Tekst: Roxanne ven der Star. Lisarute Venneulen en lGllv Versluis. Beeld: Arne van Os van den Abeelen

Onderzoek naar ergotherapie op basisscholen

Ergotherapie op debasisschool, kan dat?!

Kinderen op de basisschool kunnen bepaalde beperkingen ervaÍen, zoals een achterblijvende

motoÍische.en sensomotorische ontwikkeling. Deze kunnen de kans vergÍoten dat kindeÍen moeilijker

aansluiting vinden bij de dagelijkse schoolactiviteiten zoals knippen of schÍijven. Een eÍgotheÍapeut kan

deze bepeÍkingen vroegFiidig signaleren en bijdragen aan het vermindeÍen of verhelpen van problemen

bij dagelijkse (school)activiteiten, zodat een achteÍstand zo veel mogelijk wordt bepeÍkt oÍ voorkomen.

Om dit te bereiken kan een eÍgotherapeut binnen het Íegulier basisonderwijs van meerwaarde zijn.

aar aanleiding van de ambitie van

de eerstelijns kinderergotherapie-praktijk Ergotherapie op Maat om

ergotherapie op de basisscholen meer be-kendheid te geven, hebben vierdejaarsstu-

denten Roxanne van der Star, Lisanne Ver-

meulen en l(elly Versluis van de Hogeschool

Rotterdam onderzoek gedaan naar de moge-

liikheden van ergotherapie op basisscholen.

De onderzoeksvraag die hieruit voortkomt is:

wat zijn de mogelijkheden van ergotherapie

op basisscholen?

Methode

Voor het beantwoorden van de onderzoeks-

vraag is een literatuuronderzoek uitgevoerd,

waarbij is gebruikgemaakt van een aantaldatabanken, zoals Cinahl, Cochrane en Pub-

Med. Daarnaast is gebruikgemaakt van het

internet, waarbil gezocht is naar beleidsdo-

cumenten. De gevonden wet- en regelgevin-

gen dienden nog van toepassing te zijn.

Tot slot heeft een inventarisatie plaatsge-

vonden onder ergotherapeuten die werkzaam

zijn in het basisonderwijs, om praktijkgege-

vens en ervaringen te verzamelen.

Resultaten

Bii het zoeken naar literatuur zijn veel artike-

len gevonden die niet allemaal even bruik-

baar bleken. Van de vijftien gevonden artike-

len zijn er vijf overgebleven die voor het

r.-Àr{-í'

, ;:L|''

O HTTvAK.ERGoTHERApIE EN DE BAstsscHooL

onderzoek zijn gebruikt. Het gaat hierbijvoornamelijk om kwalitatieve onderzoeken

en beginnende studies zoals pilot studies.

Er{oth e ra p i e o p basisscho/en

In Nederland liikt ergotherapie op basisscho-

Ien in de kinderschoenen te staan, dit in

tegenstelling tot onder andere de Verenigde

Staten en Groot-Brittannië. Er zijn verschil-

lende internationale onderzoeken die demeerwaarde van een ergotherapeut op basis-

scholen weergeven (Case-Smith 1996; Clark

2oo5; Hutton zooT; Reid zoo6; Weintraubzoo4).

'ï

L7Ergotherapie | 2 | april 20tI

Eline uit groep 2Tim uit groep 3 heeft

O HnvAK.ERcoTHERApTE EN DE BAstsscHool

heeft moeite met knutselen...moeite met het schrijfonderwijs...

In de evaluatie van een case review staatbeschreven dat ergotherapie op scholen inOhio, Verenigde Staten, vooral wordt toege-past bij kinderen van vier tot en met zes jaar.

In deze fase van de ontwikkeling zullen kin-

deren met (lichte) fijnmotorische problema-

tiek het moeilijk krijgen. Omdat de fijnemotoriek zich in de eerste schooljaren sterkontwikkelt, zijn er veel mogelijkheden omhiermee te oefenen.

Ergotherapie voor de ontwikkeling vanschoolse vaardigheden lijkt bij jonge school-kinderen effectief te zijn voor het ontwikke-

len van de fijne motoriek. Door kinderen aan-

sluitend op het schoolprogramma te behan-

delen voor ontwikkeling van de fijne moto-riek door middel van onder andere kleuren

en schrijven, ontwikkelen zij hun fijne moto-

riek. Naast de ontwikkeling van de filnemotoriek richt ergotherapie, internationaalgezien, zich ook op andere ontwikkelingsge-

bieden. Zo is er een positief verband gebleken

tussen ergotherapie in de klas en de verbete-

ring van sociaal gedrag en mobiliteit (Case-

Smith, \996).

