Ontwikkelingen binnende Rotterdamse haven in vogelvluchtJoris HurenkampBusiness Manager Chemie IndustrieHavenbedrijf Rotterdam NV

Delft, 11 maart 2010

Inhoud

� Helicopterview havengebied

� Haven in cijfers

� Rol Havenbedrijf Rotterdam

� Het industriële cluster van Rotterdam

� Voorsorteren op de toekomst

� Lopende investeringen in de haven

Huidige opbouw havengebied

Maasvlakte Europoort Botlek Pernis Waal/Eemhaven

industrie

logistiek

stad

distributie

WaalWaal--//EemhavenEemhaven

ContainersContainersStukgoedStukgoed

RaffinaderijRaffinaderijChemieChemie

PernisPernis

BotlekBotlek

RaffinaderijRaffinaderijChemieChemie

EuropoortEuropoort

RaffinaderijRaffinaderijChemieChemieOpslagOpslag

MaasvlakteMaasvlakte

Ruwe olieRuwe olieChemieChemieContainers Containers Droge bulkDroge bulk

Haven in cijfers

PoR totale overslag 2000 – 2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Unit: x 1 million metric tons

Europa ’s grootste havens, 2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Rotterdam

Antwerp

Hamburg

Ams terdam

Le Havre

Bremen

Dunkirk

ZeebruggeW

ilhemshaven

Sealand Seapor ts

Unit: Gross weight x 1 million metric tons

World ’s major ports, 2008

Unit: Gross weight x 1 million metric tons - *) Ports combined in 20061) Including river trade – 2) Freight tons (= 0,920 metric tons) – 3) Short ton (= 0,907 metric tons)Validity of comparison is limited due to differences in definitions

0

100

200

300

400

500

600

Shanghai 1)

Zhou shan/Ning bo *)

Singapore 2)

Rotterdam

TianjinGuangzhouQingdaoHong Kong 1)

Qinhuangd ao

Busan 2)

South L ouisiana 3)

HoustonNagoya 2)ShenzhenGwangyang 2)

An twerpDalianLos Ange les

Chiba 2)Rizhao

Import (273.3 mln tons)

Export (113.6 mln tons)

by commodity at the port of Rotterdam, 2009

0 15 30 45 60 75 90 105

Other general cargo

Containers

Roll on/roll off

Other liquid bulk goods

Mineral oil products

Crude oil

Other dry bulk goods

Coal

Ores and scrap

Agribulk

Import Export

Natte bulk (+ 1,1%)

0

20

40

60

80

100

120

Olieprodukten Ruwe olie Overig nat

-5,7%

+22,6%

-15,5%

Eenheid: x 1 miljoen ton (m)

2008

2009

Overslag minerale olieprodukten

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Eenheid: x 1 miljoen ton (m)

Droge bulk (- 29,4%)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Erts & schroot Kolen Agribulk Overig droog

-21,7%

- 47,0%

-12,0%

-13,0%

Eenheid: x 1 miljoen ton (m)

2008

2009

Containers (- 6,3%)en breakbulk (- 12,2%)

0

20

40

60

80

100

120

Containers Breakbulk

- 12,2%

-6,3%

Eenheid: x 1 miljoen ton (m)

2008

2009

Marktaandeel Rotterdam in HLH -range

20%

30%

40%

50%

2006 2007 2008 2009

Breakbulk:

Containers:

Nat massagoed:

Droog massagoed:

Totaal:

2008

47,8%

34,5%

26,1%

23,1%

35,1%

2009

48,3%

33,4%

28,0%

25,8%

36,7%

Samenhang overslag -industriële productie

80

85

90

95

100

105

110

115

120

2005M012005M072006M012006M072007M012007M072008M012008M072009M012009M07

Industriële productie Duitsland

Industriële productie Nederland

Totale overslag (excl. minerale olieproducten)

Index: 2005 = 100

Rol Havenbedrijf Rotterdam NV

Havenbedrijf Rotterdam NVKernopdracht en doelen

•• Kernopdracht: Kernopdracht:

“Het HbR ontwikkelt in partnerschap dé

Europese haven van wereldklasse”

•• Doelen van de N.V.Doelen van de N.V.:

1. Bevorderen van een effectieve, veilige en efficiënte afhandeling van het scheepvaartverkeer en zorgdragen van de nautische en maritieme orde en veiligheid

2. Ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het haven- en industriegebied Rotterdam, in de ruimste zin van het woord

Hoofdopgaven huidig bedrijfsplan

1. Versterken van de concurrentiekracht van de haven, met gerichte keuzes voor marktsegmenten

Versterken concurrentiekracht

Gegeven :

• hoge groeiverwachting ladingstromen

• beperkte ruimte

• strak financieel kader (rendementseis)

