensive-ring en optimalisering van het grondgebruik.

In de studie Evaluatie Parkstad uit 1999 zijn de belangrijkste stedenbouwkundigeen verkeerskundige ontwikkelingen van de afgelopen jaren afgezet tegen de aan-gedragen strategie van de Nota Parkstad. De belangrijkste conclusie uit dit rap-port is dat, naast de voortvarende start van de voorbeeldprojecten, het nogsteeds ontbreekt aan een strategie voor de zgn. netwerken.

Om inzicht te krijgen in de ruimtelijke verdichtingmogelijkheden van ParkStad is inhet rapport Mid-West (1999) verslag gedaan van de intensiveringsmogelijkheden,naar aanleiding van een eerste programmaverkenning van de Federatie van Wo-ningcorporaties en de SWD. In de vorm van zes programmascenario’s is een beeldgegeven van de denkbare bandbreedtes van het woningbouwprogramma voorde komende 10-15 jaar.

3.4.4 Beleid van stad en stadsdelen

In het Structuurplan Open Stad (dRO, 1996) wordt de bestaande structuur ge-waardeerd en ligt de nadruk op verdichting in de ringspoorzone. De stadsdelen hebben hun structuurvisie op hun eigen stadsdeel afgerond of zijner druk mee bezig. Er ligt al een Structuurvisie ‘Parkstad? van Slotervaart-Over-toomse Veld (1998). Osdorp (medio 2001) en Geuzenveld (medio 2001) werkenaan een eigen structuurvisie.

In de Nota Stedelijke Vernieuwing zijn drie beleidsdoelen geformuleerd: het ver-hogen van kwaliteit en differentiatie, het bevorderen van de leefbaarheid en hetoptimaliseren van het grondgebruik. In de prioriteitsstelling is een verschuiving tezien ten opzichte van het eerdere beleid.


De Schotse Ruit (Nota Parkstad, 1995)

3.4.5 Conclusies

Ondanks de verschillen die er zijn tussen de ideeën van het AUP en de feitelijke uit-voering vormen de Westelijke Tuinsteden nog een duidelijk samenhangend stel-sel. Om dit te handhaven en versterken in de vernieuwingsopgave is er een sa-menhangend kader nodig.De volgende aandachtsgebieden dienen zich hierbij aan:

Leefmilieus• Een grotere differentiatie van leefmilieus leidt tot een aantrekkelijker en ruimer

aanbod aan woon- en werkplekken.• Bij de vernieuwing zal door een groter aandeel sloop/nieuwbouw de gebouwde

omgeving aanzienlijk veranderen. Samen met de al ingezette inbreidingslocaties(Oostoever, Noorderhof, Kon. Wilhelminaplein, Calandterrein en Oeverpad) kandit leiden tot een onsamenhangende structuur in de bebouwing.

• De ringspoorzone heeft door de verbeterde bereikbaarheid een andere positie inde Westelijke Tuinsteden gekregen. Hierdoor is een grotere verstedelijkingsdrukontstaan die het gebied een aantrekkelijk investeringspotentieel geeft. Verdich-ting en optimalisering van het ruimtegebruik vergen een duidelijke afstemmingtussen bebouwing en open(bare) ruimte.

Groen en water• De groen- en waterstructuur zijn weliswaar aangetast, maar vormen noch steeds

de belangrijkste dragers van de ruimtelijke structuur, het ontbreekt echter nogaan een duidelijke strategie die de samenhang waarborgt en ongewenste ontwik-kelingen tegen kan gaan.

Hoofdinfrastructuur• De bereikbaarheid van de Westelijke Tuinsteden voor zowel de auto, de fiets als

het openbaar vervoer kan op een aantal punten worden verbeterd, zowel intern(noord-zuidrichting) als extern (regionale positie) en vooral met de historischestad.

• De Westrandweg vormt een kans om de regionale positie van ParkStad verder teversterken.

• Op plaatsen waar sprake is van verdichting ontstaat extra druk op het onderlig-gende netwerk, wat vervolgens weer extra druk oplevert voor het gebruik van deopenbare ruimte (parkeren, fiets, voetganger).

Sport, recreatie en leisure• De gewijzigde behoefte aan sporten recreatievoorzieningen vereist een herbe-

zinning op de inrichting van de huidige sportvelden en parken.• Gezien de druk op de huidige groene gebieden is afstemming van de diverse sec-

torale belangen en visies noodzakelijk.

Openbare ruimte• Veranderingen in beheer en gebruik van de openbare ruimte vergen een andere

en meer structurele aanpak van de inrichting en betekenis van de openbare ruim-te. Er is behoefte aan meer differentiatie voor de verschillende gebruikers (oude-ren, jongeren, gezinnen, ect.) en een meer duurzame inrichting.


3.5 Milieu

3.5.1 Milieu-aandacht beperkt bij opzet Westelijke Tuinsteden

In de tijd dat de Westelijke Tuinsteden werden ontworpen en gebouwd was erminder beleidsmatige aandacht voor natuur en milieu dan er nu is. Zo is bij hetontwerp veel zorg besteed aan de situering van de woningen in het groen, maarwerd er minder belang gehecht aan de ecologische inrichting van het groen enhet water. Ook beleidsthema’s als ‘energiebesparing’ en ‘beperking van de mi-lieubelasting’ zijn pas in de jaren ‘70 echt op de politieke agenda gekomen, waar-bij bovendien nog gekozen werd voor een strikt sectorale benadering. Gecombi-neerd met de beperkte financiële middelen van die tijd, heeft dit ertoe geleid datde (milieu)kwaliteit van de woningen in de Westelijke Tuinsteden over het alge-meen matig is.

3.5.2 Van sectoraal milieubeleid naar duurzame vernieuwing

Duurzaamheid -in de zin van het tegemoetkomen aan de behoeften van de huidigegeneratie, zonder dat daarmee de behoeften van toekomstige generaties, zowelhier als in andere delen van de wereld, in gevaar komen- is ondertussen een speer-punt geworden in zowel het landelijk als gemeentelijk beleid. De kaders hiervoorzijn vastgelegd in het Nationaal Milieubeleidsplan, het Amsterdams Milieube-leidsplan 2000-2003, het Natuurbeleidsplan en de Amsterdamse Nota Groen. Eenbelangrijke ontwikkeling van de laatste jaren is de omslag van sectoraal milieube-leid naar integrale duurzame ontwikkeling. Bovendien is duurzaamheid geen mo-mentopname, maar moet het duurzaamheidsgehalte van plannen en ontwikkelin-gen beschouwd worden over de gehele levensduur. Dit heeft er toe geleid datbijvoorbeeld binnen het thema duurzaam bouwen, naast de aandacht voor deklassieke milieuthema’s, veel nadruk is gekomen op de ontwikkeling van kwalita-tief hoogwaardige gebouwen. Gebouwen die bovendien in de loop der jaren ge-makkelijk kunnen worden aangepast aan veranderende wensen en gebruiksvor-men, waarmee een volgende ingrijpende herstructurering zolang mogelijk wordtuitgesteld. Gezien deze ontwikkelingen is het vanzelfsprekend dat duurzaamheideen van de zes prestatievelden is geworden van de vernieuwing. Duurzaamheid enleefbaarheid zijn hierbij onlosmakelijk met elkaar verbonden, stelt het Amster-damse gemeentebestuur in de Nota Stedelijke Vernieuwing. Het vertrekpuntvoor duurzame ontwikkeling is het verbeteren van de leefbaarheid in de stad. Con-

creet voor de stedelijke vernieuwing betekent dit prioriteit voor het terugdringenvan de milieubelasting en het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgevingvoor mens en natuur.

3.5.3 Aandachtsgebieden voor milieubeleid

Het milieubeleid in ParkStad richt zich op de volgende onderwerpen.

Reductie energieverbruikEen groot deel van de woningen in de Westelijke Tuinsteden is gebouwd in de pe-riode tot 1960 en kent een slechte warmte-isolatie. Bij verbetering van de bestaan-de woningvoorraad en bij vervanging door nieuwbouw is dan ook een grote ener-giebesparing te realiseren. De voorkeursvolgorde is hierbij het verbeteren van deisolatiekwaliteit, toepassing van duurzame energiebronnen en gebruik van ener-giezuinige installaties.In het kader van het klimaatbeleid streeft de Rijksoverheid naar een forse toenamevan actieve zonne-energiesystemen in de woningbouwsector. In zowel de NotaStedelijke Vernieuwing als het Milieubeleidsplan heeft Amsterdam zich vastge-legd op een CO2-reductie doelstelling van 5 % (ten opzichte van 1999) in 2010door verdergaande energiebesparing en de plaatsing van duurzame energiesys-temen.

Duurzaam bouwen/duurzaam materiaalgebruikDoelstelling van het Milieubeleidsplan is om de milieubelasting van het materiaal-gebruik bij de bouw en de inrichting van het gebied te beperken. De voorkeurs-volgorde is hierbij de beperking van het gebruik van (primaire) grondstoffen; detoepassing van duurzame, vernieuwbare grondstoffen en vervolgens het gebruikvan eindige grondstoffen die het milieu het minst belasten. In Amsterdam (Milieu-beleidsplan) is besloten dat de meest milieubelastende materialen niet meer zul-len worden toegepast. In concreto betekent dit dat gebouwen minimaal dienen tevoldoen aan de ‘Amsterdamse Eisen voor Duurzaam Bouwen’ en de inrichting vande openbare ruimte wordt getoetst aan de ‘Milieuvoorkeurslijst MateriaalgebruikOpenbare Ruimte’.

Ecologie en waterDe groen/water-structuur is een belangrijke kwaliteit van het gebied. In de loopder jaren is deze structuur echter onder druk komen te staan door het bebouwen,veranderingen en verplaatsingen. Hierdoor dreigt de samenhang en continuïteit


verloren te gaan. De uitdaging bij de vernieuwingsoperatie is om de kwaliteit vanhet groen en water te verhogen, zowel voor de mens als voor de natuur. Uitgangs-punt is hierbij de wisselwerking tussen woonomgeving en natuur: door het toe-voegen van natuurlijke ingrediënten wint de woonomgeving aan kwaliteit, terwijlde woonomgeving aan de natuur specifieke kansen kan geven om verbindingentot stand te brengen en het natuurlijk areaal te vergroten. Bovendien ligt de na-druk op behoud en uitbreiding van het netwerk van ecologische verbindingszones(groen en blauw).

Verkeer en VervoerBereikbaarheid is één van de centrale thema’s bij de vernieuwing. Uitgangspunt ishierbij de verbetering van de doorstroming van het noodzakelijk autoverkeer entegelijkertijd beperking/afremming van het niet-noodzakelijke autoverkeer enverschuiving van de modal split ten gunste van het fiets- en openbaar vervoer. Au-togebruik neemt een steeds groter deel van het totaal energiegebruik voor zijn re-kening en beperking van het autogebruik is dan ook van belang vanuit het energie-besparings- en klimaatbeleid.

Een apart aandachtspunt is de geluidhinderproblematiek. Uit de Milieuverken-ning Amsterdam (1998) blijkt dat een kwart van de bewoners vaak last heeft vanverkeerslawaai. Bij de verstedelijking langs de assen en rondom verkeersknoop-punten zal daarom vanaf het begin rekening moeten worden gehouden met ge-luidhinder. Nieuw te bouwen woningen dienen volgens het Mileubeleidsplan zo-veel mogelijk minimaal één stille gevel te hebben. Extra geluidsisolerendemaatregelen zijn nodig bij woningen met een zware belasting van verschillende zij-den.

3.5.4 Beleid stad en stadsdelen

De gemeente Amsterdam heeft in het Amsterdams Milieubeleidsplan 2000-2003het beleid vastgelegd. Doel van het Milieubeleidsplan is een duurzame en leefbarestad dichterbij te brengen. In lijn met de afspraken die internationaal zijn gemaakt(‘Kyoto’), streeft Amsterdam naar een reductie van de CO2-uitstoot van 5 % tenopzichte van 1999 in 2010. Verdergaande energiebesparing en de plaatsing van1000 duurzame energiesystemen vormen hiervoor de basis. De andere twee duur-zaamheidsthema’s zijn de intensivering van het ruimtegebruik zonder dat dit leidttot verdere aantastingen van de hoofdgroenstructuur en de vermindering van hetgrondstofgebruik. En om de leefbaarheid in Amsterdam te verbeteren wil het ge-

meentebestuur dat de hinder afneemt en dat de stad schoner en mooier wordt. Zomoet in 2010 in huis de geluid- en geurhinder met 10 % zijn verminderd en wordt ergestreefd naar een terugdringing van ongezonde en risicovolle emissies bij zowelbedrijfsactiviteiten als van verkeer van 5 % in 2004.

In het Milieubeleidsplan hebben de stadsdelen hun eigen speerpunten aangege-ven. De speerpunten van de stadsdelen in de Westelijke Tuinsteden zijn in dit rap-port aangegeven: reductie energiegebruik, duurzaam bouwen, ecologie en wateren verkeer en vervoer. In de Nota Stedelijke Vernieuwing van de gemeente Am-sterdam is duurzaamheid eveneens een belangrijk thema dat gekoppeld is aan deleefbaarheiddoelstelling. Richtinggevend voor het groenbeleid zijn de Amsterdamse Nota Groen, het ditjaar vast te stellen Waterplan en de afspraken over de hoofdgroenstructuur.

3.5.5 Conclusies

Op milieugebied zijn de volgende conclusies te trekken:

• duurzame vernieuwing is uitgangspunt voor milieubeleid in de Westelijke Tuinste-den;

• in een groot deel van de woningen is reductie van het energieverbruik te realiseren;• bij nieuwbouw en inrichting van de openbare ruimte zijn mogelijkheden om milieu-

belasting te beperken;• de kwaliteit van groen en water kan verbeterd worden; en• in het kader van de bereikbaarheid moeten de mogelijkheden voor beperking van

het niet-noodzakelijk autoverkeer en beperking geluidhinder onderzocht worden.


Programma

4

4.0 Inleiding

Tegen de achtergrond van de ambities, strategische keuzes en ontwikkelingen uitvoorgaande hoofdstukken wordt in dit hoofdstuk een programma voor de vernieu-wing voorgesteld. De basis wordt gevormd door een aantal uitgangspunten die inde loop van het proces tot stand zijn gekomen. Deze zijn afgeleid uit de ambities, hetbestaand beleid en gevoerde discussies. Het gaat om de volgende uitgangspunten:

Uitgangspunten• Voor de zittende bewoners moet een wooncarrière in de wijk mogelijk zijn.• De vestigingsmogelijkheden voor midden- en hogere inkomensgroepen worden

verbeterd.• Het aantal inwoners blijft minimaal gelijk.• De diverse bevolkingssamenstelling is een gegeven bij vernieuwing.• Kwaliteit van de groen- en waterstructuur ParkStad wordt versterkt, de bereikbaar-

heid verbeterd.• Er moet een grote variatie aan woon- / werkmilieus komen• Bij gedwongen verhuizing zijn desgewenst de herhuisvestingsmogelijkheden bin-

nen Nieuw West gegarandeerd.• Economische vernieuwing moet leiden tot meer arbeidsplaatsen in ParkStad.• Meer bedrijvigheid vergroot de leefbaarheid van ParkStad. • De maatschappelijke voorzieningen moeten worden afgestemd op de vraag c.q.

de behoefte van huidige en toekomstige bewoners.• Menging van functies op bestaande en nieuwe locaties• De kwaliteit van de openbare ruimte moet fors worden versterkt.

In dit hoofdstuk komt achtereenvolgens het programma aan de orde voor de so-ciale vernieuwing, de economische vernieuwing, de stedelijke vernieuwing (wo-nen en ruimtelijke ordening ) en het milieu. Tot besluit nog een paragraaf met een aantal stadsdeeloverschrijdende projecten.Dat zijn projecten die op het niveau van heel ParkStad spelen en daarnaast een bij-zondere betekenis en/of uitstraling. Die betekenis ligt vooral in het vliegwieleffectdat zij kunnen hebben op de vernieuwing. Het gaat om de volgende projecten:

• Ouderen (zie paragraaf sociale vernieuwing) 4.1.2• Kloppend Hart (zie paragraaf economische vernieuwing ) 4.2.3• A10 toekomst (zie paragraaf ruimtelijke vernieuwing) 4.4.6• Sloterplas en omgeving (zie paragraaf ruimtelijke vernieuwing). 4.4.6


Stadsdeel overschrijdendendeprojecten

46 P R O G R A M M A • 4

Sociale voorzieningen ParkStad

Wensbeeld 2015

4.1 Sociale Vernieuwing

UitgangspuntenIn Richting Nieuw West zijn uitgangspunten geformuleerd voor de sociale ver-nieuwing. Die uitgangspunten zijn nog steeds actueel.

• de diversiteit van de bevolkingssamenstelling is een gegeven bij de vernieuwing• de maatschappelijke voorzieningen moeten worden afgestemd op de vraag

c.q. de behoefte van de huidige en de toekomstige bewoners• sociale vernieuwing maakt integraal onderdeel uit van de vernieuwing.

4.1.1 Het Ontwikkelingsprogramma Sociale Vernieuwing: De Basis

Het afgelopen jaar is, samen met stadsdelen en instellingen op het sociale terrein,een ontwikkelingsprogramma opgesteld voor de sociale vernieuwing. Dat ontwik-kelingsprogramma draagt als titel ‘De Basis’ en is als afzonderlijke bijlage (II) bij ditrapport gevoegd.

Doelen van het ontwikkelingsprogramma zijn:

Het formuleren van een gezamenlijk visie op sociale vernieuwingOverheden en instellingen voeren elk hun eigen beleid op de verschillende terrei-nen van de sociale vernieuwing. Het is daarbij belangrijk dat een gezamenlijke visiewordt ontwikkeld die kan dienen als kader voor de sociale vernieuwing. Het gaathier dus niet allen om implementeren van nieuwe activiteiten, maar veel eerder omhet afspreken van gezamenlijke richting en resultaten op de lange termijn. Daarnaast wordt vanuit de sociale pijler een aansluiting gemaakt op de fysiek-ruimtelijke en economische vernieuwing.

Het bieden van overzicht en samenhang Het sociale veld is een breed terrein waarop tal van instellingen en overheidsorga-nisaties werkzaam zijn. Tegelijkertijd is vanwege het grote aantal projecten en ini-tiatieven moeilijk om het geheel te overzien en de onderlinge verbanden tussendie projecten te leggen. Het ontwikkelingsprogramma voorziet in dit overzichtdoor in kaart brengen van verschillende activiteiten, projecten en uitvoerende par-tijen.

Het scheppen van een financieel kaderHet terrein van de sociale vernieuwing en bijbehorende geldstromen is complex.Er is een groot aantal financiële stromen en subsidies bij verschillende overheidsin-stellingen; daarnaast hebben de verschillende instellingen zelf ook nog met de no-dige subsidieregelgeving te maken. In het ontwikkelingsprogramma wordt de stapgezet om vanuit de voorliggende plannen en projecten een beeld te geven van debenodigde financiële middelen, de dekking via reguliere budgetten en het gat dater nog is tussen dekking en geraamde uitgaven voor de speerpunten van beleid.Op deze manier worden de financiële gevolgen van het gewenste beleid zichtbaar.

Rol van partijen bij de uitvoering van het ontwikkelingsprogrammaSociale vernieuwing is geen exclusief terrein voor de overheid. Integendeel, deoverheid kan alleen slagen in de de opgave wanneer intensief wordt samenge-werkt met alle partijen en instellingen. Het programma moet worden voorbereiden uitgevoerd door instellingen zoals b.v. het ROC, verzorgingstehuizen, welzijns-koepels etc.

Stadsdelen en de centrale stad (Dienst Welzijn Amsterdam) geven vorm en inhoudaan het welzijnsbeleid d.m.v. beleid, subsidiering en het stellen van prioriteiten.Op allerlei terreinen werd al samengewerkt tussen de stadsdelen en/of de centra-le stad voordat de samenwerking binnen Bureau Parkstad tot stand kwam. Datgeldt bijvoorbeeld voor het thema Jeugd in de Stuurgroep Jeugd West/NieuwWest, voor de sport in het overleg Topscore.Daarom is alleen voor die onderwerpen war die samenwerking wel nodig is, maarnog niet bestond besloten deze in Bureau Parkstad op te pakken. Dan gaat het om:Tot nu toe zijn afspraken gemaakt over het opknappen van gebouwen voor wel-zijn, ouderenbeleid, sport, jongeren en cultuur. Daarnaast ondersteunt bureauParkstad de stadsdelen stad bij het vormgeven van het gebiedsgericht werken opsociaal terrein.

4.1.2 De speerpunten

In het Ontwikkelingsprogramma Sociale Vernieuwing zijn speerpunten geformu-leerd voor het programma en de projecten in de sociale vernieuwing. Die sluitenaan bij de in hoofdstuk 3 genoemde thema’s. Alle speerpunten passeren kort derevue; voor een uitgebreidere uiteenzetting verwijzen we naar het ontwikkelings-programma (zie bijlage II) en het uitgebreide projectenboek (www. bureaupark-stad.nl).


Voor het thema gezondheidszorg is geen apart speerpunt geformuleerd. Het pro-gramma overlapt ten dele het speerpunt ouderen.

A Verbeteren van de voorzieningen, de zorg en de maatschappelijkedienstverleningVorig jaar is in het Richting Nieuw West opgenomen dat bijzondere aandacht moetworden besteed aan de huisvesting van welzijnsvoorzieningen. Daarbij is een on-derscheid gemaakt tussen een programma voor de korte en de lange termijn.

Korte termijn: urgentieprogramma voor onderhoud en verbeteringVeel van de huidige gebouwen die gebruikt worden voor sociale activiteiten ver-keren in een slechte staat van onderhoud. Daarom is een inventarisatie gemaakten een urgentieprogramma voor onderhoud en verbetering van de bestaande ge-bouwen opgesteld. In het vorig jaar opgestelde urgentieprogramma is aangege-ven welke onderhouds- en verbetermaatregelen binnen de komende drie jaarkunnen worden uitgevoerd en welke kosten daarmee zijn gemoeid. De stadsdelen investeren de komende twee jaar 4 miljoen in het opknappen vangebouwen, de centrale stad heeft besloten daar nog eens 4 miljoen bij te leggen.

Langere termijn: Plan voor behoefte aan gebouwde voorzieningen welzijnAls onderdeel van de totale vernieuwingsoperatie wordt ook een plan worden op-gesteld met een uitwerking van de behoefte aan gebouwde voorzieningen voorde langere termijn. Dit plan kan als basis dienen voor afspraken over de ruimtelijkeplanning van de accommodaties op het schaalniveau van ParkStad. Inmiddelsheeft het RIGO opdracht gekregen om een prognose te maken voor de toekomsti-ge behoefte.

Op korte termijn gaat de bouw van het welzijnscluster in Geuzenveld van start. Di-verse welzijnsvoorzieningen onder een dak op een centrale plek in de buurt.In stadsdeel Osdorp gaat een project van start Integrale verstandelijk gehandi-capten en in Geuzenveld wordt geëxperimenteerd met een vorm van gecoördi-neerde hulpverlening aan mensen die op alle aspecten van het dagelijks leven on-dersteuning nodig hebben.

B Ouderen (stadsdeeloverstijgend project)Het afgelopen jaar is een visienota ‘Wonen, welzijn en zorg in de stedelijke ver-nieuwing Westelijke Tuinsteden? opgesteld.

Kern van de notaNaar verwachting zullen meer ouderen in ParkStad blijven wonen, resp. komenwonen, wanneer het woningaanbod beter gaat aansluiten bij hun wensen envraag. In het programma voor de Vernieuwingsgebieden moet daarom meer aan-dacht worden besteed aan wonen, gecombineerd met wonen en zorg. Gezien devergrijzing is bovendien van belang dat de woningkwaliteit van de zelfstandigewoningen wordt verbeterd en er meer aandacht komt voor het creëren van ver-schillende woonmilieus (luxe woonvormen voor welgestelde senioren, meer ge-clusterd beschermd wonen, woongroepen voor allochtone ouderen etc.).

In het programma voor ouderen ligt nadruk op de combinatie van woon-, welzijns-en zorgvoorzieningen. Mensen houden zo veel mogelijk hun autonomie en zorgrondom het wonen wordt daarbij gearrangeerd.

ProcesaanpakIn de nota wordt gepleit voor een procesaanpak in plaats van een projectaanpak.De eerste stap was om ervoor te zorgen dat bij de belangrijkste actoren in het pro-ces, n.l. de gezamenlijk stadsdelen, de corporaties en de zorgsector, een gemeen-schappelijke beleidslijn zouden uitzetten. Dat is inmiddels gebeurd en er is nu een

48 P R O G R A M M A • 4

afstemmingsgroep ouderenbeleid gevormd waarin de genoemde partijen de vol-gende stap voorbereiden: de opstelling van een programma voor de vernieu-wingsgbieden. Binnenkort wordt in een werkconferentie daarvoor de basis gelegd.

C JongerenDe inzet op het terrein van het jongerenwerk en jeugdbeleid is gericht op het te-gengaan van vroegtijdige schooluitval, werkeloosheid, criminaliteit door preven-tieve/curatieve maatregelen. De Stuurgroep Jeugd West/Nieuw West coördineert activiteiten van verschillen-de instelling op dat gebied van jeugdbeleid (politie, justitie, arbeidsvoorziening,maatwerk, welzijnsinstellingen). De prioriteit ligt bij:

• risicojongeren en openbare ruimte• betrokkenheid jongeren en hun ouders• scholing en toeleiding arbeidsmarkt• opzetten van monitor systeem.

