VKW Beleidsnota

Ongelijkheid en armoede

Auteur: Geert Janssens, Hoofdeconoom VKW Metena

71april 2014

Inhoudstafel

Intro

1. Historisch debat

2. De kuznets-curve

3. Ongelijkheid meten

4. Offensieve ongelijkheid

5. Relatieve armoede

6. Armoede en migratie

7. Beleidsaanbevelingen

8. Besluit

De integrale tekst van de VKW beleidsnota is te vinden op:

http://www.vkw.be/kennisbank/ongelijkheid-en-armoede

• De financiële crisis in ons land bracht de ongelijkheidskwestie opnieuw onder de aandacht.

• World Economic Forum: toenemende ongelijkheid & armoedeprobleem => grootste bedreigingen voor de stabiliteit van de wereldeconomie.

Nood aan objectivering van het debat, richtinggevende principes.

• België: moet streven naar dubbel dividend: een verstandigere migratie en betere integratie van allochtonen => meer groei en minder ongelijkheid.

Intro

1. Historisch debat

• Ongelijkheid raakt ons tot in ons diepste binnenste, is gerelateerd aan rechtvaardigheidsgevoel, willen oorzaak zoeken.

• Het succes van kapitalisme is gestoeld op principe dat wanneer mensen bijdragen tot het algemeen belang, ze daar beloond voor mogen worden.

• De financiële crisis heeft aanvaarbaarheid van dit vrijmarktprincipe op de helling gezet. World Economic Forum (WEF) waarschuwt voor de gevaren van steeds groter wordende ongelijkheid.

=> gestegen spanning tussen verschillende werelddelen en daar binnenin.

=> houdbaarheid van ons eigen welvaartsmodel?

2. De kuznets-curve

• Economische debatten over ongelijkheid draaien rond de relevantie van de zogenaamde Kuznets-curve.

• Simon Kuznets voorspelde in 1955 een omgekeerde U-vormige relatie tussen economische groei en ongelijkheid in een land.

• Tot eind jaren ’70 leek de Kuznets-curve te matchen met de realiteit.• De afgelopen 30 jaar is de ongelijkheid opnieuw gestegen t.g.v.

ongelijkheid ts het Westen en de rest van de wereld => schuine N

Bron: VKW Metena

• Vanaf jaren ‘80: opkomst Aziatische tijgers (Singapore, Indonesië, Maleisië) en nadien intrede van China:

=> honderden miljoenen Aziaten hijsen zich uit de armoede.

=> daling van de ongelijkheid op wereldniveau.

• De verdeling van rijkdom ts landen is ook belangrijk discussiepunt.

• Conclusie onderzoek Wereldbank: ongelijkheid op wereldniveau is sinds de millenniumwissel lichtjes beginnen te dalen.

Sommige landen maakt een forse inhaalbeweging. Inkomens in China, India, Indonesië aanzienlijk gestegen.

3. Ongelijkheid meten

3.1. Vermogensongelijkheid•Ongelijkheid kent vele gedaanten. Het belangrijkste onderscheid

betreft ongelijkheid inzake inkomen versus vermogen.Inkomen = wat we allen jaarlijks verdienenVermogen = bijeen gespaard inkomen doorheen de

jarenVermogens worden via erfenisrechten doorgegeven over

generaties heen.• Nadeel van ons erfenis- en vermogensbelastingsysteem:

scheeftrekken van de verdeling van vermogens.

3.2. InkomensongelijkheidTegenover de grote vermogensongelijkheid staat een veel minder grote inkomensongelijkheid. België behoort tot een van de meest gelijke landen ter wereld op het vlak van inkomensverdeling.

• Meest relevante maatstaf = beschikbaar inkomen op gezinsniveau, gecorrigeerd met sociale bijdragen en maatschappelijke voorzieningen. België staat bekend om democratisering van onderwijs & uitstekende gezondheidszorg

• Gini-coëfficiënt= maatstaf om ongelijkheid te meten= 0 = wanneer iedereen evenveel inkomen krijgt= 1 = wanneer al het inkomen zou toevloeien naar 1

persoon

Bron: Oeso

• In België is de Gini = 0,26België behoort na belastingen en rekening houdend met sociale uitkering tot de meest gelijke landen van het Westen.

3.3. Verhouding hoog/laag• Inkomensverhouding tussen de 10% meest- en 10% minst-

verdieners bekijken.=> België behoort opnieuw tot de landen met de grootste

gelijkheid. Enkel in Denemarken (5,3) en Finland (5,4) was de verhouding nog kleiner.

3.4. Topinkomens• De maatschappelijke commotie gaat vooral over de topverdieners.• Aandeel van de top 1% is gestegen en is rond de 8%.

4. Offensieve ongelijkheid

• Oorzaak ongelijkheid: vrijwillige keuze vb minder uren werken, maar er zijn ook deeltijdsen die meer uren willen kloppen. Het bepalen van deze al of niet vrijwilligheid = één van de meest cruciale vraagstukken van het armoededebat

• Kurt Devooght: Wanneer de oorzaken achter de verschillen in rekening worden gebracht, dan daalt de ongelijkheid met 20%.

• Onbeantwoorde vragen: ongelijkheid door verschillen inzake talent, afkomst…

5. Relatieve armoede

5.1. Paradox Easterlin

• Armoede = het niet beschikken over een voldoende hoog inkomen om een normaal bestaan te leiden, gedefinieerd in termen van euro’s of dollars. Wordt vooral gedefinieerd in relatieve termen.

• Wie minder dan de helft van doorsnee inkomen verdient, mag beschouwd worden als zijnde ‘arm’.

• Over het geheel van de Oeso zit 11% van de bevolking onder de 50% drempel . Relatieve armoedegraad in België = 9,7%

5.2. Geen neutraal begrip

• De maatstaf vertoont ook hiaten: het zegt niets over het absolute niveau van armoede. Wanneer iedereen 10 % rijker wordt verandert er niets aan de

relatieve armoedegraad, maar toch beter collectief af.

5.3. Heterogene bevolkingsgroepen

• Armoede kan verschillen naargelang de socio-demografische groep 2007-2010: gepensioneerden gingen er op vooruit, maar armoede onder bij kinderen steeg.

6. Armoede en migratie

• Officiële cijfers houden geen rekening met instroom van 520.000 nieuwe burgers van de laatste 10 jaar.

• Grote groep is inactief.

• Risico op armoede is veel groter voor personen die niet actief zijn op de arbeidsmarkt.

=> zeer grote werkloosheidsgraad onder de allochtonen

7. Beleidsaanbevelingen

1. België moet komende jaren streven naar dubbel dividend: meer economische groei én ongelijkheid terugdringen d.m.v. activering, onderwijs en integratie van kansengroepen.

2. Een verstandiger migratiebeleid en een betere integratie van allochtonen zijn van cruciaal belang.

3. Maatschappelijk gezien zijn sociale uitkeringen geen duurzame weg uit de armoede.

4. Armoede is vaak meer een kwestie van kansen dan van geld. Talenten aanwenden en ontplooien.

5. Armoededebat is te veel gefocust op geldelijke maatstaven en financiële herverdeling.

=> Focus verleggen naar een meer toekomstgerichte basis. => Kansarme kinderen en gezinnen een duurzame toekomst

bezorgen.