ONINKLUK

UDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

TE AMSTERDAM.

ZESTIGSTE ALGEMEENE VERGADERING

OP MAANDAG 17 JUNI 1918

EEN-EN-Z^STIGSTE ALGEMEENE .VERGADERING

DE - • . • :

• . . : . EN IN DE - : •

OP MAANDAG 23 JUNI 1919uiTGEpAc!-IT.

• •

DE BEELTENIS VAN MARGARETHA VAN BOURGONDIE,

GRAVIN VAN HENEGOUWEN EN HOLLAND EN ZEELAND

JHR. DE. SIX.

Met -1 t Afbeeldingen.

JAARVERSLAGIN DE

Een-en-zestigste Algemeene VergaderingOP MAANDAG 23 JUNI 1919,

UITGEBRACHT

DOOR DEN VOORZITTER

FIR . DE. J. SIX.

Al.se

,...0n11111.1n

VG J.L. 114 -14 31,11e. gt„, 411... sit– ...VG...94,G Att. -VG .114 VG alt. ate„. Wt.. alt. ale. ate.. Ali....A..41,a1,111.. 411. alt–ste.(11;

DAMES EN HEEREN,

r is wonderlijk weinig gebeurd in het afgeloopen genoot-schapsjaar, dat een bijzondere vermelding verdient. Nogdeed de oorlogstoestand am ons been zijn invloed gevoelenif;

.door kolenschaarschte en stijgende drukkosten en de on-_mogelijkheid de reeds toegezegde afbeeldingen van Neder-landsche stadsgezichten uit Italie te krijgen en zoo hebbenwij weinig vergaderd en bereikte U zelfs het vorig jaar-verslag nog niet in druk.

Maar onderwijl dat wij onbezorgd, zooveel de omstandigheden dat toe-lieten, ons met de Bingen der oudheid bezig hielden, pakte zich, in alle stilte,een dreigend g-evaar voor ons vaderlandsch bezit aan oude schatten samen,een onheil dat ik heb zien aankomen en waarvoor ik reeds vruchteloos ge-waarschuwd heb.

Alom in den lande wordt het meubilair herschat en de Minister vanFinancien verkreeg daarvan reeds zoo goede uitkomsten dat hij het kon wagenvoor te stellen haardsteden en rijwielen vrij te geven. Men mag zich daaroververheugen al zou het misschien aanbevelingswaardiger zijn geweest de inschrij-ving der rijwielen zoo in te richten, dat diefstal zoo goed als uitgesloten werden de hooge verzekeringskosten vervielen.

Maar Bit gaat ons Genootschap niet aan wel dat het een ware rampvoor ons land is nu al wat oudheid en kunstwerk is, met uitzondering enkelvan schilderijen, daarbij bijzonder de aandacht der schatters trekt en Bus hetbezit, hier ter stede bijvoorbeeld, met een bedrag van vier ten honderd vande waarde belast wordt.

Behoeft het betoog dat het in deze dure tijden voor bijna iedereenonmogelijk wordt zijn overgeerfd schatten zoo in zijn huffs te plaatsen dat hij er

20

genot van heeft, en bijna alles dus in gesloten kasten zal verdwijnen tot hetzijn weg naar de veiling vindt, zoo het daar niet al dadelijk wordt heengezonden,waarvan mij een treffend voorbeeld ter oore kwam.

En die veilingen, het is mij in den laatsten tijd opgevallen, trekken opde kijkdagen, heel wat minder dan vroeg-er, als of velen bang zijn voor deverleiding van een aanlokkelijk stuk te bezwijken. Of het waar is dat verscheidenevan de meest waardevolle voorwerpen, zooals verluidde hoewel zij een hoogenprijs leken op te brengen, in werkelijkheid opgehouden werden, kan ik nietbeoordeelen.

Zoodra het buitenland dus weer gemakkelijker hier ter markt gaat, zalzoowat alles verdwijnen van wat wij tot nog toe behielden van het erfgoedonzer vaderen.

Veel erger zal het nog gesteld zijn met het werk van onze heden-daagsche kunstenaars. Wie zal nog een bronzen schaaltje met f 500.— betalen,als hem dat bovendien op f 20.- jaarlijksch komt te staan ? Zal er iemandmeer gevonden worden die LI 1 000.— voor een garden vaas neerlegt als diehem nog geregeld f 40.— Gan belasting kost ? Neen de sierkunst die zich ineen bescheiden bloei mocht verheugen is door deze scherpe wetstoepassing,die zoo stillekens te werk gaat, ten doode gedoemd.

Het is duidelijk dat er geld moet zijn, en, al behoort de wet op depersoneele belasting niet tot de oudheden die ons Genootschap gaarne inbescherming neemt, wij beg- rijpen dat de schatkist de gelden die zij binnenbrengt voorloopig niet kan missen, ja daaruit het uiterste moet halen.

Maar er moet dunkt mij toch een middel te vinden zijn, waarbij deaanslagen niet dalen al wordt niet voorwerp naast voorwerp afzonderlijk geschat.Zeker zal een ambtenaar, doorkneed in het yak der belastingen,• een Schaalmoeten kunnen ontwerpen verschillend voor stad en dorp, voor arbeiders-woning en kasteel, waarbij de waarde der inboedels wordt afgeleid uit de huur-waarde nadat zij als bescheiden, welgesteld of rijk door de schatters was aan-g-egeven. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat de staat daar wel bij zou varenuit een geldelijk oogpunt en het is zeker dat voor de sfemeenschap het hoogebelang, dat op het spel staat, gered zou zijn.

Vergeeft mij dat ik U zoolang met deze geldzaken bezig hield. Hetbelang van ons Genootschap is daar ten zeerste bij betrokken. Mag ik nog,voor ik aftreed, U op het hart drukken Uw nieuwe Bestuur op te dragen, zichin deze aangelegenheid zonder verwiji tot den Minister te wenden.

Gelooft mij er is in uitstel gevaar. Zoo het niet reeds te laat is nujuist een wetswijziging is aangenomen.

Weinige zijn de feiten waaromtrent te berichten valt.Als Uw voorzitter nam ik zitting in het comite tot huldiging van ons

eerelid Mgr. J. J. GRAAF en woonde ik de opening der Boerhaavetentoonstelling bij.

2I

Uw Genootschap verleende zijn medewerking aan de tentoonstellingenter herdenking van Boerhaave en van de stichting-, van Batavia.

liw Bestuur verzocht Prof. Dr. LICHTENBERG verslag- uit te brengenover een Sarcophaag die bij Weesp zou gevonden zijn.

Aan het Genootschap Amstelodamum verleenden wij steun bij eenuitg-aaf voor Reizigers te Amsterdam van J. N. JACOBSEN JENSEN, door zooveelexemplaren over te nemen dat wij onze leden er een konden doen toekomen.Zoo werd het mogelijk, dit werk dat niet slechts voor Amsterdam belangheeft, maar een beschrijvende lijst is van reizen in Nederland door vreemdelingenvoor 182o, te doen verschijnen.

In de vergadering van 28 October 1918 behandelde de Heer HUIB

HOSTE Belforten en torens ;In die van 25 November 1918 had de heer HOOFT het over Rembrandts

Nachtwacht in de Kloveniersdoelen ;9 December daaropvolgende sprak de heer GRATAMA over het restau-

reeren van schilderijen in het algemeen en over de schoonmaak van dereg-enten van het St. Elisabeths-Gasthuis in het bijzonder ;

20 Januari 1919 lichte Mr. N. BEETS eenige reeksen zestiende eeuwschehoutsneden uit 't Rijks Prenten-Cabinet toe en deed de heer ZWIERZINA eenkorte mededeeling omtrent gildepenningen van het St. Lucasgild te Amsterdam,waaronder die van Rembrandt ;

3 Februari liet de beer A. W. MENSING teekeningen zien uit de ver-zameling P. LANGERHUIZEN ;

17 Februari verklaarde ons de heer FEL. DRIESSEN de beteekenis vanzijn rijke verzamelin.?,- marmer- chitzen- gouddruk- en stijfselpapieren ;

Maart oaf Jhr. Dr. J. Six eenige vermoedens over de portretten vanHubert van Eyck ten beste, waarvan enkele bij het jaarverslag zullen wordenopgenomen ;

25 Maart las Prof. Dr. H. HACKMANN Erlauterungen zu chinesischenGemalde als inleiding op een kunstbeschouwing van zijn verzameling;

24 April zette den beer H. KRELAGE de geschiedenis van de tulp uiteen;25 Mei hield Prof. D. J. JAN VETH een lezing over afbeeldingskunst ;en heden 23 Juni zal Dr. J. F. M. STERCK voordragen over de portretten

van Vondel in verband met zijn karakter en levensomstandigheden.

