ONLINE PERSONALBRANDING

Michelle PetersCommunicatie 4U

Fontys Economische Hogeschool TilburgDewi de Hoon

December 2010

CAPITA SELECTA

Inhoud

Inleiding

Hoofdstuk 1

1.1Watispersonalbranding?............................................................................................

1.2Vanmedewerker-filosofienaarpersonalbranding-filosofie..............................................

Hoofdstuk 2

2.1Depersonalbranding-filosofie......................................................................................

2.2Debasisis(zelf)vertrouwen.........................................................................................

2.3Authenticiteit,cohesieenfocus....................................................................................

2.4PimFortuyn:eenmanmetcoherenteensynergetischemerkwaarden.............................

Hoofdstuk 3

3.1Mediarevoluties...........................................................................................................

3.2Hetverschiltussenweb1.0en2.0...............................................................................

3.3Iedereenkaninformatieconsumerenmaarookproduceren............................................

3.4Dekeuzevanmiddelenhangtsterkafvanpersonalbrandingstrategie............................

Hoofdstuk 4

4.1Middelenmakendeman..............................................................................................

4.2Webstiealscentraalpunt.............................................................................................

4.3Google........................................................................................................................

4.4CV?............................................................................................................................

4.5Microbloggen..............................................................................................................

4.6Socialenetwerksites....................................................................................................

Twitter..................................................................................................................

LinkedIn...............................................................................................................

Facebook..............................................................................................................

Hyves...................................................................................................................

Hoofdstuk 5

5.1Personalbrandingindecommunicatiewereld.................................................................

5.2Conclusie....................................................................................................................

4

5

7

8

9

10

11

12

13

13

14

15

15

16

16

17

17

18

18

18

19

19

Inleiding

‘Capita Selecta’ komt uit het Latijn en betekent letterlijk ‘uitgezochte hoofdstukken’. Op de Fontys

Economische Hogeschool Tilburg betekent Capita Selecta een literatuurstudie voor de vierdejaars

studenten. Het betreft een literatuurstudie met een onderwerp naar keuze. Dit biedt studenten de

kans en de ruimte om het laatste deel van hun studie in te delen met een onderwerp dat hen interes-

seert of dat hen nog beter voorbereid op de afstudeerstage. Het onderwerp dat centraal staat in mijn

literatuurstudie is ‘personal branding’. Gedurende mijn studie is mijn interesse naar online commu-

nicatie sterk gegroeid. Een verplicht onderdeel van mijn studie was het creëren en beheren van een

eigen portfolio. Zo gezegd, zo gedaan en een wordpress account was aangemaakt. Nu, ruim een jaar

later beheer ik datzelfde wordpress account nog bijna dagelijks en is mijn portfolio uitgegroeid tot

een volwaardig weblog met dagelijks tientallen bezoekers. Online communicatie is een breed begrip.

Personal branding is een van de facetten binnen dit vakgebied dat mij erg aanspreekt en ik duik hier

graag eens dieper op in.

Leeswijzer

In het eerste hoofdstuk is de nodige ruimte vrij gemaakt voor een korte introductie. Wat is personal

branding? Daarna gaan we een stapje verder en kijken we naar wat er allemaal nodig is om een sterk

personal brand op te bouwen. Ben ik het in die opzichten eens met de heren die de boeken hebben

geschreven die ik onder andere als literatuur gebruik voor deze essay of heb ik een geheel andere

kijk op sommige zaken? Waar moet een sterk personal brand aan voldoen? Wat is er in de geschiede-

nis eigenlijk allemaal gebeurd zodat wij het internet gebruiken en kennen zoals het nu is? Vervolgens

worden de mogelijke middelen bekeken die een meerwaarde kunnen bieden aan een (online) personal

brand. Het afsluitende hoofdstuk bestaat uit mijn visie op het geheel, ik breng de hele essay dan kort

in relatie tot mijn werkveld, de communicatiewereld.

3

Hoofdstuk 1

Branding is de zone langs de kust waar als gevolg van evenwichtsverlies door onvoldoende water-

diepte de top of de voorzijde van de golven schuimend spat1. Dit is echter niet het type branding waar

deze literatuurstudie over gaat. Brand is Engels voor merk. Oorspronkelijk betekende branding het

brandmerken van vee, maar tegenwoordig is branding een manier om onderscheidend vermogen te

creëren en dit herkenbaar en consistent te communiceren2. Het woord ‘merk’ in deze zin kan breed

geïnterpreteerd worden. Als mensen zijn we snel geneigd om te denken aan de grote en bekende

merken zoals Google, Coca Cola en bijvoorbeeld Nike. Naast de grote jongens kan gedacht worden

aan kleine merken of bedrijven maar ook personen kunnen vallen onder een merk. Zo koppelen we

sommige wereldsterren direct aan een groot merk; George Clooney linken we direct aan Nespresso,

Roger Federer aan Gillette en Tiger Woods aan Nike.

De ingrijpende veranderingen die de laatste decennia hebben plaatsgevonden op het internet verande-

ren ook de manier waarop de grote merken zich presenteren en profileren. Onze manier van commu-

niceren is de laatste jaren erg veranderd. Iedereen kan altijd en overal in contact staan met het wereld

wijde web. Het internet met al haar mogelijkheden en toepassingen heeft gezorgd voor grote verande-

ringen. “De maatschappij is veranderd in een netwerk- en informatiesamenleving en hierin wordt ook

‘personal branding’ steeds belangrijker3”, aldus Martijn Aslander.

Het begrip personal branding is ruim tien jaar geleden geïntroduceerd in de Verenigde Staten. De

laatste jaren wint het begrip ook in Nederland aan populariteit. Het is moeilijk om het begrip te ver-

talen. Hierbij zou je al snel terecht komen bij ‘merk’ en dat zal bij velen leiden tot weerstand, ‘ik ben

geen merk’. Toch roepen mensen, net zoals merken, ook beelden op bij anderen. Wij laten indrukken

achter in de hoofden van mensen en we worden geassocieerd met dingen, mensen, merken en emo-

ties. Iedereen heeft unieke eigenschappen. Bij personal branding gaat het om het oproepen van een

positieve emotionele reactie bij die mensen die voor jou belangrijk zijn door het ontdekken, zichtbaar

maken en versterken van jouw onderscheidende waarde4.

Een praktischere definitie voor personal branding is die van Tom Scholte5: “het verhogen van je

toegevoegde waarde, met als resultaat: gevraagd worden voor de dingen waarvoor je gevraagd wilt

worden”.

