Ontspannen ouders, blije broers en zussenLA

URA

MA

RKH

AM

Praktische tips en tools voor een positieve opvoedstijlBen je de ruzies en het geschreeuw tussen je kinderenzat? Heb je er genoeg van om elke dag als scheidsrechterop te treden? Weet je niet meer wat je moet doen omde sfeer in huis gezellig te houden?

Ontspannen ouders, blije broers en zussen van LauraMarkham kan je helpen. In navolging van de eerder verschenen bestseller Ontspannen ouders, blije kinderen,is er nu een boek om de ruzie en strijd tussen broers enzussen te verminderen!

De aanpak van Laura Markham is eenvoudig en effectief.Als de irritatie tussen je kinderen weer eens hoog is opgelopen, dan heeft het geen zin om boos te worden,te straffen of te verbieden. Door op een ontspannenmanier met je eigen emoties en die van je kinderen omte gaan, leer je je kinderen een gezonde emotieregula-tie en vaardigheden om met conflicten om te gaan.

Door rekening te houden met hun eigen wensen en behoeften én die van anderen, kunnen kinderen samenruzies oplossen en ontstaat er een sterke en hechteband tussen broers en zussen.

Laura Markham is klinisch psycholoog en gespeciali-seerd in de ontwikkeling van kinderen en opvoeden. Ze is oprichter van Ahaparenting.com en begeleidt ouders bij de opvoeding. Ze woont in New York methaar man en twee kinderen.

OPVOEDWIJZER

Ontspannen ouders,

blije broers en zussen

LAURA MARKHAM

Minder ruzie en meer verbinding tussen je kinderen

Hogrefe Publishing Group

Göttingen · Berne · Vienna · OxfordBoston · Paris · Amsterdam · PragueFlorence · Copenhagen · StockholmHelsinki · São Paulo

www.hogrefe.com

ISBN 978-94-92297-05-1

9 789492 297051

markham 2 geheel def.qxp_Opmaak 1 20-05-16 11:37 Pagina 1

Ontspannen ouders, blije broers en zussenMinder ruzie en meer verbinding tussen je kinderen

Laura Markham

Copyright © 2016 Hogrefe Uitgever, Amsterdam

Oorspronkelijke titel: Peaceful Parents, Happy Siblings. How to Stop the Fighting

and Raise Friends for Life. Copyright © 2015 by Laura Markham, PhD

Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag worden ver-

veelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar

gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door

fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke

toestemming van de uitgever.

Hoewel dit boek met zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever

enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of

onvolkomenheden in dit boek.

Vertaling: Richard Meijer, Amsterdam

Redactie: Erik Berends, Abcoude

Vormgeving omslag: 11, Haaften

Vormgeving binnenwerk, Annelies Bast, Amsterdam

Grafische productie: Graficonnect, Son

ISBN 978 94 92297 05 1

NUR 770

www.hogrefe.nl

Inhoud

Inleiding 13 Wanneer er nog een kindje op komst is 17 Wanneer je kinderen continu ruziën 17

DEEL 1 – Ontspannen opvoeden, de basis

1 Hoe jij een ontspannen ouder kunt zijn 25 Hoe word je als ouder meer ontspannen 28

2 Hoe ontspannen discipline de relatie van broers 37 en zussen ondersteunt Waarom straf en toegeeflijkheid meer ruzie geven tussen 38 broers en zussen Discipline heroverwogen 40 Grenzen stellen vanuit empathie 42 Time-outs heroverwogen 44 Beloningen heroverwogen 47

Het verschil tussen consequenties en grenzen 48 En als empathie niet werkt? 51 Preventief onderhoud 54 Als je kind tekeergaat: time-in 57 Kinderen helpen met grote emoties: geplande driftbuien 59 Je kind met hevige emoties helpen als er meer dan één kind 64 van streek is

3 Wat de rivaliteit tussen broers en zussen veroorzaakt 67 – en hoe ouders het beter kunnen maken Het standpunt van je kind: dit is geen vriend, maar een 68 vervanger! Factoren die de rivaliteit kunnen verergeren 69 De invloed van ouders op de ontwikkeling van fantastische 74 relaties tussen broers en zussen