De inspanningen van de Stuurgroep zijn succesvol geweest. Justitie reageert snel-ler op de overtredingen zodat jongeren die over de schreef zijn gegaan direct aan-

gepakt worden, de politie heeft meer contacten met de buurt en is daardoor goedop de hoogte van de verschillende dadergroepen. De overlast van jongeren isdaardoor aanmerkelijk teruggelopen. De buurtvaders houden toezicht in de openbare ruimte en hebben voor hun activi-teiten de landelijke Hein Roethofprijs gekregen. Het project en nu iets positiefs isvoor veel Marokkaanse jongeren een eye-opener geweest (opknappen van speel-goed voor jongerentehuizen in Marokko).

Daarnaast zijn de stadsdelen actief op het gebied van preventie . Dat doen ze doorvoorschool-projecten (kinderen worden goed voorbereid op hun start op de basis-school) en het ontwikkelen van brede scholen (combinaties van onderwijs en wel-zijnsvoorzieningen). Het concept van de brede scholen maakt onderdeel uit vanveel vernieuwingsplannen.In Slotervaart/Overtoomse Veld is onlangs het eerste computerclubhuis geopend,in 2001 zullen in ParkStad nog meer digitale ontmoetingsplekken voor jongerenvan start gaan. Naar verwachting gaat in september 2001 de Five o Clock class vanstart: een intensief voortraject van een jaar waarin dagelijks van 5 tot 9 getraindwordt, waarna jongeren de kans krijgen auditie te doen voor het hoger beroeps-onderwijs in de kunstensector.

D Integratie en Participatie Op tal van terreinen hebben allochtonen nog een achterstand. Die achterstand isrelatief; ten opzichte van de eerdere generaties migranten is de achterstand al ver-minderd, maar in vergelijking met autochtone Nederlanders moet er nog veel ge-beuren. Een ontwikkelingsprogramma voor integratie en participatie richt zich op veel terreinen: cultuur, onderwijs en scholing etc. De meest effectieve strategie om in-tegratie en participatie van allochtonen te bevorderen is door vergroting van dearbeidsparticipatie. Daarin sluit het programma aan op het speerpunt Werkgele-genheid en Sociale activering (zie F).Vooral de eerste generatie heeft nog grote behoefte aan taallessen om zich sociaalte kunnen redden. Een voorstel tot het oplossen van de wachtlijsten is opgenomenin het ontwikkelingsprogramma.Daarnaast is het van belang de positie van allochtonen wordt versterkt door hetmobiliseren van de eigen kracht (empowerment). Dat doen met name de zelforga-nisaties van migranten door zich te professionaliseren. Dit wordt ondersteundmet trainingen gericht op versterken van het kader.


In Bos en Lommer gaat in het voorjaar van 2001 een moedercentrum voor allocht-one vrouwen van start. In het centrum zullen cursussen worden georganiseerd enis er ruimte voor ontmoeting. De haalbaarheid van een mediterraan vrouwencen-trum in Osdorp wordt onderzocht. Op ParkStadniveau wordt een project ontwikkeld gericht op het interculturalise-ren van de welzijnsinstellingen. Veel instellingen houden nog onvoldoende reke-ning met het feit dat de bevolkingsamenstelling is veranderd. Allochtonen makendaardoor onvoldoende gebruik van het aanbod.

E Veiligheid en leefbaarheidDe vernieuwingsoperatie in ParkStad moet leiden tot aantrekkelijke en gevarieer-de woon- en werkgebieden, waardoor de buurt voor veel mensen weer aantrekke-lijk wordt om te komen of te blijven wonen. In het ontwikkelingsprogramma zijn ac-ties geformuleerd ter verbetering van de leefbaarheid. Hierbij gaat het om hetopstellen van leefbaarheidspannen in de Vernieuwingsgebieden. Hierop wordtnader ingegaan bij de bespreking van de werkmethode voor de gebiedsgerichtesociale vernieuwing (zie par.4.1.3)Per vernieuwingsgebied wordt een leefbaarheids fonds ingesteld. Het fondsmoet over vrij besteedbare middelen kunnen beschikken om de leefbaarheid tij-dens de vernieuwingsoperatie extra aandacht te geven, bijvoorbeeld door de om-geving van bouwprojecten op orde te houden.

F Werk en sociale activeringEen van de beste middelen om intergatie te bevorderen is werk. Op het niveau vanParkstad is het meest recente initiatief het project West Werkt. Het project is ver-gelijkbaar met de Arena-initiatief van stadsdeel Zuidoost en heeft als doel het be-drijfsleven en werkzoekenden in de wijk met elkaar in contact te brengen. Het is debedoeling dat de vraag en aanbodkant van de arbeidsmarkt op een lokaal niveaubij elkaar worden gebracht. De moeilijkst te bemiddelen groep werklozen krijgtdoor middel van sociale activering, goede begeleiding, opleiding en training kansop een reguliere baan.

Dit project moet aansluiten op de al lopende projecten van de stadsdelen. Dat zijno.a:

• Het stadsdeel Bos en Lommer is gestart met een experiment volgens het conceptvan Een Amsterdams Model. Dit is ontwikkeld in samenwerking met NV Werk, deSociale Dienst, het RBA, Maatwerk en de Bestuursdienst van Amsterdam. Doel:het aantal uitkeringsgerechtigden terugbrengen van 1.000 naar 600.

• De stadsdelen Geuzenveld /Slotermeer, Osdorp en Slotervaart/Overtoomseveld

hebben in samenwerking met de Sociale Dienst Amsterdam een gezamenlijk pro-ject: Sociale activering in Nieuw West ontwikkeld. De verwachting van dit project is, dat in de jaren 2000/2001, 450 sociale active-ringsplaatsen worden gerealiseerd.

• Het sociaal investeringsplan Overtoomse Veld Noord voorziet in een intensieveaanpak gericht op toeleiding naar werk. Door huis aan huis de mensen te benade-ren kan maatwerk worden geleverd, een methode die ook in andere stadsdelenwordt nagevolgd.

• Het project Werkvirus (Slotervaart) heeft met veel succes jongeren individueelbenaderd en op een traject gezet. Veel jongeren zitten weer op school of zijn aanhet werk. De aanpak, een samenwerkingsverband van diverse instellingen, zal inde andere stadsdelen worden herhaald.

G Sport en LeisureDe trend in de sport is een verschuiving van verenigingen naar meer individuelesportbeoefening. Hierdoor ontstaat een overschot aan sportvelden. De dienstWelzijn heeft een nota uitgebracht waarin voorstellen worden gedaan voor her-schikking van de sportvelden. Kleinschalige sportveldjes dichter bij de directewoonomgeving zullen de komende tijd worden gerealiseerd (de zogenaamde Jo-han Cruijffveldjes).Tegen deze achtergrond is besloten dat op niveau van ParkStad een samenhan-gende visie wordt opgesteld die inzicht geeft in gewenste verdeling van sport-, re-creatie-en leisurefuncties. ( zie ook sport, leisure en recreatie in par. 4.4.4)

50 P R O G R A M M A • 4

4.1.3 Gebiedsgericht werken

De wijze waarop in de vernieuwingsgebieden in ParkStad inhoud wordt gegevenaan de sociale vernieuwing verschilt per gebied. De opdrachtgevers (stadsdelenen consortia) worstelen met de vraag, hoe de fysiek-ruimtelijke vernieuwing kanworden gekoppeld of tenminste parallel geschakeld aan de sociale vernieuwing. Er is inmiddels door het projectbureau Parkstad een plan opgesteld dat een hand-reiking is aan de betrokken partijen in de vernieuwingsgebieden om op een meer

systematische manier te kunnen omgaan met de sociale vernieuwing. Het plan isgeen blauwdruk, maar legt de basis voor een werkmethode van de sociale ver-nieuwing op gebiedsniveau. In de vele initiatieven en activiteiten die bij een gebiedsgerichte aanpak als socia-levernieuwing worden gezien is een viertal niveaus te onderscheiden(zie bijge-voegd schema): Sociaal actieplan (korte termijn resultaten op gebied van beheer en sociale sa-menhang)


Niveaus

Sociaal actieplan

Sociale vernieuwing tijdens

de stedelijke vernieuwing

Sociaal voorzieningenplan

(fysiek)

Sociaal investeringsplan

(mensen)

Doelen

Draagvlak onder de bewoners

Beperken van overlast als ge-

volg van vernieuwing

Creëren van aanbod aan fysieke

sociale voorzieningen

Structurele positieverbetering

van bewoners (empowerment)

Versterken sociale samenhang

Meetbare effecten benoemen

Vraaggerichte aanpak (de deu-

ren langs)

Organisatie

Samenwerking tussen stads-

deel/corporaties/politie (bv.

werkgroep beheer / werkgroep

leefbaarheid)

Actieplan met concrete activi-

teiten gericht op verbetering

van de dagelijkse leefomgeving

(schoon, heel, veilig)

Actieplan voor de duur van de

uitvoering van de fysieke ver-

nieuwing

Samenwerkingsverband corpo-

raties, stadsdeel, politie, aanne-

mers, welzijnsinstellingen

Onderdeel projectorganisatie

Projectorganisatie met inves-

teerders in sociale peiler

Financiering

GSB

Herstructureringsmiddelen

Bijdrage corporaties

Bijdrage stadsdeel

Bijdrage stadsdeel

Bijdrage corporaties

Bijdrage overige investeerders

Bijdrage ISV

Bijdrage stadsdeel

Bijdrage middelen van rijk bv.

scholen

Bijdrage UNA gelden

Bijdrage stadsdeel

Bijdrage investeerders

Bijdrage gemeente Amsterdam

Tijd

Korte termijn

Middellange termijn

Korte termijn: noodvoor-

zieningen

Lange termijn: nieuwbouw

Korte en middellange termijn

Praktijkvoorbeelden

Buurtconciërges

Extra vuilophalen

Schoonmaken portieken

Duimdrop

Participatie jongeren

Extra toezicht

Extra aandacht beheer (schoon,

heel, veilig)

Relatie sociaal plan

Plaatsen van portable-cabins

Tijdelijke huisvesting ontmoe-

tingsruimte

Aanleggen van speelplein

Bouwen van Brede school

Bouw van nieuw buurthuis

Toeleiding naar werk

Moeder-kind voorzieningen

Verbeteren kwaliteit basison-

derwijs

Sociale vernieuwing tijdens de stedelijke vernieuwingSociaal voorzieningenplan (fysiek)Sociaal investeringsplan (mensen)Alle niveaus van werken worden toegepast, maar worden niet altijd van elkaar on-derscheiden

VervolgstappenDe doorlooptijd van fysieke vernieuwingsprojecten is al gauw naar 5 tot 10 jaar. Eris dus ook tijd om te investeren in de positieverbetering van zittende bewoners invernieuwingsgebieden. Wanneer de investeringen resultaten opleveren is ook hetbenodigde woningaanbod aanwezig, zodat selectieve uitstroom van kansrijkenkan worden tegengegaan. De volgend stappen zullen daartoe worden gezet:

• de methodiekontwikkeling gebiedsgerichte sociale vernieuwing zal verder wor-den ontwikkeld. Uiteindelijk wordt toegewerkt naar een stappenplan, waarin opheldere wijze het planproces voor sociale vernieuwing is geordend.

• om samenwerking bij gebiedsgerichte aanpak van de grond te krijgen is het be-langrijk dat in een vroeg stadium in kaart wordt gebracht welke partijen met wel-ke belangen deelnemen aan het project. De overheid zal hierbij de voorzet moe-ten geven: zij brengt in kaart welke problemen er in de buurt zijn en brengtpartijen bij elkaar op basis van hun belangen.

• er zal een voorstel gedaan worden om per vernieuwingsgebied een projectma-nager aan te stellen voor de sociale vernieuwing. Hiervoor zijn in 2001 de eerstebeperkte middelen beschikbaar gesteld.

52 P R O G R A M M A • 4

4.2 Economische vernieuwing

Uitgangspunten• economische vernieuwing moet leiden tot meer arbeidsplaatsen in ParkStad.• meer bedrijvigheid vergroot de leefbaarheid van ParkStad.

4.2.1 Meer ruimte voor economische functies

Om meer kantoren en bedrijven in ParkStad een plek te geven, moet er vooralmeer ruimte voor bedrijvigheid komen. Deze ruimte wordt vooral in de randen ge-zocht. Nu al zijn de meeste bedrijven gevestigd op de best bereikbare delen, langsde A10. In de toekomst zal ook ruimte voor bedrijven gereserveerd worden in dezuidrand en mogelijk in het gebied rond de Westrandweg. In de discussienotitieStructuurplan Amsterdam Kiezen voor stedelijkheid (dRO, 2000) wordt in hetvoorlopig wensbeeld 2030 voorgesteld een stedelijk werkgebied rond de West-randweg te ontwikkelen.

Behalve in de randen wordt extra ruimte voor economische functies gezocht langsde grotere doorgaande wegen, knooppunten van openbaar vervoer en winkel-centra. Voor de woongebieden wordt veel meer gedacht aan kleinschaliger werkgelegen-heid (bedrijfsverzamelgebouw, invullen voormalige winkelstrips) en mengen vanwonen en werken (o.a. woon-werkwoningen). Kleinschalige bedrijvigheid is goedinpasbaar in woongebieden, maar lang nog geen vanzelfsprekendheid. Uitgangs-punt is behoud en uitbreiding van locaties voor ontwikkeling van kleinschalige be-drijvigheid. Behalve langs hoofdwegen en winkelcentra zal bij het realiseren vanwoningbouwprojecten steeds bekeken moeten worden of het mogelijk is om be-drijfsruimten mee te bouwen.

Programma economie vernieuwingsgebieden ParkStadIn het kader van de vernieuwing is door de stadsdelen een programma voor eco-nomische functies in de vernieuwingsgebieden opgesteld. Het totale volumekomt uit op zo’n 500.000 m2 bedrijven en kantoren (exclusief het programma voornoordzijde Sloterplas). Dit programma bestaat uit harde en zachte plannen. De be-drijfsterreinen zijn hier dus buiten beschouwing gelaten.

Uit een studie naar de afzetmogelijkheden voor bedrijfshuisvesting in ParkStadblijkt dat er de komende 10 jaar ruimte is voor de afzet van 250.000 m2 kantoor-ruimte, 75.000 m2 bedrijfsruimte (exclusief de Schipholgebonden bedrijvigheid)en 25.000 m2 kleinschalige bedrijvigheid. In deze studie is uitgegaan van de huidi-ge situatie en is geen rekening gehouden met het mogelijk positieve effect dat vande vernieuwingsoperatie is te verwachten. Door de snelle veranderingen op devastgoedmarkt is een analyse van de afzetmogelijkheden op langere termijn nieterg zinvol. Wel wordt duidelijk dat continue monitoring van de afzetmogelijkhe-den nodig is.Op de kaart Afzetmogelijkheden bedrijfshuisvesting staan de geschikte locatiesvoor kantoor- en bedrijfsruimte aangegeven. Deze locaties kunnen niet onbeperktbenut worden. Om overaanbod en leegstand te voorkomen moet de bouw vankantoren en bedrijven afgestemd en gefaseerd worden.

In het samenwerkingsverband Parkstad zullen daarom keuzes moeten worden ge-maakt over de locaties en het tempo van ontwikkeling van economische locaties.Een dit jaar op te stellen kantoren- en bedrijvennota zal duidelijkheid moeten ge-ven over de huidige en toekomstige marktpositie van kantoor- en bedrijfslocaties.Hierbij kunnen ook afspraken gemaakt worden over monitoring en fasering vanontwikkelingen.

Woon-werkwoningen zijn niet opgenomen in de afzetbaarheidsberekeningen.Deze (ruime woningen met de mogelijkheid een kamer te gebruiken voor werk-functies: 4 kamers, min opp. 90m2 bvo) kunnen overal in het gebied gerealiseerdworden.

BedrijfsterreinenDe nieuw te ontwikkelen bedrijfsterreinen (Lutkemeerpolder, Osdorper Binnen-polder en Geuzenveld Noord) liggen alle drie binnen een groene zone. Bij de ont-wikkeling van de terreinen is ecologische inpassing dan ook van groot belang.De ontwikkelingspotentie van de Westrand is grotendeels afhankelijk van de in-frastructuur. De aanleg van de Westrandweg met afslag zal de potentie aanzienlijkverbeteren; door de gunstige ligging ten opzichte van haven en luchthaven bie-den de polders een bijzonder geschikte vestigingsplaats. Met de komst van eenspoorlijn langs de Westrandweg verbetert de mogelijkheid tot kantoorontwikke-ling.


54 P R O G R A M M A • 4

Programma economie2001-2010per vernieuwingsgebied


Afzetmogelijkhedenbedrijfshuisvesting2001-2010

4.2.2 Kwaliteit van de bedrijfshuisvesting en bedrijfsomgeving

Om de kwaliteit van concrete bedrijfshuisvestingsprojecten te garanderen wordtmomenteel gewerkt aan het opstellen van kwaliteitseisen voor bedrijfsruimte. De-ze zullen worden gehanteerd bij nieuwe bedrijfsruimten, maar ook bij bedrijfsruim-ten die in het kader van de vernieuwing worden gerealiseerd in bestaande bouw.

4.2.3 Versterken van de winkelgebieden

In opdracht van Bureau Parkstad is vorig jaar op het schaalniveau van ParkStad eenvisie op de toekomstige winkelstructuur ontwikkeld. In deze studie zijn de moge-lijkheden verkend om in de toekomst optimaal gebruik te maken van de economi-sche potentie van de sector detailhandel. Een samenvatting van het rapport is bij-gevoegd (bijlage III).

Uit de visie blijkt dat ParkStad als geheel een grote marktpotentie heeft. Grofwegéén op de zes inwoners van Amsterdam woont in ParkStad. Met dit ‘draagvlak’van 130.000 (en in de toekomst meer) inwoners worden stadsdelen als Noord enZuidoost ruimschoots overtroffen. Deze enorme potentie biedt de mogelijkheideen stedelijk subcentrum te ontwikkelen.

Analyse • de winkelstructuur is gedateerd; deze heeft vorm en inhoud gekregen in de jaren

vijftig.• de winkelstructuur in totaliteit is te ‘vlak’: winkelcentra onderscheiden zich te wei-

nig van elkaar. In ruimtelijk opzicht is sprake van een grote spreiding van winkels,die allemaal ongeveer hetzelfde bieden.

• er zijn (te) veel kleine en incomplete winkelcentra gericht op de dagelijkse bood-schappen.

• het ontbreekt aan een ‘echt’ hoofdwinkelcentrum. • het aanwezige ‘niet-dagelijkse’ aanbod is eenzijdig van samenstelling en de win-

kels behoren grotendeels tot het midden-segment. Veel inwoners doen dan ookhun niet- dagelijkse boodschappen buiten de Westelijke Tuinsteden.

• de koopkrachtbinding in de Westelijke Tuinsteden blijft in het niet-dagelijkse seg-ment met 59% duidelijk achter in vergelijking met Zuidoost (67%) en Noord (76%).

Met name wat betreft vergroting van de koopkrachtbinding zijn voor ParkStadkansen aanwezig. Onder invloed van schaalvergroting bestaat vanuit de marktsterke behoefte aan een hoofdwinkelcentrum (’boegbeeld’) binnen de winkel-structuur, met een ‘centrale’ locatie en een groot verzorgingsbereik. Een dergelij-ke ‘blikvanger’ zou bovendien het imago van heel ParkStad een positieve impulskunnen geven.

Modellen In het streven naar een optimale winkelstructuur is er een drietal ontwikkelingssce-nario’s. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen maatregelen aan de onder-kant en aan de bovenkant van de winkelstructuur.

• voor wat betreft de ‘onderkant’ van de winkelstructuur zijn maatregelen nodig omde huidige situatie te handhaven. Het gaat daarbij om een verdergaand concentra-tiebeleid op het niveau van de afzonderlijke stadsdelen, dat ongeacht de eventu-ele samenwerking in het kader van ParkStad vorm en inhoud moet worden gege-ven. Deze maatregelen moeten worden beschouwd als noodzakelijk ‘onderhoud’.

• om in grotere mate van de aanwezige marktpotentie gebruik te maken, zijn maat-regelen nodig aan de ‘bovenkant’ van de winkelstructuur (het niet dagelijks aan-bod). In ieder geval zal het onderscheid tussen de winkelgebieden moeten wor-den versterkt. Om een groter deel van de (aanwezige) koopkracht te binden aanParkStad zal een - voor de consument en markt - aantrekkelijke voorzieningen-cluster moeten worden gerealiseerd. Detailhandel maakt onderdeel uit van devoorzieningen, maar ook een veelheid aan gerelateerde publieksvoorzieningen.

56 P R O G R A M M A • 4

De modellen

1 BasismodelEen ontwikkelingsmodel (eigenlijk een 0-optie) waarbij wordt uitgegaan vanvoortzetting van het vigerende beleid, dat hoofdzakelijk gericht is op de ‘onder-kant van de markt?. Potenties van de detailhandel worden grotendeels onbenut.

2 Ruitmodel Versterkte inzet op de bovenkant van de markt in eigen stadsdeel, n.l. Osdorp-plein, Plein 40-45, Gulden Winckel Plantsoen en Sierplein. Dit is het ruitmodel ge-noemd omdat het geografisch patroon van de hoofdcentra een ‘ruit? vormt. Doorversnipperd aanbod blijft marktpotentie voor de niet-dagelijkse sector beperkt enzal dat in de toekomst als gevolg van verdergaande schaalvergroting en aanscher-pende concurrentieverhoudingen nog kleiner worden. Stadsdelen moeten in ditmodel hun beleid voor hun eigen hoofdcentrum met elkaar afstemmen.

3 Kloppend hart-modelInzet op het ontwikkelen van een multifunctioneel stedelijk subcentrum waarbijmarktpotenties ten volle kunnen worden benut. Ingrijpend model waarbij de hui-dige hoofdcentra van de andere stadsdelen in het niet-dagelijkse segment nauwe-lijks kunnen groeien. Intensieve samenwerking van stadsdelen is noodzakelijk.Door het creëren van één centrum voor ParkStad wordt tegemoet gekomen aande eisen die door de consument en de ‘markt’ worden gesteld. De inzet is op de‘bovenkant’ van de voorzieningenstructuur gericht. Uitgangspunt is het creërenvan (1) een ontmoetingsplek voor de inwoners van ParkStad(‘kloppend hart’), (2)een gewilde vestigingsplaats voor de marktpartijen en (3) een bezoekdoel voorbezoekers van buiten. Dit betekent dat er een keuze moet worden gemaakt voor een hoofdcentrum. Os-dorpplein komt daarvoor het meest in aanmerking, alhoewel de locationele, ver-keerskundige en commerciële omstandigheden vanuit het perspectief van Park-Stad niet optimaal zijn en (op termijn) verbetering behoeven. Argumenten om voor Osdorpplein te kiezen zijn:

• grootste aanbod van detailhandel• grootste koopkrachtbinding en toevloeiing in ParkStad• centrale ligging• aanwezigheid Meervaart• kwaliteitsslag mogelijk in relatie met Sloterplas.


Keuze voor een kloppend hart in OsdorpVoorgesteld wordt te kiezen voor de ontwikkeling van het Osdorp-centrum tot hetkloppend hart van ParkStad, mits

• er voldoende vraag vanuit de markt is; en• er afstemming plaatsvindt op het gebied van leisure.

Het gaat om een stedelijk subcentrum, zoals ook in Amsterdam Noord en Zuid-oost in ontwikkeling is. ParkStad gaat daarmee beschikken over een ‘boegbeeld?of ‘recreatief winkelgebied’, dat zijn uitstraling heeft voor heel ParkStad (verbete-ren imago / versterken identiteit alle stadsdelen). Voor het Osdorpplein moet ge-dacht worden aan een forse uitbreiding van de oppervlakte winkelruimte en op-pervlaktes voor andere functies. Om dit te bereiken zullen stadsdelen samen hun inspanningen moeten richten opde versterking van de detailhandel (met name niet dagelijks-segment) en anderepublieks- en economische functies (multifunctioneel centrum) op het Osdorp-plein. Dat betekent dat de uitbreiding van het niet dagelijkse aanbod voor hetgrootste deel in Osdorp zal plaatsvinden en niet in de andere stadsdelen.

Effecten andere grotere winkelcentraVoor de huidige hoofdcentra van de afzonderlijke stadsdelen (Plein 40-45, GuldenWinckel Plantsoen en Sierplein) levert dat relatief geringe beperkingen voor deontwikkeling van het niet-dagelijks aanbod.

• het nieuwe centrum op Plein 40-45 zal goed functioneren. Er is ruimte voor eenbeperkte uitbreiding.

• voor Bos en Lommer betekent het een zeer beperkte afname (stabilisatie). • voor het Sierplein in Slotervaart/Overtoomse Veld houdt het in dat de geconsta-

teerde uitbreidingsruimte van 2000 m2 niet benut kan worden. Wel is een tijdelij-ke uitbreiding in verband met herstructurering in andere centra mogelijk.

