1

ONLINE SUCCES IN 4 STAPPEN

STAP 1 Ontwikkel een visie op online

April 2012 – versie 1.0

      2

Inhoud Deze publicatie over visieontwikkeling is het eerste deel uit een reeks van publicaties over ‘Online

succes in 4 stappen’. In deze publicatie zetten we uiteen hoe we visie op online ontwikkelen. Het is

geschreven voor de online professional die op zoek is naar een ‘kapstok’, een richtinggevend

document, die het makkelijker maakt om hierna een online strategie te kunnen opstellen.

De opbouw is als volgt:

1. Inleiding

2. Definitie Visie op online

3. Benodigde input: ontwikkelingen, trends en organisatiebeleid

4. Het opstellen van een visie op online

5. Het borgen van een visie op online

6. Stappenplan

7. Tips

1. Inleiding Bij onze klanten zien wij een groeiende behoefte aan een visie op het

online domein. Te vaak is men in het verleden vastgelopen, door

keuzes voor internet te maken op een “te laag” niveau, met een

beperkte horizon of door te weinig onderbouwing. Maar ook positieve

ervaringen uit het verleden zijn nog geen garantie voor de toekomst.

De (online) wereld ontwikkelt zich hiervoor te snel.

Er is nog een aantal redenen waarom er steeds meer behoefte is aan een visie op online.

• Het online vakgebied wordt complexer, terwijl de onderbouwing voor nieuwe plannen

achterblijft. Een visie op online kan voor een deel voor deze onderbouwing zorgen.

• Daarnaast worden nieuwe (o.a. strategische/e-business) plannen besproken en keuzes

gemaakt op steeds hoger niveau in organisaties besproken. Vanuit dit ‘hogere niveau’ is een

sterke behoefte aan een richtinggevend stuk op basis waarvan beslissingen gemaakt

kunnen worden.

• Veel organisaties kampen met een verscheidenheid aan online projecten en eigen

initiatieven, die moeilijk te managen en te beheersen zijn. Een visie zorgt voor een paraplu

waardoor er meer lijn komt in het geheel.

• Tenslotte biedt een visie op online de mogelijkheid om zowel intern als extern draagvlak te

verwerven. Met de beschrijving van een visie, worden plannen concreter en raken mensen,

door duidelijkheid in de richting, enthousiaster.

Voordat we ingaan in de wijze waarop je een visie op online opstelt, geven we eerst onze definitie.

Te vaak is men in het verleden vastgelopen, door keuzes te maken op ‘te laag’ niveau of zonder onderbouwing

      3

2. Definitie visie op online1 Onze definitie van een visie op online is:

“Het lange(re) termijn (wereld)beeld dat een organisatie heeft, de factoren die voor een organisatie

relevant zijn en de rol die online hierin zal spelen”

Deze definitie bestaat uit drie elementen:

1. Termijn: bij de meeste organisaties kijken we in de visie 3 tot 5 jaar vooruit. Dit doen we

onder meer door naar (wereldwijde) onderzoeksrapporten te kijken en daar bijvoorbeeld

relevante sociaal-culturele, demografische, technologische en politieke ontwikkelingen uit te

halen.

2. Relevante factoren: factoren zijn voor een organisatie relevant als ze van invloed (kunnen)

zijn op de huidige of toekomstige klant-, organisatie of andere processen van een

organisatie.

3. Rol van online: hierbij gaat het om de wijze waarop je online wilt inzetten, rekening houdend

met deze factoren.

In deze publicatie worden deze elementen verder toegelicht en uitgewerkt.

3. Benodigde input Het opstellen van een visie is een

proces waarbij diverse personen –

niet alleen medewerkers, maar

bijvoorbeeld ook stakeholders2 -

betrokken worden. Er moeten

vanuit diverse invalshoeken en

disciplines lange termijn keuzes

gemaakt worden, die grote

consequenties kunnen hebben. Als

uit de visie blijkt dat een

organisatie de dienstverlening

volledig wil digitaliseren, dan heeft

dit natuurlijk grote gevolgen voor de organisatie, ten aanzien van benodigde capaciteit, kennis en

kunde en bijvoorbeeld nieuwe processen die ingeregeld moeten worden.