DEEL 2 – Ontspanning onderwijzen

4 Kinderen coachen bij het communiceren van gevoelens 79 en problemen oplossen Het coachen van de essentiële vaardigheden van emotionele 81 intelligentie Jouw nieuwe rol: vertaler 83 Kinderen coachen bij het vaststellen en communiceren van 84 hun behoeften en gevoelens Kinderen coachen bij het stellen van grenzen 87 Kinderen coachen om naar elkaar te luisteren 90 Kinderen coachen bij problemen oplossen 91 Basale onderhandelingsvaardigheden voor kinderen 98

5 Als problemen oplossen niet werkt: leren ruzies 103 bij te leggen Wat dacht je van shirts met: ‘Wij kunnen het goed met elkaar 103 vinden’?

Waarom ruzie essentieel is voor relatievaardigheden 105 Kinderen helpen bij het zelf oplossen 106 Kinderen de kracht geven om voor zichzelf op te komen 121 Gemene woorden 123 Als je kind zegt dat hij zijn broer of zus haat 123 Tussenbeide komen tijdens een gevecht: de basis 126 Moet je je kind voor agressie straffen? 128 Als je peuter agressief is tegen je grotere kind 132 Kinderen coachen bij het omgaan met agressie van jongere 135 broers en zussen Het stoppen van voortdurende agressie 137 Vaardigheden onderwijzen: tussenbeide komen tijdens 140 een ruzie Kinderen helpen om het na een ruzie goed te maken in plaats 144 van gedwongen excuses

6 Waarom kunnen ze niet gewoon delen? 147 Waarom kinderen ruzie over bezittingen maken Delen heroverwogen: een radicale oplossing 149 Zelfregulerende beurten: wat kinderen leren 151 Kinderen coachen terwijl ze op hun beurt wachten 154

7 Competitie in goede banen leiden 159 ‘Het is niet eerlijk!’ 159 Vergelijk nooit 163 Weersta labelen 166 Hoe vier je de prestaties van ieder kind zonder de competitie 168 te voeden Wie mag op de liftknop drukken? 171 Hoe zorg je ervoor dat je niet onbewust competitie bevordert 172 Kinderen helpen met competitieve gevoelens 173 Geboortevolgorde en competitie 176 Als een kind je favoriet is 177

8 Instrumenten om rivaliteit te voorkomen 181 en verbondenheid te versterken Verwacht van je kinderen dat ze elkaar waarderen 181 Gezinsroutines die de band tussen broers en zussen versterken 183 Gezinsregels en motto’s die de hechtheid tussen broers 187 en zussen bevorderen Meer positieve interacties tussen je kinderen 189 Strategieën om een team van broers en zussen te maken 191 Veranderende bondgenootschappen: hoe zorg je ervoor dat 192 je kinderen niet samenspannen Hoe stoeien onderlinge rivaliteit vermindert 193 Waarom niet kietelen? 198 Als kinderen een kamer delen 198 Als een kind een vriendje op bezoek heeft 201 Gezinsbijeenkomsten: het middel waar je zo blij mee zult zijn 202

DEEL 3 – Voor de komst van de nieuwe baby en gedurende het eerst jaar

9 Voordat de baby er is: een warm welkom voorbereiden 209 Je kind vertellen over de nieuwe broer of zus 209 Twaalf manieren om je kind tijdens de zwangerschap te helpen 212 bij het ontwikkelen van een band Zorg ervoor dat je kind beide ouders kan vertrouwen 215 Tien tips om je kind emotioneel te steunen als hij of zij een 217 grote broer of zus gaat worden De fles of vast voedsel versus tegelijk borstvoeding geven 220 Bereid je kind voor op de scheiding tijdens de aanstaande 222 bevalling Als je wilt dat je kind aanwezig is bij de bevalling 224 Maak voor je kind een overgangsboek 225 Maak voor je kind een activiteitendoos 226 Verwerk je eigen emoties over een tweede kind 226 Het meest van ieder kind houden 227