1 http://www.eco.science.ru.nl/AnimalEcolo2 van de Grift, M. & van Zwieten, H. (2009), Het merk ik ®, Houten: het Spectrum3 van de Haterd, B. & Scholte, T. & van Zwieten, H. (2009), Personal brand.nl, Houten: het Spectrum4 van de Haterd, B. & Scholte, T. & van Zwieten, H. (2009), Personal brand.nl, Houten: het Spectrum5 http://www.tomscholte.com/weblog/personal-branding/

4

1.1 Watispersonalbranding?

De laatste jaren hebben zich een aantal wezenlijke veranderingen voorgedaan. De reden waarom men-

sen werken en wat zij uit hun werk willen halen is veranderd. De piramide van Maslow sluit hier goed

bij aan. De piramide die Abraham Maslow in 1943 opstelde is een hiërarchische ordening van behoef-

ten1. Vroeger was de voornaamste reden om te werken geld verdienen om een gezin te kunnen onder-

houden en om te kunnen bestaan, de onderste behoeften van de piramide werden hiermee bevredigd.

Natuurlijk speelt geld vandaag de dag alsnog een belangrijke rol in de keuzes die mensen maken.

Maar geld is niet meer de belangrijkste reden; de werkmentaliteit is veranderd. Langzaamaan ver-

schuift men van de medewerkers-filosofie naar de personal brand-filosofie2. De werknemers-filosofie

vervult de eerste behoeften uit de piramide van Maslow, werken om te overleven.

De personal brand-filosofie is een geheel nieuwe mindset, het is een nieuwe manier van denken. Een

groeiend fenomeen in de samenleving dat hierbij aansluit is ‘het nieuwe werken’; plaats- en tijdonaf-

hankelijk uitvoeren van kantoorwerkzaamheden3. Mensen beklimmen de piramide van Maslow.

Mensen zijn op zoek naar waardering en erkenning in hun werk.

De piramide van Maslow in de praktijk, iedereen wil;

• Werk doen dat er toe doet. Ieder mens heeft persoonlijke drijfveren en passies. Op het werk wordt

steeds meer gezocht naar invulling van deze passies en drijfveren. Dit heeft te maken met de

stijgende persoonlijke behoefte aan zingeving en betekenis. De zin “van je hobby je werk maken”

past hier goed bij. Steeds worden mogelijkheden gezocht om eigen interesses, passies en drijfve-

ren te combineren met de dagelijkse werkzaamheden.

• Erkenning en waardering. Iedere maand je salaris ontvangen is prettig en noodzakelijk. Maar er is

meer. Erkenning en waardering worden niet afgekocht met geld. Mensen hebben meer behoefte

aan erkenning dan vroeger, dat komt doordat de drie basisbehoeften, de onderste lagen van

de eerder besproken piramide van Maslow, voor steeds meer mensen zijn ingevuld. Er ontstaan

nieuwe behoeften. Erkenning en waardering krijgen heeft veel raakvlakken met personal branding.

Aantonen en zichtbaar maken van de toegevoegde waarde voor anderen en de organisatie kan

resulteren in erkenning en waardering.

• Onafhankelijk zijn. Mensen kunnen tegenwoordig niet met, en niet zonder elkaar. Veel mensen

streven naar ‘totale onafhankelijkheid’ en willen in staat zijn om zelfstandig te kunnen leven en

werken. Toch blijkt het vaak samen leuker en efficiënter. De wens naar onafhankelijkheid is goed

terug te zien in de werknemersloyaliteit van tegenwoordig.

1 http://nl.wikipedia.org/wiki/Piramide_van_Maslow2 van de Haterd, B. & Scholte, T. & van Zwieten, H. (2009), Personal brand.nl, Houten: het Spectrum3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg_gebruiker:Mmeetz/Het_nieuwe_werken

5

1.2 Vanmedewerker-filosofienaarpersonalbranding-filosofie

Filosofische verandering

• Vroeger werkten mensen hun hele leven voor dezelfde baas en groeide hun zekerheid op de lange

termijn. Tegenwoordig werken mensen zo lang als zij er een uitdaging in zien voor hun baas en

gaan dan op zoek naar een nieuwe uitdaging bij een nieuwe baas. Waar vroeger werknemersloya-

liteit bestond uit loyaliteit voor de organisatie en de baas. Bestaat dat vandaag vooral uit loyaliteit

naar eigen projecten, klanten en collega’s.

• Jezelf zijn op je werk. De lijn tussen privé en werk wordt steeds minder zwart wit en duidelijk. Ie-

dereen beantwoordt op zijn werk wel eens een privé smsje of mailtje. Daarentegen kan het ook zo

zijn dat in het weekend de laptop tevoorschijn komt om nog even te werken. Het is niet langer zo

dat je om vijf uur naar huis gaat, je werkkleding en bijbehorende mentaliteit uittrekt en een ander

leven gaat leiden.

Bovenstaande opsomming is gebaseerd op een soortgelijke opsomming uit het boek

personal brand.nl1. Het is wellicht een wat theoretische opsomming maar de kernboodschap van bo-

venstaande is dat de reden waarom wij met zijn allen werken drastisch veranderd is. Eigenlijk zijn we

zo ontzettend welvarend met zijn allen dat we het ons kunnen permitteren om ons naast de primaire

behoeften van ieder mens, te kunnen bekommeren om secundaire behoeften. Behoeften als erkenning

en waardering. Mensen worden meer zelfbewust en kritischer.

Genoemd is al dat werken van 9 tot 5 en dan een gedaantewisseling ondergaan niet meer van van-

daag de dag is. Mensen willen steeds meer zichzelf zijn en hoeven geen masker meer op en af te

zetten. Personal branding kan hierbij een sleutelrol innemen. Personal branding is erop gericht om op

een authentieke manier uit te dragen waar men voor staat. Mensen hoeven geen rollen meer te spe-

len, iedereen kan, mag en moet zichzelf zijn.

Belangrijke veranderingen hebben plaatsgevonden, zover zijn we. Maar wat betekent dit in de praktijk

voor ons? Eerder al werd gezegd dat personal branding gepaard gaat met een geheel nieuwe mindset,

een nieuwe manier van werken en denken. In hoofdstuk 2 wordt hier wat dieper op in te gaan om een

beter beeld te krijgen van het geheel.