• milieuruimte

� Is een specifieke marktbenadering nodig ten aanzien van segmenten

� Speerpuntmarkten: containercluster: containeroverslag en distributieindustriële cluster: energie, kolen, olieproducten, chemie, tankopslag

Hoofdopgaven huidig bedrijfsplan

1. Versterken van de concurrentiekracht van de haven, met gerichte keuzes voor marktsegmenten

2. Ruimte bieden aan (ontwikkeling van) bedrijven, door beter benutten ruimte en infrastructuur en tijdig realiseren nieuwe ruimte (Maasvlakte 2)

3. Minimaal behoud van het uitstekende niveau van scheepvaartafwikkeling (veilig, vlot, schoon en beveiligd)

4. Creëren van optimale randvoorwaarden voor de haven (met name bereikbaarheid, veiligheid, luchtkwaliteit, arbeid)

5. Een financieel renderende en kredietwaardige onderneming

6. Een topfitte organisatie

Industrie in Rotterdam

Industriële cluster in de Havenvan Rotterdam

� In 2009 brachten en haalden ruim 33.000 zeeschepen ruim 386 miljoen ton lading, waarvan 223 miljoen ton (58%) in het industriële cluster: ruwe olie, olieproducten, chemicaliën en kolen

� De haven van Rotterdam is 40 km lang en 10.500 hectare groot, waarvan 5.000 hectare bedrijfsterrein, waarvan ruim de helft in gebruik bij het industriële cluster.

� Het industriële cluster in de haven heeft een productiecapaciteit van 54 miljoen ton olieproducten en 13 miljoen ton chemieproducten; de tankopslagcapaciteit in de haven is 28 miljoen m3; de centrales en utilities centers produceren totaal 3.000 MW elektriciteit (14% van NL).

Industriële cluster in de haven van Rotterdam

� 5 raffinaderijen (Shell, Esso, BP, Q8, Koch)

� 5 raffinaderijterminals (MOT, TEAM, MET, Shell, BP)

� 36 (petro-)chemische bedrijven

� 9 tankopslagbedrijven (16 sites)

� 3 producenten van industriële gassen

� 2 elektriciteitscentrales (E.ON, Rijnmond Energie)

� 6 utilities centers

� 1 waterbedrijf (Evides)

� 1 afvalverwerkingbedrijf (AVR)

� 7 pijpleidingbedrijven (o.a. MultiCore, RC2, OCAP)

� 1.500 km pijpleidingnetwerk tussen bedrijven

Rotterdam Olie en Chemie Cluster

Steam-cracker

methanol

ammonia

ethylene

propylene

butadiene

benzene

toluene

xylenes

chlorine

naphta

OLEFINS

AROMATICS

syngas

ethyl-benzene

PO

styrene

formaldehyde

P-xylene

polyols

EDC

O-xylene PAN

VCM

Plasticizers

PVC

aniline

MDI

PET

PUR

PTA

glycolsEO

nitro-benzene

H2

PP

PE

PS

oxo-alcohols

Nitric acid

SBR

Poly-mers:

Basechemicals:

CO

ureum

BulkIntermediates:

PCcumene fenol

Epoxy

Olefinscluster

Aromatics cluster

Chlorinecluster

Polyester cluster

Polyurethanecluster

Shell

ExxonMobil

AkzoNobel, Shin-Etsu

Lyondell-Basell; Huntsman

Shell (EO-EG)Indorama (PTA-PET)

Chemical product flowsproduction in Rotterdam

Otherproducts

ExxonMobil; Hexion; Air Liquide

Ontwikkelen en verbreden Rotterdam Energy Port :

� Naast olie en kolen ook gas: ontwikkeling LNG-terminal

� Kolen/biomassacentrales met CO2 afvang en opslag

� Uitbouw tot Europees centrum voor exportraffinaderijen

� Ontwikkelen cluster voor biobrandstoffen import en productie

Versterken en diversificeren Rotterdam Chemical Cluster :

� Strategische acquisitie sleutelclusters

� Diversificatie naar meer downstream en specialties

� Co-Siting en utilities sharing

� Aanbieden van pijpleiding infrastructuur (o.a. MultiCore)

� Transitie naar biobased economy

Strategie van het Havenbedrijf voorhet industriële cluster

In ontwikkeling: Bioport Rotterdam

� BioPort Rotterdam -> leidende positie Rotterdam in het duurzaam gebruik van biomassa in energie, transport en chemie, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de bestaande kracht op het gebied van kennisinfrastructuur, chemie, energiecluster en agro/foodsector.