10 Een goed begin: geboorte en de eerste maanden 229 Je kind voorstellen aan de nieuwe baby 230 De eerste week: settelen als een gezin 231 Je kind bezighouden terwijl jij de baby voedt 235 Je kind helpen bij zijn gemengde gevoelens jegens de baby 237 En die hardhandige knuffels? 239 Regressie: als je kind een terugval heeft 240 Bedtijd en tijd voor een dutje met meer dan één kind 242 De eerste maanden: het nieuwe normaal 245 Als je kind moeite heeft met aanpassen 247 Dagelijkse oefeningen om met je kind verbonden te blijven 250 nu hij je moet delen Spelletjes die je kind helpen met jaloezie 254 Lees boeken over broer of zus worden voor 256 Negen tips voor een goede relatie tussen je kinderen vanaf 257 de start

11 Een positieve relatie opbouwen als de baby begint 261 te kruipen Tien tips voor een vredig huis als je baby een dreumes wordt 262 Je tijd verdelen 265 Hoe help je je oudere kind bij het oplossen van zijn problemen 267 met de kleine? Wat zeg je als je kind jaloers is op de baby? 269 Wat doe je aan speelgoed afpakken? 271 Als je kind agressief tegen de baby is 273 En als de agressor te jong is om het te begrijpen? 279 En als de baby agressief is? 279 Spelletjes waardoor je kinderen een band met de baby krijgen 281

Laatste opmerking: Kies voor liefde 283

Verder lezen 285

Over Laura Markham 287

Inleiding

Ik was niet voorbereid op de reactie van mijn zoontje toen zijn zusje op komst was. Hij had tot zijn vierde weinig driftbuien gehad, maar toen de baby kwam, leek hij in paniek. Hij hing aan me, was boos en bang. Ik was een afgestudeerd psycholoog, en toch wist ik niet wat te doen.

Net als ik verheugen de meeste ouders zich op de bewonderende blik van het oudere kind als hij de baby voor het eerst ziet. We fanta-seren hoe de baby lacht, terwijl zijn grote broer malle gezichten trekt. Als de baby zich pijn doet, zal hij hem troosten, net zoals wij bij hem deden. Hij zal zijn broertje of zusje knuffelen en een dekentje geven. Later stoeien ze onder de tuinsproeier, gaan ze kamperen, fietsen en ruziën wie de auto op zaterdagavond krijgt. Ze zullen elkaar troosten als ze spelletjes verliezen, of wanneer ze hun harten breken. Na de middel-bare school gaan ze hun eigen weg, maar hun band zal blijven bestaan, in voor- en tegenspoed. We hopen dat we onze kinderen een onbetaal-baar cadeau geven: een vriend voor het leven.

Maar soms zien ouders in het eerste jaar, of zelfs voordat de baby er is, dat het niet zo eenvoudig is. Ik hoor van de gezinnen waar ik mee werk:

13

14 Ontspannen ouders, blije broers en zussen

• ‘Ze is dol op haar broer… Ze knuffelt hem zelfs zo stevig dat we er bang van worden… Haar handen glijden altijd om zijn nek.’

• ‘Ik kan niet veilig autorijden, omdat ze niet van elkaar af kunnen blijven.’

• ‘Toen ik uit de douche kwam, zag ik dat hij op zijn negen maanden oude broertje had geplast. Hij haalt het bloed onder mijn nagels vandaan.’

Het valt niet te ontkennen: rivaliteit tussen broers en zussen is univer- seel. Ieder mens is genetisch geprogrammeerd om de middelen te be-schermen die hem helpen te overleven. Je kinderen zijn afhankelijk van en wedijveren om twee van die waardevolle bronnen: jouw tijd en aan-dacht. Zelfs als er meer dan genoeg liefde is, hebben deze kleine mensen nog geen impulscontrole en krijgen ze conflicten. Temperament kleurt uiteindelijk elke relatie: moeilijkere kinderen worden nog moeilijker als er een nieuw broertje of zusje komt en soms liggen broers en zussen elkaar gewoon niet.