1 van de Haterd, B. & Scholte, T. & van Zwieten, H. (2009), Personal brand.nl, Houten: het Spectrum

6

Je wordt toch wel in een hokje gestopt: bepaal zelf welk hokje dat is”.

van de Grift, M. & van Zwieten, H. (2009), Het merk ik ®, Houten: het Spectrum

Hoofdstuk 2

Een Amerikaanse schrijfster, Catherine Kaputa, schreef in 2006 het boek; U R A Brand!1. In dit boek

beschrijft zij tien wezenlijke verschillen tussen de traditionele medewerker filosofie en de nieuwe

personal branding. Kaputa stelt dat je je gehele omgeving met een ander beeld moet gaan bekijken

binnen de nieuwe mindset van het personal branden en hier heeft Kaputa zeker een punt. Je werkt

feitelijk gezien waarschijnlijk nog steeds voor een baas, maar zo moet je het niet zien. Je werkt voor

jezelf. Je probeert je eigen passies en drijfveren zo goed mogelijk uit te oefenen tijdens je dagelijkse

werk. Het is nog steeds belangrijk om je baas tevreden te stellen om zo je baan te behouden maar je

zet je in voor je eigen doelen.

Een term die goed past binnen personal branding is dan ook het welbekende ‘netwerken’. Netwerken

is het benaderen van mensen en het onderhouden van contacten die nuttig kunnen zijn voor je car-

rière. Netwerken is tweerichtingsverkeer met als belangrijke doelen; het delen van kennis èn con-

tacten2. Voor je succes heb je anderen nodig. Het onderhouden en uitbreiden van netwerken gaan

tegenwoordig heel anders dan enkele jaren geleden. Het zogeheten 2.0 weblandschap biedt ontelbare

nieuwe mogelijkheden om contacten en relaties te onderhouden, hier wordt in hoofdstuk 3 dieper op

ingegaan.

De grootste verandering is misschien wel die in je strategie. Je moet alles op een geheel nieuwe wijze

benaderen. Je hebt een eigen doel. Een eigen streven. De mensen in jouw omgeving kunnen en moe-

ten je helpen bij het behalen van deze doelen. Klanten en collega’s worden markten met potentie

voor jou als individu. Deze individuen kunnen interessant zijn voor jou als personal brand. Mensen,

bijvoorbeeld dus je huidige collega’s of klanten, moeten inzien waarom juist jij het probleem waar zij

mee zitten kunt oplossen. Het denken in markten maakt je flexibeler en onafhankelijk van een bepaal-

de organisatie, zo wordt gesteld in het boek personal brand.nl. Dit is vrij echter kort door de bocht,

feit blijft dat je in loondienst bent bij een organisatie, je zult dus ook deels deze belangen moeten

nastreven om je baan te behouden. Totale onafhankelijkheid bestaat hier niet. Strategie heeft ook te

maken met een heldere lange termijnvisie. Het is erg moeilijk om niet te verdwalen in de waan van

de dag maar het is ongelooflijk belangrijk om helder te hebben welke klussen volgen na de huidige

bezigheden.

1 Kaputa, L.. (2006), U R A Brand!: How Smart People Brand Themselves For Business Succes, Davies-black Publishing2 http://www.ccaa.nl/

7

2.1 Depersonalbranding-filosofie

Transparantie, eerlijk-heid en vertrouwen. Cliché? Nee!

8

2.2 Debasisis(zelf)vertrouwenVoordat gesproken wordt over de visies van de heren van de Haterd, Scholte en van Zwieten wordt

geprobeerd een heel eind te komen met logisch na denken. Een minder theoretische inslag maar mis-

schien wel een even waardevolle visie op het geheel. Het is goed om na te gaan wat nou daadwerkelijk

belangrijk is. Zeker bij personal branding is het van belang dat alles wat je doet bij je past. Je moet

geen masker op zetten als je gaat werken of wanneer je thuis komt.

Wat is er nou daadwerkelijk belangrijk bij het opbouwen van een personal brand? Het neigt wellicht

wat naar de kant van clichés maar het belangrijkste is transparantie, eerlijkheid en vertrouwen. Je

moet eerlijk zijn naar jezelf, als je niet in jezelf gelooft of jezelf niet serieus neemt werkt het niet.

Misschien wel even belangrijk is eerlijkheid naar je omgeving, je netwerk, je klanten. Zij moeten weten

waar ze aan toe zijn door met jou in zee te gaan. Maak jij je beloftes waar? Scoor jij aan het zogehe-

ten eind van de rit minimaal een 6 bij je klanten? Het begrip eerlijkheid vloeit eigenlijk heel geleidelijk

over in de twee andere begrippen die de kern vormen voor een goede personal brand; transparantie

en vertrouwen. Transparantie1 betekent in deze context eigenlijk de mate waarin klanten en contacten

inzicht en informatie wordt verstrekt over het functioneren van de persoon, ofwel het personal brand.

Dit is een vrij theoretische omschrijving, het heeft alles te maken met hoe toegankelijk en open het

personal brand is. Dit staat direct weer in relatie tot het begrip vertrouwen. Vertrouwen is een begrip

waarbij iedereen weet wat het betekent maar dat moeilijk hard te maken is. Wanneer ‘vertrouwen’ ge-

zocht wordt in de online encyclopedie verschijnen resultaten als; ‘geloven dat hij eerlijk is’, ‘geloven

in de betrouwbaarheid van een persoon’, ‘hoop’ en ‘geloof’. Bij een personal brand gaat het er vooral

om of mensen zich prettig voelen bij jou en jouw dienst. Krijgen zij een veilig en tevreden gevoel? Zijn

ze bereid om in de toekomst bij een soortgelijk probleem dit weer door jou te laten oplossen? Zijn je

klanten positief?

Een sterk personal brand kan alleen bestaan met voldoende zelfvertrouwen en een betrouwbare, eer-

lijke en transparante werkwijze en communicatie.

1 http://www.tennet.org/tennet/begrippen.aspx?letter=t

Het merk ik ©

Natuurlijk hebben ook de heren van de Haterd, Scholte en van Zwieten een duidelijke mening en visie

over wat onmisbaar is voor een personal brand.