LeisureIn het Kloppend Hart-model gaat het niet alleen om detailhandel, maar ook om hetaantrekken van leisure. Het betreft hier allerlei activiteiten op het gebied van ont-spanning en wordt wel gedefinieerd als ‘commerciële vrijetijdsbesteding buitens-huis’. Als voorbeelden zijn te noemen horeca, muziek en theater, bioscopen, sport-accomodaties, musea enz. De keuze voor een centrumontwikkeling betekent dusook dat op het gebied van leisure door stadsdelen afspraken gemaakt moetenworden.

Randvoorwaarden Kloppend hart Osdorpplein Aan de volgende voorwaarden moet voldaan worden:

• multifunctionaliteit: woon-, werk- , winkel- en recreatiegebied• trekker detailhandel in de vorm van een warenhuis o.i.d.• voldoende kritische massa leisure• kwaliteitsverbetering woningbestand• goed ruimtelijk-functioneel concept• wervend perspectief voor investeerders• goede bereikbaarheid vanuit ParkStad èn regio, per auto en openbaar vervoer.

In 2001 worden de meest essentiële randvoorwaarden (bereikbaarheid, ruimte enmarktvraag) voor deze centrumontwikkeling nader onderzocht. Ook zullen voor-stellen voor de afstemming van leisure voorbereid worden.

58 P R O G R A M M A • 4

4.2.4 Stimuleren van zelfstandig ondernemerschap

StartersCentrum WestHet StartersCentrum West is vorig jaar geopend en biedt informatie en een bege-leidingsprogramma voor startende ondernemers. Het is de bedoeling dat dezebegeleidingstrajecten gekoppeld worden aan (nieuw) te realiseren bedrijfsverza-melgebouwen.Het StartersCentrum voorziet in een duidelijke behoefte. Van de ingestroomdekandidaat-ondernemers is ongeveer 50% afkomstig uit ParkStad en 50% uit oude-re westelijke stadsdelen.Het beperkte aanbod en de ondoorzichtigheid van de markt van kleinschalige be-drijfshuisvesting worden door het StartersCentrum als duidelijke knelpunten er-varen. Daarnaast wordt door taalproblemen in aantal gevallen de advisering be-moeilijkt. Opvallend is het tevens dat het StartersCentrum een achterstand bijveel potentiële starters constateert m.b.t. de parate kennis en vaardigheden ophet vlak van Informatie en Communicatie Technologie (ICT).

Wijkconsulenten Ondernemerschap AmsterdamHet project is in het najaar 2000 gestart en heeft fysiek onderdak gevonden bij hetStartersCentrum West. De voorlichting en doorverwijzing naar het StartersCen-trum van potentiële ondernemers verloopt voorspoedig. De bereikte doelgroepbestaat voornamelijk uit allochtone ondernemers.

BedrijfsverzamelgebouwenDoel van het project Bedrijfsverzamelgebouwen is de realisatie van een honderd-tal bedrijfsunits in ParkStad voor startende en doorstartende ondernemers. In deafgelopen periode is er een inventarisatie gemaakt van de gebouwen die op kortetermijn in aanmerking komen voor een mogelijke herontwikkeling als verzamelge-bouw. Nader onderzoek van een aantal gebouwen heeft uiteindelijk niets opgele-verd.

De activiteiten in de komende periode zullen enerzijds bestaan uit het actief vol-gen en anticiperen op concrete ontwikkelingen in de onroerendgoedmarkt en an-derzijds uit ontwikkelen van een programmatische inzet in de vernieuwingsgebie-den.


4.2.5 Netwerkvorming en communicatie

Netwerkvorming bedrijvenDe ondernemers in ParkStad zijn niet of nauwelijks georganiseerd en dus ookmoeilijk aanspreekbaar in het kader van de vernieuwingsoperatie. Uitzonderinghierop vormen de ondernemers in detailhandel; daar is de organisatiegraad hoog.Het is een belangrijke opgave de communicatie met het bestaande bedrijfslevente verbeteren en ondernemers actief te betrekken. Nu wordt in samenwerking met Bedrijvenvereniging Teleport Amsterdam eenwervingscampagne uitgevoerd om ondernemers (exclusief detailhandel) te latenaansluiten bij de bedrijvenvereniging Teleport, met de mogelijkheid om later teverzelfstandigen.Daarnaast wordt vanuit Bureau Parkstad de oprichting van een ondernemersver-eniging door MKB-Amsterdam op het Bedrijvencentrum Osdorp ondersteund.

CommunicatieBelangrijk doel is de versterking van het imago van ParkStad als vestigingsgebied.Het beeld dat bevolking, bedrijven en instellingen in en rond Amsterdam van deWestelijke Tuinsteden hebben is niet positief. Imagoverbetering en stadsdeelmar-keting zijn integraal onderdeel van de vernieuwing. Afgelopen jaar is een commu-nicatieplan opgesteld waar een projectteam marketing de opdracht heeft eenmarketingplan op te stellen. In 2001 zal hier aan gewerkt gaan worden.Om de economische uitstraling en eenheid te verbeteren zullen de sterke puntenbeter onder de aandacht gebracht moeten worden. Deze verbetering is een zaakvan overheid en ondernemers samen.

4.2.6 Accountmanagement

De meeste economische groei komt tot stand als gevolg van de doorgroei van ge-vestigde kleine en middelgrote bedrijven. Deze groei gaat meestal gepaard metuitbreiding en verhuizing. Met een goed relatiebeheer is de kans groter dat bedrij-ven behouden blijven voor ParkStad.Eveneens voor het aantrekken van bedrijven van buiten ParkStad is het opzettenvan één aanspreekpunt namens de betrokken stadsdelen wenselijk.

De oprichting van een Servicedesk Bedrijven en aanstellen van een accountma-nager zijn nieuwe initiatieven op het niveau van ParkStad. Bij het opzetten van eenservicedesk en accountmanagement is een optimale communicatie met de stads-

delen van belang. Het direct aanhaken van de accountmanagers bij de betreffen-de stadsdelen en het organiseren van samenwerking op het niveau van ParkStadonder de paraplu van een gemeenschappelijk servicedesk lijkt vooralsnog eengoede optie. Dit jaar wordt een werkconferentie georganiseerd om de mogelijkheden voor ac-countmanagement en een servicedesk te onderzoeken.

4.2.7 Ontwikkelingsraad

De Ontwikkelingsraad Economische Vernieuwing heeft tot doel om ideeën en ini-tiatieven te ontwikkelen die een bijdrage kunnen leveren aan de economische ont-wikkeling van ParkStad. De raad heeft hierbij de status van een onafhankelijk ad-viesorgaan. De raad staat onder voorzitterschap van de Kamer van KoophandelAmsterdam. In overleg met het BOP zal de voorzitter een beperkt aantal personen zoeken omop basis van persoonlijke kwaliteiten en inhoudelijke inbreng zitting te nemen indeze ontwikkelingsraad. De raad is onafhankelijk en adviseert gevraagd en onge-vraagd aan het BOP. De raad heeft nadrukkelijk geen toetsende rol waar het gaatom de economische vernieuwingsplannen in de verschillende vernieuwingsgebie-den.

60 P R O G R A M M A • 4

4.3 Wonen

4.3.1 Differentiatie woningvoorraad

Zowel consortia als overheid hebben het afgelopen jaar de vernieuwing in een rui-mer kader geplaatst: de consortia in het Werkboek Toekomstvisie ParkStad, destadsdelen met hun stadsdeelvisies en Bureau Parkstad in Richting Nieuw West enhet vervolg daarop. Ondanks verschillen van benadering en uitwerking, is er een gezamenlijke ambitieop het gebied van het wonen. De uitgangspunten zoals beschreven in RichtingNieuw West blijven overeind:

• Voor zittende bewoners moet een wooncarrière in de wijk mogelijk zijn.• De vestigingsmogelijkheden voor midden- en hogere inkomensgroepen moet

worden verbeterd.• Het aantal inwoners blijft minimaal gelijk.• Bij gedwongen verhuizing zijn de herhuisvestingmogelijkheden binnen de Weste-

lijke Tuinsteden desgewenst gegarandeerd.• De diverse bevolkingssamenstelling is een gegeven bij de vernieuwing.

Om die uitgangspunten waar te kunnen maken is een forse verandering van hetwoningaanbod nodig. In Richting Nieuw West is een programma vastgelegd datde gewenste samenstelling over 15 jaar laat zien. Er wordt uitgegaan van een uit-breiding van de woningvoorraad van 20% en een forse verhoging van het aantalkoopwoningen.

De vorig jaar vastgestelde einddoelen uit Richting Nieuw West voor de samenstel-ling van de woningvoorraad in 2015 blijven ongewijzigd staan:

Categorie Situatie 2000 Situatie 2015

Sociale huurwoningen van 41.000 (76%) 29.000 (45%)

Dure huurwoningen van 5.000 ( 9%) 10.000 (15%)

Koopwoningen van 8.000 (15%) 26.000 (40%)

Totaal 54.000 (100%) 65.000 (100%)

Maar deze kwantitatieve einddoelen zijn op zich nog geen garantie voor een goe-de aansluiting op de vraag. Daarom zijn daarnaast nog kwalitatieve doelen gestelden is ook een veranderingsprogramma opgesteld waarin te zien valt op welke ma-nier de overgang van het oude naar het nieuwe aanbod wordt bereikt.

4.3.2 Kwalitatieve doelstellingen

Naast de kwantitatieve doelen zijn ook de kwalitatieve doelstellingen uit RichtingNieuw West nog van kracht.

Apart woonprogramma voor ouderenVoor ouderen wordt een apart programma gerealiseerd dat aansluit op de behoef-te om overgangen naar zelfstandig wonen naar wonen met service en zorg moge-lijk te maken, zonder dat verhuizen noodzakelijk is. Tevens zal een woningaanbodworden ontwikkeld voor de realisering van ‘clusters’ die bij voorkeur rond knoop-punten van voorzieningen en openbaar vervoer worden gebouwd. Vooralsnogwordt een programma van tenminste 3.000 woningen voorgesteld.

Kwalitatief goed en betaalbaar aanbod voor lagere inkomensEr moet een kwalitatief goed en betaalbaar aanbod voor lagere inkomens zijn. Doorhet veranderde huursubsidiestelsel zijn ook woningen buiten de kernvoorraad toe-gankelijk voor de laagste inkomensgroepen In totaal gaat het om driekwart van dewoningen in de Westelijke Tuinsteden. Maar niet iedereen die er woont, behoort totde lagere inkomensgroepen en er wonen heel wat mensen ‘scheef’.Uitgaande van de huidige en de verwachte vraag naar goedkopere huurwoningenis een daling van het aandeel van deze woningen goed mogelijk, mits er voldoendevervangend aanbod is in de middencategorie in de koopsector om juist de midde-ninkomens te laten doorstromen. Om te voorkomen dat er teveel woningen uit de goedkope huursector verdwij-nen, is het stellen van een minimale grens noodzakelijk. Verwacht wordt dat indienop het niveau van ParkStad minimaal 45% van de woningen in 2015 onder de huur-subsidiegrens valt (ca. 29.000 woningen), de mogelijkheden voor de laagste inko-mensgroepen gewaarborgd zijn. Veel van deze woningen zijn dan van een goedekwaliteit doordat ze zijn gerenoveerd of nieuw gebouwd.

Het genoemde percentage is een richtlijn, het geeft aan dat er ruimte is om de hui-dige eenzijdige voorraad door ingrepen te differentiëren naar prijsklassen om aande huidige woonwensen te kunnen voldoen. Het is immers onmogelijk om precieste voorspellen wat in 2015 de behoefte aan betaalbare woningen in de sociale sec-tor zal zijn. Ontwikkelingen in de vraag moeten dan ook bijgehouden worden enkunnen tussentijds tot bijstellingen leiden. Het is tevens een percentage dat voorheel ParkStad geldt, maar dat niet zonder meer voor elk vernieuwingsgebiedovergenomen kan worden. In elk Vernieuwingsplan zal moeten worden bekekenwat de gewenste samenstelling van de woningvoorraad is.


Kwalitatief goed aanbod voor midden- en hogere inkomensgroepenOm voor zittende bewoners een wooncarrière in de wijk mogelijk te maken enParkStad aantrekkelijk te laten zijn voor midden- en hogere inkomensgroepen ishet noodzakelijk de huidige woningvoorraad meer af te stemmen op de woon-wensen. Op dit moment kunnen huishoudens met een midden- en hoger inkomendie geïnteresseerd zijn in een koopwoning moeilijk terecht in ParkStad. Er moetdan ook een kwalitatief goed aanbod voor die groepen komen en daarvoor is eenforse stijging van het aantal koopwoningen nodig. Vorig jaar is vastgesteld dat het aandeel koopwoningen moet stijgen van 15% nunaar 40% in 2015 (ca. 26.000 woningen). De helft is bereikbaar voor de middenin-komens( verkoopprijs beneden ƒ 360.000,– prijspeil 2000). Hierbij verdient de on-derkant van deze groep extra aandacht. Hier wordt vooral in voorzien door ver-koop van bestaand corporatiebezit. Het genoemde percentage is een richtlijn,gebaseerd op de huidige en te verwachte vraag naar koopwoningen.

Meer woningen nodig in een goed leefmilieuOm het inwonertal te handhaven moeten er meer woningen bij komen. Dit is nodigom de effecten van nog steeds dalende gemiddelde woningbezetting te compen-seren. Omdat de nieuw te bouwen woningen ook een groter oppervlak zullen heb-

ben, zal er per saldo fors moeten worden verdicht. Om ervoor te zorgen dat niet al-leen de woningkwaliteit wordt verbeterd, moeten aantrekkelijke leefmilieus wor-den gerealiseerd. Daarover meer in paragraaf 4.4.1.

Ruime woningenDe afweging tussen sloop/nieuwbouw of renovatie van woningen wordt aan bou-wende partijen overgelaten. Wel wordt nadrukkelijk gekozen voor kwaliteit. Dewoningen die worden aangepakt, hetzij door sloop/nieuwbouw hetzij door renova-tie, moeten ruimer van opzet zijn, zodat voldoende grote woningen in de voorraadaanwezig zijn. Daarom is het wenselijk dat in een project voor de sociale huurwonin-gen een gebruiksoppervlak (gbo) van gemiddeld 85 m2 gerealiseerd wordt. Ditgeldt dan voor zowel nieuwbouwwoningen als voor gerenoveerde woningen.

62 P R O G R A M M A • 4

4.3.3 Veranderingsprogramma

Om de doelstellingen voor de differentiatie van de woningvoorraad te verwezen-lijken was in Richting Nieuw West een overzicht opgenomen, waarin zichtbaarwerd hoe de vastgestelde verandering in de woningvoorraad zou worden bereikt. De vastgestelde verhoging van het aandeel koopwoningen zou met name wordenbereikt door een forse verkoop van sociale huurwoningen en verder door sloop-nieuwbouw. Daarnaast nog veel extra nieuwbouw om de vastgestelde verhogingvan het aantal woningen te bereiken. Bovendien wordt in het programma voorzienin het opknappen en nieuwbouw in de sociale sector.Bij de presentatie was al aangekondigd dat daarover nog met de betrokken corpo-raties zou moeten worden overlegd, voordat een gezamenlijk voorstel zou kun-nen worden gedaan.

Eind vorig jaar kon dat gezamenlijke veranderingsprogramma worden opgesteld,waarbij het ook deze keer voor beide partijen duidelijk is dat het om een indicatiefprogramma gaat dat zonodig tussentijds kan worden bijgesteld. In de discussie over dit programma speelden de volgende argumenten een be-langrijke rol:

• de vraag op welke manier een voldoende aanbod voor de middengroepen konworden gerealiseerd.

• hoe kunnen we ervoor zorgen dat de herhuisvesting van bewoners verantwoordkan worden uitgevoerd.

• in hoeverre het mogelijk is om voldoende verantwoord grote aantallen bestaandehuurwoningen te verkopen

Gezamenlijk is geconcludeerd dat het in Richting Nieuw West opgenomen strevenvan 9.000 sociale huurwoningen verkopen te hoog is gegrepen. In een aantal ge-vallen moet worden erkend dat verkoop inderdaad niet altijd verantwoord moge-lijk is; in gevallen waar partijen zelf van oordeel zijn dat woningen geen toekomst-waarde hebben, kunnen ze niet verantwoord worden verkocht aan bewoners.Daarnaast kan verkoop van bestaand bezit soms ingrijpende vernieuwing in detoekomst blokkeren; later alsnog onteigenen is ingewikkeld en duur. De ervarin-gen tot nog toe in de voorbeeldprojecten ZuidWestKwadrant, Buurt Ne9en enOvertoomse Veld Noord gaan in de richting van meer sloop-nieuwbouw dan aan-vankelijk was beoogd. Maar de stelling dat verkoop nauwelijks tot de mogelijkheden zou behoren gaatveel te ver. Bovendien voorziet verkoop van bestaand bezit op relatief korte ter-mijn in de schreeuwende behoefte aan goedkopere koopwoningen voor starters

en doorstromers die geen sociale huurwoning meer nodig hebben, maar ook destap naar de nieuwbouw (nog) niet kunnen maken.Bovendien heeft verkoop aan bestaande huurders het voordeel dat in die gevallengeen herhuisvesting nodig is.

Op basis van een afweging van deze argumenten hebben we uiteindelijk het vol-gende bijgestelde indicatief veranderingsprogramma. In de onderstaande tabelzijn ook de verschillen met Richting Nieuw West aangegeven:


Indicatief veranderingsprogramma

Richting Nieuw West Nieuw voorstel Verschil

Sociale huur - 5.000 sloop -13.300 sloop + 8.300

- 9.000 verkoop huurwoningen - 3.500 verkoop huurwoningen - 5.500

- 2.000 omzetting naar dure huur - 800 omzetting naar dure huur - 1.200

+ 4.000 nieuwbouw + 5.600 nieuwbouw + 1.600

Dure huur + 3.000 nieuwbouw + 4.200 nieuwbouw + 1.200

+ 2.000 omzetting van goedkoop + 800 omzetting van goedkoop - 1.200

Koop + 9.000 nieuwbouw + 14.500 nieuwbouw + 5.500

+ 9.000 verkoop huurwoningen + 3.500 verkoop huurwoningen - 5.500

Totaal + 11.000 + 11.000

Dit programma zal alleen worden uitgevoerd als aan de volgende twee randvoor-waarden wordt voldaan:

• voldoende aanbod voor de middengroepen ook degene die aan de onderkantvan die groep zitten.

• een verantwoorde herhuisvesting van bewoners, die voldoet aan de eisen zoalsdie in het Sociaal Plan (zie hierna) zijn opgenomen. Beide partijen vinden het creëren van aanbod voor de middeninkomens van hetgroot belang. Dit aanbod zal ook kunnen zorgen voor de benodigde doorstrominguit de goedkope huurwoningenvoorraad. Zittende bewoners kunnen zo eenwooncarrière maken en het vrijkomende aanbod is beschikbaar voor de beoogdedoelgroep van de sociale sector. Het komend jaar zal onderzocht worden hoegroot het aanbod voor de middeninkomens moet worden en op welke wijze ditaanbod gecreëerd zal worden. Er zijn diverse mogelijkheden: verkoop van be-staande huurwoningen, de Amsterdamse Middensegment Hypotheek voornieuwbouwwoningen, de koopsubsidieregeling van het Rijk, duurdere huurwo-ningen in de nieuwbouw, vormen van maatschappelijk gebonden eigendom, huur-koop combinaties etc.

Elke 2 jaar zal op basis van een voortgangsrapportage worden vastgesteld of aande twee genoemde randvoorwaarden wordt voldaan. Zoniet dan zal tussentijdseaanpassing van het veranderingsprogramma plaatsvinden.

Om de vastgestelde einddoelen voor over 15 jaar in de woningvoorraad te berei-ken, voldoet het aangegeven nieuwbouwprogramma niet aan de in het Progra-makkoord aangegeven verhouding om 30% van de woningen in de sociale sectoren 70% in de vrije sector te bouwen. In bovenstaand voorstel is deze verhouding23%-77% van de totale nieuwbouw. Indien er wel 30% in de sociale sector wordtgebouwd dan komt de samenstelling van de woningvoorraad over 15 jaar uit op48% in de sociale sector en 52% in de vrije sector.

4.3.4 De herhuisvestingsopgave

Uit de ervaringen die inmiddels zijn opgedaan in de drie voorbeeldprojecten blijktdat een goed herhuisvestingtraject voorwaarde is voor het proces van vernieu-wing. Vooral het wegnemen van onzekerheid voor bewoners is in het huidige pro-ces is noodzakelijk. In Richting Nieuw West werd een aantal knelpunten in het proces van herhuisves-ten aangegeven. Geconstateerd werd dat veel van de aangegeven knelpunten

opgelost kunnen worden door verbeteringen in het proces van herhuisvesting afte spreken met de consortia. In het afgelopen jaar zijn in overleg tussen de consortia en de overheid voorstellengeformuleerd. Deze voorstellen zijn neergelegd in het Basis Sociaal Plan van Park-Stad. Het gaat dan om het aanbrengen van uniformiteit in de sociale plannen, een-duidige voorlichting, voldoen aan de stedelijke regelgeving en een betere bege-leiding bij het zoeken naar een andere woning. (zie volgende paragraaf)Daarnaast is de herhuisvestingsopgave voor de komende drie jaar bekeken (1999-2002). Uit deze verkenning bleek dat het mogelijk is om deze te realiseren. Bijzon-dere aandacht is daarbij nodig voor de herhuisvesting van grote gezinnen, die aan-gewezen zijn op de voorraad van goedkope huurwoningen.

Nu het voorstel is om meer woningen te slopen en nieuw te bouwen is de herhuis-vestingsopgave op langere termijn opnieuw bekeken. De opgave is immers aan-zienlijk toegenomen. De ervaring leert dat circa een derde deel van de te herhuis-vesten huishoudens vertrekt naar elders (buiten ParkStad). Ruim tweederde deelmoet de komende jaren in ParkStad aan een andere woning worden geholpen. De-genen die willen en kunnen verhuizen naar een nieuwbouw koopwoning zullendaarbij geen problemen tegenkomen. De verwachting is dat er voldoende nieuw-bouw in de koopsector wordt bijgebouwd.

In de sociale huursector moeten de komende 15 jaren circa 600 stadsvernieuw-ingskandidaten per jaar worden geherhuisvest. Deze opgave lijkt haalbaar. Jaar-lijks komen woningen beschikbaar door mutaties (ca 8% van de voorraad) en erworden nieuwe woningen gebouwd in de sociale sector die geschikt kunnen zijnvoor stadsvernieuwingskandidaten. De ervaring leert echter ook dat stadsver-nieuwingskandidaten dikwijls een wooncarrière willen maken. In dat geval isslechts de nieuwbouw en het aantrekkelijke deel van de vrijkomende voorraadvoor hen geschikt. Ook dan zijn er nog voldoende woningen om de vraag van de stadsvernieuwing-skandidaten in ParkStad te kunnen oplossen. Dit is echter alleen mogelijk met eengoede afstemming en planning van de sloop van woningen ten opzichte van het(nieuwe) aanbod. Het jaarlijks woningbouwprogramma zal hier continue op aan-gepast moeten worden.

De Stedelijke Woningdienst heeft globaal onderzocht wat de herhuisvestingsop-gave in ParkStad betekent voor de (her)huisvestingsmogelijkheden in de gehelestad. Bedoeling hiervan was inzicht te verkrijgen in de mate waarin de verschillen-de gebieden waar de stedelijke vernieuwing plaatsvindt in staat zijn om de her-

64 P R O G R A M M A • 4

huisvestingsopgave intern op te vangen. Daarnaast is inzicht gewenst in het over-blijvende aanbod voor de ‘gewone’ woningzoekenden. Verstopping van de wo-ningmarkt door een te grote claim van stadsvernieuwingskandidaten is uiteraardzeer ongewenst. De conclusie uit dit globaal onderzoek is dat het mogelijk is om in de ontwikke-lingsgebieden de diverse programma?s te realiseren. Het feit, dat door de pro-gramma’s in de ontwikkelingsgebieden een veel grotere groep dan voorheenvoorrang krijgen op de woningmarkt, zal in de ontwikkelingsgebieden zelf naarverwachting niet leiden tot een significante wijziging in de wachttijd voor ‘gewo-ne’ woningzoekenden. In de overige gebieden zal waarschijnlijk voor de ‘gewone’woningzoekenden sprake zijn van een verlenging van de wachttijd voor een ande-re woning. Dit is het gevolg van de verwachte instroom van stadsvernieuwingskan-didaten naar die gebieden vanuit de ontwikkelingsgebieden, terwijl in deze gebie-den maar beperkt sprake zal zijn van toevoeging van de woningvoorraad.

4.3.5 Sociaal Plan

In Richting Nieuw West is besloten tot het opstellen van een Basis Sociaal Plan vooralle toekomstige vernieuwingsprojecten in ParkStad. Voor het draagvlak van degrootschalige vernieuwingsoperatie is het essentieel voor bewoners dat de rech-ten en plichten van diverse partijen op een gelijke manier geregeld zijn. Het gaathier om uitwerking van en aanvulling op die zaken die al stedelijk geregeld zijn.Doel is om te komen tot een sociaal plan dat door Bureau Parkstad, consortia enbewoners wordt onderschreven. Bewonersorganisaties hadden inmiddels een ei-gen sociaal plan gemaakt. In enkele overleggen is geprobeerd nader tot elkaar tekomen. Dat is op een aantal punten gelukt. Hieronder de hoofdlijnen van het BasisSociaal Plan ParkStad. Het volledige concept Basis Sociaal Plan is in de bijlage op-genomen.