Helaas weten veel ouders niet hoe ze hun kinderen met deze sterke emoties moeten helpen, waardoor gekwetste gevoelens kunnen leiden tot agressie en uiteindelijk tot negatieve interactiepatronen. Deze ge-voelens kunnen de toon zetten voor hun relatie als tieners en de kop op blijven steken tijdens momenten van familiestress.

Maar er is ook goed nieuws. Door broers en zussen worden we min-der egocentrisch en leren we omgaan met onze moeilijkste emoties. Broers en zussen worden vaak goede vrienden en ze kunnen elkaar troosten doordat ze elkaar zo goed kennen. Zelfs broers en zussen die altijd overhoop liggen, krijgen uiteindelijk vaak respect voor elkaar en kunnen het goed met elkaar vinden. Als ze volwassen zijn, voelen ze vaak een diepe verbondenheid met de enige andere mensen die weten hoe het was om in hun gezin op te groeien.

En nu het beste nieuws. Ouders hebben grote invloed op de ontwik-keling van hun onderlinge relatie. Jaloezie is onvermijdelijk, maar het is bijna altijd mogelijk om ze te helpen bij het ontwikkelen van een sterke band, die uitstijgt boven de aangeboren jaloezie. Het is niet altijd mak-kelijk om broers en zussen zo op te voeden dat ze elkaar waarderen en

vrienden voor het leven worden, maar een toegewijde ouder kan het verschil maken. In dit boek laat ik zien hoe dat moet.

Na de geboorte van mijn tweede kind was er alleen het boek Siblings Without Rivalry van Adele Faber en Elaine Mazlish en dat heeft jaren op mijn nachtkastje gelegen. Ik raad dit boek nog altijd aan voor ouders met schoolgaande kinderen die moeilijk met elkaar kunnen op-schieten. Als moeder met een baby en een klein kindje had ik echter dagelijkse problemen, zoals mijn zoon bezighouden terwijl ik voor zijn zusje zorgde, hem helpen lief voor haar te zijn als hij haar te hard knuf-felde en wat hij moest doen toen ze begon te kruipen en achter zijn speelgoed aan ging. In deze begintijd waren er continu uitdagingen; ik was op zoek naar specifieke strategieën om deze uitdagingen te ver-anderen in hechtheid. Ik had genoeg onderzoek gelezen om te weten dat de basis van hun onderlinge relatie in deze eerste twee jaren werd gelegd, maar ik had geen routekaart.

Na verloop van tijd haalde ik mijn PhD in de klinische psychologie aan de Columbia University en ik ontwikkelde de website AhAParen-ting.com. In mijn praktijk als coach voor ouders zag ik bij tienduizenden gezinnen wat er wel en niet werkte. Ik bouwde voort op het empathi-sche model van Faber en Mazlish en hun mentor, Haim Ginott, een van de grondleggers van het positief opvoeden. In dit model integreerde ik de nieuwste inzichten uit het onderzoek naar emoties, hechting en hersenontwikkeling. Vanuit de dynamiek in de gezinnen waar ik mee werkte en vanuit mijn eigen mindfulnesspraktijk leerde ik hoe ouders de patronen in hun gezinnen kunnen veranderen. Niet door hun kinde-ren onder controle te houden, maar door het veranderen van hun eigen gedachten, gevoelens, woorden en daden. Ik heb ontdekt dat opvoeden een stuk makkelijker wordt als we drie moeilijke dingen doen:1. grip hebben op onze eigen emoties;2. verbonden blijven met ons kind, ook als we grenzen stellen, of wan-

neer het kind boos is;3. coachen in plaats van controleren door het kweken van emotionele

intelligentie, begeleiden met grenzen vanuit empathie in plaats van straf en het helpen bij de ontwikkeling van grip op jezelf krijgen.