� Toekomstbeeld: technologische innovaties en prijsstijging van energie en fossiele grondstoffen leveren nieuwe impulsen voor de ontwikkeling van een bio-basedindustrie

� Plant One: faciliteren van de kritieke fase in het innovatieproces voor duurzame procestechnologie (o.a. omzetten CO2 via algen in grondstoffen en brandstoffen)

� Biomassa als grondstof (synthese gas) voor groene chemie, energie en brandstoffen

� Biobrandstoffen voor duurzame mobiliteit, aantrekken bedrijven die inzetten op ontwikkeling van technologie (Abengoa, Neste Oil)

Marktontwikkelingen door crisis

� Forse vraaguitval, met name vanuit auto-industrie en bouwsector

� Grote overcapaciteit, uitstel investeringen, financiële problemen

� Investeringen in M-O en V-O gaan door => toename chemische basisproducten en polymeren naar Europa

� Productie biodiesel onderbezet:

� verlaging bijmengverplichting

� import gesubsidieerde biodiesel uit VS

Impact crisis op Rotterdam ’s cluster

Enerzijds:

� LyondellBasell en Tronox faillisementsbescherming in VS

� Stilleggen fabrieken (Lyondell-Bayer), uitstel investeringen(Huntsman)

Anderzijds:

� Fabrieken op full capacity (Tronox, Indorama, Kemira)

� Grote investeringen ExxonMobil, Abengoa, Neste

=> kwaliteit chemiecluster Rotterdam goed genoeg om crisis te weerstaan

Voorsorteren op de toekomst

Verwachting 2010:Weer boven de 400 mio . ton?

� Groei ruim 3%

� is in lijn met prognoses IMF, OESO, CPB, Drewry

� Lichte daling nat massagoed

� lagere arbitrage, raffinagemarges blijven onder druk

� Fors herstel droog massagoed

� herstel staalproductie tot ca. 80% capaciteit

� Toename containers

� + ca. 4%; voorzichtig herstel Europese economie

Ontwikkeling haven van Rotterdam

� Volumegroei: van circa 400 mln. ton nu tot circa 800 mln ton in 2035

� Hoe realiseren we dit

� Ruimte

� Bereikbaarheid

� Duurzaamheid

Ruimte voor groei

New land reclamation from the North Sea gives 1.000 hectares or 20% port expansion

Maasvlakte 2Maasvlakte 2

Ruimte: Intensiveren bestaand gebied

Bereikbaarheid

Bereikbaarheid

Weg

Binnenvaart

Spoor

Pijplijn

2008

Spoor6%

Pijpleiding17%

Weg26%

Binnenvaart51%

BinnenvaartHavenbedrijf Projecten

� Nieuwe terminalfaciliteiten voor bargeen feeder bij APMT en ECT

� Binnenvaartkades en ligplaatsen MV2

� Uitbreiding walstroom

� Container Transferium

� Samenwerken Binnenvaart

Spoor

� Doelstelling:� Verhogen aandeel spoor in modal split:

20% in 2035 (= 5.000.000 TEU)

� Optimaliseren van totale keten� Focus op Rotterdam, maar totale keten

moet geoptimaliseerd worden

� Voor en met marktpartijen

� Op projectbasis verbeteren vanprocessen / infrastructuur

Pijpleidingen

� Projecten:

� MultiCore

� RC2

� Stoompijp

� CO2

Bereikbaarheid weg

� Beter gebruik van de bestaande infrastructuur: Verkeersonderneming

� Openbaar vervoer

� Verminderen wegtransport(o.a Container Transferium)

� Nieuwe infrastructuur

� Westelijke oeververbinding

� A15 Maasvlakte-Vaanplein

Duurzaamheid

Duurzaamheid - kader

� Investeringen in duurzaamheid zijn noodzakelijk om draagvlak voor havenactiviteiten te behouden en groei mogelijk te maken

� Duurzaamheid is de balans van:

People Planet

Profit

Prioriteiten:

• optimaal ruimtegebruik

• duurzame bereikbaarheid

• luchtkwaliteit & klimaat

Verbeteringen - scope en invloed

Invloed: ++Effect: - -

Invloed: +Effect: +

Invloed: +/-Effect: ++

Investeringen

Investeringen Havenbedrijf2005 - 2010600

2005 2006 2007 2008 2009 20100

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

550Prognose MV2

Prognose bestaand gebied

Realisatie MV2

Realisatie bestaand gebied

Eenheid: x € miljoen

Investment projects (1)

Investment projects (2)

Investeringen havenbedrijfsleven

� In aanbouw

� O.a. Gate (LNG), NesteOil, Abengoa, APMT (binnenvaartkade en rail terminal), StenaBeneluxhaven, uitbreidingRSC, SteinwegHartelstrook, Van Uden, Electrabel, E-On

� Uitgesteld :