Verslag van de Commissie voor den Atlas van Amsterdam.Mo

n het afgeloopen genootschapsjaar werd de Atlas eenige malen geraad-

I pleegd, en wel:in September 1918 door den heer A. H. WOLF Azn, voor gevelsteenen ;in December 1918 door den heer CORN. J. GIMPEL in verband met een

door den heer JAN FEITH te schrijven boek over de muziekschool in hetHuis met de Hoofden, waarvoor een foto genomen werd van een reproductievan een schilderij door Springer van genoemd gebouw ;

in December 1918 door den heer J. Ph. VAN DER KELLEN Dzn., voorprenten van de' Plantage;

in Maart 1919 door den heer A. A., Kox, architect bij publieke werkenvan Amsterdam, voor teekeningen en prenten van de Militiezaal en de Agnieten-school, in verband met het besluit van den gemeenteraad am deze gebouwenin den ouwen toestand te herstellen en

in Mei 1919 door den heer CORN. J. GIMPEL, naar aanleiding van eendoor het archief te houden tentoonstelling van teekeningen door I. LAMBERTS;

van 20 teekening werden foto's genomen, die mede op die tentoonstellingte bezichtigen waren;

De navolgende geschenken werden ontvangen:in Juni 1918 van den heer CHARLES WAUTERS, foto van het perceel

Vijzelstraat 38 voor de verbouwing in 1899 ; dit huffs, waarin was gevestigdde banketbakkerij van de firma Tenback, werd bij de verbreeding van deVijzelstraat in 1918 afgebroken ;

in October 1918 van den heer A. 0. V. KERWYK te 's-Gravenhage,foto van een deksel van een tabaksdoos voorstellende „Het oude Leidscheplein"te Amsterdam, naar de gravure in den Atlas van Fouquet.

in November 1918 van den heer H. J. SCHARP, Wapenkaart vanAmsterdamsche geslachten uitgegeven in 1901;

en in Juni 1919 van den beer J. VAN ECK 4 foto's van den Amstel bijde Hoogesluis, ziende naar het Rijnspoorwegstation, omstreeks 186o.

Aangekocht werden:2 Etsen door TINUS DE JONGH, voorstellende: Kromboomsloot hoek

korte Dijkstraat ; en Dam, gezien van het Koninklijk Paleis, na het afbrekenvan de Beurs, maar voor het afbreken van bet Kommandantshuis.

De werkzaamheden, die (Teen aanleiding tot opmerkingen geven, werdengeregeld voortgezet.

De Commissie,(w .g.) L. A. WEINRICH.

J. VAN ECK.

Verslag van de Commissie voor de Bibliotheek.

I n opdracht van het bestuur heb ik een aanvang gemaakt met het opstellen

van eenen catalogus van de boekerij. 1k ben begonnen met de Amstelo-damensia ; hiervan was een groot gedeelte wel is waar al op fiches gebracht,

maar deze fiches moesten alle nagegaan en gecollationneerd worden, sommigemoesten overgemaakt worden, omdat zij door verschillende personen, blijkbaarnaar verschillende inzichten vervaardigd waren, waardoor de noodige eenheidontbrak. Soms was dit collattioneeren even tijdroovend als het schrijven vannieuwe fiches. Omdat ik meende de door mijne voorgangers gekozen indeelingin hoofdzaak te moeten behouden, kostte het in het begin moeite door dietalrijke rubrieken en rubriekjes den weg te vinden. Ik legde ook een klapperaan op de prentkunstenaars, Welke boeken geillustreerd hebben. Ten gevolgevan deze omstandigheden ben ik in het halfjaar dat ik wekelijksch eenigeuren aan deze werkzaamheden wijd, weinig opgeschoten ; niet meer dan de helftvan de Amstelodamensia zal nu afg-edaan zijn.

Eene lijst van de dubbele boeken werd in het begin van het winter-seizoen opgesteld, omdat de bedoeling- bestond om deze doubletten te ver-koopen, wat helaas nog niet is gebeurd ; de boeken verstoffen en staan inden weg.

Nieuwe aankoopen van boeken zijn niet te vermelden ; er werd door-gegaan met het laten binden van de nog zoo talrijke ongebonden werken.Van de buitenlandsche genootschappen, waarmee het genootschap in ruilverkeerstaat, kwam tengevolge van den politieken toestand alleen een gedeelte binnen.

Door de leden werd --- ongerekend de Commissies — van de boekerijhaast Been gebruik gemaakt ; alleen werden eenige boeken in het Prenten-Kabinet door niet-leden geraadpleegd.

M. D. HENKEL.AMSTERDAM, 23 Juni 1919.

Verslag van de Commissie voor den Atlas van Afbeeldingen

betreffende Zeden en Gewoonten.

D e Commissie heeft de eer het navolgende verslag uit te brengenZij komt des Donderdagsavonds geregeld bijeen ten einde hare

krachten te wijden aan de vervolmaking van den atlas.Zij smaakt de voldoening dat zoo nu en dan enkele personen de por-

tefeuilles raadplegen en bij wijlen wordt zij ook aangezocht orn hare toestemming-te geven tot het beschikbaar stellen van prenten voor tijdelijke tentoonstellingenof voor reproductie.

Toch kan de gang van zaken haar niet ten voile bevredigen.Zij is n.l. van oordeel dat de rijke verzamelingen van het Genootschap

veel te weinig worden geraadpleegd en derhalve te weinig nut stichten.Dat zou waarschijnlijk anders worden wanneer getracht werd om het

bestaan van den atlas in ruimer kring bekend te maken.Naar de meening van de Commissie moet hiertoe een poging worden

gedaan en wel op de volgende wijzeT°. door het doen afdrukken van het schema van indeeling van den atlas,

voorzien van een korte toelichting, in het eerstvolgende jaarverslag vanhet Genootschap ;

2°. door het houden van een tijdelijke tentoonstelling in het Stedelijk Museum.Wat dit laatste punt betreft is het der Commissie aangenaam te kunnen

mededeelen dat de Heer BAARD, conservator van genoemd Museum in principebereid is zijn medewerking te verleenen door het beschikbaar stellen van decrroote achterzaal.z,

Onze Commissie die steeds op zulk een vriendschappelijke wijze metdie van den Atlas van Amsterdam samenwerkt, zal het bijzonder op prijs stellenwanneer ook deze laatste kan besluiten aan die tentoonstelling- mede te doen.

Onzes inziens mag met grond worden beweerd dat een tentoonstelling,bestaande uit fraaie bladen van beide atlassen van het Genootschap, een stapin de goede richting is om aan die verzamelingen meer bekendheid te geven.

Tot voorziening in de kosten, die trouwens niet zoo heel belangrijkbehoeven te zijn, stelt de Commissie voor uitvoering te geven aan een reedsLang door haar gekoesterden wensch, n.l. over te gaan tot verkoop van hetdepot. Dit bestaat uit een groot aantal prenten en teekeningen, die, naar haremeening, niet in den atlas thuis behooren of reeds daarin aanwezig zijn.

25

De tijd om deze overtollige taken van de hand te doen is nu bijuitstek gunstig, gezien de hooge prijzen die tegenwoordig in publieke veiling-enkunnen worden bedongen.

Reeds is door ons een begin gemaakt om het depot eenigszins over-zichtelijk te rangschikken.

Het zal het Bestuur derhalve niet moeilijk vallen om in betrekkelijkkorten tijd de prenten door te zien en zijn oordeel te g-even. Ter bespoedigingvan deze zaak ware het misschien het beste indien de heer BEETS zich metdie zaak zou willen belasten.

Indien het Bestuur zich met onze plannen kan vereenigen, verzoekenwij gemachtigd te worden daaraan uitvoering- te molten geven.

Alsnu overgaande tot het vermelden van de gebeurtenissen gedurendehet afgeloopen jaar, brengen wij in herinnering de door ons verleende mede-werking aan de tentoonstelling ter herdenking van den 250sten geboortedagvan HERMAN BOERHAAVE, gehouden in de Lakenhal te Leiden.

Op verzoek van Prof. Dr. E. C. VAN LEERSUM, hoogleeraar aldaar,werden daarvoor onze Boerhaaviana uit de collectie TROOST - VER HUELL afgestaan.Het Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde, jaarg. 1919, eerste helft No. z, geheelgeheel gewijd aan deze herdenking, bevatten o.m. ook een bijdrage van dehand van Prof. VAN LEERSUM, ter toelichting onzer Boerhaaviana, verg-ezeldvan een fraaie reproductie van het door TROOST geetste portret. De geleerdeschrijver had tevens de beleefdheid eenige welwillende woorden van dank teuiten aan het adres van den steller van dit verslag.