Inleiding 15

16 Ontspannen ouders, blije broers en zussen

Deze drie principes veranderen de relatie met je kinderen. Ze worden er gelukkiger, emotioneel gezonder en meegaander door en jij wordt kalmer en krijgt meer vervulling in je rol als opvoeder. Dit wordt volle- dig uitgelegd in mijn boek Ontspannen ouders, blije kinderen: meer grip op jezelf, meer verbinding met je kind. Deze principes zijn voor mij de sleutel naar vreugdevol opvoeden. Aangezien zij de basis zijn voor het opvoeden van gelukkige kinderen, zijn ze ook essentieel voor goede relaties tussen broers en zussen, zoals een van mijn lezers schreef:

Sinds ik jouw drie principes (grip op jezelf, verbinding, coaching) heb toegepast op mijn kinderen van zes, vijf en drie, kunnen ze het beter met elkaar vinden. Ze voelen zich allemaal meer verbonden met mij, lijken minder angstig van binnen en hebben daardoor minder ruzie onderling.★ Anna

Deze principes kunnen gezinnen veranderen, maar ouders stellen nog altijd de vragen waar ik zelf mee worstelde toen mijn kinderen klein waren. Hoe kunnen ze:• kleine kinderen helpen bij het uiten van hun behoeften, het opkomen

voor zichzelf en tegelijkertijd naar hun broers en zussen luisteren?• twee of zelfs drie kleine kinderen tegelijk helpen bij het verwerken

van sterke emoties?• een gezinscultuur creëren van samenwerking en steun, zodat de

liefde tussen broers en zussen het wint van de rivaliteit?

Gelukkig zijn er oplossingen die echt werken. Elk gezin heeft unieke problemen, maar er zijn manieren waarmee je de onderlinge relaties tus-sen je kinderen positief kunt ontwikkelen en op de juiste koers kunt hou-den. Er zijn strategieën om de rivaliteit te minimaliseren en de positieve verbondenheid te maximaliseren, ook als de temperamenten van de kin-deren niet bij elkaar passen of als er een sterke competitie is. Niet alle broers en zussen worden de beste vrienden, maar ze kunnen allemaal leren om elkaar te respecteren en hun onderlinge verschillen te waar-deren. In dit boek gaan we in op deze strategieën en geven we staps-gewijze blauwdrukken om de relaties tussen je kinderen te veranderen.

Je hebt ongetwijfeld al ontdekt dat het geen zin heeft om je kinderen te vertellen dat ze ‘met elkaar moeten opschieten’, dat ze moeten leren omgaan met emoties, hun behoeften duidelijk moeten maken of hun meningsverschillen moeten oplossen. Vrede komt niet voort uit het toe-dekken van de conflicten; ze zullen onvermijdelijk opnieuw naar boven komen, vaak als je autorijdt, in de supermarkt bent, of tijdens het etentje bij oma. Als je je kinderen leert navigeren door het complexe terrein van menselijke emoties en relaties, leren ze hoe ze samen dingen kunnen oplossen. Ze zullen voor zichzelf leren opkomen en de behoeften van anderen respecteren. En ze zullen leren om voor win-winoplossingen te gaan en niet vervallen in de rollen van pestkop en slachtoffer. Kortom, je kunt je kinderen leren om innig lief te hebben, grip te hebben op hun emoties en gezonde relaties te onderhouden. Kinderen smeden zo niet alleen een levenslange band met hun broers en zussen, maar leren ook goed omgaan met leeftijdsgenoten, collega’s en hun uiteindelijke partner. Ze zullen de mensen worden van wie er meer in de wereld nodig zijn.

Gezinnen zijn de smeltkroezen waarin kinderen getransformeerd worden tot volwassen mensen. Hoe moeilijk de dingen in je gezin op dit moment ook zijn, het is mogelijk om een thuis te creëren waar menings-verschillen vriendschappelijk worden opgelost en kinderen opgroeien tot vrienden voor het leven.

Wanneer er nog een kindje op komst isAls je dit boek leest voordat je kindje geboren wordt of tijdens het eer-ste jaar met een baby in het gezin, is deel 3 vooral voor jou geschreven. Als je gezin in een andere fase zit, raad ik aan om je te focussen op de delen 1 en 2.