Een pilot studie in Groot Brittannië (Hut-

ton zooT) heeft de meerwaarde van ergothe-

rapie op basisscholen onderzocht. Hierbijzijn twee ergotherapeuten een jaar lang, twee

dagen per week, op een basisschool werk-

zaam geweest. Uit de studie bliikt dat zowelde therapeuten als de leerkrachten positief

zijn over de aanwezigheid van de ergothera-peut op school. De therapeut heeft de kans

om een band op te bouwen met het school-

team en de kinderen. De ergotherapeut isgemakkelijker te benaderen voor vragen of

hulp; daarnaast is er meer gelegenheid voor

overleg. De communicatie tussen leraar en

therapeut verbetert aanzienlijk.

Tot slot blijkt uit onderzoek dat het geven

van scholing aan leerkrachten een van demogelijkheden kan zijn van een ergothera-peut op de basisschool. Leerkrachten kunnen

profijt hebben van scholing over filnmotori-sche problematiek en hoe ergotherapeutische

strategieën deze beperkingen kunnen ver-

minderen bij kinderen (Reid, zoo6).

M aatscha ppe lij ke ontwi kkel i n ge n i nNederland

Er zijn verschillende maatschappelijke ont-

wikkelingen in Nederland gaande, waardoor

ergotherapie op basisscholen steeds toegan-

kelijker wordt.

Ten eerste is er de Wet passend onderwijs.

Het doel van passend onderwijs is onderandere het vormen van netwerken, zodat

ieder kind de kans krijgt zich optimaal te ont-

wikkelen. Dit houdt in dat er meer samen-hang komt tussen onderwijs- en zorgaanbie-

dende instanties (Ministerie van Onderwijs,

Cultuur en Wetenschap, zooB). Door deze wet

is het mogelijk dat basisscholen gaan samen-

werken met een ergotherapeut.

Een huidige ontwikkeling binnen hetbasisonderwijs is de'brede school'. Dit is een

samenwerkingsverband tussen partijen die

zich bezighouden met opgroeiende kinderen

om de ontwikkelingskansen van kinderen te

vergroten (Brede School, zoro). Een voor-

beeld van een brede school is een schoolwaar ook een peuterspeelzaal en buiten-schoolse opvang zijn gevestigd en waar een-

maal per week een logopedist komt (Brede

School, zoro). Net als een logopedist kan ook

een ergotherapeut binnen de brede school

functioneren, om ervoor te zorgen dat kinde-

ren zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Weer Samen Naar School vormt samen-

werkingsverbanden met als doel kinderen die

extra zorg en begeleiding nodig hebben, zo

veel mogelijk in het reguliere basisonderwijs

te houden. De directie van het samenwer-kingsverband krijgt extra geld en hulpmidde-

len van de overheid om zo veel mogeliik kin-

deren passende zorg en passend onderwijs te

kunnen bieden (Ministerie van Onderwijs,

Cultuur en Wetenschap, zoro). Vanuit eensamenwerkingverband kan bijvoorbeeld wor-

den gekozen om een remedial teacher of een

ergotherapeut aan te stellen om de kinderen

extra te ondersteunen.

Momenteel zijn er speculaties gaande dat

ergotherapie vanaf juni zort direct toeganke-

lijk wordt (Ergotherapie Nederland, zoro).Als blijkt dat kinderen ergotherapie nodighebben, kunnen de kinderen direct bij eenergotherapeut terecht.

lnventarisatie

Als vervolg op het literatuuronderzoek heeft

een inventarisatie plaatsgevonden met twee

ergotherapeuten die werkzaam zijn op debasisschool en twee intern begeleiders van

een basisschool waar een ergotherapeutwerkzaam is, om na te gaan hoe ergotherapie

5

18 Ergotherapie l 2 l april 20lt

O HnvAK.ERGoTHERApTE EN DE BAsrsscHool

Fatima lukt het niet om iets netjes op de lijntjes uit te knippen...

op basisscholen wordt georganiseerd inNederland. De gegevens zijn verzameld met

behulp van een schriftelijke vragenlijst met

open vragen. Hieruit is naar voren gekomen

dat de ergotherapeut het initiatief neemt omcontact te leggen met de basisschool. Dit zou

kunnen komen doordat de mogelijkhedenvan ergotherapie op de basisschool nogonbekend zijn bij basisscholen.

De geïnterviewde ergotherapeuten geven

voorlichting op basisscholen aan leerkrach-

ten over (senso)motoriek. Uit de inventarisa-

tie blijkt dat de leerkrachten hierdoor beter instaat zijn om problemen te signaleren en deze

vervolgens te melden bii de intern begeleider

of de ergotherapeut, waardoor het kind door-

verwezen kan worden voor een behandeling.