Voor de tentoonstelling van het werk van C. J. VISSCHER op I Januari 1919in 's Rijksprentenkabinet geopend, werden op verzoek een tweetal bladenvan dien kunstenaar ter leen gegeven n.l. „Het gebed voor den maaltijeen „De arme ouders die bij hun rijke kinderen onderstand komen vragen".Beide prenten zijn in bedoeld kabinet wel aanwezig, echter niet in zulke fraaiedrukken als bij ons.

Eenige onzer bladen werden door den heer C. G. 'T HOOFT uitgezochtter documenteering van zijn in ons Genootschap gehouden voordracht over„De Nachtwacht van Rembrandt".

Geraadpleegd werd de atlas o.a.: door mej. P. WAGNER uit 's-Gravenhage(kleederdracht, huiselijk Leven); door Dr. Sumo, geneesheer aan het WilhelminaGasthuis (Boerhaaviana) ; door den heer E. W. C. Vix uit Utrecht (teekeningender beide Andriessens); door Prof. Dr. J. VETH (collectie Troost—Ver-Huell).

Behalve door bijvoeging van een aantal prenten en teekeningen nog hieren daar ná onze verhuizing voor den dag gekomen, werden door aankooVenschenking de navolgende aanwinsten verkregen:

26

I. Twee interieurs van salons in Lodewijk XVI stiji, teekeningen in kleurendoor P. N. ARNT.

Aangekocht in veiling bij de firma Roos.2. Het raadsel van Nijmegen met een uitlegging daarvan in dorso. Kleurendruk.

Geschenk van den heer A. J. J. Ph. HAAS.

3. Een staande Keeshond in medaillon met randschrift. Zinneprent. M. 4891,gravure. Geschenk van den heer J. VAN ECK.

4. Spotprent op den Hertog van Brunswijk. "M. 4605, gravure.Geschenk van denzelfden heer.

Overgenomen van de Commissie voor den Atlas van Amsterdameenige knipsels afkomstig uit de families BERNARD en METAYER.

De Commissie voor den Atlas van afbeeldingenbetreffena'e Zeden en Gewoonten.

A. J. J. PH. HAAS.H. J. SCHARP.A. G. C. DE VRIES.

16 Juni 1919.

24

82

f 920

„ 2424

305 —

419 86

„ 3000 —

50202

Heemschut , 27 50Gewelfschildering Enkhuizen . „ 100.-Vereeniging Hendrik (le Keijser „ 25.—

Uitgaven voor de Verzamelingen.Atlas van Amsterdam . . . f 13.10

., „ Zeden en Gewoonten . . „ 27.50Bibliotheek „ 195.40

jaarlijksche Algemeene Staat van de Inkomsten en UitgavenVAN HET KONINKLIJK OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP over 1918-1919.

f 7440

„ 370

ONTVANGSTEN.

Aan Saldo in Kas op 1 Mei 1918. .

Gewone Ontvangsten.Aan Contribution f 2185.—

Rente voor tijdelijk belegde Gelden :Coupons Pandbrieven . . . . f 140.-Rente van Prolongaties. . . . „ 99.82 239.82

Buitengewone Ontvangsten.Voor bijdrage uit het Museumfonds ten behoeve derAtlassen van het Genootschap

Fonds D. Franken Dzn.Van Coupons, Pandbrieven en Obligaties .

Effectenrekening.Van verkoop van 3 losbare Pandbrieven Nat. Hyp. Bank

Werken, door het Genootschap uitgegevenRekening B (N.-H. Oudheden), verk. exempl. f 151.25

C (Penningen en Munten) 4.50D (Stedenschennis) 1.35E (Twaalf Maanden) Il 180.-F (Bijbelprenten) 31.-C (Glasgravures) —.90C (Ridderwezen) 1.871

UITGAVEN.

Gewone Uitga,v en.

Per Concierge voor salaris f 460.—„ onderhoud en onkosten .

, Uitkeering Wed. KLEIN Onkosten

„ voor voordrachten .Drukwerk, porti, convocaties enz. .Jaarverslag

Buitengewone Uitgaven.Bijdrage Openlucht Museum ..

„ Hulde Mgr. GRAAF . .

„ 302.56„ 182.—„ 201.07„ 120.—„ 121.491„ 275. — f 1662 121

f 25.—„ 25.—

(meubilair) . . „1242.— „ 1478

Effectenrekening.Voor aankoop van 3 obl. 5 pCt. VereenigingHendrik de Keijser „ 3000

871 f 6342 62-1.

Saldo in Kas op 30 April 1919 . „ 1098 17

79& f 7440 791

17f 1098

„ 2863 74

„ 13979 86

1635 08

CREDIT.

Per betating aan den Penningmeester . 152 50

152 50

f 305

1918 DEBET.

Juli 1 Aan 5 Coup. Nat. Hyp. Bank a f 20.— f 100.—„ 1 „ „ 17.50 „ 52.50

1918

Juli 1f 152 50

1919

Jan. 21919

Jan. 11

5 Id. „ „ 20.— f 100.—3 Id. „ „ 17.50 „ 52.50 „ 152 50

f 305 —

BALANS op 30 April 1919.

DEBET.

Aan Kassa

Prolongatierekening, voor belegd ..

Effecte n, voor 11 Pandbrieven Nat. Hyp. bank en3 Obligaties Hendrik de Keijser, op heclen te staankomende op

Gelde n, belegd in door het Genootschap U i t g e-geven Werken:

Rekening A (Cohier v. 1632) . . f 11.05B (N.-H. Oudheden) . —.—C (Penning- en Munt.-Catalogus) 592.71;D (Stedenschennis) . . 28.84• (Twaalf Maanden). . 853.67-I• (Bijbelprenten) . 411.65

f 1897.93Af overschot op verkoop-rekening B . . 262.85

Per Dud Fonds voor Afbeeldingen betreffende Z e d e nen Gewoonten

„ Fonds D. FRANKEN DZN.

bedroeg op 1 Mei 1918 .gekweekte rente dit jaar •

Batig Saldo of Reserverekeningbedroeg op 1 Mei 1918 .of nadeelig saldo der jaarrekeningover 1918/19:Gewone Ontvangsten. . f 2424.82Buitengewone ,Bijdrage Museumfonds . „ 305.—

f 2729.82Gewone Uitgaven . . f 1662.121Buitengewone „ . . „ 202.50Uitgaven voor de Ver-

zamelingen „ 236.—Meubilair do. . „ 1242.-- „ 3342.62!1

f 271 06

f 15763.15

,1 419.86 „ 16183 01

, 3735.56

CREDIT.

dus te kort over 1918/19 . 612.80!, „ 3122 75

f 19576 824 f 19576 821

(mg.) J. F. M. STERCK,Penilingmeester.

AMSTERDANI, 1 Mei 1919. Nagezi en accoord beyond en 7 Augustus 1919.

(w.g). W. ZWIERZINA.„ F. W. WILDE.

Staat van Ontvangsten en Uitgaven van het Museum-Fondsvan het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap over 1918/1919.

AMSTERDAM, 15 Mei 1919.

(mg) J. SIX.„ J. F. M. STERCK.

NAAMLUST.

Beschermvrouw Hare Majesteit de Koningin.

Beschermheer Z. K. H. Prins Hendrik der Nederlanden.

OPRICHTERS.

Z. M. KONING WILLEM III.

Z. K. H. DE PRINS VAN ORANJE.Z. K. H. PRINS HENDRIK DER NEDERLANDEN.Z. K. H. PRINS FREDERIK DER NEDERLANDEN.

C. Becker (Overl.) Frankfort.L. M. Beels van

Heemstede Amsterdam.H. Binger ...D. D. BiichlerA. J. deBull .

M. Calisch ..D. Henr. de Castro Mz.P. L. Dubourcq. .

C. P. van Eeghen • .Mr. A. J. Enschede . Haarlem.D.Franken Dz. Le Vesinet.P. F.Greive .. Amsterdam.Mr. J. R. Corver HooftW. J. Hofdijk .. Arnhem.H. G. Jansen ... (Bedankt) Amsterdam.J. W. Kaiser (Overl.) Leiden.H.F. C. ten Kate . . s Gravenhage.Mari ten Kate . • • •

D. van der Kellen Jr. Amsterdam.J. W. Kerkhoven .Mr. H. J. Koenen

G. D. Kiille ...J. H. Leliman ...

Mr. J. van Lennep . 7>

L. Lingeman . . . . (Overl.) Abcoude.J. D. Lodeesen . Amsterdam.C. F. Lurasco. .Dr.S. I. MulderFrederik Muller .N. Pieneman ..

Ch. Rochussen Rotterdam.Hk. Salm .... Amsterdam.Prof. Dr.J. G. de Hoop

Scheer ....

Dr. P. ScheltemaH. J. Scholten .. . Haarlem.H. J. Schuymer Hzn. Amsterdam.J. G. Schwartze ...