Wanneer je kinderen continu ruziën

Wat voor ons werkt, is dat ik tussenbeide kan komen, kan coachen, een rolmodel kan zijn en op de moeilijke dagen driftbuien en ruzies kan voor-komen. Ik zie dit niet veel van mijn vriendinnen doen die ook moeder zijn,

Inleiding 17

18 Ontspannen ouders, blije broers en zussen

zelfs niet de geweldige moeders. Niet omdat het ze niet kan schelen, maar omdat we allemaal zo druk zijn! Het is alsof we toestemming moeten krijgen om al het andere te laten vallen en ons te focussen op de relaties.★ Beth

Als je kinderen vaak ruzie maken, raak je waarschijnlijk ontmoedigd. Bedenk dat alle kinderen ooit ruzie maken, hoe je ze ook opvoedt. Net zoals alle stellen soms ruzie hebben, hoe solide hun relatie ook is. Ruzie betekent niet dat iemand slecht is. Jij niet en je kinderen ook niet.

Misschien vraag je je af waarom je kind de baby altijd slaat, terwijl de kinderen van anderen altijd lief zijn tegen hun nieuwe broertje of zusje. Bedenk dat je niet in het gezin van een ander kunt kijken. Alle kinderen zijn soms jaloers, hoe liefhebbend ze naar buiten toe ook over-komen.

Misschien wil je het wel uitgillen, omdat je peuter de baby blijft slaan, hoe vaak je ook geduldig hebt uitgelegd dat dat pijn doet. Geef het niet op. Uit onderzoek blijkt dat kleine kinderen vaak slaan, onge-acht wat de ouders doen. Dat komt waarschijnlijk doordat de prefron-tale cortex, die voor zelfcontrole zorgt, nog in ontwikkeling is. Als ouders een ontspannen aanpak blijven onderwijzen en voordoen, tonen hun kinderen uiteindelijk meer genegenheid voor hun broers en zussen en krijgen ze meer grip op hun emoties dan kinderen die opgevoed zijn met conventionele discipline.1 Jouw geduld maakt het verschil, ook al is dat nu nog niet te zien.

Misschien gaat er geen dag voorbij zonder dat je kinderen onaardig tegen elkaar doen, waardoor jij je afvraagt of je iets verkeerd hebt ge-daan. Het antwoord is: nee. Je hebt het zo goed mogelijk gedaan met de beschikbare middelen. Je kinderen zijn geboren met hun eigen tem-perament en jij probeerde alleen maar voor het avondeten te zorgen zonder zelf boos te worden. Jij bent niet perfect, de anderen ook niet. Misschien heb je wat moeilijkere kinderen. Ouders met makkelijke kin-deren begrijpen dit misschien niet, maar ik heb duizenden ouders ge-sproken en sommige kinderen zijn nu eenmaal moeilijker dan andere.

Zo goed mogelijk opvoeden is het moeilijkste wat je ooit zult doen. Het is emotioneel en fysiek uitputtend. Te vaak moeten we onze eigen

behoeften ondergeschikt maken of ze helemaal aan de kant schuiven. Bij het opvoeden van kinderen moeten we boven onze eigen menselijke behoeften uitstijgen en aan kleine mensen blijven geven, die te klein zijn om dankbaarheid te tonen.

Dus is het leven met kinderen altijd moeilijk, zelfs onder de best mo-gelijke omstandigheden. En de meesten van ons leven daar niet onder. We hebben vaak meerdere stressfactoren in ons leven en hebben het daar zo druk mee dat het soms lijkt of we onze kinderen in de reserve- tijd opvoeden. We raken allemaal wel eens gestrest en emotioneel ‘ge-dereguleerd’. Hierdoor kunnen we de verbinding met onze kinderen verliezen. Aangezien onze kinderen door deze verbondenheid zelf ge-reguleerd blijven, raken zij ook van streek en reageren zich af op ons en anderen.

Een van de oplossingen is het besef dat onze kinderen onze be-langrijkste baan zijn; we voeden mensen op. We vormen niet alleen hun onderlinge relaties, maar ook hun hersenen. Het emotioneel intelli- gent coachen van je kinderen verandert hun onderlinge relatie. Wat maakt het uit of je je kindje weer kaas met crackers en miniworteltjes als avondeten geeft? Hun dagelijkse leven vormt het belangrijkste ingre-diënt dat bepaalt wie ze worden en hoe hun relatie zich zal ontwikkelen. Natuurlijk bepalen de genen veel, maar de interactie tussen de genen en de omgeving vormt je kinderen.