Huub van Zwieten schrijft in zijn boek Het merk ik® dat authenticiteit, cohesie en focus mensen sterke

merken maakt. Dit komt in feite overeen met de omschrijving die ik zojuist gegeven heb over een

sterk personal brand. Authenticiteit betkent; geloofwaardigheid, echtheid. Zo stelt van Zwieten “Sterke

merken zijn authentiek, gebaseerd op functionele en emotionele merkwaarden die echt en oorspron-

kelijk zijn1”. Voor sterke personal brands geldt dit ook. De merkwaarden (doelen) zijn echt, realistisch

en eigen, iemand kan zichzelf zijn. Deze doelen en richtlijnen zijn keer op keer terug te zien in com-

municatie, stijl en gedrag. Cohesie betekent eigenlijk samenhang, synergie. Een sterk personal brand

moet een logisch kloppend en herkenbaar geheel worden voor je klanten. Het volgende voorbeeld is

een citaat uit het boek Het merk ik® van van Zwieten en van de Grift.

“Een merk waarbij er duidelijk sprake is van cohesie en zelfs synergie van de merkwaarden is Apple.

Alle merkwaarden in de merkidentiteit van Apple lijken elkaar te versterken. De ‘gebruiksvriendelijk-

heid’, ‘speelsheid’ en ‘fun’ gaan hand in hand, de vriendelijke naam en het laagdrempelige logo slui-

ten hier perfect op aan. Net als Steve Jobs zelf, de eigenzinnige oprichtiger van Apple, die op officiële

gelegenheden bij voorkeur gekleed gaat in een spijkerbroek en een zwart T-shirtje. Aan de andere

kant komt het eigenzinnige think different-gevoel terug in de innovatieve producten, in de campagnes,

het voorkomen van zijn CEO, zijn medewerkers, de cultuur en eigenlijk in alles wat Apple doet en com-

municeert”.

Voor mensen geldt hetzelfde: personen worden sterke merkpersoonlijkheden wanneer er een duide-

lijke samenhang is tussen de merkwaarden. Ik ben ervan overtuigd dat als alle merkwaarden in elkaar

grijpen en een dusdanige sterke samenhang vertonen zodat ze een synergetisch effect geven een

merk, of persoon, succesvol kan zijn. Bovenstaand voorbeeld van het merk Apple illustreert de eerder

beschreven theorie en onderstreept de kracht van (personal) branding.

1 van de Grift, M. & van Zwieten, H. (2009), Het merk ik ®, Houten: het Spectrum

9

2.3 Authenticiteit,cohesieenfocus

Pim Fortuyn: ‘ik zeg wat ik denk, en doe wat ik zeg’

Een goed voorbeeld waaruit blijkt dat personen sterke merkpersoonlijkheden worden wanneer er een

duidelijke samenhang is tussen de merkwaarden, is Pim Fortuyn. Stiekem is dit voorbeeld gejat uit Het

merk ik®, maar onder het motto ‘beter goed gejat dan slecht verzonnen’ wil ik toch aan de hand van

dit voorbeeld onderstrepen dat personal branding pas succesvol is als het complete plaatje klopt.

Een groot voorbeeld van een persoon met coherente en synergetische merkwaarden was Pim Fortuyn.

Het ‘Pim-Fortuyn-plaatje’ klopte. Alles wat met hem te maken had was coherent. “Zijn stijl en uitstra-

ling als emotionele, betrokken politicus werden versterkt door de accessoires waar hij zich mee om-

ringde en de kleding die hij droeg. Het directe uitgesproken gedrag van de man, die geen blad voor

de mond nam en op opgezouten wijze verwoordde wat veel mensen in de grote steden dachten, werd

versterkt door zijn openlijke homoseksualiteit, zijn onvolprezen zelfvertrouwen en zijn vorm van

debatteren. Dat hij zijn ziel en zaligheid had verbonden aan zijn politieke aspiraties onderstreepte hij

door ook zijn kwetsbare en persoonlijke kant te laten zien in interviews en mediaoptredens. De cohe-

rentie in zijn gedrag, communicatie en optreden maakte hem voor grote groepen kiezers aantrekkelijk

en herkenbaar1”.

Voorafgaande tekst is een citaat van de heren Huub van Zwieten en Mark van de Grift uit hun boek Het

merk ik® dat niet kon ontbreken bij een korte, duidelijke en in een klap verhelderende uitleg van het

belang van geloofwaardigheid en samenhang voor een sterke personal brand. Eerder schreef ik al dat

de basis voor een goed personal brand (zelf)vertrouwen is en dat de belangrijkste begrippen hierbij;

transparantie, eerlijkheid en vertrouwen zijn. De heren van de Haterd, Scholte en van Zwieten vat-

ten de kern van een sterk personal brand samen in de woorden; authenticiteit, cohesie en focus. Het

voorbeeld van Pim Fortuyn, en dan met name de woordkeuze en uitleg zoals geschreven in het citaat,

is naar mijn idee de zogeheten spijker op zijn kop slaan als geprobeerd wordt aan de hand van een

voorbeeld duidelijk te maken waar een sterk personal brand aan moet voldoen.

1 van de Grift, M. & van Zwieten, H. (2009), Het merk ik ®, Houten: het Spectrum

10

2.4 PimFortuyn;eenmanmetcoherenteensynergetischemerkwaarden

Hoofdstuk 3

Niemand zal het oneens met me zijn als ik stel dat het weblandschap de laatste jaren drastisch is

veranderd. In de geschiedenis zijn verschillende mediarevoluties te definiëren. De eerste mediarevo-

lutie kenmerkt zich door een verschuiving van het gesproken woord naar geschreven media. Weinig

mensen konden vroeger lezen en schrijven, toch wilden zij verhalen met elkaar delen. Dit gebeurde

vroeger dan vaak in de vorm van liederen of mensen hoorden het nieuws via een stadsomroeper.

Tijdens de eerste mediarevolutie verschenen er veel boeken en verschenen er verschillende kranten.

Hierdoor nam het analfabetisme sterk af. De markt volgt de behoeften, steeds meer mensen leerden

lezen en dus verschenen er kranten, tijdschriften en boeken. Tijdens tweede mediarevolutie zien we

een verschuiving van geschreven tekst naar beeld en geluid. Hierbij moet niet direct gedacht worden

aan de eerste tv of radio, maar bijvoorbeeld aan de eerste foto, genomen door Joseph Nicéphore Nié-

pce in 1824. Tegenwoordig neem je een foto binnen eenhonderdste van een seconde met je camera

of smartphone, maar deze man had acht klokuren nodig om zijn beeld vast te leggen! Naast fotogra-

fie ontstonden ook film, radio en televisie in de tweede mediarevolutie, wat resulteerde in een redelijk

overzichtelijk medialandschap. Er bestonden verschillende kranten en verschillende televisie- en radio-

omroepen.