Jhr. Dr. J. P. Six .

E. B. Swalue. . . .

Mr. P. J. Tedingvan Berkhout . . .

Prof. Dr. J. A. lberdingk

Thijm (Overl.)

Dr. D. J. Veegens.

W. J. de Voogt. .J. de Vos Jzn . • •

A. Willet

Mr. F. de Wildt .

3

EERELEDEN.

I

Mr. Dr. W. F. van Leeuwen, Vice-Presidentvan den Raad van State te Scheveningen.

Jhr. Mr. A. Riiell, Commissaris der KoningininNoord-Holland . ....... Haarlem.

J. W. C. Tellegen, Bur ens vanAmsterdam.

Jhr. Mr. Victor E. L. de Stuers 's-Gravenhage.Dr. P. J. H.Cuy-pers. . . . . Roermond.Directeuren van Teyler's

Stichting Haarlem.

G. van Arkel, •overleden, . • • Amsterdam.A. W. Weissman . . Haarlem.C. W. Bruinvis Alkmaar.

Mgr. J. J. Graaf Overveen.Prof. Dr. A. E. J. Holwerda. Leiden.G. M. Kam Nijmegen.

Mr. S. Muller Fz Utrecht.

J. A. Royer 's-Gravenhage.

R. W. P. de Vries . . Amsterdam.

BESTUUR.

VAN MEI 1919 TOT MEI 1920.

H. J. Scharp, President.Jhr. Dr.J. Six, Vice-President.Mr. N. Beets,

Secretarissen.A. J. J. Ph. Haas,

J. F. M. Sterck, Penningmeester.C. W. H. Baard,

i Conservatoren.M. van Notten,

EERELID VAN HET BESTUUR.

J. Taanman.

Commissie voor het Museumfonds.

Thr. Dr. J. Six. J. F. M. Sterck.

De ledenlijsten geven den toestand weer van 1 juli 1919.

3 2

Commissie van Toezicht tot instandhouding Van gebouwen envoorwerpen, die belangrijk zijn voor de kennis

van het Leven van het voorgeslacht.

G. J. Gonnet. A. W. Weissman.

Commissie voor de Bibliotheek.

M. D. Henkel.

Commissie voor den Atlas van Amsterdam.

L, A. Weinrich. J. van Eck.

Commissie voor den Atlas van Afbeeldingen betreffendeZeden en Gewoonten.

A. J. J. Ph. Haas. H. J. . Scharp.

Commissie voor de uitgave en ondersteuning van periodiekeen andere werken.

Jhr. B. W. F. van Riemsdijk.

Conservator van de Numismatische verzamelingen.

H. G. du Crocq.

J.)

GEWONE LEDEN.

C. J. K. van Aalst ... .. Amsterdam.Prof. A. Allebe

C. W. H. BaardJh. Mr. J. F. Backer ,>r Mr. W. Bakker G.Gz

Ch. Beels ,,Mr. Nic. Beets .W H. Berden . ,

F. J. Bergendahl .Mr. Z. van den Bergjhr. H. Teding van Berkhout Jr K. van Beverwijk . .M. J. Bierens de Haan .Mej. J. Blok J. J. Blusse Mr. W. B. Blijdenstein .J. M. Boas J. Theod.Boelen Prof. Dr. R. C. Boer ..Prof. Dr. U. P. Boissevain.

A. Nike

F. Theod.Boni F. Bodenheim . . >>Mej. M. H. BottenheimDr. Joh. C. Breen .Evert Breman Dr. J. J. Brouwer Dr.. P. Burger jr.H. G. du Crocq G.C. E. Crone >,

Eduard Cuypers ... »J. Th. J. Cuypers Jhr. Mr. W.G. De el .

Th. F. A. Delprat Mevr. C. Delprat-Reijnvaan . >,Arn. C. Dent ,

Th.C. Dent z >,Mr. Th. G. Dentz van

Schaik

S. Duits Amsterdam.Mevr. Th. van Duijl-Schwartze . „

J. Eck »

C. P. van Eeghen Jr.

S. P. van Eeghen

J. Enschede »

Enthoven ,›F. Prof. Mr. D. P. D. Fabius. »

Mr. J. W. D. Francken . »

N. van Gelder ,

. Goudstikker ,Ed D. S. Granaat

J. H. Groenewegen »

J. G. de Groot Jamin Jr. „

A B H. Grijsseels >,

A. J. J. Ph. Haas 5

Prof. J. A. van Hamel . >,A. Th. Hartkamp >>

Dr. M. de Hartogh

E. Heldring >>

Max Henkel ,

L. C. van Heukelom .J. M. Hillesum

J. W. Holman C. G. 't Hooft ,

JD Hooglandt ,>

G. van der Horst Hz. ,

Bernhard HouthakkerDr. H. F. R. Hubrecht .

F W Hudig »

C. Huisken »

Dr. C. W. Janssen ... ,

P. Jansen Hzn

G H. Jiskoot 1,

B. M. Keezer »

Prof. A. J. der Kinderen. . ,

S R Klatte

W. P.Kops »

D. Komter , >>

1,

ls,

34

Prof. Dr. D. J. Korteweg . . . Amsterdam.J. de Kuyser »E. S. LabouchereE. de Langen Prof. Dr. 0. LanzE. A. Lehmann ...Rud. Lehmann K. van Lennep G. Leonhardt J. de Bie Leuveling Tjeenk .F. Lieftinck JHz Mej. A. E. C. van der Looy

van der Leeuw Joh. H. Lugt P7 >>

Paul May R. May >2Dr. M. A. Mendes de Leon. Bernard F. M. Mensing .J. ter Meulen Jr Ch. Miseroy Chr. Moes C. N. J. Moltzer J. EznAbr. Muller ›,J. J. F. F. Muller Mej. Dr. Leonie van NieropM. van Notten P. Nijhoff Mej. Dr. J. A. Nijland .L. C. J. van Ogtrop ..G. Portielje D. Rahusen Edwin vom Rath Mr. R. van Rees C. Rehbock C. D. Reich Jr. A. B. Reintjes >2Jhr. B. W. F. van Riemsdijk H. J. Scharp ,A. Scheltema Beduin ..Prof. Mr. Paul Scholten . . . Mr. L. M. de Jong Schouwenburg

M. Schulman Amsterdam.A. Schulman Jhr. C. C. Th. Six .. »Prof. Jhr. Dr. J. Six . »

M. J. Spijer A. Strater >1Mr. Th. Stuart ,Prof. Dr. A. E. H. Swaen >,J Taanman W. van der Tak . .Dr. C. B. Tilanus .. ,F. L. Edema van der Tuuk.G. J. H. van Veen .. ,>Th. J. Verrijn Stuart. »P. J. M. Verschure .Carl Viol >>Mr. G. Vissering . .L. J. Vorstman Mr. J. R. VoilteM. P. Voilte Dr. A. G. C. de Vries. >2Chr. H. G. de Vries .J Vriesendorp F. G. Waller L. A. Weinrich >G. Wendelaar >2Joh. G. Wertheim ...Mr. H. K. Westendorp • ,F. J. W. Wilde Prof. Dr. Jan te Winkel .F. L. Wurfbain Jhr. W. F. van der Wyck. »B. C E. Zwart W. K. F. Zwierzina .... ))Mr. H. J. D. D. Enschede, . . Aerdenhout

bij Haarlem.Mr. P. Hofstede de Groot. )

J . Visser A. M. Tromp van Hoist. . . . Amersfoort.Mr. W. E. J. Baron van

Balveren. . . • . Arnhem.

35

G. J. Landweer Assen. Mej. Dr. E. Neurdenburg . . Groningen.K. J. L. A.lberdingk Thijm . . Baarn. A. H. Broos Haarlem.

Joan H. A. Kruimel .. >8 A. Dubourcq »

hr. J. A. L. van den Bosch . Hooge Mr. Ch. Enschede . )

Vuursche, Baarn. C. J. Gonnet Baarn.J. H. W. Leliman »G. D. Gratama .

Mevr. M. A. D.van Reenen-VOlter Bergen. »J. H. ROssing (N.-11. ) J. L. Tadema »

F. Lugt Blaricum )›E Voet Jr A. B. Henny » P. Smidt van Gelder . .. Heemstede.P. kTh. van Hoorn Bloemendaal. J F M Sterck »

Mr. W. M. J. van Lutterveld . Mr. P. G. van Tienhoven . »

M. Onnes van Nyenrode . Breukelen. T. Vorstius Heerde.

P. Langerhuizen Lz. . Crailoo bij Bussztm. W. Stork Hengelo°.

A. N. J. Fabius Bussum. Jhr. Mr. F. van Ryckevorsel. 's-Hertogenbosch.J. L. Willem Sey-ffardt . , D. Fuldauer Hilversum.

Dr. Jan Veth A. A. Ganderhey-den .. 7,

R. P. J. Tutein Nolthenius . Delft. Dr. J. H. Gunning Wz.J. L. Schouten 2,>>r. M. F. Hennus ..Mr. Mr. S. van Gijn ... . . Dordrecht. P. A. Pijnappel >>W. _J. Kernkamp ... . . Edam. Jhr. W. Six Mr. C. Bake 's-Gravenhage. C. B. Posthumus Meyjes. Hllis ter Heide.Dr. Abr. Bredius .Mr. W. B. Buma . .. Hztizum bijHenri Edersheim ... Leeuwarden.J. A.Frederiks . .. C. L. Konig Laren.