UitgangspuntenEr zijn een drietal uitgangspunten geformuleerd:

• in een zo vroeg mogelijk stadium duidelijkheid geven over de gevolgen van de in-grepen en de verhuismogelijkheden.

• begeleiding bieden bij het realiseren van woonwensen.• goed beheer van de woningen en woonomgeving tijdens herstructureringsopera-

tie: voor ieder project een tijdelijk beheerplan.Bovenstaande uitgangspunten gelden voor alle bewoners in een vernieuwings-project.

Stedelijke regelgevingDaarnaast zijn er bewoners die vanwege verregaande ingrepen hun huis uit moe-ten. Hiervoor wordt de reeds vastgestelde stedelijke regelgeving aangehoudendie precies definieert bij welke technische ingreep dit noodzakelijk is. Deze men-sen krijgen de status van stadsvernieuwingskandidaat. Deze status geeft ze devolgende rechten:

• een voorrangspositie op de woningmarkt. • een passende woning volgens de normen van de Huisvestingsverordening.• een financiële vergoeding conform de ‘Regeling verhuis-en herinrichtingskosten’.• (afhankelijk van inkomen) individuele huursubsidie en woonlastenfonds.


Afspraken op niveau ParkStadOok zijn er in het Basis Sociaal Plan ParkStad afspraken gemaakt die aanvullendzijn op de stedelijke regelgeving en specifiek voor de bewoners in ParkStad zijnbedoeld:

• begeleiding op maat, per huishouden komt er een vaste begeleider van de corpo-ratie.

• sociaal Fonds bij specifieke omstandigheden, hieruit kan een bijdrage worden ge-geven bij individuele knelpunten van bewoners. In de nog op te richten commissieSociaal Fonds hebben consortia en huurders zitting. Zij stellen gezamenlijk richtlij-nen en criteria op voor het verlenen van een bijdrage.

• recht op terugkeer, in Richting Nieuw West is reeds de garantie op herhuisvestingin ParkStad gegeven. Daarnaast worden de mogelijkheden voor terugkeer ver-groot door:– nieuwe huurwoningen in de woningkrant eventueel vervroegd (op tekening)

aanbieden;– zonodig een wisselwoning aanbieden;– verlengd recht op terugkeer: de bewoner verhuist eerst als stadsvernieuwing-

skandidaat en kan binnen twee jaar (mits passend en zolang de voorraad strekt)op basis van de oude woonduur terugkeren naar de nieuwe of gerenoveerdewoningen die in zijn vernieuwingsgebied worden aangeboden. Er wordt slechtseenmaal een verhuiskostenvergoeding uitgekeerd.

• een herhuisvestingsperiode van 1 jaar; in bijzondere omstandigheden (bijvoor-beeld veel grote gezinnen of ouderen) kan deze verlengd worden tot 18 maan-den.

• informatievoorsprong bij koopwoningen, in eerste instantie wordt alleen in buurt-bladen geadverteerd.

• huurbevriezing na een genomen sloopbesluit.• een vergoeding voor zelfaangebrachte voorzieningen.

Wensen bewonersEr blijft echter een aantal wensen van bewoners liggen die niet stroken met hethuidige beleid uit de Huisvestingsverordening, Regeling verhuis- en herinrich-tingskosten, Convenant en Draaiboek Woonruimteverdeling. Deze punten wor-den nog apart aan de gemeenteraad voorgelegd.Het gaat om:

• aanpassing status stadsvernieuwingskandidaat: in de formulering de eis 5 jaarbuurtgebondenheid laten vallen. Bewoners beschouwen iemand die bijvoor-beeld 2 jaar in de buurt woont en kinderen op school heeft ook als buurtgebon-den.

• verhuis- en herinrichtingskosten: bewoners willen een jaarlijkse inflatiecorrectieen een verhoging van de vergoeding.

• aanpassing individuele huursubsidie: geen fiatteringsregeling voor stadsvernieu-wingskandidaten.

Daarnaast willen de bewoners een huurgarantie dat bij een gedwongen verhuizingaan bewoners met een inkomen tot een grens van ƒ 65.700,– een woning wordtaangeboden met een huur van maximaal 100 gulden meer. Zowel overheid als con-sortia zijn vooralsnog niet bereid om deze huurgarantie af te geven.

66 P R O G R A M M A • 4

4.4 Ruimtelijke vernieuwing

In de ruimtelijke vernieuwing zijn de belangrijkste aspecten van de verschillendepijlers (sociaal, economie, wonen en milieu) geïntegreerd voor zover het gaat omde ruimtelijk fysieke vertaling. De leefmilieus vormen daarvan het meest karakte-ristieke voorbeeld.

Algemene uitgangspunten• er moet een grote diversiteit aan leefmilieus komen• met menging van woon- en werkfuncties op bestaande en nieuwe locaties• de kwaliteit van de groen- en waterstructuur van ParkStad wordt versterkt• de bereikbaarheid wordt verbeterd• de kwaliteit van de openbare ruimte moet fors worden versterkt

In deze paragraaf komt aan de orde:.

• de afstemming tussen ruimtelijke schaalniveaus. Naast inpassing van bestaandeplannen is integrale afstemming vereist met relevante producten (zoals het nieu-we structuurplan) en stadsdeeloverschrijdende projecten (verdichting A10 West).

• de verdichtingsopgave. Deze is uitgewerkt in een typering van verschillende leef-milieus voor ParkStad. De leefmilieus doen uitspraken over de gewenste vormenvan stedelijkheid en dienen als een kader voor de uitwerking van vernieuwingsge-bieden.

• de netwerken van water- groen- en verkeersverbindingen die het karakteristiekestelsel vormen van openbare ruimten die op het niveau van ParkStad zorgen vooreen samenhangende structuur. De hoofdstructuur van groen en water vormt hetsamenhangende stelsel van parken, groengebieden en waterverbindingen in enbuiten ParkStad met als middelpunt de Sloterplas en het Sloterpark. Ze zijn afzon-derlijk uitgewerkt en aangevuld met de bomenstructuur. Het grijze netwerk omvat het stelsel van verkeer- en openbaar vervoerverbindin-gen die een goede bereikbaarheid van ParkStad moeten garanderen. In de start-notitie Bereikbaarheidsplan is aangegeven welke onderdelen er van belang zijnvoor de uitwerking van de verschillende verkeers- en vervoersproducten in relatietot de leefmilieus. Verder is er nadere uitwerking gegeven aan het recreatievefietsnetwerk.

• aangezien de trends en ontwikkelingen op het gebied van sport-, recreatie- enleisure met elkaar verweven zijn is het ook beleidsmatig van belang om aan deze

overlap (bijvoorbeeld het bouwen van leisurevoorzieningen in de hoofdgroen-structuur) aandacht te besteden.

• de aandacht voor de openbare ruimte valt enerzijds onder de groene, blauwe engrijze netwerken en de leefmilieus, maar is anderzijds uitgewerkt in de ruimtelijkeaccenten en het toetsingskader voor ontwerpers.

• stadsdeeloverschrijdende projecten A10 West en de Sloterplas

Integrale afstemming relevante projecten en productenStructuurplan 2002In 2002 zal naar alle waarschijnlijkheid het nieuwe structuurplan van kracht wor-den. Voor de totstandkoming hiervan wordt parallel gewerkt aan een aantal deel-producten. In 2001 zullen de hoofdlijnen verder worden uitgewerkt en zal nadereafstemming plaatsvinden.

In de discussienota Strategie voor stedelijkheid (okt. 2000) is een toetskaart 2015en een wensbeeld 2030 gepresenteerd en heeft nadere afstemming plaatsgevon-den met Bureau Parkstad. Over de volgende punten is overeenstemming bereikt:

• verdichting en intensivering volgens de voorgestelde leefmilieus, aansluitend opde verdichtingsopgaven van de A10.

• het Osdorpplein als stedelijk centrum vergelijkbaar met het Buikslotermeerpleinen Amstelveen.

• de aanleg van de Westrandweg met 2 afslagen, aan de noorden de westkant,tussen de A10 west en de A9.

• het doortrekken van het ringspoor tot aan het Centraal Station.• op lange termijn de strategische reservering van de zuidrand voor Schipholge-

bonden bedrijvigheid aansluitend op de ontwikkeling van de Zuid-as en Zuid-oost. (nader uit te werken in het structuurplan). De invulling van de west- en noordrand (Brettenzone) zal in 2001 nader worden be-paald.

Wensbeeld en toetsingskader HoofdgroenstructuurVooruitlopend op het nieuwe structuurplan in 2002 wordt door de dRO gewerktaan een wensbeeld 2030 voor de hoofdgroenstructuur. Bovendien is een toe-stingskader 2010 ontwikkeld met regels en randvoorwaarden voor bebouwing inhet groen op basis van het Structuurplan 1996. In 2001 zal hierover verdere af-stemming plaatsvinden.


Waterplan AmsterdamEr heeft afstemming plaatsgevonden met dRO/BBA/AGV over het op te stellenWaterplan Amsterdam dat eveneens een belangrijke bouwsteen voor het toe-komstige structuurplan zal zijn. De belangrijkste uitgangspunten en conclusiesvormen de basis voor de waterstructuur van ParkStad, aangevuld met een aantalrelevante ingrepen.

Ruimtelijk economische visie SchipholIn december 2000 is een ambtelijk advies uitgebracht aan de voor Schiphol verant-woordelijke bestuurders. Dit in de vorm van een ‘Ruimtelijk-economische visie opde Schipholregio’. De visie is opgesteld door de provincie Noord-Holland, de ge-meente Amsterdam en de gemeente Haarlemmermeer en geldt als een zwaarwe-gende bouwsteen voor het op te stellen streekplan en structuurplannen voor Am-sterdam en Haarlemmermeer.De belangrijkste conclusies en aanbevelingen betreffen:

• het handhaven van de geluidhindercontour Schiphol• het creëren van een internationaal vestigingsmilieu voor kantoren en bedrijven op

de as Hoofddorp, Schiphol, Zuidas (incl. noord-zuidlijn) • het creëren van mogelijkheden voor logistieke bedrijven aan de westkant van

ParkStad.

Intensiveringsstudie A10-West (zie ook 4.4.6)De intensiveringsstudie A10 West heeft geleid tot een aantal modellen, die varië-ren van gedeeltelijke overbouwing, tot ondertunneling en het toevoegen van af-slagen. In februari zal de raad hierover een besluit nemen. Het besluit geldt alsrandvoorwaardelijk voor de verdere ontwikkelingen op en rondom de A10. Na hetraadsbesluit zal het project worden overgedragen aan Bureau Parkstad.

Verkeer- en vervoersproducten Er is door is door de dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer (dIVV) een conceptAlgemeen verkeers- en vervoersplan (AVVP) voor heel Amsterdam opgesteld (de-cember 2000) met daarin de belangrijkste beleidslijnen voor de komende 10 jaar.In 2001 volgt een gebiedsgerichte uitwerking van het AVVP voor ParkStad (VVP).Verder wordt er door de dienst gewerkt aan het Duurzaam Veilig Beleid en dedaaraan gekoppelde categorisering van het onderliggende wegennet in 50 en30km/u wegen, evenals de aanpassing van de GVB-dienstregeling 2002-2003voor tram en buslijnen.

4.4.1 Leefmilieus (zie ook bijlage V)

Verdichting en optimalisering ruimtegebruikOm het aantal inwoners van ParkStad minimaal gelijk te houden, voor een evenre-dig draagvlak voor voorzieningen, moet het aantal woningen stijgen van 54.000woningen nu naar 65.000 woningen in 2015. Dit betekent een netto uitbreidingvan de woningvoorraad van 20%. Bovendien bestaat de behoefte om in woning-voorraad te streven naar mengmilieus met meer ruimte voor ondernemen. Dit be-tekent dat de beschikbare ruimte intensiever moet worden gebruikt. Optimalise-ring van het ruimtegebruik kan onder meer worden bereikt door dubbelgrondgebruik en menging van functies en een kwalitatieve verbetering van deopenbare ruimte.

Om de verdichting te sturen en te komen tot een gedifferentieerd aanbod inwoon- en werkmilieus die recht doet aan de verschillende kwaliteiten van Park-Stad, is een onderscheid gemaakt in leefmilieus.

De leefmilieus vormen de optelsom van:• leefstijlen (de wijze waarop mensen wonen, werken en recreëren en hoe ze om-

gaan met hun omgeving)• leefomgeving (dichtheid, groen- en speelvoorzieningen, bereikbaarheid, parke-

ren)• economische voorzieningen (winkels en werkgelegenheid)• sociale voorzieningen (scholen, kinderopvang, buurtcentra)

68 P R O G R A M M A • 4

Doel Het doel van de inzet van de leefmilieus is om meer differentiatie aan te brengenen daarmee het aanbod en de keuzemogelijkheden voor bewoners en onderne-mers te vergroten. Daartoe moet in de monotone woonbuurten gestreefd wordennaar een hogere mate van functiemenging en een kwalitatief hoogwaardige inrich-ting van de open(bare) ruimte.

UitgangspuntenDeze differentiatie is het uitgangspunt voor de vernieuwing voor de huidige en toe-komstige bewoners en ondernemers. Het opwaarderen en verbeteren van be-staande kenmerken vormen het uitgangspunt voor de ontwikkelingen voor de ko-mende 15 jaar. Tegelijkertijd mogen de leefmilieus in ParkStad niet los van de regio worden ge-zien. Dit betekent enerzijds een aansluiting op het nieuw op te stellen structuurplanals het gaat om garanties voor bereikbaarheid en positionering van bovenstedelij-ke centra (Osdorpplein) en anderzijds een duidelijke positionering van de leefmi-lieus ten opzichte van overige stedelijke en landelijk leefmilieus (IJ-burg, binnen-stad, de polders en de zandgronden aan zee en in het Gooi).

Kaartbeeld Er zijn tien leefmilieus getypeerd voor ParkStad (zie ook concept rapportage Leef-milieus voor Nieuw West, juli 2000). Ze vormen de weergave van woon- en werkmi-lieus en de daarbij behorende ruimtelijke en programmatische kenmerken. De karakteristieke groen- en waterelementen, de optimale bereikbaarheid (ringzone-A10) en de aanwezigheid en spreiding van voorzieningen (winkelcentra) zorgenvoor differentiatie en verschillen. De belangrijkste kenmerken zijn:

• de verdichting van de ringzone A10 (varieert van hoogstedelijk tot stedelijk)• de verdichting van de koppen van de Sloterplas• de verdichting en intensivering langs stadsstraten • het onderscheiden van een uitgesproken centrum met een bovenstedelijke func-

tie (Osdorpplein)• handhaven van ‘suburbane’ leefmilieus langs de meest groene randen (zuiden

noordrand Geuzenveld/Slotermeer, Slotervaart, Osdorp zuid en oost)

De leefmilieus zullen nog nader worden vertaald in uitgangspunten en randvoor-waarden voor de vernieuwingsgebieden.


Positie in de regio Positie in de stedelijke context

70 P R O G R A M M A • 4

Leefmilieus

Wensbeeld 2015


1 Hoog Stedelijk – interactief –

Knooppunt van activiteiten met een fijnmazige menging van functies

(gebouw). De plek is uitstekend te bereiken, zowel met de auto als het

openbaar vervoer. Hier zijn ook grote regionale functies, zoals een zie-

kenhuis en regionale onderwijsinstellingen te vinden. Een 24-uurs eco-

nomie.

2 Stedelijk – actief –

Ook hier is sprake van een fijnmazige menging aan functies. Zowel op

het niveau van het gebouw als op blokniveau. De bereikbaarheid is

goed. Programmatisch in eerste instantie gericht op de buurt, waarbij

langs hoofdwegen linken worden gelegd met de stad. Verder ook en-

kele bovenwijkse voorzieningen. De binnenterreinen vormen een punt

van rust en hebben een collectief karakter.

(Er is extra onderscheid gemaakt in gebieden met een zwaardere men-

ging van economische functies en gebieden waar vooral het ruimtelijk

beeld de drager vormt)

3 Centrum – veelkleurig –

Detailhandel voert hier de boventoon. Winkels gecombineerd met klei-

nere kantoren en ouderenwoningen worden rondom een centrale plek

(plein) georganiseerd. De plint gekenmerkt door publieke functies, zo-

als winkels, horeca en een fitnessruimte. Het Osdorpplein (ëKloppend

Hart) vormt hierin het belangrijkste bovenstedelijke centrum

4 Stadsstraat – dynamisch –

Straat met aan weerszijde bebouwing en een begane grond met een

verdiepingshoogte van minimaal 3,5m., geschikt voor verschillende

functies (zowel wonen, als werken). Bundeling van activiteiten, werken,

openbaar vervoer en verkeer.

5 Tuinstad – ontspannen –

Gevarieerde opbouw van de wijk, laag en middelhoog. Winkels en klei-

ne bedrijven op de hoeken van de wijk en blokken. Veel groen, ruime

(transparante) verkaveling.

6 Suburbaan – modaal -

Karakteristiek is de laagbouw in een privé groene sfeer. Woon-werkwo-

ningen en kleinere werkunits. Basisscholen en brede school. Voor- en

achtertuinen bepalen het beeld.

7 Parkwonen – exclusief –

Vrij wonen aan de parkrand. Exclusiviteit. Gebouwen vormen een over-

gang van het park naar de aangrenzende buurt. Publieke functies in de

plint liggen in de recreatieve sfeer. Werkfuncties alleen indien er een

duidelijke bijdrage is vanuit de plint op de openbare ruimte.

8 Wilde wonen/volkstuinen – expressief –

Eigen kavels met weinig restricties versus de volkstuinen met

hun eigen(wijze) sfeer en uitstraling. Expressief wonen.

9 Buitenplaatsen – lucratief –

Plaats van maximaal 5 ha. met vormen van wonen en werken. Het ter-

rein heeft een groen karakter en is vrij toegankelijk voor recreanten.

Beheerd door een vereniging van eigenaren.

10 Bedrijventerrein –monocultuur –

Monofunctioneel gebied met voornamelijk hindergevende bedrijven

(vanaf categorie 2). Ecologie speelt een belangrijke rol.

72 D E V E R N I E U W I N G S G E B I E D E N • 1

Groenstructuur

4.4.2 Het groen/blauwe netwerk

De vele groene en blauwe elementen vormen de basis van ParkStad met als mid-delpunt de Sloterplas. Deze elementen vormen een belangrijke bijdrage aan debeleving van de openbare ruimte met als belangrijkste kenmerken de open entransparante structuur van de bebouwing.De ontwikkeling van de Sloterplas en de omgeving ervan wordt in paragraaf 4.4.6.besproken.

HoofdgroenstructuurDe groenstructuur heeft de afgelopen decennia onder druk gestaan. Door het be-bouwen van groengebieden, verplaatsingen en veranderingen in het gebruik vansportvoorzieningen (van outdoor naar indoor) en dreigt de continuïteit en de sa-menhang verloren te gaan.

Uitgangspunten Uitgangspunt is dat de hoofdgroenstructuur, zoals aangegeven in het Structuur-plan Open Stad en aangevuld door de stadsdelen geldt als randvoorwaarde vooralle ontwikkelingen in de vernieuwingsgebieden. Op een aantal plekken zijn voorstellen gedaan voor uitbreiding dan wel onttrek-king uit de hoofdgroenstructuur. Het gaat daarbij vooral om de schakelparken diezich tussen de grote structuren bevinden en gebieden zoals het Jan van Galen-sportpark. Voor de ruimtelijke en programmatische invulling van de hoofdgroen-structuur is verder onderzoek gewenst. Hierbij dient ook aansluiting gezocht teworden bij de visie op Sport, Leisure en Recreatie (zie 4.4.4)De gebieden aan de zuidrand zijn nog volop in discussie en worden uitgewerkt inhet toekomstige structuurplan. Belangrijke kanttekening vanuit de hoofdgroen-structuur betreft het handhaven van de openbaarheid van de oevers van de Sloter-plas en de Nieuwe Meer.

Aandachtspunten bij de verdere uitwerking van de westelijke scheg in combinatiemet de Brettenzone zijn:

• strategische reserveringen voor bedrijfsterreinen als onderdeel van een geza-menlijk met de Haarlemmermeer opgestelde visie.

• handhaving en versterking van de verschillende identiteiten en de karakteristiekeidentiteit van gebied. (Het concept de gebiedsvisie Landelijk West van de Pro-vincie Noord-Holland bieden hiervoor aanknopingspunten). Dit concept speelt in

op de landschappelijke diversiteit in de Westrand en biedt een raamwerk om toe-komstige ontwikkelingen op te vangen.

• onderdelen te bestemmen voor extensieve functies (volkstuinen, begraafplaats,eco-bedrijven) met een groen karakter

• verbindingen richting Spaarnwoude/Brettenzone, Haarlemmermeer en de Nieuwe Meer in recreatieve, ecologische en ruimtelijke zin versterken.

BomenstructuurplanHet bomenbestand langs de belangrijke netwerken vormt een karakteristieke bij-drage aan de ruimtelijke beleving van de netwerken. Inmiddels is een groot deelvan dit bestand 50 jaar na de aanleg toe aan herplant.

Aanvullend op de hoofdgroenstructuur is het wenselijk om voor de bomenstruc-tuur een integraal samenhangend Bomenplan te ontwikkelen met als doel de be-staande karakteristiek van de typische groenbeelden (zoals, de dubbele en ruimopgezette bomenlanen) te versterken en uit te breiden.


Waterstructuur


Waterstructuur

Waterplan Amsterdam Vanuit het Waterplan Amsterdam zijn voorstellen gedaan en uitgangspunten ge-formuleerd ten aanzien van de waterstructuur in de Westelijke Tuinsteden.Belangrijke conclusies zijn:

• het vergroten van de bergingscapaciteit van het water is in ParkStad niet directaan de orde. Aan de westrand (de Osdorperpolders) kan wel een bijdrage gele-verd worden aan de regionale opgave om in natte tijden meer ruimte voor waterte vinden door meer bergingscapaciteit te leveren of polders tijdelijk onder waterte zetten.

• water vormt daarentegen wel een belangrijk kenmerk in ParkStad.• er zou gestreefd moeten worden naar het verbeteren van de vaarverbindingen

met de binnenstad en de ringvaart.

Uitgangspunten De waterstructuur draagt in belangrijke mate bij aan het imago van de WestelijkeTuinsteden:

• het profiel (de dwarsdoorsnede) wordt gekenmerkt door een brede waterloop enruime groene oevers.

• door de lengtemaat met uitgestrekte rechte stukken zijn vergezichten mogelijk.• vrijwel alle oevers zijn openbaar toegankelijk.• bruggen, civieltechnische kunstwerken bieden ruim zicht over het water.• er zijn specifiek ontworpen verblijfsplekken aan het water (vaak lager gelegen).

Het uitgangspunt is deze kwaliteiten vast te houden en waar mogelijk te verster-ken. Op hoofdlijnen betekent dit het verbeteren van de verbindingen richting deranden (Spaarnwoude, Brettenzone en de Nieuwe Meer).Hiervoor zijn voorstellen gedaan om bestaande waterlopen te verbreden, dan welop te schonen, en nieuwe waterverbindingen aan te leggen.Ook zijn voorstellen gedaan om aanvullend op het Waterplan strategische plek-ken aan het water toe te voegen en aansluitend op het recreatieve fietsnet brug-gen toe te voegen.



Knelpuntenkaart

4.4.3 Bereikbaarheid

UitgangspuntenEen voorwaarde om de vernieuwingsgebieden te herontwikkelen is het garande-ren van een goede bereikbaarheid. Daartoe zijn de volgende uitgangspunten ge-formuleerd:

• een Westrandweg met 2 afslagen, aan de noord en de westkant, tussen de A10West en de A9

• het versterken van de relatie tussen de woon- en werkgebieden (Schiphol, havens) • het doortrekken van de ringlijn naar CS voor 2015• het verbeteren van de noord-zuidverbindingen• het verbeteren van de interne verkeer- en openbaar vervoerstructuur

BereikbaarheidsplanIn Richting Nieuw West is opstellen van een Bereikbaarheidsplan voor ParkStadaangekondigd. In het Bereikbaarheidsplan worden de verschillende producten en planprocessenvanuit verkeer- en vervoer en de ruimtelijke ordening met elkaar in verband ge-bracht. Tussen de diensten en stadsdelen is overeenstemming bereikt over de samenhangvan de verschillende producten. Bovendien is een knelpuntenkaart gemaakt metdie plekken of gebieden waar een duidelijke wisselwerking tussen ruimtelijke enverkeerskundige vraagstukken aan de orde is. Het oplossen van de knelpunten iseen uitgangspunt voor het Bereikbaarheidsplan en het Verkeers- en VervoersplanParkstad.Bovenstaande heeft geleid tot een startnotitie voor het Bereikbaarheidsplan. Inde startnotitie komen de volgende punten aan de orde:

• doel - koppeling verkeer en ro-vraagstukkenBelangrijkste doelstelling van het Bereikbaarheidsplan is het opstellen van rand-voorwaarden voor de bereikbaarheid van ParkStad voor auto(woon- en werk)ver-keer, parkeren, openbaar vervoer en fiets (verkeerskundig) en het vergroten vande leesbaarheid van de stadsplattegrond (stedebouwkundig).