Ik kan het me bijna niet meer voorstellen, een leven zonder een computer, email, mobiele telefoon

en draadloos internet, maar de derde mediarevolutie begon zo’n beetje in 1975. De moderne com-

municatiemiddelen en -mogelijkheden zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Toch vind ik het

belangrijk om in het kort stil te staan bij de grootscheepse veranderingen op dit gebied die de laatste

jaren hebben plaatsgevonden. Rond 1980 ontstaat het World Wide Web, grondlegger hiervan is Tim

Berners-Lee1. Een belangrijke verschuiving in het medialandschap die gepaard gaat met de komst van

het world wide web is de verschuiving van massamedia naar mediamassa.

Binnen de derde mediarevolutie wordt onderscheid gemaakt tussen twee webvormen; web 1.0 en web

2.0. Dat verschil is namelijk van groot belang in relatie tot personal branding annu nu. Eerst wordt

nog dieper ingegaan op web 1.0 en web 2.0 en vervolgens wordt in de volgende paragrafen dieper in-

gegaan de mogelijkheden van het nieuwe weblandschap. Natuurlijk wordt er ook gekeken naar welke

toepassingen en middelen kunnen bijdragen aan een sterk online personal brand.

1 Jarvis, J. (2009), Wat Zou Google Doen?, Amsterdam: Mouria

11

3.1 Mediarevoluties

The crazy change

Alwetende dat beelden de volledige aandacht trekken van mensen wanneer zij een pagina bekijken

heb ik er toch bewust voor gekozen om onderstaande afbeelding zo opvallend te plaatsen. De reden

hiervoor is dat hij daadkrachtig is in zijn boodschap. De grote verandering die heeft plaatsgevonden

wordt hier duidelijk weergegeven.

Vanaf 1994 ongeveer is het internet

bereikbaar en beschikbaar voor het

‘grote publiek’. Veel mensen zijn in

staat om hun informatie van het world

wide web te halen. Deze informatie is

vrij eenzijdig. De website-eigenaar

bepaalt welke informatie hij zendt.

De afbeelding hiernaast zegt het ook,

bij web 1.0 gaat het vooral om “the

mostly read-only web”. Er is hier weinig

ruimte voor interactie (user generated

content).

Wikipedia omschrijft web 2.0 als “de tweede fase in de ontwikkeling van het World Wide Web. Het

gaat over de verandering van een verzameling websites naar een volledig platform voor interactieve

webapplicaties voor eindgebruikers op het World Wide Web. Volgens sommigen zullen deze uiteindelijk

losstaande lokaal geïnstalleerde software overbodig maken.1”

Een veelgebruikte uitspraak is “the crowd is in charge” en zoals op de afbeelding te zien is, is dit ook

werkelijk zo. Iedereen kan informatie consumeren maar ook produceren! Boven aan dit hoofdstuk

staan de legendarische woorden al afgebeeld ‘The Crazy Change’. Clay Shirky2 benoemde de verschui-

ving van web 1.0 naar 2.0 ooit met deze woorden, ik vind dit erg sprekend en deel graag deze woor-

den met hem. Onder deze ‘crazy change’ verstaat hij de macht van de consumenten, die nu eigenlijk

ook producenten zijn geworden op het internet. Een ander groot verschil is dat consumenten dankzij

de veranderingen op het internet nu ook met elkaar kunnen communiceren, er ontstaan online com-

munities.

1 http://nl.wikipedia.org/wiki/Web_2.02 http://www.shirky.com/

12

3.2 Hetverschiltussenweb1.0en2.0

The crowd is in charge

Heel leuk en leerzaam, een korte maar krachtige geschiedenisles over het web maar wat hebben al

deze grote veranderingen te maken met personal branding? Ik denk alles. Onze manier van doen, den-

ken en laten is totaal veranderd. Als ik ergens uit wil eten, een kapper zoek of nieuwe winterbanden

wil, dan is het eerste dat ik doe: Googlen. Ik ben er heilig van overtuigd dat dit niet alleen voor mij

zo is, en dat de manier waarop wij kennis vergaren en delen dus veranderd is. Dit is belangrijk voor

mij, als consument, wanneer ik op zoek ben naar informatie over bedrijven, organisaties of personen.

Maar het is zeker ook belangrijk voor mij als beginnend merk. Ik ben tenslotte een bijna afgestudeerd

hbo-communicatieadviseur. Ik moet me profileren op het internet. Mensen moeten mij en mijn dien-

sten kunnen vinden. Mijn diensten hoeft nog niet zozeer een zakelijke ondergrond te hebben. Een

dienst van mij kan ook een weblog zijn. Waar ik mijn persoonlijke mening en ervaringen deel met

geïnteresseerden.

Kortom; het internet met al haar nieuwe toepassingen en mogelijkheden en personal branding liggen

eigenlijk in elkaars verlengden. Door de nieuwe mogelijkheden in het ‘web 2.0 tijdperk’ zijn mensen

zich gaan realiseren dat ze zich op andere manieren kunnen profileren. Het is immers gemakkelijker

geworden om te communiceren als individu. Het opzetten van een weblog kan vrijwel iedereen en

hoeft niets te kosten. Toch gaat personal branding verder dan het opzetten van een weblog of het

starten van een Hyvesaccount. Welke middelen echt bij kunnen dragen aan een sterk online personal

brand verschillen per doel of gehanteerde strategie natuurlijk.

Om een keuze te maken uit de zee van middelen die bij kunnen dragen aan een sterk online personal

brand moet gekeken worden naar de strategie. Het doel heiligt de middelen. Het boek online perso-

nal brand.nl gebruikt een afbeelding die gebaseerd is op de groeimatrix van Ansoff. Dit figuur biedt

volgens van de Haterd, Scholte en van Zwieten waardevolle toepassingsmogelijkheden om de groei en

doelstellingen van een personal brand in kaart te brengen.