� Huntsman

GATE eind 2011

58

Neste Oil NExBTL fabriek in 3D

E-ON Maasvlakte 3 power plant

Totale investeringen 2008 – 2015: € 15 miljard

Infrastructuur24%

Energie/LNG34%

Raffinaderijen/tankopslag

15%

Biobrandstoffen9%

Containers/Stukgoed14%

Overige4%

Dank voor uw aandacht

Economic growth - Investments

� Port Management� Expansion & renewal & maintenance 1.2 billion Euro

infrastructure

� Maasvlakte 2 land reclamation 2.0 billion Euro

� Private companies� 45 projects 5-6 billion Euro

� National Government� Expansion road capacity 2.0 billion Euro

� Total over 10 billion Euro

Note: Dedicated freight railway 3.5 billion Euro in vested

Ontwikkelingen korte termijn

� 2010 blijft een lastig jaar

� Ruimte

� Maasvlakte 2 op schema; bestaand havengebied

� Bereikbaarheid

� A15, Verkeersonderneming, Nieuwe Westelijke Oeververbinding, Container Transferium

� Duurzaamheid

� ‘Kopenhagen’

� RCI

Ontwikkelingen lange termijn

� Crisis als katalysator:

� Vernieuwing, innovaties, systeemsprongen

� Meer energiegerelateerde activiteiten, verschuiving in ladingstromen

� Vertaling in Havenvisie 2030

Naturalgas

Crudeoil

Salt

Oilrefineries

Steam-cracker

methanol

ammonia

ethylene

propylene

butadiene

benzene

toluene

xylenes

methaan

chlorine

Transport fuelsLPG, kerosine,

gasoline, diesel,fueloil.

And other: gasoil,lubricants, bitumen

naphta

OLEFINS

AROMATICS

90%

10%

ethane, propane, butanes

syngas

7%

Chemical product flowsin Rotterdam (1)

Fuel forindustry, housholds

and power plants93%

Basechemicals:

Supply by sea-goingvessel

Production in Moerdijk (Shell); Supply bypipeline from Moerdijk (Shell) and Antwerp (common carrier RC2: jv HbR/ARG)

Production in Moerdijk and Pernis (Shell);Supply by pipeline from Moerdijk (Shell)and Terneuzen (Dow)

Production in Moerdijk (Shell)

Production ExxonMobil Aromatics Plant Botlek; Supply by ship at Vopak Botlek

Production ExxonMobil Aromatics Plant Botlek

Production AkzoNobel Zoutchemie Botlek

Availabilityin Rotterdam:

Supply by sea-goingvessel

Production ExxonMobil Aromatics Plant Botlek

Shell, Esso, BP, Q8, Koch

BotlekBotlek --sitesite

steam

CO

water

steam

water

electr

elec

tr

electr

stea

m

wat

erw

ater

stea

m

Lyondell Basellsteam

ElectricityElectr.grid

GasunieGas

Drinking waterEvides

Process waterEvides

Rotterdam area

Air Products

CO H2

Akzo Nobel

Caustic

Chlorine

Hydro-chloricacid

Hexion

Formaldehyde

LyondellBasell

Propylene oxide

LindeNitrogenMDI

VopakAniline

Terneuzen

DOW

137 km

propylene

Shell51 km

propylene

Moerdijk

Huntsman(UK)Aniline

Rotterdam Chemical ClusterHow it works for polyurethanes (MDI)

Co-siting en Utilities sharing inRotterdam

� Efficienter gebruik van schaarse grond in de haven

� Ketenefficiency: grondstof - halffabrikaat - eindproduct in één cluster => minder logistieke kosten

� Energie efficiency: uitwisseling energiestromen => lagere energiekosten en minder emissies

� Gezamenlijk gebruik van infrastructuur: MultiCore, common carrier leidingen, Botlekloop, Warmtebedrijf

� Utilities Centers voor centrale levering in een cluster

� Experimenteerruimte voor innovatieve technologieën

⇒ Aantrekkelijk cluster voor vestiging nieuwe bedrijven

Voorbeelden - eigen projecten

� Eigen vloot op zwavelarme brandstof

� Toepassing roetfilters en katalysatoren op nieuwevaartuigen

� Integrale aanpak congestie op de weg

� Helder afwegingskader luchtmaatregelen en basisvoor duurzaamheid in uitgiftebeleid

� CO2-footprint beschikbaar

� Internationale samenwerking andere havens: World Ports Climate Initiative

Modal split (%)

2005 2035

35

20

47

13

40

45

ROAD

RAIL

SHIPPING

Wapenfeiten Verkeersonderneming

� Incident Management (halvering afhandelingtijd)� Betere hoogtemelding Botlek- en Thomassentunnel� Collectief bedrijfsvervoer, gebruik busbaan gestart � Inzet e-fietsen voor medewerkers Keppel Verolme� Alarmeringsmelding files per mail naar planners

transportbedrijven� Lange zwaardere vrachtwagens mogen over

spoorwegovergangen Botlek� Start spitsmijden (5% reductie) na zomer� Vervoer over water� Quick win verkeersafwikkeling Hartelkruis