De organisatie van ergotherapie op debasisschool verschilt met betrekking tot deaspecten samenwerking en financiering.Mogelijke oorzaak hiervan zou kunnen zijn

dat de leraren die voorlichting hebben gekre-

gen alerter zijn op het signaleren van ontwik-

kelingsproblemen en deze bespreken met de

ergotherapeut. Dit kan bevorderlijk zijn voor

de samenwerking tussen ergotherapeuten en

basisscholen. De financiering van een ergo-

therapeut op de basisschool wordt bij de geïn-

terviewden op verschillende manieren gere-

geld. Er wordt veelal gebruikgemaakt van een

eigen bijdrage van ouders. Daarnaast worden

er gratis ergotherapiescreenings uitgevoerd.

Conclusie

Uit de (internationale) literatuur komt naarvoren dat ergotherapie op basisscholen van

meerwaarde kan zijn voor de ontwikkelingvan de fijne motoriek, het sociaal gedrag ende mobiliteit van kinderen. In Nederlandwordt ergotherapie op basisscholen echternog weinig en wat betreft de aspecten samen-

werking en financiering op verschillendemanieren toegepast. Wel zijn er verschillende

maatschappelijke ontwikkelingen gaande,waardoor de toegankelijkheid van ergothera-

pie op de basisschool wordt vergemakkelijkt.

In het licht van deze ontwikkelingen wordthet voor een ergotherapeut eenvoudiger om

ondersteuning te bieden aan kinderen opbasisscholen.

In de toekomst hopen wij dat de bekend-heid van ergotherapie op de basisscholen

Literatuurlijst

- Case-Smith, J. 1996. Fine motor outcomes in pre-school children who receive occupational therapy

services. ln: American Journal Occupational Thera-

py 50 (1):52-61

- Clark, G. t 2005. DevelopingAppropriate StudentIEP Goals. ln: 0T Practice (Aug):12-15

- Hutton, E. 2007.Occupational therapy in main-stream primary schools: an evaluation of a pilot

project. ln: Britisch Journal of Occupational Thera-

py 72 (7):308-313

- Janssen-Vos, t & Pompeft, B.2001. Startblokkenvan basisontwikkeling. Assen: Van Gorcum,

- Reid, D. 2006. Outcomes of an occupational the-rapy school-based consultation service for stu-

dents with fine-motor difficulties. ln: Canadian

Journal of Occupational Therapy 73 (4):2t5-223

- (Brede Schooll)2010. Definitie brede schoolInternet]. Brede School Iaangehaald op 1-6-

20101. Bereikbaar op:

http :// www. b red esch oo I . n l/ b i b I i othee k/ d ef i n iti e-

brede-school.html

- (Brede School2)2010. ln de praktijk ilnternetl. Meelezers:Brede Schoot Iaangehaatd op 6-g-2010]. Bereik- ï]T^:]:::"T'

ergotherapeut en docent aan het instituut vo'r

de gezondheidszorg van de Hogeschool Rotterdam;

baar op: http://www.bredeschool.nl/in-de-praktijk Esther ransen, erggtherapeut eerstetijnspraktijk voor kinder-

/rubriek-uit-de-school-geklapt/samenwerkings- ergotherapie'Ergotherapie op Maat';

SChOO'_eStafette.html Joan Verhoef, ondeaoeker en docent ergotherapie Hoge-school Rotterdam.

- (Ergotherapie Nederland) 2010. Veranderingen inwet- en regelgeving Internetl. Ergotherapie Neder-

land [aangehaald op 6-9-2010], Bereikbaar op:

http :// www. e rgoth e ra p i e. n l/ d efa u lt. p h p ? p age= 42

5&mainpage=378

- (Ministerie van 0ndenvijs, Cultuur en Weten-schapl) 2008. Passend onderwijs. Internetl.

Ministerie van Ondenruijs, Cultuur en Wetenschap,

6-6-2008 [ aangehaald op 1-6-2010]. Bereikbaar

op : http ://www. ced groep. n I / primair -

o n d e nvijs/th e m a a s/ pa ssen d -o n d e rwijs/ - / media /Docu menten/secto r%2 0 P0l B rief_Passend_0nder

wijs_06%200 6oÁ202008,ashx Iaa ngehaald 1-6]

- (Ministerie van 0ndenrvijs, Cultuur en Weten-schap2) 2010. Wat is het project Weer Samen

Naar School(WsNS)? [ lnternet]. Ministerie van

0nderwijs, Cultuur en Wetenschap Iaangehaald op

1 -6-20 1 0 l. Berei kbaa r o p: http ://www. rij ksover-

h e i d. n l/ d o cu m e nte n -e n - p u b I i cati es/vra ge n -e n-

a n two o rd e n / wa t- i s- h et- p roj e ct-we e r-sa m e n - n a a r-

school-wsns. html

overgroot wordt!

Ergotherapie l 2 l april2011 19