De benodigde input voor het opstellen van een visie, en de gewenste rol van online, bestaat uit een

analyse van:

1. Ontwikkelingen

2. Trends

1 Met online bedoelen we: het totaal aan (mogelijke) digitale middelen die een organisatie kan inzetten om haar doelen te verwezenlijken, zoals een website, campagnepagina, extranet, intranet, enz. 2 Stakeholder of belanghebbende of organisatie die invloed ondervindt (positief of negatief) of zelf invloed kan uitoefenen op een specifieke organisatie (Wikipedia)

Rol van online

3. Organisatie beleid

1. Ontwikkelin-

gen

2. Trends

Figuur 1.

Benodigde

input voor visie

      4

3. Organisatiebeleid, bestaande uit o.a. de beleidsuitgangspunten en speerpunten van de

organisatie

3.1. Ontwikkelingen

Hierbij kijken we naar wat er speelt in de buitenwereld, en naar wat van belang kan zijn voor een

organisatie.

We starten met het kijken naar de omgeving, op wereldwijd, landelijk en regionaal/lokaal niveau.

Denk hierbij ook aan verschuivingen in de sector of branche.

Voor het bepalen van de relevante ontwikkelingen voor een specifieke organisatie maken we gebruik

van de SEPTED-factoren (sociaal-culturele, economische, politieke, technologische, ecologische en

demografische factoren).

Een overzicht:

FACTOREN ONTWIKKELINGEN

voorbeelden

WAAROM RELEVANT?

Sociaal-cultureel Individualisering van de

maatschappij

Flexwerken

Any time, any place

Deze kunnen organisaties stimuleren om persoonlijker met

hun doelgroep te willen communiceren, onafhankelijk van

tijd en plaats. Voor online betekent dit bijvoorbeeld

communicatie via een mobiele pagina of een extranet.

Economisch Globalisering

Marktverschuivingen

Recessies

Inflaties

Economische omstandigheden kunnen zorgen voor kansen

in de markt, of de noodzaak je te focussen. Denk aan het

aanboren van nieuwe markten of productontwikkeling bij

het uitbouwen van bestaande.

Het online kanaal kan in deze marktontwikkeling bijdragen

door het opzetten van online marketingcampagnes. Online

kan aan productontwikkeling bijdragen door de inzet van

crowdsourcing en co-creatie.

Politiek Nieuwe wetgeving

Bezuinigingsplannen

Veranderende

machtsverhoudingen

Bezuinigingen stimuleren vaak de creativiteit van

organisaties. In het onderwijs kunnen bezuinigingen o.a.

internationalisering stimuleren.

Online kan in dit speerpunt een belangrijke rol spelen,

bijvoorbeeld door het bieden van ‘leren op afstand’.

Technologisch Mobiel

Toepassingen als apps,

augmented reality, video

Cloud computing

Technologische ontwikkelingen zorgen er bijvoorbeeld voor

dat er nieuwe mogelijkheden zijn voor een organisatie om

een doelgroep beter te bereiken, nog beter in hun

informatiebehoefte te voorzien of services te verlenen.

Ecologisch Duurzaamheid van producten

en diensten

Ecologische ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld van belang bij

organisaties die willen werken aan een duurzamer

      5

Milieubewustzijn distributieproces, zoals bestellingen,

ontvangstbevestigingen en status updates die via internet

verlopen in plaats van per papieren post.

Demografisch Leeftijdsopbouw

Gezinssamenstelling

Afkomst

Regionale verschuivingen

% stadsbevolking

Inzicht in demografische ontwikkelingen helpen een

organisatie –met behulp van internet- in te spelen op de

behoeften van bijvoorbeeld diverse klant levensfasen.

3.2. Trends

Naast ontwikkelingen kijken we ook naar de trends die van belang zijn voor een bepaalde organisatie

in een specifieke branche.

Trends definiëren we in dit kader dan ook als meer korte termijn veranderingen t.a.v.:

1. Doelgroep: Wat verandert er in het (online) gedrag en mediagebruik?

2. Branche: Wat zijn nieuwe samenwerkingsverbanden? Is er sprake van ketenintegratie?

3. Online: Wat zijn de (nieuwe) mogelijkheden voor gebruikers op dit moment?

3.2.1. Doelgroep trends

De bezoeker van een website vandaag de dag heeft andere

verwachtingen dan een aantal jaren geleden. Hij verwacht

dat hij de site naar zijn eigen smaak kan inrichten, in één

klik antwoord op zijn vraag krijgt, dat er op elk niveau van

de site interactie (onder andere via sociale media) met de

organisatie mogelijk is of dat hij kan inzien wat anderen van

een bepaald product of dienst vinden. Een site moet ook via

het mobiel eenvoudig toegankelijk zij en ook handige apps

bieden die hem het leven makkelijker maken.