Prof. Mr. R. Fruin .. ,Drit Laren (N.-Dr. A. P H.)H. Ph. Gerritsen ... 2 Mr. J. de Vries van Does-J. W. F. Haverkamp . burgh Leeuwarden.Dr. C. Hofstede de Groot. » Nanne Ottema »

A. O. van Kerkwijk . Dr. J. H. Holwerda Jr. . Leiden.G. Knuttel , Mr. W. H. de Beaufort . . Leusden.

J . B. van Loenen. » Mr. G. L. de Vries Fe ens . llfaartensdijk.Dr. M. P. Rooseboom . » C. van Tyen ...... Monnikendam.Mej. Ida C. J. Peelen . » J. F. Verster ... . Nunspeet.C. W. Lunsingh Scheurleer. » W. J. J. C. Bijleveld . . . OegstgeesterlaanJhr.Mr. Th. H. F. van Riemsdijk » to Leiden.Dr. D. F. Scheurleer .. » Mr. W. J. M. Westerwoudt Overveen.W. P. van Stockum Jr. , A. Roelvink Oploo.

A. J. P. van Strijen . >8 Mr. J. C. Wurfbain . . He en WorthJ. W. IJzerman » Rheden.Jhr. J. W. Six 's Graveland. F. Schmidt Degener .... Rotterdam.

'' 63

jhr, A. J. D. Coenen van's-Gravesloot Rotterdam.

A. Hoijnck van Papendrecht »

Mr. J. P. van Wijngaarden .J. R. H. Neervoort van

de Poll Rj'senburg.J. A. Cremer .. Sant/wort.C. Salm Hzn >,

C. J. A. Bredius Schoten bilHaarlem.

Georg Rueter Cloterdijk.Prof. Mr. J. Baron

d'Aulnis de Bourouill . . . Utrecht.Dr. N. G. van Huffel . . . »

Dr. N. M. Josephus jitta . . Utrecht.

Dr. F Slijper >,

Prof. Dr. W. Vogelsang. . 1

W. j. de Wilde P. de Clercq Veenwouden.

Mr. A. A. Delcourt tot Krimpen Velp.Dr. F. C. Wieder Wageningen.Jhr. H H. Roell Warnsveld.

J A. Laan Wormerveer.

J. A. Laan Jr >,

C. A. Middelhoven . Zaandam.G. J. Honig Zaandijk.J. J. Honig »

Mr. G. M. Kruimel Zandvoort.

LUST VAN INSTELLINGENWAARMEDE HET

KONINKLIJK OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

door het ontvangen van Verslagen en Werken, geregeld in betrekking staat.

Ministerie van Binnenlandsche Laken.Rijkscommissie tot het opmaken en uitgeven van een inventaris en eene beschrijving

van de Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst.Koninklijke Bibliotheek, 's Gravenhage.Algemeen Rijks Archief, >,Koninklijk Penningkabinet,NederlandscheOudheidkundige Bond.Gemeentebestuur van Alkmaar.

Amsterdam.>? Leiden.

Nijmegen., „, Rotterdam.

Utrecht.,Teyler's Genootschap te Haarlem.Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te LeidenZee Genootschap der Wetenschappen te lifiddelburg.Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in N.-Brabant te 's Hertogenbosch.Limburg's Provinciaal Genootschap voor Geschiedkunde, Wetenschap, Taal en Kunst

te Roermond.Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden.Museum van Oudheden in Drenthe te Assen.

» >, » te Groningen.ProvinciaalUtrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te Utrecht.Historisch Genootschap te Utrecht.Stedelijke Bibliotheek te Haarlem.Bibliotheek der Universiteit te Amsterdam, Leiden, Utrecht en Groniwen.Leeskabinet te Rotterdam.Dordrechtsch Museum te Dordrecht.Vereeniging Oud Dordrecht te Dordrecht.Museum te Edam.West-Friesch Museum te Hoorn.Zaanlandsche Oudheidkundige Vereeniging te Zaandijk.

38

Genootschap Amstelodamum. Amsterdam.is ›,Vereeniging Architectura et Amicit,

Maatschappij Arti et Amicitia2, »Vereeniging Rembrandt, >>Vereeniging Flehite Amersfoort.Vereeniging „Die Haghe," 's Gravenhage.

Aachener Geschichtsverein, Aachen.Historische and Antiquarische Gesellschaft, Basel.Verein von Alterthumsfreunden im Rheinlande, Bonn.Historische Gesellschaft in Bremen, Bremen.Societe d'Archeologie de Bruxelles.Cambridge Antiquai ian Society, Cambridge.Anhaltsche Geschichtverein, Dessau.Bergische Geschichtsverein, Elberfeld.Gesellschaft fiir bildende Kunst and vaterlandische Altertiimer, Emden.Maatschappij van geschied- en oudheidkunde, Gent.Verein fu Hambiirgische Geschichte, Hamburg.Redaction der Heidelberger Jahrbiicher, Heidelberg.Verein fur Alterthumskunde in Thiiringen, Y'ena.Finnische Alterthums-Gesellschaft, Helsingfors.Geschied- en Oudheidkundige Kring, Kortrijk.Societe d'Art et d'Historie du Diocese de Liege, Luik.Verein fiir Liibeckische Geschichte and Alterthumskunde, Lubeck.Cercle archeologique, litteraire et artistique, Mechelen.Verein fu Geschichte and Alterthumskunde in Westfalen, Miinster.Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, Sint Nikolaas.Germanisches Museum, Neurenberg-.Societe Frangaise d'archeologie pour la conservation et la description des monuments, Parijs.Bibliotheque d'Art & d'Archeologie, Parijs.Commission Imperiale Archeologique, St. Petersburg.Verein fiir Rostock's Altertiimer, Rostock.Mecklenburgische Geschichtsverein, Schwerin.Koninklijke Akademie van letteren, geschiedenis en oudheidkunde te Stockholm.Noorsch Museum, Stockholm.

DE BEELTENIS VAN MARGARETHA VAN BOURGONDIt,

GRAVIN VAN HENEGOUWEN EN

HOLLAND EN ZEELAND.

DOOR

DIR. DR. J. SIX.

Fig. i. M A R G A R E T H A V A N V L A A N D E R E N Fig. 2. M A R G A R E T H A V A N B O U R G O N D I Ë

door C L A U S S L U T E R . door H U B E R T V A N E Y C K .

PLAAT I

L/ .. KÊÊÊÊÊÊÊBlÊÊÊÊÊÊiÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊUÊÊÊÊÊÊ &-**£s~<*a* > » - ^ ^ ^ <ju*v/ v # '

Fig. 3. J A C O B A V A N B E I J E R E N Fig. 4. J A C O B A V A N B E I J E R E N

naar J A N V A N E Y C K naar H U B E R T V A N E Y C K .

Fig. 5. J A N Z O N D E R V R E E S . Fig. 6. P H I L I P S D E G O E D E

naar R Ü G I E R V A N D E R W E I J D E .

De beeltenis van Margaretha van Bourgondie,

gravin van Henegouwen en Holland en Zeeland.DOOR

JHR. DR. J. SIX.

I

n een mooie teekening, met zilverstift in het Stadelsche Instituut te Frankfort,vroeger aan Rogier van der Weyde toegeschreven, thans aan Jan van Eyck,maar waar ik Bever het werk van Hubert in zou willen zien, meende

GI-tick het portret van Jacoba van Beijeren te kunnen herkennen. ') Fig. 2.

Een vergelijking met de andere bekende portretten van vrouw Jacobtoont ook onmiddellijk groote overeenkomst, niet alleen in kleeding zooals deteekening te Arras 2), Fig. 4, die er in sommige opzichten zoo trouw mee over-eenkomt dat men de zelfde hand voor het voorbeeld moet aannemen, in andereweer afwijkt en een veel jeugdiger gezicht laat zien, maar ook in het gelaatals van het Koppenhaagsche portret, Fig. 3, dat voor een copie naar Jan vanEyck wordt gehouden.