13

3.3 Iedereenkaninformatieconsumerenmaarookproduceren

3.4 Keuzevanmiddelenhangtsterkafvanpersonalbrandingstrategie

Hoofdstuk 4

We hebben tot nu toe gelezen dat personal branding meer is dan een kleine verandering in doen of

laten. Het is een geheel nieuwe mindset die pas goed nageleefd kan worden wanneer deze op een

eerlijke en open manier tot stand is gekomen en wanneer deze past bij de persoon. Een bijpassende

strategie is onmisbaar om een sterk personal brand te worden. Wat wil je bereiken? Is een vraag die

eigenlijk gedurende het hele proces centraal staat. Ook de veranderingen die plaats hebben gevonden

op het internet zijn aan bod gekomen. Ik denk dat door deze veranderingen mensen gemakkelijker

in staat zijn om zichzelf op het internet te profileren. Iedere dag verschijnen er nog nieuwe middelen,

blogs en websites en het aantal status-updates op verschillende sociale netwerken stijgt met de dag.

In dit hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op de middelen die online beschikbaar zijn en bij kunnen

dragen aan het positioneren van een online personal brand.

In paragraaf 2.2 en 2.3 wordt beschreven hoe belangrijk het is dat je personal brand eerlijk, betrouw-

baar, geloofwaardig, coherent en authentiek is. Het moet kloppen binnen het geheel. Het moet passen

bij de dienst, de persoon, zijn of haar gedrag, zijn of haar uiterlijk, noem maar op. Ook dat geldt voor

de middelen. Het moet kloppen. Je kunt zelf een keuze maken uit middelen die je wilt in zetten om je

personal brand online te versterken, kies dan ook middelen die bij je passen. Dan ‘klopt het geheel’.

We staan er misschien niet bewust bij stil, maar de keuze van middelen ligt heel gevoelig. Ikzelf bij-

voorbeeld ben een redelijk fanatiek blogger via Wordpress. Ik plaats berichten over mijn studie, mijn

interesses en over zaken die me bezighouden of die ik heb meegemaakt. Het is een luchtige mix met

vaak een kritische maar ook ironische ondertoon. Ik heb bewust gekozen om mijn weblog als centraal

punt in te stellen, simpelweg omdat ik hier de meeste informatie op kwijt kan. Voor mijn studiegere-

lateerde deel binnen mijn blog is het belangijk dat ik ruimte heb voor achtergronden en dat er de mo-

gelijkheid bestaat om bestanden te delen. Mijn studie maakt vandaag de dag nog maar een klein deel

uit van mijn blog. Bijna dagelijks plaats ik nieuwe berichten. Om meer bezoekers te genereren en een

groter netwerk op te bouwen heb ik ervoor gekozen om mijn blog te koppelen aan mijn Facebook en

mijn Twitter. Zonder deze middelen zouden mijn bezoekers ophouden bij een paar goede vrienden en

af en toe mijn moeder. Dat is niet voldoende, ik wil meer. Via mijn Twitter netwerk, dat naast een tien-

tal vrienden voornamelijk bestaat uit professionals, bereik ik een grotere groep mensen die dezelfde

interesse delen. Via mijn Facebook-koppeling houd ik mijn vrienden op de hoogte van mijn bezighe-

den op mijn weblog en bied ik hen de mogelijkheid om mee te kijken, te praten of te genieten.

14

4.1 Middelenmakendeman

Middelen

In het voorbeeld over mijn eigen blog en mijn middelen vervulde mijn weblog (website) een centrale

rol. Ik ben, samen met van de Haterd, Scholte en van Zwieten van mening dat dit een kernelement is

van een sterk online personal brand. Een eigen website of blog moet de plek zijn waar alles samen-

komt, waar mensen naartoe worden verwezen en natuurlijk waar jij jezelf optimaal kunt presenteren.

Een website biedt erg veel mogelijkheden om je multimediaal te profileren. Het hebben van een eigen

website is nog niet voldoende. Mensen moeten je site kunnen en willen vinden. Wat bij kan dragen

aan betere zoekresultaten binnen zoekmachines (wat overigens een erg belangrijke bron is voor ver-

keer op websites) zijn links binnen je eigen site maar ook externe links die verwijzen naar jouw site.

Zoekmachines hechten dan meer waarde aan de pagina. Regelmatig nieuwe content draagt ook bij

aan betere vindbaarheid. Buiten de stijgende waarde die zoekmachines toekennen aan websites waar

regelmatig nieuwe content geplaatst wordt is het natuurlijk voor bezoekers aantrekkelijk om regelma-

tig terug te keren wanneer zij merken dat de content vaak ververst wordt.

Eigenlijk wilde ik deze kop ‘zoekmachines’ noemen in plaats van ‘Google’ maar als we praten over

personal branding dan praten we al snel over Google. Deze zoekmachine speelt namelijk een ontzet-

tend grote rol in de zichtbaar- en vindbaarheid van mensen op het internet over de hele wereld, en

ook in Nederland. Uit de Nationale Search Engine Monitor blijkt dat Google op alle vlakken -bekend-

heid, gebruik en marktaandeel- is uitgegroeid tot de onbetwiste leider in zoekmachineland. Nagenoeg

alle Nederlandse internetgebruikers kennen Google, gebruiken Google en vrijwel iedereen noemt

Google als favoriete zoekmachine. De marktaandelen van de overige zoekmachines zijn op dit mo-

ment verwaarloosbaar in vergelijking met marktleider Google1. Google wordt dus door zo ongeveer

heel Nederland gebruikt om dingen op te zoeken en ook om mensen na te zoeken. Veel mensen

beschouwen de resultaten die Google geeft als de waarheid en nemen naar aanleiding hiervan beslis-

singen. Veel sollicitanten worden eerst gescreend door Google en daarna worden zij wel of niet uitge-

nodigd voor een gesprek. “Google verandert onze maatschappij, ons leven, onze relaties, ons wereld-

beeld en waarschijnlijk zelfs onze hersenen, op manieren die we nog nauwelijks kunnen overzien.2”

Naast bovenstaande redenen van van de Haterd, Scholte en van Zwieten om Google eens onder de

loep te nemen geef ik de tip om jezelf eens te Googlen. Welke informatie filtert Google eruit en waar-

om? Pas je online activiteiten daar waar mogelijk aan op de resultaten die Google vindt. Gebruik de

juiste woorden, termen en links om waarde te hechten aan wat jij belangrijk vindt.