• ParkStad als onderdeel van de netwerkstadDe Westelijke Tuinsteden vormen 65 jaar na de eerste planontwikkelingen al langniet meer de destijds beoogde begrenzing van Amsterdam. Mede door de groeivan Schiphol en aanliggende gemeenten, de aanleg van het randstedelijk snelwe-gennet en het spoor is ParkStad een onderdeel geworden van een dynamische re-

gio. Het huidige verkeers- en vervoersaanbod wat inspeelt regionale en randste-delijke context, de ontwikkeling van (nieuwe) knooppunten, alsmede het verbete-ren van de interne bereikbaarheid, is nog niet op deze positionering afgestemd.

• TijdshorizonOm inzicht te krijgen in de consequenties van beleidskeuzes op de middellange enlange termijn is het noodzakelijk de planhorizon te verruimen. De grootste ingre-pen in de verdichtingsopgave zijn tussen 2005 en 2015 gepland. Bovendien is hetwenselijk om in het kader van het in het Structuurplan voorgestelde Streefbeeld2030 mee te denken over de lange termijn en de (strategische) reserveringen engrootschalige projecten.

De basis van de startnotitie wordt gevormd door het Bereikbaarheidsadvies dat inopdracht van Bureau Parkstad is opgesteld. In het advies is de positie van ParkStad afgezet tegen de ontwikkelingen van metelkaar samenhangende en overlappende verkeer- en vervoernetwerken op ver-schillende schaalniveaus (nationaal, interregionaal, regionaal en stedelijk niveau).Belangrijkste conclusie is dat met name de A10-zone en de Westrandweg goedeaanknopingspunten bieden om de bereikbaarheid te verbeteren. Tegelijkertijdkan dat een belangrijke bijdrage leveren aan de knooppuntontwikkelingen in rela-tie tot verschillende verkeer- en vervoerssystemen en de ‘leesbaarheid’ van destadsplattegrond. Doordat gebieden als ParkStad zich steeds meer ontwikkelenals onafhankelijke ruimtelijke eenheden zullen de verkeersknopen als scharnier-punten tussen de schaalniveaus gaan fungeren.



Recreatieffietsnetwerk

FietsnetIn Richting Nieuw West is voor het hoofdnet fiets geconstateerd dat onderbelich-te aspecten als de sociale veiligheid en de koppeling aan het recreatieve netwerkextra aandacht vereisen. Verder aandachtspunten vormen het verbeteren van eenaantal verbindingen (waaronder de ring Sloterplas) en het creëren van nieuwe ver-bindingen (Brettenzone, Nieuwe Meer, Spaarnwoude).Voor het netwerk van vrijliggende fietspaden is onderscheid gemaakt in 3 typen:

• Hoofdnet Fiets Het hoofdnet fiets bestaat uit het netwerk van vrijliggende fietspaden, die in eenfijnmazige structuur over Amsterdam verspreid zijn.

• Kernnet Fiets Het kernnet fiets bestaat uit snelle verbindingen binnen het stedelijk gebied metals belangrijkste kenmerken doorstroming en verkeersveiligheid. In ParkStad ont-breekt in dit kernnet de verbinding tussen Geuzenveld en Osdorp. Deze verbin-ding is met name van belang in relatie met de ontwikkeling van het Osdorppleintot het kloppend hart van ParkStad.

• Recreatieve fietsnetwerk Dit netwerk geeft de verbindingen met belangrijke groen- en recreatiegebiedenin ParkStad weer. Het netwerk ligt qua maaswijdte tussen het hoofdnet en hetkernnet in. Het is gericht op de recreant, snelheid is niet van belang, wel een groe-ne inrichting van de routes. Continuïteit vormt een belangrijke maatstaf.

Het hoofdnet fiets en het kernnet fiets zullen in het Bereikbaarheidsplan (start jan.2001) verder worden uitgewerkt en toegelicht. Het recreatieve fietsnet geldt te-vens als input voor het Bereikbaarheidsplan.


4.4.4 Sport, leisure en recreatie

Doel is om tot een samenhangende visie te komen die inzicht moet geven over degewenste verdeling en ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van sport-, recre-atie- en leisurefuncties in ParkStad. Dit betekent een preciezere categoriseringvan de (sport)parken met nader te bepalen condities en randvoorwaarden aanslui-tend op de leefmilieus van ParkStad. De visie stelt randvoorwaarden aan het geza-menlijke planproces voor de Sloterplas en omgeving , aan de wensbeelden en hettoetsingskader voor de Hoofdgroenstructuur en het nieuw op te stellen Structuur-plan 2002.

UitgangspuntenBelangrijke uitgangspunten bij het opstellen van de visie betreffen:

• inzicht in lopende planprocessen• duidelijke definiëring van sport, leisure en recreatie• inzicht in (algemene) trends en ontwikkelingen en de consequentie hiervan voor

ParkStad• inzicht in relatie tot bereikbaarheid• koppeling aan de sociale vernieuwing (kleine sportaccommodaties)• inzicht in mogelijkheden en consequenties van de lokalisering van sport, leisure en

recreatie

4.4.5 Openbare ruimte

De aandacht voor de openbare ruimte spitst zich toe op een aantal onderwerpen,te weten:

• leefmilieus ( koppeling van woonkenmerken aan omgevingsaspecten waaronderde open(bare) ruimte)

• het versterken en behouden van de waterstructuur en ecologische structuur• het versterken van de hoofdgroenstructuur in de vorm van een bomen(struc-

tuur)plan• het koppelen van recreatieve waarden (groen en water) aan een recreatief fiets-

net

Aanvullend hierop bieden de ruimtelijke accenten kansen voor nieuwe impulsen inde openbare ruimte en is het toetsingskader voor ontwerpers bedoeld om tot al-gemene kwaliteitsmaatstaven te komen.

Ruimtelijke accentenDe ruimtelijke accenten maken onderdeel uit van de ‘mentale kaart’ (ofwel, hetcollectieve netvlies) van de bewoners en de gebruikers van de Westelijke Tuinste-den. Bestaande, maar juist ook nieuwe accenten, kunnen op strategische plekkenworden ingezet in de vorm van betekenisvolle ruimten waar verbanden wordenverduidelijkt, nieuwe verbindingen worden gecreëerd en verrassende vergezich-ten worden geboden.De wijze waarop de bebouwingsstructuur in de Westelijke Tuinsteden is weerge-geven wordt ook wel benoemd als de ‘compositiestad’. De toepassing van asym-metrische bebouwingsprofielen, poorten, reeksen en accenten zijn typisch voorhet naoorlogse bouwen.


De openbare ruimte is daarbij enigszins en onterecht achtergebleven. Naast hettyperen en vastleggen van de karakteristieken van de bebouwing vormen de ruim-telijke accenten een toegevoegde laag aan de bestaande structuur van betekenis-volle plekken en gebouwen.

De onderbouwing van de ruimtelijke accenten zal verder worden uitgewerkt. Erkan daarbij een onderscheid gemaakt worden tussen plekken die aanleiding ge-ven tot bijzondere bebouwing (met een overwegend sociale functie) en plekkendie aanleiding geven tot een verbijzondering van de openbare ruimte.

Toetsingskader voor ontwerpersTenslotte is het toetsingskader voor ontwerpers er op gericht de samenhang tus-sen openbare ruimte en bebouwing op hoofdlijnen op elkaar af stemmen en te ko-men tot algemene kwaliteitsmaatstaven.Het toetsingskader bevat:

• richtlijnen en randvoorwaarden die als handvat voor het ontwerp dienen. Hierinworden de specifieke eigenschappen van de Westelijke tuinsteden in relatie tothet groen en het water gewaarborgd, aangevuld met een Waarderingskaart voorde bebouwing.

• verder gelden de opgestelde en nog nader uit te werken randvoorwaarden voorde verschillende netwerken en randvoorwaarden die volgen uit de leefmilieus.


4.4.6 Stadsdeeloverstijgende ruimtelijke projecten

A10-ToekomstAmsterdam zoekt binnen haar grenzen naar gebieden waar woningen, werkge-bouwen en voorzieningen gesitueerd kunnen worden. Dit is een hele opgave om-dat Amsterdam ligt opgesloten tussen hinderzones, de groengebieden rond destad wil beschermen, het woon-werkverkeer wil beperken en het draagvlak voorvoorzieningen wil versterken. Verdichting wordt kansrijk geacht omdat veelal ge-bruik gemaakt kan worden van bestaande infrastructuur en het mogelijk is geble-ken binnen Amsterdam op grote schaal stedelijke milieus aan te bieden.De Ringzone West is een van de best ontsloten gebieden in de regio, door de A10en het spoor. Het gebied is nu al sterk in ontwikkeling: er is op veel plaatsen sprakevan sloop, herbestemming en nieuwbouw. De A10 is echter ook bron van geluidhin-der en luchtverontreiniging en belast daarmee de omgeving. Hij draagt eraan bijdat de Ringzone een scheiding vormt tussen de oude stad en de Westelijke Tuinste-den. Dit laatste maakt dat de toekomstige invulling van de A10 zone niet alleen vanbelang is vanwege het ontwikkelen van nieuwe woon- en werkgebieden maar ookvanwege de stedelijke vernieuwing: het helen van de breuk tussen oude en nieuwestad is van belang voor een succesvolle vernieuwingsoperatie in ParkStad.

Om deze redenen heeft de dRO een studie gedaan naar de mogelijkheden omlangs, op of onder de A10 West te komen tot kwaliteitsverbetering en intensive-ring van grondgebruik aan de hand van zes verschillende modellen. Naast dezehaalbaarheidsstudie heeft de dRO, in samenwerking met Bureau ParkStad, een af-weging gemaakt tussen deze modellen.

De meest kenmerkende modellen In eerste instantie zijn vier modellen onderzocht waarin een combinatie is gemaakttussen ligging en het aantal afslagen van de A10 en de wijze van bebouwing op,onder en langs de A10 west. Bij een beoordeling van deze modellen bleek geenvan de vier aan de gestelde randvoorwaarden te voldoen. Gezocht is naar een aan-passing en combinatie van de eerdere modellen. Dit heeft geleid tot twee aanvul-lende modellen.Model 5: de A 10 in de huidige ligging, geen overbouwing maar naast de weg ver-dichten. Geen kosten aan de weg. Model 6: Tussen de Cornelis Lelylaan en de Erasmusgracht (bij het Jan van Galen-sportpark) komt een tunnel. Ten noorden van de Erasmusgracht en ten zuiden vande Slotervaart blijft de weg in de huidige ligging. Kosten circa 1,9 miljard.Beide modellen laten een vergelijkbaar verdichtingsprogramma toe.


Het College van B&W is om de verschillende redenen voorstander van model 5.In maart 2001 zal de raad hierover een besluit nemen. Dat besluit geldt dan alsrandvoorwaarde voor de verdere ontwikkelingen op en rondom de A10. Na hetraadsbesluit zal het project worden overgedragen aan Bureau Parkstad.In de gemeentebegroting 2001 zijn middelen gereserveerd voor het doen van na-dere studie. Deze zullen aangewend worden voor het maken van vervolgstudieso.m in de vorm van een Masterplan, waarin uitgegaan wordt van de reeds bestaan-de planvorming voor delen van het gebied en dat uitgangspunt zal vormen voorverdere planvorming.

De Sloterplas en omgevingIn oktober vorig jaar heeft het BOP besloten om in 2001 een start te maken meteen gezamenlijk project Sloterplas en omgeving. De opdracht daarbij is om toteen gezamenlijk visie te komen op de toekomstige ontwikkeling van de Sloterplas. Voor gezamenlijke visie-vorming zijn de volgende gronden aanwezig:

• er zijn nu steeds incidentele botsingen tussen lokale plannen en stedelijke uit-gangspunten. Dat leidt tot langdurige procedures en twisten op elk onderdeel,omdat een gezamenlijk opgesteld kader ontbreekt.

• er worden op stedelijk niveau op verschillende terrein lijnen uitgezet die gevol-gen hebben voor de Sloterplas en omgeving; het gaat dan om de Hoofdgroen-structuur en in het verlengde daarvan het nieuwe Structuurplan. De hoofdlijnendaarvoor zijn begin volgend jaar bekend.

• een optelsom van veel verschillende plannen maakt nog geen ‘centrum’ van dewijk: wanneer we de ambitie hebben om van de Sloterplas een visitekaartje te ma-ken, kan er meer en beter. Bovendien heeft een dergelijk plan een belangrijkesymboolwerking naar de bewoners toe: we laten zien dat het ons menens is metde uitgesproken ambitie.

• er zijn financiële middelen voorhanden om eventuele plannen ook daadwerkelijkuit te voeren, maar daarnaast geldt ook dat een goed plan zichzelf hoort te ‘ver-kopen’.

Uiteraard staat een gezamenlijk plan op gespannen voet met de lopende initiatie-ven van de stadsdelen. Dat geldt met name voor de stadsdelen Osdorp en Geu-zenveld met hun planvorming voor resp. Ookmeer en Zuidzijde en Geuzenveldmet de Noordoever. Slotervaart heeft aangegeven geen prioriteit te willen gevenaan planvorming voor haar oever, dus daar speelt alleen de vraag of men in is voorgezamenlijke visie- en planvorming. Wat Ookmeer betreft lijkt Osdorp belang tehebben bij het doorbreken van de impasse die er nu al enige tijd is. Ten aanzien van de zuidelijke oever, stellen wij voor de vergevorderde plannen

(vlak voor uitvoering) als vaststaand te beschouwen en de overige delen van deZuidoever wel mee te nemen. Geuzenveld is al begonnen met de visievormingvoor de Noordoever; ons voorstel is om de resultaten daarvan mee te nemen in debredere opdracht van de Sloterplas en omgeving als geheel.

Wat betreft de planning en fasering zijn er twee fasen te onderscheiden:De eerste fase (tot maart 2001) is nodig om de context en de randvoorwaardenvast te leggen waarbinnen het project Sloterplas verder kan worden ingevuld enuitgewerkt. Daarbij zijn twee belangrijke kaders van belang n.l. de Hoofdgroen-structuur/Structuurplan en de uitgangspunten op het gebied van Sport Recreatieen Leisure.

HoofdgroenstructuurDe Sloterplas maakt deel uit van de de zgn. Sloterscheg die weer een belangrijkonderdeel vormt van de hoofdgroenstructuur. Op dit moment worden de hoofd-lijnen voor de nieuwe hoofdgroenstructuur opgesteld. Die zullen op hun beurtweer een inbreng vormen voor het nieuwe structuurplan dat in voorbereiding is.Het is van belang dat er voor de start van de visievorming en planvorming van deSloterplas zelf duidelijkheid bestaat over de hoofdlijnen die worden gekozen voorde Sloterscheg. Voor alle duidelijkheid: het gaat hier alleen om het gezamenlijkvaststellen van een aantal hoofdpunten die tevens kunnen worden gezien als onzeinbreng voor het nieuwe Structuurplan en niet om een uitgewerkte visie voor hetgehele gebied.

Sport, Recreatie en LeisureIn het plangebied Sloterplas spelen sport recreatie en leisure een belangrijke rol,niet alleen bij de huidige inrichting, maar ook bij de gewenste.

De tweede fase (vanaf 1 maart) wordt dan gevormd door de visie- en planvormingvoor het gebied Sloterplas en omgeving.


4.5 Milieu

4.5.1 Inzet

• De vernieuwing van ParkStad vindt plaats op een duurzame wijze. Het terugdrin-gen van de milieubelasting en het verbeteren van de leefomgeving voor mens ennatuur staan hierbij centraal.

• Bij het terugdringen van de milieubelasting wordt prioriteit gegeven aan de re-ductie van het energiegebruik, waarbij de uitkomsten uit de Energievisie Park-stad (zie 4.2.) richtinggevend zijn. In de bouw en bij de inrichting van de openbareruimte wordt gekozen voor minder milieubelastende materialen.

• Verhoging van de ecologische kwaliteit van het gebied schept extra kansen voorde natuur en geeft een meerwaarde aan de woonomgeving;

• Door de beperking van het niet-noodzakelijk autoverkeer en het ondergrondsbrengen van parkeerplaatsen vermindert de (geluid)hinder en ontstaat er ruimtevoor verbetering van de woonomgeving.

Uitgangspunt is dat de investeringen bij (woning)bouw worden terugverdiend eneventuele tekorten gedekt worden door milieusubsidies.

4.5.2 Energie

De vorig jaar opgestelde Energievisie Parkstad (2000) laat zien dat een energiere-ductie van 50% ten opzichte van de referentiesituatie ambitieus maar haalbaar is.Met de consortia moeten afspraken gemaakt worden over de milieu-ambitie en dena te streven energie-reductie. Streven van de inzet is:

• In alle herstructureringsprojecten wordt gemikt op 50% energiebesparing tenopzichte van de referentiesituatie; en

• In 50% van de nieuwbouw en renovatiewoningen wordt geprobeerd zonnesyste-men (zonneboiler en/of zonnepanelen) toe te passen.

Onderdeel van de verkennende studie voor de uitwerking per vernieuwingsge-bied is een onderzoek naar de ‘Optimale Energie Infrastructuur’.

Een specifieke uitwerking van de Energievisie Parkstad betreft de vraag of er bijde vernieuwing al dan niet gekozen wordt voor de aanleg van een stadsverwar-mingsnet vanaf de AVI-West. Op dit moment is nog onduidelijk wat de voor- ennadelen zijn. In de eerste helft van 2001 zullen daarom op ParkStad-niveau de(on)mogelijkheden en wenselijkheid daarvan onderzocht worden. Wanneer blijktdat stadsverwarming de meest wenselijke optie is, dan zal een zorgvuldig commu-nicatietraject worden opgezet met alle betrokken partijen om tot definitieve be-sluitvorming en eventuele verdere uitwerking te komen.

4.5.3 Duurzaam Bouwen/Duurzaam materiaalgebruik

Als onderdeel van de afspraken die worden gemaakt met de consortia zal een ba-sispakket duurzaam bouwen worden vastgesteld voor de gehele bouwopgave inParkStad. Het gaat hierbij onder andere om afspraken op het gebied van materi-aalgebruik, flexibiliteit, aanpasbaarheid, water en ecologie. Bij de inrichting vande openbare ruimte zal gebruik gemaakt worden van de (geactualiseerde) Milieu-voorkeurslijst Materiaalgebruik Openbare Ruimte.

BedrijventerreinenIn het collegeprogramma is extra aandacht gevraagd voor de ontwikkeling vanduurzame bedrijventerreinen. De eerste resultaten van het voorbeeldproject Lut-kemeerpolder in Osdorp laten zien dat er inderdaad veel milieuwinst kan wordengeboekt. De aanpak in Osdorp blijkt succesvol en zal worden voorgezet bij nieuw


te ontwikkelen of te herstructureren bedrijventerreinen. Dit betekent dat de nieu-we economische ontwikkelingsgebieden, zoals de Osdorper Binnenpolder enGeuzenveld Noord een verkennend onderzoek wordt uitgevoerd op basis waar-van het specifieke ambitieniveau voor duurzaamheid wordt vastgesteld.

4.5.4 Ecologie en water

Gestreefd wordt naar een duurzame en ecologische inrichting en beheer van deopenbare ruimte. Dit houdt in dat in elk vernieuwingsgebied rekening gehoudenwordt met de ecologische potenties en (ook) gebruik wordt gemaakt van de Mi-lieuvoorkeurslijst Openbare Ruimte. Voor de versterking van de waterstructuur wordt aansluiting gezocht bij het stede-lijke Waterplan. De hoofdgroenstructuur geldt als randvoorwaarde voor de ont-wikkelingen in de deelgebieden, waarbij de inzet is om de ecologische kwaliteitvan deze gebieden te versterken.

4.5.5 Verkeer en vervoer

Het afgelopen jaar is bij het project Lelylaan ervaring opgedaan met het instru-ment ‘Verkeersprestatie op Locatie (VPL)’, waarmee het effect van ruimtelijkeplannen kan worden berekend op de vervoerskeuze en daarmee het energiege-bruik. In het kader van het Bereikbaarheidsplan Parkstad zal een VPL-studie opParkStadniveau worden uitgevoerd, waarin de mogelijkheden worden verkendom via ruimtelijke maatregelen de vervoerskeuze te beïnvloeden. De resultatenzullen worden gebruikt om voor ParkStad een mobiliteits-doelstelling vast te leg-gen en richting te geven aan de ruimtelijke planontwikkeling.

Wat betreft de geluidhinderproblematiek zal in ParkStad het komende jaar metbetrokken partijen onderzoeken hoe het best ingespeeld kan worden op de wijzi-gingen in het geluidbeleid. En in het kader van het groot onderhoud van de A-10 is dit jaar reeds een plan uit-gewerkt om de geluidhinder rond de A10 te beperken.

4.5.6 Organisatie

De inzet is er op gericht de uitvoering van het milieubeleid samen met andere par-tijen te organiseren.De ambitie om de vernieuwing van ParkStad op een duurzame wijze te latenplaatsvinden zal worden geconcretiseerd door met de consortia afspraken te ma-ken over een basisniveau waaraan alle projecten minimaal moeten voldoen. Daar-naast kunnen per vernieuwingsgebied specifieke afspraken gemaakt worden dieleiden tot een extra duurzaamheidsgehalte.

Uitwerking en verdere concretisering van het thema duurzaamheid zal groten-deels plaatsvinden per vernieuwingsgebied. Hiervoor zal op basis van een verken-nende studie naar duurzaamheid en ecologie een ambitieniveau per gebied wor-den vastgesteld in de Nota van uitgangspunten.

VoorbeeldprojectenOm het samenwerkingsproces met consortia te stimuleren, mogelijkheden te la-ten zien en om (locatie)specifieke kansen te benutten zal er een aantal voorbeeld-projecten worden aangewezen.


Organisatie

5


5.0 Inleiding

Het gehele werkgebied van ParkStad is een zgn. ontwikkelingsgebied; in Amster-dam zijn ook Noord en Zuidoost als ontwikkelingsgebied aangewezen.

De vernieuwingsgebieden worden omschreven in Hoofdstuk 7. Het zijn de territo-riale eenheden waar de gebiedsgerichte vernieuwing plaatsvindt, zoals bijv. hetZuid-West Kwadrant en Buurt 9, maar soms ook nog in kleinere gebieden.

Naast de vernieuwingsgebieden kunnen er ook nog themagerichte projecten zijn:dat zijn onderwerpen die op het niveau van geheel ParkStad aan de orde zijn enzich niet zo gemakkelijk gebiedsgericht laten oppakken (denk bijv. aan voorzienin-gen voor ouderen en afspraken over de structuur van de detailhandel).

De organisatie van de vernieuwing komt in dit hoofdstuk als volgt aan de orde:a Interne organisatie van de overheidb De overheid en andere partijen met als deelonderwerpen:

– de rol van de verschillende betrokken partijen. – de afspraken over het programma en de fasering– afstemming tussen hoofdlijnen en vernieuwingsgebieden / projecten– de organisatie op vernieuwingsgebied / projectniveau

c Betrokkenheid van de bewoners en gebruikers.

5.1 De overheid intern

Hier gaat het om de relatie tussen centrale stad en stadsdelen en die van de stads-delen onderling.Eén van de centrale doelen die vorig jaar in Richting Nieuw West werd aangekon-digd, was de vereenvoudiging van de ingewikkelde procesgang van vernieu-wingsprojecten tussen de centrale stad en de stadsdelen. Die is het afgelopen jaaruitgewerkt.

5.1.1 Verhouding centrale stad - stadsdelen

In de nieuwe opzet is de centrale stad verantwoordelijk voor de regie van de ver-nieuwing op stedelijk niveau; de stadsdelen krijgen een zwaardere rol bij de uit-werking.

De centrale stad maakt de afweging tussen de verschillende ontwikkelingsgebie-den (zoals Noord, Zuidoost en ParkStad) en stelt de hoofdlijnen en uitgangspun-ten vast voor de vernieuwingsoperatie ParkStad. Dat gebeurt in de vorm van een Ontwikkelingsplan: dat is de voorliggende notaRichting ParkStad 2015. Het ontwikkelingsplan bestrijkt een periode van 15 jaar,waarin een uitgewerkt programma wordt opgenomen voor 4 jaar. Dit plan is het ka-der voor de toetsing van beslissingen over de vernieuwingsplannen (Nota’s van Uit-gangspunten nieuwe stijl; zie hierna) voor de vernieuwingsgebieden en themage-richte projecten. Dat is conform de voorstellen in de nota Stedelijke Vernieuwing.De voorbereiding van het ontwikkelingsplan vindt in nauwe samenwerking tussenstadsdelen en centrale stad plaats, waarbij Bureau Parkstad de verbindende scha-kel vormt; het Bestuurlijk Overleg Parkstad op bestuurlijk niveau, projectbureauParkstad op ambtelijk niveau.Het plan kan worden gezien als een lange-termijn contract tussen de betrokkenstadsdelen en de centrale stad, dat is voorbereid in het samenwerkingsverbandBureau Parkstad.