Toch is daarbij alles meer gelijk dan eigen en het valt bezwaarlijk despichtige magere trekken van de teekening overeen te brengen met de vollereen krachtiger vormen van de schilderij. Dat geldt nog sterker van de hander,zoo verouderd en slap van de eene, in vergelijking zoo krachtig en gevuld vande andere vrouw.

Het is waar, dat de lieden van Bien tijd er meest ouder uitzien dan zijzijn, maar dit vermagerde oudje kan toch bezwaarlijk Jacoba van Beijeren zijn,die pas zes en dertig jaar oud is' gestorven.

De groote gelijkenis wijst zeker op verwantschap en het ligt allermeestvoor de hand aan haar moeder, Margaretha van Bourgondie, te denken, wierbeeld ors tot nu toe onbekend bleef, die haar dochter geruimen tijd over-leefde en die, bij de g-eboorte van dit kind, reeds een jaar of vijftien getrouwd was.

Deze meening vindt steun in een vergelijking met de portretten vanandere leden van het Bourgondische huis.

De groote overhangende neus, de smalle geknepen lippen heeft zij vanhaar vader Philips, den eersten Hertog van Bourgondie uit het nieuwe huis. Wij

1) Weale, Hubert and John van Eyck p. 182.2) Receuil d'Arras 309 Jacquelyane de baviere Contesse de haynault, hollande, Zeelande etc.

42

kennen hem beter dan uit zijn geschilderd portret 1), dat niet heel fraai is, uitzijn beelden van Sluter aan het portaal te Dijon en van Van de Werve opzijn g-raf 2) en, heb ik goed g-ezien, van Hubert van Eyck zelven op de vleugelsvan het Gentsche altaarstuk te Berlijn. 3)

Het eenige portret van haar moeder, Margaretha van Vlaanderen, Fig. 1,ook van Sluter 4), is zwaar beschadigd en laat niet toe dan de algemeene vormvan den kop en de zware eigenaardig gevormde boven-oogleden te vergelijken.Juist deze bijzondere bouw met de huidplooi tusschen het ooglid en kas, diebij Jacoba ontbreekt, vinden wij behalve bij haar grootmoeder en moeder bijhaar moeder's broeder Jan zonder vrees in het Antwerpsche portretje, misschiendat van Maelwel, en in dat waarvan de beste copie aan den Graaf van LimburgStirum te Rumbeke toebehoort. Fig. 5.

Philips de goede heeft, blijkens de copie te Madrid 5) Fig. 6, en die teAntwerpen van zijn portret door Rogier van derWeijde, die eigenaardige huidplooimet zijn grootmoeder en zijn wader niet gemeen, wel de zware oogleden, enook vertoont hij in den algemeenen bouw van zijn kop en de vorm van zijnnews en zeer eigenaardige mondhoeken zulk een gelijkenis met zijne vermoe-delijke tante, dat men aan hun verwantschap nauwelijks kan twijfelen.

Het lijkt mij dus niet al te gewaagd in dit gevoelig geteekende por-tretje van die Lang niet meer jonge, verlepte vrouw, met haar fijne, magere,onrustige handen en zuren blik de weinig aantrekkelijke persoonlijkheid van degemalin van Willem VI van Beijeren te herkennen, die, zonder hun doorzettings-verrnogen te bezitten, de neiging tot kuipen met haar broeder en neefgemeen had, zooals haar dochter bij haar huwelijk met haar onbenullig-en neeftot haar schade ondervinden moest.

Er is meer dat mij in die meening- versterkt. Zoodra ik een goede af-beelding in handen had van de Petersburgsche vleugeldeuren van Van Eyck,trof mij op de kruisiging de aanwezigheid van de schenkster, Fig. io, diesprekend op het Frankfortsche portretje geleek en door haar neergeslagenoogen nog meer van haar broeder, den Bourgondischen hertog had.z, b z,

Het zal ons niet behoeven te verwonderen de Hollandsche gravin alsschenkster • te zien op dit werk, waarvan de groote overeenkomst met de aande Van Eycken toegeschreven bladen van de getijdenboeken van Turijn enMilaan door niemand betwist wordt. De graaf staat niet tegen haar over. Duszullen deze vleugels na zijn dood, in 1417, te stellen zijn en zal de schilderdie voor hem tusschen 1413 en 1417 die prachtige bladen teekende, later nog

1) Rubbrecht l'Origine du type familial de la maison de Habsbourg Fig. 1.2) Revue archeologique 1911. II p. 413 Fig. 8.3) Gazette des Beaux Arts XXXI. 1904p. 178.4) Rubbrecht t. a. p. Fig. 4.5) Rubbrecht t. a.p. Fig. 10.

Fig.

7.

WIL

LE

M V

I V

AN

BE

IJE

RE

N ?

F

ig.

8.

WIL

LE

M V

I V

AN

BE

IJE

xEN

d

oo

r H

UB

RE

CH

T

VA

N

EY

CK

. d

oo

r JA

CQ

UE

S D

E G

ER

INE

S.

PLAAT III

Fig. 9. WILLEM VI VAN BEIJEREN Fig. 10. MARGARETHA VAN BOURGONDIEdoor HUBERT VAN EYCK. door HUBERT VAN EYCK.

Fig. 11. WILLEM VI VAN BEIJEREN EN MARGARETHA VAN BOURGONDIEdoor HUBERT VAN EYCK.

voor zijn weduwe hebben geschilderd, zooals hij waarschijnlijk vroeg-er reedsvoor hem aan het altaarstuk van Gent werkte.

Het is hier niet de plaats in te gaan op de vraag of dit niet eer, zooalshet mij 'voorkomt, Hubert dan Jan van Eyck moet zijn g-eweest. Wel wijs iker op dat in de voorstelling van biecht en communie onder aan Fol. 90 r °te Milaan (Fl. XII) Fig. z 1, de vrouw beide malen, hoe klein ook, op de gravingelijkt, terwijl de man herinnert aan den graaf, zooals wij hem kennen uit hetberoemde blad van Turijn, Fig. 9 waarmee de worst uit het gebed onder deroovers (Turijn Pl. XIII) overeenkomt evenals de kleinere afbeeldingen van deneigenaar in g-ebed op dat zelfde blad en Turijn XXXVIII en XLI, terwij1 delatere bezitter dien wij op plaat XXXI van Turijn zien afgebeeld geheel anderetrekken vertoont.

Gaarne zou ik verder gaan en in de andere teekening . te Frankfortvan de zelfde hand, den man met den bonten hoed en den walk op de hand,Fig. 7, in wien Weale zeer vernuftiglijk Hendrik van Eyck, den valkenier van dengraaf Wilde herkennen, den graaf zelven vermoeden. Telkens dringt zich mijde g-elijkenis, die het midden houdt tusschen het getijden-boek en bet beeldjevan Jacques de Gerines, Fig. 8, weer op, al is het mij niet mogelijk op duidelijkgenoeg sprekende trekken te wijzen om geheel overtuigend te zijn.

Toch meen ik wel te mogen steunen op de opmerkelijke wenkbrauwen, deoverhang-ende plooi van de oog-kassen, de rechte neus, de kleine mond enuitstaande ooren, die de teekening met de verluchting .en gemeen heeft, terwijlhet beeldje, geruimen tijd na zijn dood gemaakt, niettegenstaande de langelokken, die de Gerines hem gaf, weer algemeene overeenkomst vertoont inden bouw van den kop met krachtige jukbeenderen en smalle kaken, om denfijnbesneden mond, met de lange bovenlip.

Het stilleven op den achtergrond wijst niet bepaald op een valkenier.Wel brengt het dit ontwerp weer in verband met de verluchting van het hand-schrift waar wij het soortgelijk vinden bij den Hieronymus (Turijn Pl. XL).

Ten slotte herinner ik er aan, dat de Heer Schmidt-Degener 1 ) reeds hetmooie teekeningetje met zilverstift van de aanbidding van de Wijzen uit hetOosten in 's Rijks Prentencabinet, dat zoo zeer in stijl overeenkomt met debesproken portretjes, wel terecht in verband zal gebracht hebben met hetmiddenpaneel der Petersburgsche vleugels, dat verloren ging.

Op de verdere vraagstukken omtrent den stijl van Hubert van Eycken den tijd van zijn werk aan het getijden-boek ga ik hier niet in. Het mogegenoeg zijn de beeltenis te hebben aangewezen van een Hollandsche vorstin,ouder dan Jacob y van Beijeren, met Wier gelaatstrekken in de rijen der vorsten,waar onze voorouders zich mee tevreden stelden, de betrouwbare portrettenplegen aan te vangen.1 ) The Burlington Magazine 1911 p. 256.

INHOUDSOPGAVE

VAN DEN

ATLAS VAN AFBEELDINGEN

BETREFFENDE

ZEDEN EN GEWOONTEN.