Bij het in kaart brengen van de doelgroep trends, kijken we

naar de volgende punten:

• Verwachtingen: zijn er bewegingen, algemeen of

specifiek voor deze doelgroep, die de

verwachtingen ten aanzien van de organisatie

hebben veranderd? Bijvoorbeeld:

– De aanwezigheid van organisaties op

Twitter of andere sociale media.

– De mogelijkheid alles (over jezelf en de

organisatie) in te kunnen zien

(transparantie).

Er is een ruim aanbod van relevant

onderzoek die voor het inzichtelijk

maken van doelgroep trends

gebruikt kunnen worden. Denk

hierbij aan rapporten van onder

andere: Centraal Bureau voor

Statistiek, Forrester, AC Nielsen

en MorganStanley.

Deze data gebruiken we om de

algemene trends bij de doelgroep

in kaart te brengen, en vullen

deze aan met de kennis en

ervaring uit de branche en die de

organisatie zelf al over de

doelgroep heeft.

Waar nodig wordt een nieuw

onderzoek gestart, waarvoor

een organisatie daarvoor

gespecialiseerde

onderzoeksbureaus kan inhuren.

      6

– Geïnformeerd worden over de voor hun relevante informatie (personalisatie).

• Gebruik: verandert het gebruik van online? De opkomst van apps kan er bijvoorbeeld toe

leiden dat men via deze apps bepaalde taken uitvoert en de website van een organisatie

alleen nog voor achtergrondinformatie raadpleegt.

• Gedrag: ook in het gedrag zijn er ontwikkelingen te benoemen die voor een organisatie van

belang zijn. Denk aan de behoefte om eigen content te kunnen plaatsen (user generated),

meningen van anderen te kunnen inzien (peer influence) en hierop te reageren.

3.2.2. Branche trends

Voor een organisatie is het belangrijk om in de gaten te houden wat er in de eigen branche gebeurt:

• Zijn er veranderende machtsverschuivingen, bijvoorbeeld van producent naar consument?

• Wat is de positie van het intermediaire kanaal?

• In hoeverre bundelen ketenpartners hun krachten?

• Hoe positioneert de concurrentie zich en wat doet zij op internetgebied?

• Is er specifieke wetgeving of zijn er overheidsrichtlijnen die voor deze branche gelden?

Om goed inzicht te krijgen,

hanteren wij het hiernaast

afgebeeld model (afgeleid van

het Porter model), waarbij we

naar de ‘vijf krachten’ kijken die

er binnen de branche spelen: de

entree van nieuwe

concurrenten, dreiging van

substituten,

onderhandelingspositie van

leveranciers en afnemers, en de rivaliteit onder de huidige spelers.

Markt

Toe-treders

Afnemers

Substitu-ten

Leveran-ciers

Branchetrends bij een reisorganisatie

In de reisbranche kunnen we de trends met behulp van bovengenoemd model analyseren:

• Denk aan de toenemende macht van de afnemer, de consument. Deze maakt de keuze voor

een reis na raadpleging van ratings van anderen (Zoover) of boekt direct na vergelijking met

andere aanbieders/reizen (Expedia).

• Internet heeft er voor gezorgd dat consumenten direct een hotel of camping kunnen

reserveren zonder tussenkomst van een reisadviseur. De aanbieders van de accommodatie

zijn daarmee ook concurrent geworden.

• Er zijn, als gevolg van ketenintegratie, steeds meer aanbieders in de vrijetijdssector

bijgekomen. Denk aan restaurants en wellnesscentra, die ook online complete

vakantiearrangementen bieden die rechtstreeks bij hen te boeken zijn.

Gevolg van deze brancheontwikkelingen is dat de reisadviseurs zich moeten blijven richten op de

eigen rol op het online domein. Misschien vindt binnen afzienbare tijd de verkoop van reizen wel

op sites van ketenpartners plaats en is de eigen website de plek waar je alleen nog informatie

krijgt over de landen, streken en culturen en waar er serviceverlening rondom de reis plaatsvindt

(zoals status updates, downloads, tips, alerts en veel gestelde vragen).

Figuur 2. Model

om trends in een

branche te

analyseren.