Binnen het ontwikkelingsplan en de daaruit voortvloeiende randvoorwaarden, bereidt het stadsdeel in samenwerking met andere partijen voor elk vernieuwings-gebied een Vernieuwingsplan (een bredere en meer uitgewerkte Nota van Uit-gangspunten) voor. Daarin worden de hoofdlijnen van de voorgenomen vernieu-wingsoperatie voor dat gebied vastgelegd, zowel beleidsmatig, procesmatig alsfinancieel. Dit plan wordt uiteindelijk vastgesteld door de stadsdeelraad en de gemeente-raad en vormt dan het kader voor het beleid en voor de financiën. Hier treedt een eerste verschil op met de huidige situatie waarin BenW de Notavan Uitgangspunten vaststellen en de gemeenteraad pas in beeld komt als het omde concrete uitwerkingsplannen (de zgn. Fase III - plannen voor een deelgebiedbinnen het grotere vernieuwingsgebied) gaat. In de nieuwe opzet gaat het dus andersom: de gemeenteraad gaat over de hoofd-lijnen (vergelijkbaar met huidige Fase II of Nota van Uitgangspunten) en de uitwer-kingen (huidige Fase III) worden nu geheel een zaak van het stadsdeel, uiteraardzolang ze passen binnen de door de gemeenteraad vastgestelde hoofdlijnen.

Het vernieuwingplan wijkt op een paar onderdelen af van de huidige Nota van Uit-gangspunten (NvU) die in het kader van het zgn. Plaberum wordt gebruikt. De be-langrijkste verschillen zijn:

• Het vernieuwingplan is verder uitgewerkt dan de NvU, omdat de kaders anders tealgemeen en te vaag zouden blijven. Dat geldt zeker voor de financiële raming dieonderdeel van deze nota uitmaakt (zie ook verderop Hoofdstuk 6 - Geld).

• Zij omvat het brede terrein van vernieuwing: dus naast de stedelijke vernieuwingkrijgen ook de sociale en economische vernieuwing hun plek in het Vernieuwings-plan.

Het bovenstaande voorstel houdt in dat de centrale stad via het ontwikkelingsplanen de vernieuwingsplannen de vernieuwing over de volle breedte stuurt en facili-teert. Ambtelijk wordt daar nu in voorzien door de opzet van Bureau Parkstad en de in-stelling van een breed samengesteld Toetsteam Parkstad (zie hierna). Als voorpor-taal voor de formele bestuurlijke behandeling in de centrale stad treedt in de nieu-we opzet de zgn. Bestuurlijke Regiegroep GSB op die het Ontwikkelingsplanmarginaal toetst. Dat wil zeggen dat zij niet nog eens de beoordeling die al in hetBestuurlijk Overleg Parkstad is gedaan door de wethouders van de centrale stadoverdoet, maar hier met name toetst in relatie met andere plannen in de stad.

Het vernieuwingsplan geldt na goedkeuring in de stadsdeelraad en de gemeente-raad als kader voor de verdere uitwerking van projecten binnen het vernieuwings-gebied of thema.

De Uitwerkingsplannen (in termen van Plaberum: Fase III besluiten) worden in denieuwe opzet een zaak van de stadsdelen en de partners waarmee zij zich in hetvernieuwingsgebied hebben verbonden. Wat de overheid betreft is het stadsdeelhier de leidende partij: de uitwerkingen worden vastgesteld door het stadsdeel.De uitwerkingsplannen moeten passen in het kader van het vernieuwingsplan; destadsdelen zorgen voor een jaarlijkse voortgangsinformatie en verantwoordingzodat steeds kan worden gezien hoe de Uitwerkingsplannen zich verhouden totde vastgestelde Vernieuwingsplannen.

5.1.2 Toetsing en verantwoording

De nieuwe opzet heeft ook gevolgen voor de manier waarop de planproducten(dus vernieuwingsplannen en uitwerkingplannen) worden getoetst c.q. de manierwaarop verantwoording moet worden afgelegd.

Daarbij wordt aangesloten op de vereenvoudiging die het afgelopen jaar is door-gevoerd met de instelling van het zgn. Toetsteam Parkstad. Dat toetsteam draagtzorg voor een gecoördineerde ambtelijke toetsing en advisering door de stedelij-ke diensten/afdelingen van de planproducten die ter goedkeuring de wethouder,het college of de gemeenteraad gaan.In de nieuwe opzet zal dit Toetsteam (eventueel aangevuld met afgevaardigdenvan het Stimuleringsfonds) het vernieuwingsplan toetsen.De toetsing zelf moet gebaseerd zijn op de randvoorwaarden die voor het be-treffende vernieuwingsgebied zijn vastgesteld in het Bestuurlijk Overleg Park-stad. In die zin wordt de toetsing voorspelbaarder dan nu het geval is, omdat eendergelijk kader nu vaak ontbreekt .

Bij de uitwerkingsplannen wordt de rol van het stadsdeel veel zwaarder: zij steltzelf de Uitwerkingsplannen vast. Het Toetsteam vervult hier ook een rol, maar ad-viseert nu het stadsdeel i.p.v. het BOP. Bij die grotere zelfstandigheid hoort een re-gelmatige verantwoording: jaarlijks stelt het stadsdeel een verslag op over devoortgang en het verloop van alle vernieuwingsprojecten die onderhanden zijn.Op basis van deze verslagen rapporteert het Toetsteam Parkstad het BestuurlijkOverleg Parkstad over de voortgang.De toetsings- en belsluitvormingsprocedure wordt schematisch weergegeven inHoofdstuk 7.

88 O R G A N I S A T I E • 5

5.1.3 De stadsdelen onderling

De bovengenoemde afspraken houden in dat de 4 betrokken stadsdelen binnenhet met de centrale stad afgesproken kader de ruimte krijgen voor invulling en uit-werking van het vastgestelde ontwikkelingsplan c.q. vernieuwingsplan.

Dat betekent dat de centrale stad een stap terug kan doen en een positie kan inne-men die lijkt op de twee andere ontwikkelingsgebieden (Noord en Zuidoost) waarmaar één stadsdeel is ingesteld.

De samenwerking tussen de stadsdelen in Bureau Parkstad is gericht op de bredevernieuwing van de Westelijke Tuinsteden. Ook voordat Bureau Parkstad tot standkwam, werd al op verschillende terreinen samengewerkt die nu onder de vernieu-wing worden begrepen. Denk bijv. aan de Stuurgroep Topscore en de StuurgroepJeugd West / Nieuw West. Die samenwerkingsverbanden blijven gewoon bestaan; in deze gevallen beperktde rol van het Bureau Parkstad zich tot het bieden van een overzicht in de verschil-lende vernieuwingsactiviteiten.

5.2 De overheid en andere partijen

De vernieuwing kan alleen slagen als de vele andere betrokken partijen daar eenbijdrage aan leveren. De rol van de overheid is in dat proces veel minder overheer-send geworden.

De overheid heeft bij de vernieuwing een dubbelrol.a Procesmanager

Als het gaat om haar politiek-bestuurlijke taak dan is de rol van de overheid bij devernieuwing die van de procesmanager. Zij zorgt dat partijen met elkaar in contactkomen, legt verbindingen, zorgt dat er één samenhangende visie komt en facili-teert de uitvoering waar nodig. Deze rol is voor de Westelijke Tuinsteden bij Bu-reau Parkstad gelegd; bestuurlijk bij het Bestuurlijk Overleg Parkstad, ambtelijk bijprojectbureau Parkstad.

b Partij Daarnaast is de overheid één van de partijen die een inhoudelijke bijdrage moet le-veren. Zij moet zorgen dat de openbare ruimte wordt heringericht, zij heeft degrond in eigendom, zij moet de openbare orde en sociale veiligheid waarborgen,enz. Deze rollen zijn over verschillende bestuurlijke lagen en sectoren verdeeld.

5.2.1 De partijen in de vernieuwing

Vanuit de eerste rol heeft de overheid tot taak om de bij de vernieuwing betrokkenpartijen bij elkaar te brengen, al zal dat in een aantal gevallen door die partijen zelfal gebeuren.Naast de overheid zijn bij de brede vernieuwingsaanpak volgende partijen van be-lang:

BewonersBewoners hebben zich op het niveau van ParkStad verenigd in het Samenwer-kingsverband van de bewonersorganisaties in de Westelijke Tuinsteden en Thuis ineigen Toekomst. Op het niveau van de vernieuwingsgebieden wordt de betrok-kenheid van de bewoners door de projectorganisatie gewaarborgd. Zie verder pa-ragraaf 5.3

CorporatiesDe 14 woningcorporaties in ParkStad hebben zich gegroepeerd in 3 consortia, diezich een veel bredere taak gesteld dan tot nu toe gebruikelijk was. De stedelijke


vernieuwing in de meest brede zin met een duidelijk oog voor de sociale aspecten.Zij hebben de afgelopen tijd een gezamenlijke visie ontwikkeld op de vernieuwingvan de Westelijke Tuinsteden; mede op basis daarvan zijn nu gezamenlijke voor-stellen geformuleerd die in deze nota zijn verwerkt.

Overige marktpartijen / investeerders• Veel verschillende organisaties en instellingen die actief zijn op het terrein van de

ouderen, van eigenaren tot beheerder en van bouwers tot zorgkantoor, hebbenzich gebundeld en zullen nog dit jaar een uitgewerkt programma voor woonzorg-voorzieningen voor ouderen presenteren, dat gekoppeld is aan de vernieuwings-gebieden.

• Een aantal grote ondernemingen (waaronder Albert Heijn, Randstad, Rabobanken Bouwfonds) heeft zich verenigd in het Overleg Platform Stedelijke Vernieu-wing (OPS) met het uitdrukkelijke doel een bijdrage te leveren aan de vernieu-wingsoperatie in na-oorlogse wijken.

• Bij de opstelling van de zgn. Detailhandelsvisie is nauw samengewerkt tussenoverheid, Kamer van Koophandel, MKB-Amsterdam en OPS.

Instellingen• Al voor tot de oprichting van Bureau Parkstad is de Stuurgroep Jeugd West /

Nieuw West ingesteld om de positie van de jeugd in ParkStad te verbeteren.Daarin werken centrale stad, stadsdelen samen met politie, justitie en de vele in-stellingen en organisaties op dit terrein. Om ambtelijk een zo goed mogelijke af-stemming te bereiken is dit projectbureau op hetzelfde adres gehuisvest als Bu-reau Parkstad.

• Bij het thema Ouderen wordt naast de consortia samengewerkt met instellingenvan ouderenzorg, welzijnsinstellingen en het zorgkantoor (ZAO).

• Onderwijsvoorzieningen spelen een belangrijke rol bij de sociale vernieuwing, bij-voorbeeld bij het realiseren van brede scholen (bundeling van onderwijs- en wel-zijnsvoorzieningen).

• Overige voorzieningen. Tal van instellingen op het gebied van gezondheidszorg,hulpverlening en cultuur zullen betrokken zijn bij de vernieuwing.

Organisatie van samenwerking en afstemming op hoofdlijnenJuist de breedte van de vernieuwing maakt het onmogelijk alle partijen in éénoverkoepelend organisatiemodel onder te brengen. Een verdeling naar sectorenen werkgebieden is noodzakelijk.De vele partijen vormen een ingewikkeld netwerk, waarbij de overheid zich tot

taak stelt het proces zoveel mogelijk te managen, maar gelukkig weten steedsmeer partijen elkaar ook zonder overheidsbemoeienis te vinden.

Zo komt er bijvoorbeeld een ‘Ontwikkelingsraad Economische Vernieuwing’, waar-in onder voorzitterschap van de Kamer van Koophandel, ideeën en initiatieven voorde economische vernieuwing worden ontwikkeld.

De komende periode zal het accent in de samenwerking verschuiven van visievor-ming en hoofdlijnen op het niveau van ParkStad naar de vernieuwingsgebieden.Coördinatie en facilitering van de uitvoering worden dan belangrijker.

5.2.2 Planning en fasering

Het afgelopen jaar is op alle terreinen van de vernieuwing gewerkt aan planning enfasering van de vernieuwingsactiviteiten. De gebiedsgerichte vernieuwing heeft daarbij centraal gestaan en daarbinnen isde uitwerking op het terrein van de stedelijke vernieuwing het verst; de program-ma’s voor de economische vernieuwing zijn daar ten dele in verwerkt.Daarnaast ligt er een ontwikkelingsprogramma voor de sociale vernieuwing voorde komende 4 jaar, waarin alle initiatieven van de stadsdelen zijn opgenomen. Datkwam al in Hoofdstuk 4 aan de orde.

Het faseringsvoorstel (zie voor de uitwerking Hoofdstuk 7) voor de gebiedsgerich-te vernieuwing is een gezamenlijk voorstel van Consortia en Bureau Parkstad.

Kritische succesfactoren voor het faseringsvoorstel zijn:• Geld: wat kan de stad en wat kunnen andere partijen bijdragen aan de onrenda-

bele toppen van de ingrepen. Dat punt wordt uitgewerkt in Hoofdstuk 6.• Organisatiekracht: wat kunnen we aan planvoorbereiding en planuitvoering aan.

Op dat punt is de conclusie dat met extra inzet van middelen voor de projector-ganisatie en ondersteuning van de stadsdelen.

• Herhuisvesting: wat is de maximale omvang van de herhuisvesting, gegeven hetuitgangspunt dat iedereen binnen ParkStad geherhuisvest moet kunnen worden.In Hoofdstuk 4 hebben we aangegeven dat die garantie mogelijk blijft.

90 O R G A N I S A T I E • 5

5.2.3 Afstemming tussen hoofdlijnen en vernieuwingsgebieden.

De visie en afspraken op hoofdlijnen van het ontwikkelingsplan moeten wordenvertaald naar de vernieuwingsgebieden en/of de thematische projecten. Boven-dien geldt voor de gemeente ‘intern’ dat het stellen van randvoorwaarden voorvernieuwingsgebieden noodzakelijk is voor een behoorlijk toetsingsproces.

Omdat de meeste partijen op twee of drie niveaus werken (d.w.z. stad, ParkStaden vernieuwingsgebied/project) zullen er afspraken moeten worden gemaakt hoede randvoorwaarden voor vernieuwingsgebieden tot stand komen.Ons voorstel is om dat steeds in wisselwerking te doen tussen de opdrachtgeven-de partijen op het niveau van een vernieuwingsgebied of project en degenen diede hoofdlijnen vaststellen. Die randvoorwaarden worden aan het begin van het proces beperkt tot de alge-meen geldende en de randvoorwaarden die van meet af aan duidelijk zijn te for-muleren. Daarna kan verdere verfijning en aanvulling volgen. Ook hier geldt: in derandvoorwaarden moet voldoende ruimte zitten om te manoeuvreren.Op korte termijn zijn randvoorwaarden voor de vernieuwingsgebieden te geven,die voortvloeien uit de hoofdlijnen. Een nadere uitwerking van de randvoorwaar-den voor de vernieuwingsgebieden is te vinden in Hoofdstuk 7.

5.2.4 Organisatie in vernieuwingsgebieden

Het afgelopen jaar zijn nadere voorstellen uitgewerkt voor de organisatie op hetniveau van de vernieuwingsgebieden.

Stedelijke vernieuwingGezien de centrale positie die de consortia innemen in de meeste vernieuwingsge-bieden, was het van belang eerst met hen tot overeenstemming te komen. Op deachtergrond speelde ook de nieuwe afspraken mee zoals die worden voorgesteldin het Aanvullend Erfpachtconvenant met de corporaties, dat op stedelijk niveauzal worden vastgesteld.

De afspraken met de consortia in ParkStad zijn vastgelegd het zgn. Contractmo-del en later nog uitgewerkt in de het gezamenlijke programma.

Belangrijkste gemaakte afspraken zijn:• Het accent van de samenwerking tussen overheid en consortia ligt op het niveau

van ParkStad en op het niveau van de afzonderlijke vernieuwingsgebieden. Opdie beide niveaus worden de visies, programma’s en plannen contractueel over-eengekomen.

• Vooraf worden de randvoorwaarden voor de vernieuwingsgebieden bepaald opeen hoger schaalniveau in het ontwikkelingsplan voor ParkStad. Er wordt ook eenfinancieel kader voor elke vernieuwingsplan vastgesteld. Dit plan en de bijbeho-rende afspraken worden verwerkt in een contractstuk tussen partijen.

• Wanneer de kaders voor een vernieuwingsgebied in het door de gemeenteraadvastgestelde vernieuwingsplan zijn vastgelegd, kan er verder binnen de grenzenvan het vernieuwingsgebied worden geoptimaliseerd. Dat wil zeggen dat plussenen minnen die later bij de uitwerking naar voren komen binnen het gebied: plus-sen mogen worden herbesteed, minnen moeten binnen het gebied worden op-gevangen.

• De organisatie kan per vernieuwingsgebied verschillend worden opgezet, dat iseen zaak tussen de betrokken partijen (in elk geval het stadsdeel en de consortia,maar mogelijk ook andere partijen).

• Afspraken tussen partijen worden per vernieuwingsgebied na de vaststelling vanhet vernieuwingsplan contractueel vastgelegd.

• Er blijft een gescheiden financiële huishouding van overheid en consortia, maar eris over en weer een open boekhouding. Dus men weet van elkaars plussen en min-nen en daarover kunnen zowel op het niveau ParkStad als op het vernieuwingsge-bied afspraken worden gemaakt. N.B. Op dit onderdeel is er verschil van inzicht als het gaat om de grondordeningin het vernieuwingsgebied. De consortia staan één vooraf vastgesteld regiemvoor de grondprijzen binnen het vernieuwingsgebied voor, de overheid houdtvast aan het onderscheid tussen ‘convenantsgebieden’ (lees: grond die in erfpachtis bij de consortia) en grond die in eigendom is van de gemeente.

Uit de omschrijving blijkt al dat de consortia niet de enige partijen zullen zijn dieeen rol spelen in het proces van stedelijke vernieuwing. Zij hebben in elk geval eencentrale positie in al die gebieden waar zij het overgrote deel van het vastgoed ineigendom en beheer hebben. Dat neemt niet weg dat gezien de omvang en ingrij-pendheid van de vernieuwing de betrokkenheid van marktpartijen (beleggers enontwikkelaars) noodzakelijk is.In andere gebieden kunnen ook andere partijen een voortrekkersrol vervullen, alzal steeds worden afgewogen of de betrokkenheid van de consortia geen groterevoordelen biedt.


De sociale en economische vernieuwingIn het voorgaande is al aangegeven dat de sociale en economische vernieuwing inveel gevallen niet gebiedsgericht plaatsvindt, maar eerder themagericht.De inspanningen op het gebied van de economische vernieuwing zijn vooral voor-waardenscheppend voor vestiging van bedrijven en begeleiding van onderne-mers. De uitwerking in de vernieuwingsgebieden is vooral een overheidsaangele-genheid. In gevallen dat van tevoren de investeerder bekend is wordt uiteraard alreeds in de planvorming samengewerkt. Bij planvorming worden de Kamer vanKoophandel, MKB en de locale ondernemersorganisaties betrokken.

Voor de sociale vernieuwing ligt er nu een Ontwikkelingsprogramma voor de ko-mende 4 jaar. Daarnaast is een onderzoek gestart naar de behoefte aan welzijns-voorzieningen die op de langere termijn, gezien de veranderende bevolkingssa-menstelling, noodzakelijk zijn. Ook dat zal moeten worden vertaald naar devernieuwingsgebieden.In de eerste voorbesprekingen voor de nieuwe gebieden zijn daarvoor de eerstestappen gezet.

Op beide terreinen leiden de verschillende initiatieven dus tot nieuwe of te ver-nieuwen gebouwen: dat kan een brede school zijn, een bedrijfsverzamelgebouw,een kantoor of een heel winkelcentrum. Om die reden is het van groot belang datde vernieuwingsactiviteiten die leiden tot bouw of verbouw, in een zo vroeg mo-gelijk stadium worden gekoppeld aan de plannen voor de vernieuwingsgebieden.Organisatorisch moet de koppeling met de gebiedsgerichte aanpak zijn vervolgkrijgen in de projectorganisaties van de vernieuwingsgebieden. Daar is de eersteaanzet voor gegeven met het vrijmaken van een beperkt budget voor projectlei-ders sociale vernieuwing en deelname van medewerkers Economische Zaken inprojectgroepen. In de komende maanden moeten deze voorstellen verder wor-den uitgewerkt, zodat sprake is van een volwaardige deelname van partijen die desociale vernieuwing moeten dragen.

Ook wordt er een ‘Stuurgroep Sociaal Investeringsprogramma’ ingesteld dievoortgang van het sociaal investeringsprogramma zal gaan bewaken. De stuur-groep bestaat uit projectleiders van de stadsdelen die verantwoordelijk zijn voorde uitvoering van het programma.

Wanneer sprake is van omvangrijke betrokkenheid van bedrijven of instellingenop deze terreinen ligt het voor de hand deze in de projectorganisatie voor het ver-nieuwingsgebied op te nemen.

5.3 Betrokkenheid van bewoners

De betrokkenheid van de bewoners bij de vernieuwing speelt zich af op twee ni-veaus. In de eerste plaats het niveau van ParkStad waar de hoofdlijnen worden bepaald.Die hebben natuurlijk gevolg voor de vernieuwingsgebieden en projecten: er wor-den immers randvoorwaarden meegegeven.In de tweede plaats op het niveau van vernieuwingsgebieden zelf. Op dat punt zijnde afgelopen jaren uitgebreid ervaringen opgedaan en is er inmiddels een praktijkgevormd die naar de mening van bewoners en betrokken partijen naar tevreden-heid verloopt.

Betrokkenheid bewoners bij voortraject. Wat de betrokkenheid van bewoners bij de hoofdlijnen betreft, is in de eersteplaats gekozen voor een aanpak, waarbij niet zozeer het verkrijgen van draagvlaken inspraak voorop staat, maar het verzamelen van reacties en ideeën.

Het afgelopen jaar is in dat verband overleg geweest met twee bewonersorgani-saties die zich op het niveau van ParkStad hebben georganiseerd, te weten het‘Samenwerkingsverband van bewonersorganisaties in de Westelijke Tuinsteden’en ‘Thuis in eigen Toekomst’ waarin vertegenwoordigers van de Marokkaanse enTurkse gemeenschap zich hebben georganiseerd.

92 O R G A N I S A T I E • 5

Op basis van een werkplan hebben zij financiële ondersteuning gekregen om deterugkoppeling naar bewoners mogelijk te maken.In Hoofdstuk 2.4 is aangegeven op welke manier dat is gebeurd en in bijlage 1staan de opvattingen van de bewonersorganisaties over de verschillende onder-werpen die in deze nota aan de orde komen.

Eerder werd al opgemerkt dat na de vaststelling van het kader en de hoofdlijnende activiteiten op het niveau van ParkStad zullen afnemen; zolang dat proces nogloopt zullen de bewonersorganisaties op dezelfde manier bij de planvoorberei-ding worden betrokken.

InspraakprocedureHet bovenstaande neemt niet weg dat de partners binnen Bureau Parkstad ook deofficiële inspraakprocedure op de dit rapport gezamenlijk organiseren. Dezekeer zal dat gaan in de vorm van een uitgebreide informatieronde (zowel schrifte-lijk als mondeling) gevolgd door een afsluitende inspraakbijeenkomst in de Meer-vaart.

In het Communicatieplan wordt aangegeven op welke manier bewoners regelma-tig geïnformeerd zullen worden over de voortgang van hoofdlijnen en plannen.


Geld

6

6.0 Inleiding

In dit hoofdstuk wordt het financiële kader voor de vernieuwing geschetst enwordt ook een eerste globale kostenraming gegeven van enkele belangrijke on-derdelen van het vernieuwingsprogramma. Deze raming heeft in dit stadium al-leen tot doel om het voorgestelde programma op haalbaarheid te toetsen. Beslissingen over financiële kaders zijn bij de vaststelling van dit ontwikkelings-plan nog niet aan de orde; pas bij de vaststelling van een Vernieuwingsplan vooreen gebied wordt een akkoord voor een financieel kader gevraagd.

Voor de stedelijke vernieuwing ligt er een raming voor het complete programmatot en met 2015. Voor de sociale vernieuwing ligt er met het Sociaal Ontwikkelingsprogramma eenbegroting voor de eerste 4 jaar.Op het terrein van de economische vernieuwing lopen de investeringen maar inbeperkte mate via de overheid. Voor zover dat het geval is, zijn deze opgenomenbij de betreffende paragraaf.

Wanneer in een later stadium wel financiële kaders moeten worden vastgesteld,zal dat voor de Vernieuwingsgebieden over de volle breedte moeten gebeuren,dus op alle terreinen van de vernieuwing. Daarbij zal het probleem van de verkokerde toekenning van middelen moetenworden ondervangen. Alleen op die manier kan worden gewaarborgd dat ookdaadwerkelijk van een samenhangende vernieuwing kan worden gesproken.

In dit hoofdstuk komen eerst de 3 pijlers van de vernieuwing aan bod, daarna apartaandacht voor de ‘Projectvoorbereidingskosten’ en de kosten van ‘Communicatieen Participatie’.

6.1 De stedelijke vernieuwing

6.1.1 Het financiële kader

Op het terrein van de stedelijke vernieuwing richten wij ons met name op de ver-nieuwingsgebieden en de hoofdinfrastructuur voor zover die direct samenhangtmet het vernieuwingsprogramma. Hieronder gaan we achtereenvolgens op dezeonderdelen in. De vernieuwingsgebieden worden in Hoofdstuk 7 omschreven en op kaart gezet.Overige ontwikkellocaties binnen de grenzen van ParkStad, zoals bijvoorbeeld debedrijventerreinen Lutkemeer en Riekerpolder, blijven buiten beschouwing.