1 http://www.checkit.nl/nationale-search-engine-monitor.aspx2 Jarvis, J. (2009), Wat Zou Google Doen?, Amsterdam: Mouria

15

4.2 Websitealscentraalpunt

4.3 Google

Kevin Weil: “600 tweets per seconde”

Het volgende middel dat genoemd wordt in personal brand.nl om in te zetten voor online personal

branding is het CV. Naar mijn mening is dat niet compleet genoeg. Op een CV worden werkervaring,

opleiding en nevenactiviteiten weergegeven op een vrij eenzijdige manier en belangrijker nog; vaak

zijn dit alleen zaken of prestaties uit het verleden. Bij personal branding is het, zoals beschreven,

belangrijk om doelen te stellen en hier een bijpassende strategie bij te kiezen. Ik ben van mening dat

deze doelen en wensen voor in de toekomst een belangrijkere rol in moeten nemen binnen het CV. De

persoonlijke website biedt hier verschillende kansen voor.

Een CV roept bij mij direct de associatie op met een ‘sollicitatiebrief’. Ik ben van mening dat er weinig

mensen nu nog, en zeker in de nabije toekomst, echte brieven opsturen met een extra papiertje in

de envelop die dan dient als CV. Deze verandering zorgt ook voor veranderingen op het gebied van

presenteren van behaalde prestaties in het verleden, eerdere opdrachten of werkgevers en andere

kerncompetenties van personen. Een goed voorbeeld is de zakelijke netwerksite LinkedIn, LinkedIn is

een social netwerk van ervaren professionals van over de hele wereld. Je kunt er andere professionals

vinden, gevonden worden en samenwerken om gezamenlijk een doel te bereiken. Je zou ervoor kun-

nen kiezen om in plaats van een CV op te nemen in je site een profiel aan te maken op LinkedIn en

deze vervolgens wederzijds te koppelen met je website.

De term microbloggen zal bij veel Nederlanders meer herkenning oproepen wanneer gesproken wordt

van ‘Twitter’. In Nederland gebeurt microbloggen namelijk alleen via Twitter.com, daar waar in Ame-

rika bijvoorbeeld ook Friendfeed gebruikt wordt. Microbloggen is in 2007 een nieuwe trend geworden

onder een kleine groep professionals. Microbloggen is het versturen van berichten van maximaal 140

karakters waar je bijvoorbeeld mee zegt wat je doet, waar je bent, of welk bericht je hebt gelezen en

wilt voorzien van commentaar1. Twitter is een middel dat zich uitstekend leent voor online personal

branding. Ook hier geldt echter weer dat gewerkt moet worden met een helder doel voor ogen en

een juiste strategie. De schrijvers van het boek personal brand.nl geven aan dat op het moment dat

zij het boek schrijven Twitter nog in de kinderschoenen staat en dat zij verwachten dat Twitter een

vogelvlucht gaat nemen. De laatste jaren is er op het gebied van mobiele telefoons, of beter gezegd,

smartphones, natuurlijk ook heel veel gebeurd. Dit heeft naar mijn idee een directe relatie tot bijvoor-

beeld het aantal Twitteraars of het aantal tweets. Kevin Weil van het ‘analytics team’ van Twitter zegt

in een posting op de Twitter-blog dat het aantal tweets per dag is gestegen van 5.000 in 2007 naar 50

miljoen nu. Dat zijn 600 tweets per seconde2.

1 van de Haterd, B. & Scholte, T. & van Zwieten, H. (2009), Personal brand.nl, Houten: het Spectrum2 http://twittermania.nl/2010/02/twitter-groeit-naar-50-miljoen-tweets-dag/

16

4.4 CV?

4.5 Microbloggen

“Scheikundige of bankier - twitteren doen ze allebei”

Een sociale netwerksite is een website die gebruikers een profiel laat aanmaken, die ze vervolgens

kunnen koppelen aan de profielen van anderen binnen hun sociaal netwerk, zo definieert het boek

personal brand.nl dit begrip. Het zijn tools om met een sociaal netwerk contact te houden. Er zijn

vandaag de dag meer dan 900 verschillende sociale netwerksites beschikbaar over de hele wereld. Na-

tuurlijk kan hierin onderscheid gemaakt worden tussen grote en kleinere netwerken en internationale

of landelijke netwerken. Personal brand.nl behandelt vijf sociale netwerken. Dit zijn, volgens van de

Haterd, Scholte en van Zwieten, de vijf grootste of belangrijkste voor Nederland op het moment dat zij

het boek schreven. Zij behandelen; LinkedIn, Xing, Hyves, MySpace en Facebook. Ikzelf kies ervoor om

in te gaan op de drie grootste en meest bekende sociale netwerken in Nederland; LinkedIn, Hyves en

Facebook. Natuurlijk kan Twitter in dit rijtje eigenlijk niet ontbreken, ondanks dat Twitter in de vorige

paragraaf al aan bod is gekomen wordt Twitter hier nogmaals besproken, nu wordt dieper in gegaan

op wat Twitter is en waarom het een bruikbaar middel kan zijn voor personal branding.

Twitter

Twitter is zoals gezegd een ‘microblogdienst’, een combinatie van sms, weblog en chat. De gebrui-

kers van Twitter delen hun leven met anderen door berichten van 140 tekens op internet te zetten.

Korte berichtjes met tekst en links naar artikelen, foto’s en video’s. De schrijvers van personal brand.

nl gaven aan het vermoeden te hebben dat Twitter een groot medium zou worden. Ik ben van me-

ning dat het ondertussen al heel groot is. Nog niet zozeer qua exacte omvang of aantallen, maar wel

qua invloed. De aanslagen in Mumbai, de Schipholcrash, de aardbeving in China of het vallen van het

kabinet? Twitter is een van mijn grootste en snelste nieuwsbronnen, zelfs de NOS gebruikt Twitter als

nieuwsbron. Ook voor personal branding biedt Twitter vreselijk veel mogelijkheden. Jij bent de zen-

der, jij kunt kiezen wat je zendt. Welke informatie past bij het beeld dat mensen van je hebben? Of

beter nog, het beeld dat jij wílt dat mensen van je hebben. Volg interessante mensen en zorg ook dat

jezelf interessant genoeg bent. Zo bouw je een digitaal netwerk op. Twitter beschikt over enkele han-

dige functies als het gaat om netwerken. Bijvoorbeeld: De zoekfunctie1 binnen Twitter, hiervoor hoef

je zelf niet perse een account te hebben. Hier kan een willekeurige zoekterm worden opgegeven en

alle berichten die de opgegeven zoekterm bevatten worden weergegeven. Een andere netwerktip ten

behoeve van personal branding via Twitter is de ‘Twittergids2’, eigenlijk ook een soort zoekmachine.