      7

3.2.3. Online trends

Tenslotte wordt bij de trends gekeken naar de mogelijkheden en kansen

die online nu al, of binnen afzienbare tijd, gaat bieden. Deze trends

geven belangrijke input bij de beschrijving van de mogelijke rol van

internet voor een organisatie in de toekomst.

Een aantal voorbeelden:

• De razendsnelle opkomst van het mobiel internet, het gebruik van video (YouTube),

beschikbaarheid van WiFi, en het succes van sociale media, zorgen ervoor dat het niet

alleen draait om een goede website. Een organisatie heeft rekening te houden met een snel

ontwikkelend medialandschap.

• Steeds meer communicatie vindt plaats buiten het domein en dus buiten de regie van de

organisatie zelf. Discussies worden gevoerd op bijvoorbeeld digitale platformen met een

specifiek thema en op de sociale media. Ook in de eigen organisatie vinden collega’s elkaar

via online communities, videoconferencing en webinars.

• Online werkomgevingen staan ter beschikking die het nieuwe werken mogelijk maken. Hier

wordt gezamenlijk aan documenten gewerkt, gediscussieerd en geïnnoveerd.

• Via online kun je je waar ook ter wereld oriënteren. Diverse vergelijkingssites maken het

mogelijk producten en diensten te vergelijken. Dit betekent dat de klant steeds beter

geïnformeerd is, en hierdoor steeds meer de macht naar zich toetrekt.

Bovenstaand overzicht is slechts een greep uit het totale palet van factoren die voor de organisatie

van belang zijn. De wereld staat niet stil, en wat nu actueel is, is morgen alweer achterhaald. Daarom

is constante oriëntatie op deze ontwikkelingen en trends nodig.

3.3. Organisatiebeleid

Nadat ontwikkelingen en trends in de buitenwereld onder de loep zijn genomen, komt de organisatie

zelf aan bod. Online succes bereik je niet door alleen maar naar de buitenwereld te kijken. Online

maakt integraal onderdeel uit van de totale organisatie strategie en die van de beleidsterreinen.

Missie, visie, en strategische plannen laten zien welke rol de organisatie wil vervullen en op welke

manieren dat kan worden bereikt. Alle intern beschikbare beleidsstukken zoals ICT-, HR-, sales-,

marketing- en communicatiebeleidsplannen zijn van belang. Ze worden gebruikt om de volgende

vragen te beantwoorden:

Wat nu actueel is, is morgen alweer achterhaald. Daarom is constante oriëntatie nodig.

      8

1. Hoe ziet de organisatie de wereld over 3 tot 5 jaar? Waar wil zij op dat moment staan? Wat

zijn de speerpunten? Bijvoorbeeld: meer internationalisering, meest innovatieve speler in de

markt of beste werkgever.

2. Wat zijn de kernwaarden van een organisatie? Bijvoorbeeld: open, eerlijk, betrouwbaar of

maatschappelijk betrokken.

Waarom is deze input belangrijk voor een visie op online? Internet is als bedrijfsinstrument een

onlosmakelijk onderdeel van de organisatie geworden. Als we weten wat de richting van de organisatie

is en wat de belangrijke (beleids-)focuspunten, dan kan ook het online kanaal hierop focussen zodat

organisatiedoelen nog sneller gerealiseerd worden.

Ook kernwaarden zijn een belangrijke input bij de bepaling van de rol van online. Bijvoorbeeld

openheid naar de klant. Dit betekent dat het online kanaal dit ook faciliteert. Bijvoorbeeld door:

• inzicht te geven in de status van een aanvraag, aanschaf of service.

• meningen en standpunten te delen, wat kan via een website maar ook via sociale media.

• resultaten terug te koppelen, bijvoorbeeld over de status van de organisatie zelf, via online

jaarverslagen.

Voorbeeld 1

Als het speerpunt is de beste werkgever

van Nederland te zijn, dan kan online

hieraan bijdragen door:

• de organisatie te profileren,

bijvoorbeeld op sociale media

waar de doelgroep zich bevindt.

• de dialoog met de doelgroep aan

te gaan, om te achterhalen wat

potentiële werknemers’ wensen

en eisen zijn.

• aan te tonen dat ze de beste

werkgever is, door faciliteren van

online instrumenten die het

thuiswerken mogelijk maken.