A Vernieuwingsgebieden in ParkStad

Het programma van de stedelijke vernieuwing voor de vernieuwingsgebiedenomvat de fysiek-ruimtelijke maatregelen die betrekking op woningen, kantoren,bedrijven, verwerving van terreinen en openbare ruimte. Ook kunnen gebouwdevoorzieningen in de sociale sfeer hier onder vallen.

Nieuw is dat alle vernieuwingsmaatregelen in een gebied in zijn totaliteit wordengeraamd om ervoor te zorgen dat de planvorming steeds in onderlinge samen-hang plaatsvindt. Daarbij blijft het uitgangspunt bestaan dat elke partij zijn eigenbaten en lasten houdt: er is dus geen sprake van één gebiedsexploitatie. Verdergaande afspraken waarbij ook andere partijen (consortia, marktpartijen) inéén gebiedsexploitatie van het vernieuwingsgebied worden opgenomen, is mo-gelijk; daarvoor is goedkeuring door de gemeenteraad nodig. In het stadsdeelSlotervaart /Overtoomse Veld wordt op dit moment over zo’n variant nagedacht.

Binnen de gemeentelijke boekhouding komt er voor de stedelijke vernieuwingvan een vernieuwingsgebied één exploitatie: dat wil zeggen dat alle baten en las-ten binnen het gebied worden ingeboekt, voorzover zij althans niet tot de hoofd-infrastructuur behoren (zie hierna). Grote voordeel daarvan is dat een veel beteresamenhang kan worden aangebracht in het programma en dat gebiedsgerichtesturing mogelijk wordt.Dat is een breuk met de huidige gang van zaken, waarbij zowel baten als lasten viaverschillende circuits van de centrale stad worden geleid. Zo worden bijvoorbeeldde grondopbrengsten voor commercieel vastgoed in een vernieuwingsgebied nu


eerst gestort in het Vereveningsfonds. Als er in hetzelfde vernieuwingsgebied eentekort is op de kosten van herinrichting van de woonomgeving moet voor de dek-king een beroep worden gedaan op het Stimuleringsfonds of soms weer datzelfdeVereveningsfonds. In de nieuwe gebiedsgewijze benadering, zoals die in Hoofd-stuk 5 is omschreven wordt, aan dat rondpompen een eind gemaakt en wordt pergebied de balans opgemaakt. Is het saldo negatief dan volgt voor dat deel dek-king uit één van de beschikbare fondsen, is het positief dan kan afroming plaats-vinden.

Aan de gemeentelijke kant is dekking van deze tekorten mogelijk uit het Stimule-ringsfonds, het ISV en het Vereveningsfonds. Op dit moment wordt door de commissie Stimuleringsfonds bekeken op welkemanier eventuele aanvragen moeten worden beoordeeld en hoe toekenningmoet plaatsvinden. Vaststelling van de bijdrage is een zaak van de gemeenteraadop voorstel van het adviesorgaan van het Stimuleringsfonds. Wat wel vaststaat is dat de gelden uit dit fonds (dat nu wordt gevoed uit gelden dievoortvloeien uit het nieuwe erfpachtconvenant) de komende jaren geheel zullenworden ingezet in de drie ontwikkelingsgebieden Noord, Zuidoost en ParkStad.

De overheid internIn Hoofdstuk 5 is het voorstel al aan de orde geweest om de verhoudingen tussende centrale stad en de stadsdelen op een aantal punten te veranderen. Dat heeftook gevolgen voor de financiële verhoudingen en verantwoordelijkheden.

De nieuwe situatie ziet er als volgt uit: • De gemeenteraad stelt met het besluit over het Ontwikkelingsplan vast dat bij

uitvoering van het vastgestelde programma de komende 4 jaar in beginsel op hetgeraamde bedrag mag worden gerekend, mits dat per Vernieuwingsgebied ofthemaproject wordt onderbouwd. Tevens gaat zij akkoord met de hoofdlijnen vanhet lange-termijnprogramma, maar de financiële paragraaf neemt zij deze eerstekeer nog voor kennisgeving aan. In een volgende versie, als meer ervaring is op-gedaan met de Vernieuwingsgebieden en de nieuwe aanpak, wordt ernaar ge-streefd steeds voor 4 jaar een financieel kader vast te stellen.

• Op basis van een Vernieuwingsplan (de Nota van Uitgangspunten nieuwe stijlvoor een vernieuwingsgebied) neemt de gemeenteraad een besluit over het fi-nanciële kader voor het vernieuwingsprogramma in dat gebied. Dat is een besluitdat zich uitstrekt over een langere periode (maximaal 15 jaar), omdat anders geeninvesteringsbeslissingen op langere termijn kunnen worden genomen.

• Het stadsdeel besluit binnen de kaders van het goedgekeurde vernieuwingsplan

over de zogenaamde Uitwerkingsplannen: plannen voor een deelgebied binnenhet vernieuwingsgebied.

• Er wordt pas betaald als er daadwerkelijk wordt geïnvesteerd (verwerving, verbe-tering van de woonomgeving, etc); dat gebeurt op basis van een jaarlijkse ver-antwoording van het stadsdeel over de vernieuwingsoperatie.

Er zijn een paar belangrijke randvoorwaarden voor het slagen van de nieuwe stu-ring op hoofdlijnen door de centrale stad en de nieuwe verantwoordelijkhedenvoor de stadsdelen:

• een zelfde wijze van begroten toe te passen waarbij wordt gewerkt met vaste ken-getallen en normen waar dat mogelijk is. Dat is m.n. nodig voor de vaststelling vande financiële kaders die bij het vernieuwingsplan horen.

• door minimaal op niveau ParkStad (maar bij voorkeur stedelijk) zorg te dragen vooreen goede, uniforme projectadministratie per project en per stadsdeel. Dezevormt de basis voor verantwoording en afrekening.

• de jaarlijkse verantwoording voor de voortgang door Bureau Parkstad te laten or-ganiseren op basis van datgene wat de stadsdelen aanleveren. Deze moet aanslui-ten op de centraal-stedelijke monitoring en verantwoording.

• een gedegen invoeringstraject om de overgang zo soepel mogelijk te laten verlo-pen.

De overheid en externe partijenCorporaties/consortiaDe twee voornaamste partijen op het terrein van de stedelijke vernieuwing zijn deconsortia van woningcorporaties en de overheid: zij zijn de eigenaren van het on-roerend goed en tegelijk als beheerders verantwoordelijk naar de bewoners c.q.de burgers.

Aan de sterke financiële vervlechting tussen deze beide partijen is een eind geko-men nu de centrale stad geen subsidies meer verstrekt aan corporaties ter dek-king van onrendabele toppen in de sociale huursector. Het besluit om niet meer te subsidiëren wordt gecompenseerd door het recht watde corporaties nu krijgen om op eigen erfpachtgrond ook woningen te bouwen inde koopsfeer. Daarvoor hoeft niet de marktprijs voor de grond betaald te worden,zodat er een batig saldo ontstaat dat kan worden ingezet om de tekorten te dek-

96 G E L D • 6

ken die ontstaan in de sociale huursector.Bovendien wordt straks in het aanvullend erfpachtconvenant geregeld dat zijdaarnaast ook het zgn. primaat krijgen als het gaat om woningbouw op locatiesdie zij niet in erfpacht hebben, maar die wel in een gebied liggen waar de corpora-ties overwegend eigenaar zijn.De enige subsidiemogelijkheid die nog bestaat, is die uit het al genoemde Stimu-leringsfonds. Voor het overige geldt wat hierboven al stond over de gescheiden boekhouding:corporaties/consortia en gemeente hebben elk hun eigen baten en lasten. Vereve-ning vindt niet plaats.

B MarktpartijenDe inschakeling van marktpartijen als ontwikkelaars en beleggers is één van derandvoorwaarden voor het welslagen van de omvangrijke vernieuwingsoperatie.Ook bij de huidige voorbeeldprojecten vervullen zij al een rol.Het komende half jaar zal, voor de vernieuwingsgebieden in samenspraak met deconsortia van corporaties, worden nagegaan onder welke randvoorwaarden ookmarktpartijen structureel kunnen worden betrokken bij de voorbereiding en uit-voering van de vernieuwing. In beginsel zullen deze afspraken per vernieuwingsgebied door de daar reeds be-trokken partijen worden gemaakt, al is het gewenst om op het niveau van ParkStadte zorgen voor de nodige afstemming.

B Hoofdinfrastructuur

Het gaat hier om ingrepen die het niveau van een vernieuwingsgebied, een stads-deel of zelfs geheel ParkStad overstijgen. Daarbinnen maken we nog nader eenonderscheid naar:

• Hoofdinfrastructuur op stedelijk/regionaal niveau, maar wel van belang voorParkStad.Hier gaat het dan bijv. om de aanleg van de Oost-Westlijn, de Westrandweg, aan-passing van de A10, enz. Die zijn van groot belang voor de vernieuwing, maar ze ko-men daar niet uit voort. Besluitvorming ligt op stedelijk of rijksniveau. We noemenze hier omdat ze een belangrijke randvoorwaarde vormen voor de vernieuwing.

• Hoofdinfrastructuur op het niveau van ParkStad . Hier gaat het om aanpassingenvan het hoofdnet auto, fiets, hoofdgroenstructuur die wel worden ingezet vanuitde vernieuwing van ParkStad. Voor deze laatste posten hebben we een globaleraming opgenomen. Deze aanpassingen kunnen ook onderdeel zijn van de plan-vorming binnen de vernieuwingsgebieden. Voorbeelden zijn: – oplossen van knelpunten, maken van nieuwe verbindingen en knooppunten in

hoofdwegennet; – aanleg en verbetering van sluizen en verbreden, uitdiepen en creëren van nieu-

we waterverbindingen, nieuwe bruggen, waterplekken etc.;– bijv. grootschalig onderhoud plus, herplant volwassen bomen, duurzame voor-

zieningen, realisering van het econet, verplaatsing sportvelden, etc.;– bijv. verstedelijken van koppen van de Sloterplas door aanleg kades, duurzame

inrichting, ruimtelijke accenten.

Deze beide soorten ingrepen vinden dekking op stedelijk (soms zelfs rijks-)niveau,ook als ze onderdeel uitmaken van de plannen voor vernieuwingsgebieden. De dekking is vaak specifiek per sector geregeld (van Mobiliteitsfonds, Unafonds,Groenfonds en Gios-gelden tot het Vereveningsfonds).


6.1.2 De kostenraming

Gemeentelijk aandeel Het vernieuwingsprogramma uit Hoofdstuk 4 is globaal doorgerekend, zodat erook al in dit stadium een beeld kan worden gegeven van de kosten en baten van deoperatie tot en met 2015. Dat is gezamenlijk met de consortia gebeurd, zodat ookkan worden beoordeeld welke financiële effecten het programma voor hen heeft.De uitslag moet gezien worden als een globale en voorlopige raming. Zij is be-doeld om te bepalen of het programma ook in financieel opzicht uitvoerbaar is,maar kan nog niet gezien worden als een echte begroting waarover besluitvor-ming kan plaatsvinden. Daarvoor is verdere uitwerking nodig en moet ook eerstmeer ervaring worden opgedaan in de eerste vernieuwingsgebieden.

Het rekenmodel is als volgt opgebouwd:a Vaststellen van afzonderlijke maatregelen

Zowel van het woonprogramma, de herinrichting van de woonomgeving, verwer-vingskosten, beheermaatregelen als de proceskosten. Dat is een vertaling van hetgemeenschappelijke programma van gemeente en consortia voor de vernieu-wingsgebieden, aangevuld met programma’s voor enkele andere locaties en watde gemeente betreft nog aangevuld met een raming van kosten van de verbete-ring van de hoofdinfrastructuur. Daaronder zijn de ParkStad overstijgende maat-regelen alleen P.M. meegenomen: zoals de aanleg van de Westrandweg, verbete-ring van het openbaar vervoer, een Oost-West lijn van de metro, e.d.

b Fasering van de maatregelen in de tijdDe fasering van het programma zoals dat in Hoofdstuk 7 in grote lijnen wordt aan-gegeven is in de tijd gezet; voor de eerste jaren is het al behoorlijk precies, voor deperiode daarna gaat het om schattingen.

c De prijsbepaling van de maatregelenDe gehanteerde prijzen voor kosten en baten zijn gebaseerd op ramingen c.qschattingen. Er is uitgegaan van de kostenramingen van de partij die verantwoor-delijk is voor de te nemen maatregelen, dus van gemeente resp. consortia. Met name waar nog weinig ervaringsgegevens voorhanden zijn, kan de praktijkdie in de eerste vernieuwingsgebieden wordt opgedaan nog tot bijstelling van de-ze ramingen leiden. Zo bezien is dit model de eerste stap op weg naar gebiedsge-richte begroting en monitoring van kosten en baten.

d Parameters voor de berekeningenHier gaat het om aannames voor rentestand, inflatie, e.d.

Toelichting op de tabel en de cijfersIn de tabel op de volgende pagina is de kostenraming opgenomen van de belang-rijkste ingrepen. In de eerste tabel zijn de baten en lasten voor de gemeente opge-nomen. Die is in twee subtotalen onderverdeeld.

Onder subtotaal 1 het saldo van kosten en baten van de gemeentelijke boekhou-ding van de inzet in de vernieuwingsgebieden; ze hebben met name betrekking ophet wonen en de herinrichting van de woonomgeving, maar zoals eerder aangege-ven vallen ook de baten en lasten van commercieel vastgoed eronder. Verder zijn hier de ‘projectvoorbereidingskosten’ ondergebracht (zie daarvoor

98 G E L D • 6

Programma Stedelijke Vernieuwing ParkStad(saldi per post in miljoenen contant)

Gemeentelijk aandeel

Maatregel 2001- 2005 2001-2015

Renovatie sociale huurwoningen 0 0

Sloop sociale huurwoningen -15 -43

Verkoop sociale huurwoningen 5 21

Bouwrijp maken kavels t.b.v nieuwbouw -10 -40

Nieuwbouw sociale huurwoningen 20 35

Nieuwbouw dure huurwoningen 2 12

Nieuwbouw koopwoningen 252 580

Nieuwbouw bedrijven / kantoren 15 105

Ondergronds parkeren sociale huur 0 0

Ondergronds parkeren dure huur -31 -82

Herinrichting Woonomgeving -124 -440

Verwervingskosten terreinen -102- 186

Projectvoorbereidingskosten (projectmanagement) -23 -58

Kosten bijzonder beheer- 11 -29

Subtotaal 1 -22 -125

Ingrepen ‘grijze’ hoofdinfrastructuur ParkStad -50 -150

Idem Waterstructuur -10 -30

Idem Groenstructuur -7 -20

Idem Openbare ruimte -5 -15

Subtotaal 2 -72 -215

Ingrepen in stedelijke infrastructuur (Westrandweg/metro) P.M. P.M.

Totaal -94 -340

verder 6.4) en de zgn. extra beheerkosten. Deze laatste post heeft betrekking opde kosten die tijdens de vernieuwing moeten worden gemaakt voor extra beveili-ging, schoonmaak e.d. Vaak zijn dat sluitposten die niet worden begroot: wij stel-len voor dit nu tot een vast onderdeel van de vernieuwing te maken.

Onder subtotaal 2 staat het saldo van investeringen in de hoofdinfrastructuur diedirect samenhangen of voortvloeien uit de vernieuwing van ParkStad zelf (zie bo-ven). Onder een apart kopje worden in een p.m. post aangegeven de kosten diegemaakt moeten worden voor de uitvoering van plannen voor de hoofdinfrastruc-tuur die vanuit regionaal of stedelijk niveau worden ingezet.

Het programma voor de eerste 5 jaar (inclusief het lopende jaar 2001) is apart aan-gegeven; daarbij is rekening gehouden met het gegeven dat voor een groot aantalprojecten in de afgelopen periode al financiële voorzieningen zijn getroffen. Hetextra bedrag dat nodig is in de eerste 5 jaar (inclusief het lopende jaar) is om die re-den beperkt, omdat daarvoor de afgelopen periode al subsidie is toegekend.

De cijfers geven aan dat door toepassing van de afspraken uit het nieuwe erf-pachtconvenant een andere situatie is ontstaan. Belangrijkste verschil is dat alleuitgaven voor sloop en nieuwbouw van sociale huurwoningen niet meer bij de ge-meente terechtkomen, maar bij de corporaties. Daar staat tegenover dat zij nu alscompensatie ook koopwoningen mogen bouwen, waarbij hen een veel lageregrondprijs wordt berekend.

Gevoeligheid en risico’sBij de gemeente zijn de belangrijkste kostenposten in de nieuwe situatie de(her)inrichting van de woonomgeving, de verwerving van terreinen en de verbete-ring van de hoofdinfrastructuur. De belangrijkste opbrengst komt uit de grond. Gevoelige posten (d.w.z. posten die in de praktijk nog anders kunnen uitpakkenwanneer we meer zicht hebben op de eerste vernieuwingsplannen) zijn: de ver-wervingkosten, de kosten van herinrichting van de woonomgeving en de kostenvan de hoofdinfrastructuur.De belangrijkste risicofactoren zijn de grondopbrengsten: bij een slechtere situ-atie op de woning- of kantorenmarkt komt de grondprijs onder druk te staan. Ookaan de uitgavenkant zijn tegenvallers mogelijk. Bij het aantrekken van de marktkan de verwerving van grond en opstallen duurder uitvallen. Ook kunnen de bouw-en aanlegkosten stijgen. Het is daarom denkbaar dat bij wisselende marktverhou-dingen tijdelijke of definitieve wijzigingen in het programma moeten worden aan-gebracht.

Aandeel van de corporatiesIn onderstaande tabel is aangegeven wat de consortia van woningcorporaties aankosten en baten hebben begroot. Bij de corporaties zijn de gevoeligste posten de sloopkosten (en wel de hoogtevan de zgn. inbrengwaarde van het te slopen bezit) en de opbrengsten uit de ver-koop. Ook is hier nog onduidelijkheid over enkele fiscale aspecten; dat kan nog toteen toename van het negatieve saldo leiden van ca. 100 miljoen.Verder zijn er dezelfde soort risico’s aan de orde als bij de gemeente. In een dalen-de markt dalende grondopbrengsten of stagnerende afzet; in een stijgende markthogere bouwkosten, terwijl die maar ten dele worden opgevangen door hogereinkomsten, want bij de sociale huur is er een plafond voor de huurhoogte.


Programma Stedelijke Vernieuwing ParkStad (saldi per post in miljoenen contant)

Aandeel Consortia

Maatregel 2001 - 2005 2001 - 2015

Renovatie sociale huurwoningen -35 -87

Sloop sociale huurwoningen -186 -496

Verkoop sociale huurwoningen 164 362

Nieuwbouw sociale huurwoningen -199 -349

Nieuwbouw dure huurwoningen 0 0

Nieuwbouw koopwoningen 217 506

Nieuwbouw bedrijven /kantoren 0 0

Ondergronds parkeren sociale huur -62 -108

Ondergronds parkeren dure huur /koop 0 0

Herinrichting Woonomgeving 0 0

Bouwrijp maken kavels -10 -41

Projectvoorbereidingskosten -23 -58

Kosten bijzonder beheer -12 -29

Totaal -146 -300

6.2 Sociale Vernieuwing

Het vernieuwingsprogramma van de ‘sociale pijler’ is niet gemakkelijk te koppelenaan potentiële dekkingsbronnen. In de eerste plaats is dat programma op zich al verdeeld over een groot aantal sec-toren die elk hun eigen financiële kader kennen. Maar zelfs daarbinnen zijn nogweer allerlei specifieke budgetten en regelingen van toepassing die het opstellenvan een behoorlijk dekkingsplan op termijn belemmeren.Deze ondoorzichtigheid, gecombineerd met de vele ad-hoc regelingen, maakt hetbuitengewoon moeilijk om planmatig te werken, laat staan een goede koppelingte maken met de programma’s in de stedelijke en de economische vernieuwing.

Tot voor kort stond daar tegenover dat er ook vanuit ParkStad nog geen goedoverzicht bestond van alle voornemens en plannen die de betrokken stadsdelenop de verschillende terreinen hebben.Met de opstelling van het Sociaal ontwikkelingsprogramma wordt nu niet alleeneen overzicht geboden van de vele initiatieven op dit terrein, maar kunnen wij nuook laten zien wat uitvoering van dat programma kost en in hoeverre dat binnen denormale middelen kan worden gedekt en waar extra geld nodig is.

Waar wij naar toe willen, is dat de stadsdelen bij de opstelling van hun programmaniet langer zelf rekening hoeven te houden met de steeds wisselende geldstro-men van rijk en centrale stad. Het zou zo moeten zijn dat binnen het samenwer-kingsverband van Bureau Parkstad (waar stadsdelen en centrale stad elkaar tref-fen) de centrale stad zorg draagt voor de goede aansluiting van de plannen enprojecten op de beschikbare geldstromen. Uiteraard kan dat alleen als binnen Bu-reau Parkstad overeenstemming bestaat over de speerpunten van beleid zoals inHoofdstuk 4 opgenomen.

Met het bovenstaande is alleen nog maar de geldstroom binnen de overheid be-sproken. Veel geldstromen op dit terrein lopen nog via geheel andere kanalen. Hetvoert te ver om dat punt hier voor alle speerpunten uit te werken.

We volstaan hier met een voorbeeld op het terrein van ouderen. Daar speelt naast de beschikbaarheid van middelen de afstemming en combinatievan de verschillende (financierings-)regelingen. De centrale stad en het stadsdeelspelen in de financiering maar een beperkte rol: de centrale stad alleen waar hetgaat om subsidies voor de bouw van woonvoorzieningen voor zelfstandig wonen-den (via de lijn van de Stedelijke Vernieuwing) en de exploitatie van woningen in

een beschermde omgeving (WIBO-regeling via de stedelijke Dienst Welzijn). Demiddelen van de stadsdelen beperken zich tot stimuleringsbijdragen en het zoge-naamde flankerend beleid.De centrale stad heeft wel een zware adviesrol richting de zorgverzekeraar inzakede planning van de inzet van voorzieningen die onder de AWBZ vallen. Wat betreftouderen gaat het daarbij vooral om de beschikbare capaciteit van zorgpakketten,verzorgingsplaatsen en verpleeghuisbedden. Doordat Amsterdam ontgrijst staatde zogenaamde intramurale capaciteit voor verpleeg- en verzorgingsplaatsen dekomende tien jaar sterk onder druk.

Kostenraming voor de periode 2001 - 2004In het Sociaal Ontwikkelingsprogramma zijn alle vernieuwingsprojecten die destadsdelen voor de komende 4 jaar op de rol hebben staan opgenomen. De totale uitgaven komen uit op bijna ƒ158 miljoen, exclusief een aantal P.M.-pos-ten. Van dit bedrag staat bijna ƒ 64 miljoen voor dit jaar en ca. 94 miljoen voor deperiode 2002-2004.

De door de stadsdelen reeds toegezegde cofinanciering bedraagt ruim ƒ 81 mil-joen, zodat nog voor ca. ƒ 77 miljoen dekking nodig is. Ruim ƒ 26.5 miljoen in 2001en ruim ƒ 50 miljoen voor de jaren daarna. Deze bedragen zijn exclusief enkelep.m.-posten.

De verdeling van het tekort van 77 miljoen is hieronder op twee manieren weerge-geven:Naar type uitgaven

• miljoen onrendabele toppen van investeringen in gebouwen, inrichting, aanschafmateriaal ed.

• 12 miljoen voor overige eenmalige uitgaven t.b.v. opleiding, onderzoek, begelei-ding, voorlichting, e.d.

• 23 miljoen voor projecten met een structureel karakter: er komt een vervolg bijgebleken succes. Naar thema (zie tabel)

100 G E L D • 6

Raming Sociaal Ontwikkelingsprogramma (2001 t/m 2004)

(in nominale bedragen afgerond op 100.000)

Totaal Gedekt Niet Gedekt

Jongeren 71.000.000 40.300.000 30.700.000

Ouderen 1.970.000 800.000 1.200.000

Integratie 11.300.000 3.500.000 7.800.000

Werkgelegenheid 28.100.000 19.500.000 8.600.000

Veiligheid 5.300.000 2.100.000 3.200.000

Sport 11.000.000 2.700.000 8.300.000

Voorzieningen 29.000.000 12.000.000 17.000.000

Totaal 157.900.000 80.900.000 77.000.000

6.3 Economische vernieuwing

De investeringen in de economische vernieuwing worden voor het overgrote deelgedaan door marktpartijen. Uitgangspunt daarbij is dat deze investeringen renda-bel zijn, zodat financiële ondersteuning van overheidszijde beperkt blijft. Toch zijn er terreinen waar wel financiële ondersteuning van overheidszijde aan deorde is, bijvoorbeeld het stimuleren van startende ondernemers. De middelen voor het versterken van de economische structuur zijn onderdeel vanhet Grote Stedenbeleid en zijn deels ondergebracht bij de fysieke pijler en deelsbij de economische pijler. Beide geldstromen worden aangewend voor ontwikkelprogramma’s voor de eco-nomische vernieuwing en zijn neergelegd in het Actieprogramma EconomischeStructuur II (AES II) van de Dienst Economische Zaken. Voor de projecten die tot nu toe voor de economische vernieuwing van ParkStadzijn geformuleerd is het AES II programma 1998-2002 de primaire financierings-bron. Incidenteel dragen ook stadsdelen bij.Subsidiering in kader AES II programma geschiedt op basis van concrete project-voorstellen waarbij bij voorkeur al aangegeven dient te worden welke partijen alsco-financier kunnen optreden.