DE COMMISSIE VOOR DEN ATLAS VAN AFBEELDINGEN BE-

TREFFENDE ZEDEN EN GEWOONTEN heeft het genoegen

hierachter de inhoudsopg-ave van den door haar beheerden atlas te doen

afdrukken.

Zij heeft hiermede de bedoeling om het bestaan van dezen atlas,

die zich bevindt in de lokaliteiten van het Koninklijk Oudheidkundig Genoot-

schap (Rijksmuseum, ingang Hobbemastraat), meer algemeen bekend te

maken, niet alleen bij de leden van het Genootschap maar ook bij andere

belangstellenden. Het zal de Commissie veel voldoening geven indien zij

met hare poging, om het nut dezer rijke verzameling zoo groot mog-elijk te

doen zijn, succes mode hebben.

De Commissie (per adres den Heer A. J. J. PH. HAAS, Joh. Verhulst-

straat 125, Telefoon Zuid 2033), alsmede de DIRECTIE van ' S RIJKS PRENTEN-

K.ABINET, Telefoon Zuid 355, die eveneens toegang tot den Atlas kan geven,

stellen zich gaarne beschikbaar om belangstellenden de portefeuilles te

toonen en zoo noodig voorlichting te geven. Men believe daartoe bij een

van beiden schriftelijk of per telefoon het verzoek te doen.

Inhoudsopgave van den Atlas van Afbeeldingen

betreffende Zeden en Gewoonten.

____.....

HOOFDRUBRIEKEN.

I. TOPOGRAPHIE.

II. REGEERING.

III. RECHTSWEZEN.

Iv. KRIJGSWEZEN.

V. KERK EN KERKWEZEN.

VI. ARMWEZEN EN LIEFDADIGE INSTELLINGEN.

VII. HANDEL, NIJVERHEID EN VERKEER.

VIII. ONDERWIJS EN WETENSCHAPPEN.

Ix. SCHOONE KUNSTEN.

X. ZEDEN EN GEWOONTEN IN ENGEREN ZIN.

XI. PORTRETTEN.

XII. VERZAMELING CORNELIS TROOST.(SCHENKING VERHUELL).

XIII. VERZAMELING JURRIAAN EN CHRISTIAAN ANDRIESSEN.

:Mummers

der 49

portefeuilles.

I. TOPOGRAPHIE.

I. Stadsplattegronden.Profielen.

II. REGEERING.

I . Staten-Generaal.2. Provinciale Gouvernementsgebouwen.

3-8. Stadhuizen.9. Poortereeden.

1o. Poortklok.I I . Muntwezen.12. Publicaties, Officieele Nieuwsbladen.I 3. Waterverversching.14. Zegels.14a. Wapens (heraldiek).I 5. Belastingen.16. Burgerlijke Stand.17. Waterkeeringen.I 8. Brandwezen.I 9. Straatverlichting.20. Crisismaatreg;elen gedurende den wereldoorlog 1914-1919.

III. RECHTSWEZEN.

III. Rechtspraak.

IV. KRUGSWEZEN.

IV. 1. Landmacht.a. Historieprenten.b. Uniformen.c. Gebouwen.

IV. d. Kinderprenten.

V. 2. Zeemacht.3. Schutterij.

a. Historieprenten.b. Meiboomen.c. Schietwedstrijden.d. Doelens.e. Oproepingsbriefjes.

Nummersder

portefeuilles.

4. Burgerwapening.

V. 5. Wapens.

VI. 6. Verdedigingswerken.7. Stadstorens.

VI. 8. Stadspoorten.

V. KERK EN KERKWEZEN.

VII. Godsdienst.A. Ned. Hervormden, (Oudtijds Gereformeerden).

Synode van Dordrecht.B. Lutherschen.C. Doopsgezinden.D. Remonstranten.E. Waalschen.F. Engelschen en andere Protestanten,

Herrnhutters.G. Roomsch-Katholieken.

I. Processies, Herinneringen.2. Kloosters.

H. Israelieten.I. Predikbeurtenlijstjes.

VII. Kerkgebouwen to Amsterdam.VIII. Kerkgebouwen elders.

VI. ARMWEZEN EN LIEFDADIGE INSTELLINGEN.

Armwezen en Liefdadigheid.

VIII. Weezenkleeding.

VII. HANDEL, NUVERHEID EN VERKEER.

IX. A. Jacht.Visscherij.

I. Haringvangst.2. Walvischvangst.3. Zee- en Riviervisscherij.

B. Landbouw.Boerenleven.

IX. Buitenleven.X. C. Marktwezen.

4. Amsterdam.6. 's-Gravenhage.

50

I5I\:ummersder

portefeuilles.

8. Haarlem.1o. Leiden.12. Middelburg.1. 3. Schiedam.14. Utrecht.16. Zutphen.18. Markttafereelen, Marktfiguren.20. Onbekend.

D. Vervoermiddelen te land en te water.a. Vervoermiddelen te land.

I. Reiskoetsen en post.2. Zeilwagren van Simon Stevin.3. Rijtuigen en Statiekarossen.4. Toesleden.5. Sjeezen en Boerenwagens.6. Vrachtwagens.7. Spoorwegen.8. Omnibus en tram.

X. 9. Draisine en rijwiel.XI. b. Vervoermiddelen te water.

E. Koophandel.a. Beursgebouwen.b. Waaggebouwen.c. Dokken.d. Handel op de Kolonien.e. Veilingen en Makelaardij.f. Kantoren.

g. Herinneringen op het gebied van den Koophandel.

XL

h. Oude adreskaarten van winkels en fabrieken.

XII. F. Scheepsbouw.Scheepvaart.

XIII.. G. Beroep en bedrijf.

a. Mannelijk beroep en bedrijf.A. Complete suites.B. Eet- en drinkwaren.C. Bewerkers van het bout.p Bewerkers van het metaal.

Nummersder 5 2

portefeuilles.

E. Bewerkers van den steen.F. Glas en Aardewerk.G. Rietwerkers, bezembinders, enz.H. Graphische vakken.I. Turfmaken, darinkdelven, zoutziederij, schelpenhandel.J. Wevers.K. Lakenindustrie en aanverwante vakken.L. Bewerkers van het leder.M. Pruikenmaker, barbier, kammenmaker.N. Kruiers.

XIII. 0. Klapperman, omroeper.XIV. P. Marskramers, straatventers, straatslijpers, bed elaars,

straatvertooningen, enz.Q. Touwslagerij.R. Lantaarnmaker, olieslag-er, kaarsenmaker.S. Varia en kinderprenten betrekkelijk het onderwerp.T. Tuinlieden, hoveniers.

b. Vrouwelijk beroep en bedrijf.

A. Dienstboden.B. Eet en drinkwaren.C. Kleeding.D. Water en vuurvrouw.E. Waarzegsters.

XIV. F. Varia en kinderprenten.

XV. H. Gildewezen.

I. Molens.

J. Bruggen.

K. Uithangteekens, gevelsteenen.

XV. L. Tentoonstellingen.

VIII. ONDERWUS EN WETENSCHAPPEN.

XVI. a. Opvoeding en Onderwijs.

A. Schoollokalen.B. Schoolmeesters.C. Haneboeken en schoolprenten.

rummersder

portefeuilles.

D. Pennekunst der schoolmeesters.E. Gebouwen voor het onderwijs bestemd.

b. Studentenleven.

c. Geneeskunde.

d. Alchemisten.

XVI. e. Astrologen.

IX. SCHOONE KUNSTEN.

XVII. I. Muziek en muziekinstrumenten.

r. Muziekinstrumenten op bijbelprenten.2. Blaasinstrumenten.3- Strijk- en snaarinstrumenten .4. Kerkorgels.5. Clavecimbaal en zang.6. Liereman en straatorgel.7. Rommelpot.8. Concertzalen.9. Varia.

II. Beeldhouw- en snijkunst.

III. Tooneel.

XVII.

A. Rederijkers.B. Coster's Academie (1617-1637).C. Schouwburg op de Keizersgracht (1637-1772).D. Schouwburg op het Leidscheplein (sedert 1774).E. Tooneelprog-ramma's.F. Kinderprenten betrekkelijk het tooneel.G. Prenten van Cornelis Troost.H. Varia.

XVIII. IV. Schilderkunst.

a. Ateliers.b. Kunstonderwijs.c. Kunstbeschouwingen.

V. Muur- en gewelfschilderingen.

53

Nummersder

portefeuilles:'

VI. Glasschilderkunst.

VII. Pennekunst.

VIII. Knipkunst.

IX. Silhouetportretten.

XVIII. X. Schijnbedriegers.

X. ZEDEN EN GEWOONTEN IN ENGEREN ZIN.

XIX A. A. DES MENSCHEN BEGIN, MIDDEN EN EINDE.

a. Geboorte en kraamkamer.

b. Kinderleven — Kinderspel.