Voorbeeld 2

Is het speerpunt de meest innovatieve

speler in de markt te willen zijn,

bijvoorbeeld door continue

productontwikkeling om zo voorop te

blijven lopen in de markt, dan kan online

bijdragen door:

• de doelgroep mee te laten

bepalen over de

vorm/samenstelling van het

product, bijvoorbeeld door ideeën

aan te dragen.

• medewerkers samen te laten

werken aan productinnovaties,

door gebruik van online

samenwerkingstools (co-creatie).

      9

4. Het opstellen van een visie op online

Het uitschrijven van de visie op online is een uitdaging op zich. Een visie is namelijk kort en krachtig,

en verwoordt precies genoeg aanknopingspunten waarmee een organisatie een vertaling kan maken

naar het online domein. Soms lukt het om een visie op één A4 te krijgen, soms zijn enkele pagina’s

nodig.

De kunst is om vanuit alle verzamelde input en relevante ontwikkelingen en trends een toekomstvisie

te filteren, en vervolgens de wijze te bepalen waarop online kan bijdragen. De visie is de kapstok voor

alle hierna volgende stappen, zoals de ontwikkeling van de online strategie, dat onderwerp is van deel

2 van deze publicatiereeks.

Om een beeld te krijgen bij een visie, wordt een aantal voorbeelden ter inspiratie gegeven:

Voorbeeld (deel uit ) v isie voor ZORG

In de zorg is een belangrijke ontwikkeling dat patiënten steeds meer ‘in control’ zijn, omdat zij

bijvoorbeeld ziekenhuizen met elkaar kunnen vergelijken en bereid zijn te reizen voor betere

zorg. Reputatiemanagement is voor een zorginstelling dus essentieel.

De rol van online is dan de patiënt van haar kwaliteiten te overtuigen door bijvoorbeeld:

te laten zien wat haar speerpunt domeinen zijn, posities in rankings te publiceren, of over

samenwerking met andere toonaangevende zorgorganisaties te communiceren.

Voorbeeld (deel uit ) v is ie voor ONDERWIJS

Een belangrijke ontwikkeling in het onderwijs zijn de bezuinigingen en de noodzaak om de

informatie naar de vele doelgroepen met hun (persoonlijke) informatiebehoeften efficiënt te

ontsluiten.

De rol van online is dan de doelgroep op efficiënte wijze in haar processen te

ondersteunen. Bijvoorbeeld door: de ontwikkeling van een portaal, die naar eigen behoefte

aan te passen is door de doelgroep. Of door de mogelijkheid de docenten en studenten via

mobiele applicaties in hun belangrijke taken te ondersteunen.

Voorbeeld (deel uit ) v is ie voor INDUSTRIE

Voor grote industriële organisaties is het van belang innovatief te zijn om voorop te blijven lopen

in de markt. Vooral in sterk concurrerende markten selecteert de doelgroep op de mate waarin

een product nog beter aansluit op de behoefte.

De rol van online voor een organisatie met als speerpunt innovatie, kan dan ook zijn het

betrekken van de doelgroep om samen tot productvernieuwing te komen.

Bijvoorbeeld door: het faciliteren van samenwerkingsplatformen (co-creatie) waar klanten hun

ideeën kunnen uiten, kunnen discussiëren over verbeteringen of nieuwe producten kunnen

testen.

      10

5. Het borgen van een visie op online

Een belangrijke stap tijdens de visievorming is deze gedragen te krijgen binnen de organisatie. Geef

regelmatig tijdens het proces presentaties aan, of houdt terugkoppelmomenten met, sleutelpersonen

en stakeholders binnen en buiten de organisatie die ‘meegenomen’ moeten worden in de

ontwikkeling. Als voor hen het toekomstbeeld over de plek van online in de organisatie duidelijk is,

zullen ook de hierna volgende stap naar strategie logisch zijn.

Onze ervaring leert dat door de visie op online te presenteren aan een

groep stakeholders op het juiste niveau, er enthousiasme ontstaat die

afstraalt op de hele organisatie.

Er ontstaat vertrouwen omdat er een kapstok is ontstaan waar die

houvast biedt en waarin met zowel interne als externe factoren rekening

is gehouden.

Daarnaast is de visie op een dusdanig (hoog) niveau opgesteld, dat er op

diverse beleidsterreinen op aangehaakt kan worden. Stakeholders zien daardoor voor de eigen

beleidsterreinen ineens mooie kansen of spannende uitdagingen verschijnen.