Je kunt door middel van kernwoorden terecht komen bij mensen met dezelfde interesses of hetzelfde

beroep. Erg handig om in contact te komen met eventuele opdrachtgevers of klanten.

1 http://search.twitter.com/2 http://www.twittergids.nl/

17

4.6 Socialenetwerksites

Elsevier 66ste jaarrang, nummer 39, oktober 2010

“Hyves ging in 2010 door de 10 miljoen leden grens heen”

LinkedIn

Dit is een sociale netwerksite die zich voornamelijk richt op professionals. In mei 2004 is LinkedIn van

start gegaan en telde in mei 2008 ruim 24 miljoen gebruikers, waarvan ongeveer 1 miljoen Neder-

landers. Voor ieder online profiel dat je maakt om een sterker personal brand te creëren geldt dat je

profiel bij moet dragen aan je merkwaarden en doelstellingen. Ook geldt voor ieder profiel dat het zo

compleet mogelijk moet zijn en naar waarheid ingevuld. Veel informatie over jou vergroot je vindbaar-

heid op het internet. Bij LinkedIn is het vanuit het zakelijke oogpunt nog belangrijker om selectief te

zijn in het opbouwen van je netwerk. Het zegt namelijk wat over jou, met wie jij ‘geconnect’ bent op

LinkedIn. Voor personal branding is dit dus een goed middel om te laten zien dat je een deskundig

netwerk hebt opgebouwd en een betrouwbare partner bent, bijvoorbeeld door klanten uit het verleden

een recommendation te laten schrijven over jou.

Facebook

Veel mensen wisselen op Facebook informele zaken uit met mensen uit hun privéleven. Ondanks dat

biedt Facebook verschillende mogelijkheden om in contact te komen met interessante mensen en

contacten om een personal brand te versterken. Buiten Facebook-profielen bestaan er ook fanpages

dit zijn pagina’s over organisaties, interesses, hobby’s of helden. Als je Facebook ook zakelijk wilt

gebruiken zou je koppelingen tussen je website e.o. Twitter kunnen automatiseren om zo synergie te

creëren. Zorg ook hier weer dat het klopt. De profielfoto, de woordkeuze, de kleuren, het netwerk...

Hyves

Hyves is in Nederland verreweg de grootste sociale netwerksite, in 2010 gingen zij over de 10 miljoen

leden grens heen. Hyves is een minder professioneel netwerk dat ook minder vaak gebruikt wordt

voor zakelijke doeleinden. Mocht je privé wel actief zijn op Hyves dan lijkt het me verstandig om

zorgvuldig te zijn met welke informatie van je pagina’s voor iedereen zichtbaar is en welke informatie

je alleen deelt met vrienden. Toch kan Hyves een aantrekkelijke site zijn om in contact te komen met

mensen die interessant zijn voor jou en jouw personal brand. Bij Hyves kun je erg veel persoonlijke

informatie delen met anderen. Je hobby’s, favoriete merken, eten, kleuren, sporten, noem het allemaal

maar op. Authenticiteit is het grootste goed in online personal branding en ook hier geldt dat het het

best is om helemaal jezelf te zijn. Ook Hyves biedt voldoende interessante en bruikbare mogelijkhe-

den om de verschillende middelen aan elkaar te koppelen en met elkaar te integreren.

18

DutchCowboys, 16 mei 2010

Hoofdstuk 5

Tot slot wil ik deze literatuurstudie afsluiten met een hoofdstuk dat een koppeling maakt tussen de

behandelde stof in dit stuk en natuurlijk mijn opleiding, maar met name mijn toekomstige werkveld.

De communicatiewereld. Natuurlijk is dat een uiterst breed begrip maar als ik het meer op mezelf

betrek dan komt dit neer op online communicatie. Dit vergroot direct het belang van een sterk online

personal brand. Zeker in ‘het wereldje’ waar veel professionals hier dagelijks mee bezig zijn is het

belangrijk om duidelijk aanwezig te zijn op het internet. Duidelijk aanwezig zijn betekent in deze zin

ook dat het plaatje klopt. De middelen die ik kies moeten passen bij mijn doelen en merkwaarden.

Het is zinvol om in alle middelen gebruik te maken van dezelfde termen en ook de verschillende mid-

delen met elkaar te integreren en te koppelen. Dit alles draagt bij aan een sterker personal brand en

natuurlijk een betere vindbaarheid op het wereld wijde web.

Mijn generatie, of zoals Jeff Jarvis zegt de ‘G-generatie1’ verschilt in veel opzichten van oudere genera-

ties. Voor ons zijn smartphones, computers en Google niet meer weg te denken. Het is een onderdeel

geworden van ons en van ons leven. Dit betekent veel voor de manier waarop wij informatie vergaren,

verspreiden en produceren en dus ook de nieuwe manier van communiceren. Nieuwe technologieën

en media bieden nieuwe kansen om ons te onderscheiden van de rest. Ik denk dat in de nabije toe-

komst het belang van verschillende social media groter wordt en dat deze ook gebruikt zullen worden

door een groter publiek. Je ziet het al bij steeds meer tv-programma’s en in bijvoorbeeld tijdschriften

dat de hashtag genoemd wordt die gebruikt kan worden om ‘mee te praten’ over het onderwerp op

het internet. Persoonlijk denk ik dat dit niet nodig is. De mensen die actief zijn op twitter vinden zelf

wel uit op welke manier hun boodschap het beste aankomt bij de anderen geïnteresseerden, dit hoeft

niet gecontroleerd te worden. Dat is een redelijk ouderwetse gedachte. Informatie en communicatie

kan niet meer gecontroleerd worden zoals dat voorheen kon. Ik denk dat dat een wezenlijke verande-

ring is die heeft plaatsgevonden de afgelopen jaren en dat die verandering ook in de komende jaren

nog andere, nieuwe en innovatievere vormen aan gaat nemen.

Er bestaat een grote kans, dat wanneer ik deze essay over 5 jaar nog eens doorlees dat ik dan stiekem

moet lachen, dat symboliseert de sneltreinvaart waarmee ontwikkelingen op technologisch- en com-

municatief gebied zich opvolgen. Dat lijkt me voldoende en geschikte denkstof om mee af te sluiten.

1 Jarvis, J. (2009), Wat Zou Google Doen?, Amsterdam: Mouria

19

5.1 Personalbrandingindecommunicatiewereld

5.2 Conclusie