XIX A. c. Kinderleven — Kinderspel.(Kinderprenten betrekkelijk dit onderwerp).

XLX B. d. Bruiloft en huwelijk.

e. Hooge leeftijd.

f. Begrafenissen.

A. Lijkstaties.B. Begrafenisplechtigheden bij de Joden.C. Aansprekers, doodgravers, enz.D. Begrafenispenningen.E. Begrafenisbriefjes.F. Lijkzangen, grafschriften, pamfletten.

XIX B. G. Varia.

XX A. g. Vorstelijke lijkstaties.

h. Grafmonumenten.

B. DE KLEEDING.

a. Kleederdracht. (tijdvakken).

I . De I 5de eeuw.2. De Reformatie. ( I 50o— I 550.)

54

Nummersder

portefeuilles.

XX. A.XX. B.

XX. B.XXI. A.

XXI. A.XXI. B.

55

3. De Spaansche tijd. (1550-1600).4. De 3o-jarige oorlog. (1600---165o).5. Het begin der 17 de eeuw. (De Fransche mode).6. De eerste helft der i7 de eeuw. (De Fransche mode).7. Het midden der u de eeuw. (De Fransche mode).8. Lodewijk XIV (1650-1720). (Het allonge ti.jcivak).9- De 1 8de eeuw (de pruikentijd). Mannen en vrouwen.

To. id. id. Mannen.II. id. . id. Vrouwen.I 2 . De I 8de eeuw (revolutietijd) Mannen en vrouwen.13. id. id. Mannen.

1 4 . id. id. Vrouwen.15. De Fransche Revolutie. (Het Directoire).16. De i9de eeuw.16a. Het begin der 1 9.de eeuw. Mannen en vrouwen.16b. id. Mannen.16c. id. Vrouwen.i6d. id.

(Teekeningen van Jurriaan Andriessen, t 1819 (manneren vrouwen.

16e. De regeerinp; van Willem I. Mannen en vrouwen.161 id. Mannen.16g id. Vrouwen.16h. Het midden der i9de eeuw. Mannen en vrouwen.16j. id. Mannen.16k. id. Vrouwen.161. De crinolinetijd.17. Geestelijke order en priesters.18. Carnavalcostuums.

XXI. B. b. Lijfsieraden, waders, schoeisel.

XXII. A. c. Modeplaten.

XXII. A.XXII. B.

d. Volkskleederdracht.

I. Verzamelbladen en Holland in het algemeen.II. Noord-Braband.

III. Gelderland.Iv. Zuid-Holland.V. Noord-Holland.

VI. Zeeland.

Nummersder

portefeuill es.

XXII B.

56

VII. Utrecht.VIII. Friesland.

IX. Overijssel.X. Groningen.

XI. Drenthe.XII. Limburg.XIII. Zuidelijke Nederlanden omstreeks 1820-1830.

XXIII, A. C. DE WONING.

a. Kasteelen en buitenplaatsen.

Generaliteitslanden.Gelderland.

XXIII A. Holland.XXIII B. Holland (vervolg).

Zeeland.XXIII B. Utrecht.XXIV A. Utrecht (vervolg-.)

Friesland.XXIV A. Overijssel.

XXIV B. b. Oud Nederlandsche Tuinkunst.

I. De kasteeltuin.II. De 17 de eeuw.III. De ude en i8de eeuw. Stadstuinen.IV. De i8de eeuw. De stijl van le Notre.

V. De 18de eeuw. Tuinen in Kennemerland, le Notre stijl.VI. De 18de eeuw. Tuinen in de Vechtstreek, le Notre stijl.

VII. Tuinen in de Zaanstreek.VIII. Tweede helft i8 de eeuw. Eng-elsche stijl.Ix. De 18de eeuw. Stadsbeplanting.X. Koepels en tuinmeubelen.

XXIV B. XI. De i9de eeuw. De landschapsstijl.

XXV A. c. Binnenhuizen.

A. Kamerbetimmering.B. Boekerijen.C. Wandversiering.D. Schoorsteenen.E. Meubelen.

XXV A. F. Keukens.

Nununer,der

portefeuilles.

XXV B. d.Huisraad.

I. Zilverwerk.2. Koperwerk.3. Aardewerk.4. Complete suites.

D. SPEL EN VERMAAK.

xxv B.

a. Oud-Hollandsch volksspel.

I. Ringsteken.II. Kegelen.

III. Kolven.Iv. Ganstrekken.V. Vogelschieten.VI. Katknuppelen.

XXVI A. b. Gezelschapsspel.

I. Dobbelspel.II. Schaakspel.

III. Kaartspel.IV. Bakspel.V. Joujou de Normandie.

VI. Hillard.VII. Blindemannetje.

XXVI A. VIII. Ganzenbord en dergelijke.

XXVI B. c. Loterij.

d. IJsvermaak.

I. Strenge winters.2. Riviergezichten.3. Jaargetijden.4. Schaatsenrijders.5. Priksleden.6. Arresleden.7. Baksleden.8. IJsschuiten en IJsrijwiel.9. Teekeningen.

e. Watervermaak.

57

58Nummersder

portefeuilles.

f. Harddraverij.

XXVI B. g. Duiven in de Jordaan.

XXVII A. E. GENOTMIDDELEN.

a. Het drinken. — Bekers en glazen.

A. Historische bekers.B. Bekers, enz. tot Kerkelijk gebruik.C. Oud-Hollandsche bekers en glazen

XXVII A. b. Het rooken. — De Tabak.

XXVII B F. VOLKSLEVEN.

XXVII B.

a. Huiselijk Leven.

A. De zestiende eeuw.B. De zeventiende eeuw.C. De achttiende eeuw.D. Het Keizerrijk.E. De negentiende eeuw.

XXVIII A. b. Volksfeesten.

I. Driekoningen.II. Pinksteren.

Ma. Kermis, (Gezichten op de)XXVIII A. IIIb. id. (Strooibiljetten, programma's).XXVIII B. 111c. Kermistypen, wondermenschen en dergelijken.

Ind. Circusmenschen, dierentemmers, acrobaten, go ochelaars,, ,en dergelijken.

Iv. St. Maarten.V. St. Nicolaas.

c. Openbare feesten.

Vorstelijke intochten,XXVIII B. (Illuminatien, vuurwerken en dergelijke.

XXIX A. d. Uitspanningslokalen.

I . Doolhoven.2. Herbergen.

Logementen.

.

Nummersder

portefeuilles.

XXIX A.

59

Hotels.Koffiehuizen.Badhuizen.

3. Societeiten.4. Nacht- en danshuizen.

Frascati.De Fransche tuin.Het Panopticum en dergelijke

XXIX B. e. Volksbladen.

XXIX B.

Nieuwjaars- en Kermiswenschen.

I. Amstelveen.II. Amsterdam.

III. Antwerpen.IV. Benthuizen.V. Eindhoven.

VI.. Haarlem.VII. Leiden.

VIII. Sliedrecht.Ix. Uithoorn.X. Utrecht.

XI. Zutphen.

XXX. Wenschen bij verschillende gelegenheden.

Nieuwjaars- en kermiswenschen.Paasch- en Pinxterbrieven, brieven in Blanco.

XXX.

Koppermaandagwenschen.(uit de jaren 1831 —1853).

f. Zinnebeeldige voorstellingen uit het volksleven op serie-prenten.

Elementen.Zintuigen.Jaargetijden.Maanden en dergelijke.

XI. PORTRETTEN.XXXI, A. A. Portretten van Vorsten uit het huffs van Oranje.

I. Regeerende Vorsten.a. Stadhouders van Holland, Zeeland en West-Friesland.

Nummersder

portefeuilles.

b. Stadhouders van Friesland.c. Koningen uit het huis van Oranje.

II. Niet regeerende Vorsten.XXXI A. B. Portretten van bijzondere personen.

XXI B. Prenten van bijzonder groot formaat,(behoorende tot verschillende voorgaande afdeelingen).

XXXII. Reserve portefeuille.

XXXIII. Reserve portefeuille.

XII. VERZAMELING CORNELIS TROOST.

Teekeningen en Prentendoor

ALEXANDER WILLEM VERHUELL,

in Maart 1895aan het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap geschonken ennader beschreven in diens boek CORNELIS TROOST en zijne werken

Drie portefeuilles geletterd A, B en C.

XIII. VERZAMELING JURRIAAN enCHRISTIAAN ANDRIESSEN.

XXXIV. Teekeningen, belangrijk voor het Leven der Amsterdammers in huisXXXV. en op straat omstreeks het einde der i 8de en het begin der I 9de eeuw,

XXXVI. beschreven in den catalogus van de veiling bij R. W. P. DE VRIES

gehouden op 16 en 17 Februari 1903.

TYP. M. J. PORTIELSE, AMSTERDAM.