Stakeholders zien voor hun eigen beleidsterreinen ineens mooie kansen verschijnen.

Voorbeeld (deel uit ) v is ie voor RETAIL

In de retail ligt op dit moment een grote uitdaging de balans te vinden tussen online verkoop en

de verkoop in de winkel. De verschuiving die er plaatsvindt heeft ook gevolgen voor de wijze

waarop klanten zich gebonden (blijven) voelen, aangezien het persoonlijke contact wegvalt.

De rol van online is dan het bevorderen van de klantenbinding. Dit kan door het structureel

binden van een klant door het bieden van een eigen pagina of het koppelen van specifieke

services die zijn afgestemd op het aangeschafte product.

Ook kan de binding op sociaal-emotioneel gebied: door in te spelen op wat er speelt en leeft bij

de klant. Hiervoor bevindt de organisatie zich steeds vaker buiten haar eigen online domeinen.

Namelijk waar de klant zich bevindt, zoals op de sociale media.

      11

6. Stappenplan

Voor wie aan de slag wil met het opstellen van een visie op online, geven we hieronder de stappen nog

eens kort weer.

Stap 1 Bepaal je speelveld

Bepaal wie en welke factoren van invloed zijn, of kunnen zijn, op jouw toekomstbeeld. Zijn

dit alleen consumenten, of is dit ook bijvoorbeeld de politiek of het milieu?

Stap 2 Bepaal je termijn

Bepaal voor welke termijn je de visie wilt opstellen. Gezien de snelheid waarmee

ontwikkelingen gaan, wordt een visie in de regel voor maximaal 3 jaar ontwikkeld.

Stap 3 Bepaal wat relevant is

Analyseer en leg vast wat er binnen het speelveld (op basis van input van SEPTED,

trends/ontwikkelingen en de organisatievisie en –strategie) de verwachtingen zijn, die van

invloed zijn op de organisatie of omgeving. Beargumenteer waarom ze van belang zijn. Of

met andere woorden: geef vanuit de organisatie gezien antwoord op de relevante trends en

ontwikkelingen.

Stap 4 Weeg en kies de relevante factoren

Bepaal op basis waarvan je de keuzes maakt in de verzamelde relevante factoren en wie

deze maakt. Bijvoorbeeld op basis van: welke hebben de meeste invloed, hoe kunnen we

ermee omgaan, of welke passen het beste in de totaalvisie?

Stap 5 Werk rol van online uit in visie

Voor de meest relevante factoren wordt vervolgens uiteengezet hoe online hieraan kan

bijdragen. De kunst van het vastleggen van een visie is dat het zo kort en krachtig mogelijk

gebeurt, vaak in de vorm van een Powerpoint slide of een kort Word document.

Stap 6 Presenteer en borg de visie

Zorg voor de juiste presentatie, aan de juiste personen die zich aangesproken voelen op

punten die voor hen relevant zijn. Maak ze deelgenoot van het proces.

7. Tips

Tenslotte een aantal tips die van belang kunnen zijn voor iedereen die een visie op de rol van online

opstelt:

• Denk niet te snel in online ontwikkelingen. Kijk breder, en gebruik hiervoor de SEPTED-

methode.

      12

• Werk van wereld-, naar landelijk, naar regionaal/lokaal niveau bij het bepalen van relevante

ontwikkelingen. Zo voorkom je dat je invalshoeken over het hoofd ziet.

• Maak duidelijk onderscheid in ontwikkelingen en trends: ontwikkelingen zijn van lange duur,

trends kunnen sneller wijzigen.

• Kijk bij de analyse niet alleen naar ‘positieve’ zaken. Ook ‘negatieve’ kunnen voor de online

visie interessant zijn.

• Schrijf een zo kort mogelijke visie. Een korte visie kun je makkelijker onthouden en

gebruiken.

• Herhaal het opstellen van een online visie (minimaal binnen de termijn die voor de visie is

gesteld). Er verandert teveel in de wereld, waarmee je als organisatie rekening moet

houden.

Met deze eerste publicatie hopen we de online professional een eind op weg te hebben geholpen bij

het bepalen van de visie op online. Deze visie is het startpunt voor de volgende stap: online strategie

ontwikkeling.

Auteur:

Jacqueline Westerbeek / Online Strategist

E-mail: j.westerbeek@presentmedia.nl

© Present Media | April 2012