Kostenraming

Economische Vernieuwing

1 Bedrijfsverzamelgebouwen voor startende ondernemers (per stuk) 2.000.000,–

2 Verbeterprogramma voor bedrijfsomgeving 500.000,–

3 Objectsubsidies voor kleinschalige bedrijfshuisvesting per eenheid ƒ 25.000,–

objectsusidie

4 Netwerkvorming en communicatie voor ondernemers P.M.

5 Accountmanagement ƒ 600.000,– per jaar

De investeringen genoemd onder 1 en 2 kunnen gedekt worden uit het AES II pro-gramma van Economische Zaken, gemeente Amsterdam. De subsidies voor de kleinschalige bedrijfsruimte worden gezamenlijk opge-bracht door Economische Zaken van de gemeente Amsterdam en de stadsdelen. De onderdelen Netwerkvorming en communicatie komen ten laste van het bud-get van Bureau Parkstad. Waarschijnlijk zullen de kosten voor Accountmanage-ment de eerste 2 jaar ook door Economische Zaken gemeente Amsterdam be-taald worden, daarna door de stadsdelen zelf.


6.4 De projectvoorbereidingskosten

Onder de projectvoorbereidingskosten verstaan we de organisatie- en manage-mentkosten die gemaakt moeten worden om vernieuwingsprojecten goed voorte bereiden. Ook hier weer een onderscheid in de kosten voor de stedelijke, de so-ciale en de economische vernieuwing.

De kosten vallen in ParkStad uiteen in een drietal verschillende kostensoorten,t.w.:

• Ambtelijke voorbereidingskostenDat zijn de interne kosten die een stadsdeel ten behoeve van de vernieuwingmaakt.

• Kosten van het projectmanagementDat zijn de kosten van het projectbureau en de communicatie en participatie dienodig zijn voor het project. Deze kosten worden in beginsel gedeeld met de me-de-opdrachtgevers.

• Kosten van het samenwerkingsverband Bureau Parkstad.

Alleen voor de projectvoorbereidingskosten van de stedelijke vernieuwing be-staat een aparte regeling. Deze kosten worden totnogtoe niet opgenomen in deboekhouding van het betreffende vernieuwingsgebied, maar worden apart be-groot en kennen een eigen dekkingsbron. Uitzondering is Bureau Parkstad; daarzijn geen schotten tussen de drie pijlers aangebracht.

Tot en met 2000 moest elk stadsdeel elk jaar voor elk afzonderlijk project een be-groting indienen bij de centrale stad, die dan jaarlijks besliste welk bedrag ter be-schikking werd gesteld. Daarbij werd ook uitgegaan van een eigen bijdrage vanhet stadsdeel.Met ingang van 2001 wordt gewerkt met één toekenning aan de partners in Park-Stad en er wordt nu gewerkt aan een voorstel om tot normering van de kosten tekomen, zodat elk stadsdeel met de vaststelling van het programma uit het ontwik-kelingsplan kan rekenen op een voor die periode vaste bijdrage aan de voorberei-dingskosten. Uiteraard wordt ook dan uitgegaan van een eigen bijdrage van hetstadsdeel.

Nieuw is ook dat met de keuze voor het gedeelde opdrachtgeverschap met deconsortia (althans in de zgn. Primaatgebieden) in de stedelijke vernieuwing, beslo-ten is om de kosten van het projectmanagement te delen.

Dekking van het overheidsaandeel komt deels uit bijdragen van het stadsdeel enverder uit het Stadsvernieuwingsfonds, straks het ISV, en straks mogelijk uit hetStimuleringsfonds.De kosten van Bureau Parkstad zijn voor 4 jaar vastgesteld op een vast bedrag enworden gedekt uit het ISV. Incidenteel kan dit ‘basisbedrag’ nog worden ver-hoogd met bijdragen voor stadsdeeloverstijgende projecten; deze hebben altijdeen eigen dekking die afhankelijk is van de aard van het betreffende project.

Voor de sociale en economische vernieuwing gelden geen vergelijkbare regelin-gen. Bij de economische vernieuwing worden de kosten op projectbasis geregeld,maar bij de sociale vernieuwing is alleen voor het lopende jaar 2001 een beperktevoorziening getroffen. Dat betekent dat er op dit moment nog geen zicht op eengoede bezetting van de sociale vernieuwing in de projectgroepen van de vernieu-wingsgebieden. Er wordt nog voor de zomer een voorstel gemaakt.

6.5 Geld voor participatie en communicatie

Hier een onderscheid naar:• de communicatie en participatie op niveau van vernieuwingsgebieden en projec-

ten• de communicatie en participatie van bewoners op het niveau van ParkStad

Binnen de vernieuwingsgebieden zijn deze zaken geregeld; de kosten van partici-patie en communicatie en bewonersondersteuning worden gedekt uit de project-voorbereidingskosten (zie hierboven).

De communicatie en participatie op het niveau van ParkStad wordt, wat de over-heid betreft, binnen Bureau Parkstad geregeld. Voor het lopende en komende jaar wordt gerekend op een bedrag van in totaal ca.500.000 gulden, waarvan ca. 200.000 gulden wordt uitgekeerd als bijdrage aan debeide bewonersorganisaties: het Samenwerkingsverband van bewonersorganisa-ties in de Westelijke Tuinsteden en de groep Thuis in eigen Toekomst.

102 G E L D • 6

6.6 Conclusies

Het geheel overziend kunnen de volgende conclusies worden getrokken:

• De gebiedsgerichte aanpak houdt voor de gemeente en de stadsdelen een geheelnieuwe werkwijze in die gevolgen heeft voor de huidige financiële huishouding.Kort gezegd: minder rondpompen en meer verantwoordelijkheid voor de stadsde-len, maar wél binnen een duidelijk door de gemeenteraad aangegeven financieelkader en met een goed geregelde administratie en verantwoording. In dit stadiumvragen wij instemming met deze nieuwe benadering. Daarna kan de uitwerking ende invoering van start gaan.

• Voorlopig hebben de voorstellen op financieel gebied voornamelijk betrekking opde stedelijke vernieuwing; het is zaak dat de koppeling met de sociale vernieuwingzo snel mogelijk volgt. Op het terrein van de economische vernieuwing kan de kop-peling op een bevredigende manier worden gemaakt.

• Wat de financiële uitvoerbaarheid van het programma betreft ligt het voor drie ter-reinen van de vernieuwing nog verschillend:1 Voor de stedelijke vernieuwing lijkt het programma op basis van de eerste ruwe

berekeningen uitvoerbaar. Er zijn tekorten, maar die lijken in het licht van de totale investeringen en met een schuin oog naar de potentiële dekkingen opvoorhand geen onoverkomelijke problemen op te leveren. De praktijk van deeerste 2 jaar zal moeten uitwijzen of het ook werkelijk kan.

2 Voor de sociale vernieuwing beschikken we nu over een begroting die is geba-seerd op een nauwkeurig omschreven programma van de 4 stadsdelen. Over dedekkingsmogelijkheden van het tekort is op dit moment nog niet veel te zeggen,omdat er geen reguliere fondsen of budgetten bestaan die vergelijkbaar zijnmet de stedelijke vernieuwing. Het lastige is hier ook dat voor sommige onder-delen de financiering bij andere partijen ligt.Dat betekent niet dat er geen geld is, wel dat de komende tijd in nauw overlegmet de centrale stad moet worden bekeken of en op welke manier dekking kanworden gevonden. Het vinden van die dekking, ook voor langere termijn, is vanessentieel belang voor een succesvolle koppeling van de sociale vernieuwingaan de stedelijke en economische pijlers.

3 Voor de economische vernieuwing tenslotte lijkt de dekking op kortere en lan-gere termijn voldoende kansrijk als het gaat om de overheidsinzet; de economi-sche vernieuwing is natuurlijk ook sterk afhankelijk van het succes dat wij hebbenbij het interesseren van marktpartijen in het vernieuwde ParkStad.


Vernieuwingsgebieden

7

7.0 Inleiding

De vernieuwing van ParkStad wordt gebiedsgericht en thematisch aangepakt. Indit hoofdstuk gaan we in op de vernieuwingsgebieden die door het BestuurlijkOverleg zijn aangewezen en waar de vernieuwingsopgave de komende jaren zijnbeslag krijgt. In Richting Nieuw West werden acht nieuwe gebieden genoemd. In-middels zijn, na overleg met de stadsdelen en de consortia, gebieden samenge-voegd en gebieden toegevoegd. Dat leidt, samen met de al lopende projecten en enkele kleinere gebieden, tot eenlijst waarin is te zien in welke gebieden de komende 15 jaar de vernieuwing wordtvoortgezet of begonnen.

In het vervolg worden eerst de vernieuwingsgebieden beschreven en daarnawordt ingegaan op het proces dat in die vernieuwingsgebieden wordt doorlopen.

7.1 Vernieuwingsgebieden op de kaart

De vernieuwingsgebieden kunnen op verschillende manier worden onderschei-den:

• onderscheid op basis van positie van corporaties• onderscheid naar fasering• onderscheid naar grootte

Positie van corporatiesIn vernieuwingsgebieden waar de consortia van woningcorporaties het meren-deel van het woningbezit hebben, is afgesproken dat ook zij als eerste in aanmer-king komen voor het ontwikkelen van woningbouw in die gebieden. Op die manierkunnen de consortia eventuele verliezen (bij ingrepen in het bestaande bezit) com-penseren met opbrengsten uit de bouw van nieuwe woningen. De afspraken hier-over zijn vastgelegd in het Aanvullend Erfpachtconvenant. De nieuwe financiëleordening en de aanvullende afspraken over erfpacht zijn in hoofdstuk 6 behan-deld. In de ‘primaatgebieden’ worden bovendien afspraken gemaakt over de ge-zamenlijke aansturing van de vernieuwing door de overheid en de consortia. Opde bijgevoegde kaart zijn de primaatgebieden in verschillende tinten blauw aan-gegeven. De overige gebieden zijn in paarstinten aangegeven.

Fasering• We kennen de al lopende voorbeeldprojecten. In deze projecten zijn de plannen

in een vergevorderd stadium en is de uitvoering gaande (donkerblauw op dekaart)

• Er zijn nieuwe gebieden op de kaart gezet waar de komende tijd (2001-2002) ge-werkt wordt aan een nota van uitgangspunten (lichtblauw op de kaart).

• Tenslotte zijn er gebieden waar later (na 2002) een start wordt gemaakt (nog lich-ter blauw op de kaart).

• In de overige gebieden is ook een onderscheid aangebracht in fasering (tintenpaars)

GrootteEr zijn afspraken gemaakt over de gemiddelde omvang van de vernieuwingsge-bieden. De referentie daarbij is een gebied van ongeveer 50 ha en 3000 woningen. Een aantal, reeds eerder gekozen gebieden, is beduidend kleiner van omvang.Overwogen wordt om het gebied Vlaardigenlaan toe te voegen aan het gebiedDelflandplein/Staalmanplein.



Osdorp • ZuidWest Kwadrant (P)• Osdorp Midden-Noord (P, m.u.v. schoolwerktuinen)• De Punt (P)• Osdorp Centrum (waaronder Suchtelen v.d. Haere buurt: P)• Wildemanbuurt (P)

Kleinere gebieden• Calandterrein • Meer en Oever (P)

Slotervaart / Overtoomse Veld• Overtoomse Veld (omvat zowel Noord als Zuid) (P)• Delflandplein/Staalmanplein (P) (eventueel uitbreiding met

Vlaardingenlaan)• Lelylaan

Kleinere gebieden• Slotervaart Noord (P)• Lelylaan 2e fase (P)

Bos en Lommer• Kolenkit (P)

Kleiner gebied• Jan van Galen Sportpark

Geuzenveld/ Slotermeer• Buurt 9 (P)• Geuzenveld Zuid (P)• Buurt 5 (P)• Noordoever• Slotermeer- Zuid (P)• Slotermeer-Noord (P)

Kleiner gebied• Geuzenbaan

VernieuwingsgebiedenParkStad

7.2 Randvoorwaarden

Het stellen van randvoorwaarden voor vernieuwingsgebieden is een systematiekwaarmee de hoofdlijnen voor vernieuwing op het schaalniveau van ParkStad hunweerslag kunnen krijgen in de programma’s van de vernieuwingsgebieden. Deovereengekomen randvoorwaarden vormen dan tegelijkertijd het toetsingska-der. Het stellen van randvoorwaarden is dus een manier om te sturen.

Voor de totstandkoming van de randvoorwaarden is gekozen voor een benade-ring waarbij zowel van boven af (de hoofdlijnen die in deze nota worden vastge-steld) als van onderaf (de opdrachtgevers in de vernieuwingsgebieden) gezochtwordt naar invulling van randvoorwaarden. In de tijd (per fase in het planproces)worden de randvoorwaarden steeds verder verfijnd en aangescherpt. Soms ookzal bijstelling plaatsvinden van de randvoorwaarden omdat omstandigheden wij-zigen of inzichten veranderen. De uiteindelijke vaststelling van de randvoorwaar-den per vernieuwingsgebied vindt plaats in het Bestuurlijk Overleg Parkstad.

Sturing in de tijd De randvoorwaarden kunnen betrekking hebben op alle pijlers van de vernieu-wing en zijn zo concreet mogelijk. Afhankelijk van de gewenste mate van sturingkan de mate van detaillering verschillen. Soms zullen de randvoorwaarden zeergedetailleerd zijn, soms zullen ze ruim zijn. Soms algemeen voor alle vernieuwings-gebieden, soms specifiek voor één gebied.

Ter illustratie geven we hierna een voorbeeld van een set mogelijke randvoorwaar-den voor een vernieuwingsgebied.

Veld Randvoorwaarde Extra Middelen

Sociaal • Taalvaardigheid naar 95% • 3 miljoen GSB

• Bouw van brede school op locatie Y • 2 miljoen onderwijs

• Aanleg van 1 buurtsportveld

• Werkloosheid daalt naar 10% • 0,5 miljoen

Economisch • Concentratie buurtwinkelcentra tot 1 centrum

• 10% toename van m2 kantoren in 5 jaar

• Begane grondverdieping in nieuwbouw

• 3,5m hoog aan de hoofdverkeerswegen.

• Bedrijfsverzamelgebouw op locatie C • 1 miljoen AES

Wonen • Prioriteit voor ouderenhuisvesting met zorg: 300 • 10 miljoen

• eenheden in 5 jaar bij voorzieningen.

• Uitbreiding aanbod in middensegment met 30%

• Gezien leefmilieu accent op appartementen

• 50 woon-werkwoningen in programma

Ruimtelijk • Leefmilieu stedelijk tot hoogstedelijk, FSI naar 2,5 • 30.000 per plaats door

• In de nieuwbouw parkeren ondergronds • consortium Y

• Hoofdlaan wordt hoofdverkeersroute • 4,5 miljoen Vereveningsfonds

• Groenpark wordt versterkt tot stadspark • 2,3 miljoen uit GIOS

Proces • Sociaal Plan van onverkort van toepassing

• Belegger X als mede-opdrachtgever

• Afstemming met deelgebied S over

• herhuisvesting

• Consortium Y fungeert als trekker in

• Uitwerkingsplan Y


7.3 Procesgang

In hoofdstuk 5 is al ingegaan op de procesgang in de vernieuwingsgebieden. Waarom een nieuwe procesgang?

• De schaalgrootte en complexiteit van de vernieuwinggebieden neemt toe. Datleidt tot toenemende proceduretijd voor de besluitvorming (een fase 3 besluitper deelgebied). In de praktijk blijkt echter dat al in een eerder stadium (fase 2) af-spraken worden gemaakt over de hoofdlijnen van de vernieuwing tussen partijen.De nieuwe procesgang moet beter aansluiten op deze nieuwe praktijk.

• De financiering van de vernieuwing verandert. Belangrijkste verschuivingen zijndat de consortia geen subsidies meer krijgen van de gemeente en dat er een ge-biedsgerichte kostenraming en budgettering komt. Binnen die grenzen kunnenpartijen werken aan optimalisering van het plan binnen de grenzen van het ver-nieuwingsgebied (zie ook hoofdstuk 6).

De procesgang per vernieuwingsgebied.De vernieuwingsgebieden doorlopen een procesgang die vergelijkbaar is met hetPlaberum. Er is echter een essentieel verschil tussen het fase 2 besluit oude stijl enhet fase 2 besluit Vernieuwingsplan. Het besluit over het vernieuwingsplan vormthet financiële kader waarbinnen het project verder moet worden uitgewerkt. Eenintegrale gebiedsexploitatie (voor het gemeentelijk aandeel) maakt onderdeel uitvan dit besluit. Het Vernieuwingsplan (fase 2) wordt nu ook het go-no-go besluit enkrijgt daarmee een bijzondere betekenis. Overigens sluit deze werkwijze aan opde praktijk die al is ontstaan in de voorbeeldprojecten zoals het Zuidwest Kwad-rant.

In het schema op pagina 109 zijn de procesgang en de besluitvormingsmomentenweergegeven.


Toelichting

• Het initiatief ligt bij het stadsdeel en/of

bij de consortia.

• Er zijn vernieuwingsgebieden aangewe-

zen waar de komende tijd gewerkt

wordt aan een vernieuwingsplan.

• Er zijn ook gebieden aangewezen waar

op langere termijn (na 2002) aan de slag

wordt gegaan.

• Veelal wordt in deze fase een sterkte/

zwakte analyse opgesteld in samen-

spraak met bewoners, bedrijfsleven en

instellingen. Daarna worden scenario’s

geschetst en tegen elkaar afgewogen

In deze fase gaat het om:

• Het globale programma voor de lange

termijn

• Uitvoeringsprogramma voor de eerste

4 jaar

• Integrale gebiedsexploitatie op basis

van een financieel rekenmodel

• Na vaststelling door de gemeenteraad

is dit het kader voor uitwerking van de

deelgebieden.

Binnen het overeengekomen kader wordt

per deelgebied een uitwerking gemaakt

In deze fase zijn er verschillende plan-

teams per deelgebied waarbij ook archi-

tecten en ontwerpers openbare ruimte

(maaiveld) aan tafel zitten.

Product

Startnotitie met:

• Naam van het gebied

• Begrenzing

• Partijen en opdrachtgevers

• Startdatum en fasering

• Analyse van sterke en zwakke kanten -

/kansen en bedreigingen van het ge-

bied op de drie pijlers van de vernieu-

wing: fysiek-ruimtelijk,

sociaal-maatschappelijk en economisch.

Het vernieuwingsplan bevat:

• De uitgangspunten op fysiek ruimtelijk,

sociaal en economisch gebied.

• Het programma op fysiek/ruimtelijk,

sociaal en economisch gebied

• Uitgangspunten sociaal plan

• Financieel overzicht van alle maatrege-

len met als uitgansgpunt dat alle partijen

eigen baten en lasten hebben.

• Communicatie / informatie en project-

organisatie

• Samenwerkingsovereenkomst

Een uitwerkingsplan bevat het program-

ma van eisen per deelgebied:

• Woningbouw

• Economische functies

• Voorzieningen

• Infrastructuur

• Openbaar vervoer

• Autoverkeer/parkeren

• Openbare ruimte

• Kabels en leidingen

• Milieu

• Financiële paragraaf per deelgebied

Uitvoeringsplan

Besluitvorming

• Bestuurlijk akkoord door BOP

• BOP geeft randvoorwaarden mee

• Projectvoorbereidingskosten volgens

normering.

• concept vastgesteld door DB stadsdeel

• inspraak en advisering door toetsteam

• verwerking van reacties

• besluitvorming door DB

• besluitvorming SDR

• Vaststelling door BOP

• Goedkeuring door BenW

• Vaststelling Gemeenteraad

Wanneer uitwerking het inhoudelijke of

financiële kader te buiten gaat vindt te-

rugkoppeling plaats naar BOP (en eventu-

eel BenW/Gemeenteraad)

Stadsdeel

Toetsing /advisering

Toetsing aan Ontwikkelingsplan

Advisering aan BOP

Toetsing aan randvoorwaarden

Advisering BOP

Toets kwaliteitsteam aan randvoorwaar-

den

Toetsen van het uitwerkingsplan aan het

vernieuwingsplan.

Bij afwijkingen advisering aan BOP.

Toets kwaliteitsteam.

Toetsing door kwaliteitsteam (openbare

ruimte en Welstandscommissie (gebou-

wen)

Fase

Initiatief / vooronderzoek

(fase 0 en 1)

Vernieuwingsplan

(fase 2)

Uitwerkingsplan

per deelgebied

(fase 3)

Uitvoeringsplan

per deelgebied

(fase 4)


7. 4 Het toetsteam en het kwaliteitsteam

7.4.1 Toetsteam

Het Toetsteam ParkStad heeft tot taak om een integrale en voortvarende toetsingen advisering door de centrale diensten over de vernieuwingsplannen in ParkStadmogelijk te maken. In dit team zitten de vertegenwoordigers van de centrale dien-sten en afdelingen.Het Toetsteam Parkstad staat onder voorzitterschap van projectbureau Parkstad,dat zelf geen inhoudelijke beoordeling geeft. Zij coördineert de toetsing en is de penvoerder van de Toetsingsrapporten en debenodigde concept (raads)voordrachten. Voor de advisering aan de centrale stadwethouder(s) verzamelt projectbureau Parkstad de standpunten van de diensten. Indien niet tot een gezamenlijk standpunt van het Toetsteam kan worden geko-men, adviseert zij het Bestuurlijk Overleg ParkStad of de meest betrokken be-stuurders als het een kwestie betreft van één stadsdeel en de centrale stad.

Het Toetsteam Parkstad komt op de volgende momenten in actie:• Toetsing van de startnotitie van het vernieuwingsgebied aan het Ontwikkelings-

plan (fase 0 en 1)• Toetsing van het concept Vernieuwingsplan ten behoeve van het stadsdeel.

Voordat het vernieuwingsplan wordt vastgesteld door de Stadsdeelraad wordteen Toetsingsrapport door het Toetsteam Parkstad opgesteld. In dit Toetsings-rapport zijn de afzonderlijke toetsen van de bovengenoemde centrale dienstenverwerkt.

• Als de Stadsdeelraad het Vernieuwingsplan definitief heeft vastgesteld, wordt ditproduct met een aanbiedingsbrief van het stadsdeel aangeboden ter bestuurlijkebesluitvorming aan het College van Burgemeester en Wethouders en eventueelde Gemeenteraad (afhankelijk van het product en het investeringsniveau). HetToetsteam Parkstad kijkt in hoeverre het stadsdeel haar opmerkingen verwerktheeft en zorgt voor een advies aan de betreffende centrale stad wethouder(s).

• Toetsing van het Uitwerkingsplannen per deelgebied aan het afgesproken kader.

7.4.2 Kwaliteitsteam

De vernieuwingsplannen waren dikwijls aanleiding tot discussie met de Welstand-commissie over de ambities, over het tuinstadkarakter, over het AUP en haar typi-sche karakteristieke bebouwing van stroken en haken.Op een werkconferentie (november 1999) met de Welstandscommissie, werd on-derschreven dat er een breed gevoelde behoefte bestaat aan een gemeenschap-pelijk gedragen toetsingskader voor de Welstand.Dat kader kan dan in de eerste plaats fungeren als een toetsingskader voor de Wel-stand, maar minstens even belangrijk is dat het als handvat dient voor alle bij devernieuwing betrokken partijen. Binnen de overheid kan dat kader ook zorgenvoor een betere en snellere procesgang.

Daarnaast is geconcludeerd dat het ten aanzien van de (her-)inrichtingsplannenvoor de openbare ruimte (incl. verkeerskundige plannen) aan een integraal toet-singskader op het niveau van ParkStad ontbreekt.

Om die reden is vorig jaar al besloten dat een Kwaliteitsteam ParkStad wordt inge-steld dat de ruimtelijk functionele samenhang in ParkStad in kwalitatieve zin be-waakt en zorgdraagt voor de toetsing van plannen voor de bebouwing en deopenbare ruimte. Het Kwaliteitsteam is een team van (onafhankelijke) deskundigen met daarin in ie-der geval een stedenbouwkundige, een landschapsarchitect, een ruimtelijk eco-noom en een sociaal geograaf. Voorgesteld wordt om daar aan toe te voegen devoorzitter van de Welstand en een vertegenwoordiger van de ARS. Het kwaliteits-team adviseert rechtstreeks aan het BOP.

In het Kwaliteitsteam is ook een vertegenwoordiger van de Welstand aanwezig.Ten aanzien van de toetsing van de bouwplannen blijft de Welstand primair verant-woordelijk voor de architectonische kwaliteitstoets, maar ook daarvoor geldt datzij alleen kan toetsen aan een bestuurlijk vastgesteld kader. De Welstand kan haarverantwoordelijkheid ook delegeren aan een supervisor voor de vernieuwingsge-bieden.


ontwikkelingsplan 'Richting Parkstad 2015'

Documents

Transcript of ontwikkelingsplan 'Richting Parkstad 2015'