Dit boek bevat de instrumenten waarmee jij je gezinsleven kunt veranderen. Ik hoop dat het je enige aha-momenten zal geven. Je zult merken dat het tijd en toewijding kost om deze krachtige instrumenten in werking te zetten. Daarom geef ik je expliciet toestemming om je kin-deren en hun relatie op de eerste plaats te zetten. Er zullen dagen zijn dat je niet aan de vaat, de was of de e-mails toe komt. De enige manier om ervoor te zorgen dat je kinderen elkaar niet in de haren vliegen, is door met hen op de vloer te gaan zitten en ruzies te voorkomen, ze te coachen bij het uiten van hun gevoelens zonder dat ze elkaar aanvliegen en manieren te vinden om de spanning met een lach of een traan te veranderen in hechtheid. Dit heldenwerk speelt zich in het privédomein af, er is niemand die ziet wat het kost, maar het is niet zo onzichtbaar als het lijkt. Net zoals de jaarringen van bomen de conditie van de omge-

Inleiding 19

20 Ontspannen ouders, blije broers en zussen

ving registreren, creëert de ervaring van nu de mensen die je kinderen zullen worden. Elke dag zorg je er letterlijk voor hoe je kinderen de rest van hun levens zullen zijn. Maak je geen zorgen, er is ook onmiddellijke winst: de steeds positievere interactie tussen je kinderen.

Ik ben mij er van bewust dat er nog altijd dagen zullen komen dat je kinderen elkaar elke vijf minuten in de haren vliegen. Dat betekent niet dat jij je werk niet goed doet. Het betekent dat het heel hard werken is. Als jij voorrang blijft geven aan de relaties in je gezin boven alles wat ‘gedaan zou moeten worden’, als je diep moet gaan voor je eigen emo-tionele gulheid, zal je zien dat je kinderen zachtaardiger worden. Het kan moeilijk zijn om je voor te stellen dat je kinderen vrienden zullen worden, maar het fundament van emotionele intelligentie dat jij legt, zal in ieder geval helpen bij een respectvolle relatie en misschien zelfs bij iets wat nog hechter is.

Is het makkelijk? Nee. Grip op jezelf hebben is het moeilijkste wat we ooit zullen doen, maar het is het essentiële eerste ingrediënt voor ontspannen opvoeden. Maak je geen zorgen, je hoeft het niet perfect te doen, het blijft werk in uitvoering. Er is geen perfecte ouder, want nie-mand is perfect. Zolang we maar in de gaten hebben wanneer we van koers raken, de balans hervinden en opnieuw met onze kinderen ver- binden.

Gelukkig leren onze kinderen veel van de momenten dat we ons doel missen, omdat zij het doel dan ook missen. Als we voordoen hoe we elegant door de verraderlijke ondiepten van de menselijke imperfectie navigeren, is dat een van de waardevolste geschenken die we onze kin-deren kunnen geven. Zo leren ze hoe ze zichzelf en de ander kunnen vergeven.

Dus roep al je compassie op en vergeef jezelf je menselijkheid. Neem je voor dat als je niet op je best bent, je jezelf extra zult koesteren en niet bekritiseren. Het komt bij elke ouder regelmatig voor. Echt. Hoe dan ook. Het maakt mij niet uit wat je gedaan hebt toen je uitgeput of woedend was. Je bent menselijk, dat betekent dat je fouten maakt en kunt groeien. Je manier van opvoeden hoeft niet perfect te zijn geweest en hoeft in de toekomst ook niet perfect te zijn. Je uitgangspunt is wat er nu in je gezin gebeurt.

Bedenk welke steun je nodig hebt. Zelfzorg? Informatie? Counseling? Een geschreven overeenkomst met je partner hoe jullie met bepaalde problemen zullen omgaan? Of gewoon strategieën voor het omgaan met uitputtende situaties (dit boek geeft er daar veel van)? Zodra jij je-zelf die steun geeft, kun je beginnen met het veranderen van de dingen voor je kinderen.

Of je kinderen nu dreumesen, peuters of ouder zijn, je kunt ze leren hoe ze met elkaar omgaan. Je kunt een steunende en respectvolle ge-zinscultuur creëren. En belangrijker, je kunt elk kind helpen met de emoties die voor vijandigheid jegens hun broer of zus zorgen. En je kunt je verbondenheid met elk kind verdiepen, zodat hij zich veilig genoeg voelt om de emoties te verwerken en hij nooit bang zal zijn dat je meer van zijn broer of zus houdt. Dit begint met jouw vermogen om met je eigen emoties om te gaan en manieren te vinden om met elk kind ver-bonden te zijn.

Ben je bang dat de schade al is toegebracht? Het is nooit te laat. Zo-lang je maar toegeeft dat je niet gelukkig bent met de manier waarop de dingen nu gaan en dat je nu gaat proberen om dingen beter te maken. Het werkt niet om je kind te kastijden tot een betere broer of zus. Ook schuldgevoelens of straf werken niet bij je kind, of bij jezelf. Het werkt altijd wel als jij probeert om de behoeften van je kind te vervullen en hem te helpen met zijn emoties. Is het veel werk? Enorm veel. Is het het waard? Lees maar wat deze moeder erover schrijft.

Toen Koen geboren was, hadden we een extreem moeilijke periode met Thijs. Tot op het punt dat ik me letterlijk niet kon omdraaien zonder dat hij de kleine sloeg. We gebruikten time-outs en droegen hem vaak schoppend en krijsend naar de andere kamer. Ik voel me daar nu erg schuldig over! Ik werd erg boos en schreeuwde tegen hem als hij zijn broer sloeg en driftbuien had. Ik ben bang dat een jaar boos zijn schade heeft toegebracht.

Dezelfde moeder, twee jaar later:Ik heb hard gewerkt aan het kweken van het gevoel dat we elkaar eerlijk en respectvol behandelen, op de manier waarop we zelf be-

Inleiding 21

22 Ontspannen ouders, blije broers en zussen

handeld willen worden. Ik prijs hen regelmatig als ze lief tegen el-kaar zijn en moedig hen aan om kleine dingen voor elkaar te doen. Als Koen van drie besluit om zijn speelgoedvrachtwagen mee te nemen als we de deur uit gaan en Thijs van vijf naar boven rent om hem te pakken, zing ik letterlijk complimentjes voor Thijs en we doen de ‘beste grote broer’-dans. We stimuleren knuffelen en reke-ning met elkaar houden. We focussen erop hoe geweldig het is om een broer en speelkameraad te hebben… En hoe we het allemaal samen doen.

Koen en Thijs hebben geluk met een moeder die niet opgaf, of toegaf aan haar frustraties en hopeloosheid. Ze ging er juist elke dag mee aan het werk. Ze reguleerde zichzelf, hielp haar jongens met hun grote emo-ties, hielp bij hun individuele behoeften, creëerde een gezinscultuur van waardering en steun en ze voedt zonen op die vrienden voor het leven zullen zijn.

Dat kan jij ook.Mijn eerste boek – Ontspannen ouders, blije kinderen: meer grip op

jezelf, meer verbinding met je kind – beschrijft hoe je sterke emoties bij jezelf kunt opmerken, een staat van kalmte kunt herstellen, met je kind kunt verbinden en zijn emoties kunt coachen, zodat hij zelfdiscipline ontwikkelt en wil meewerken zonder dat er straf nodig is. In dit boek lees je hoe je deze lessen kunt toepassen op het opvoeden van broers en zussen. Er is niet voldoende ruimte om de basis van het opvoeden uit Ontspannen ouders, blije kinderen te herhalen; ik hoop dat je dat boek zult lezen of al gelezen hebt. Het boek dat je nu in handen hebt, bevat veel instrumenten die je helpen bij het faciliteren van gelukkige relaties tussen je kinderen, maar het wordt krachtiger als je het combineert met de instrumenten voor grip op jezelf, verbinding en coaching die uitge-breid zijn beschreven in Ontspannen ouders, blije kinderen.