ONDERWIJSTIJD EN

OPBRENGSTGERICHT WERKENOPBRENGSTGERICHT WERKEN

Dr. Kees VernooyLector hogeschool Edith SteinLector hogeschool Edith Stein

OBERON26 november 201026 november 2010

Henk Blok (2009)Henk Blok (2009)

“Onderwijs met gelijke onderwijstijd voor alle leerlingen, ongeacht hun verschillende g , gonderwijsbehoeften, komt feitelijk neer op gelijke kansen op ongelijkegelijke kansen op ongelijke leerlingresultaten”.

UITGANGSPUNTENUITGANGSPUNTEN

Bij onvoldoende tijd of slecht benutten van tijd is er geen opbrengstgericht werken j g p g gmogelijk.

Juist risicolezers hebben behoefte aan voldoende tijd en een goed gebruik van tijd.tijd.

HET BELANG VAN TIJDHET BELANG VAN TIJD

Scholen met risicokinderen die goede resultaten hebben, breiden op , pverschillende manieren de leertijd uit voor leerlingen die dat nodig hebbenleerlingen die dat nodig hebben.

Parrett & Budge (2009)

Het belang van meer tijd voor sommige leerlingen

De onderste 10% an de kinderen heeftDe onderste 10% van de kinderen heeft meestal 2,5 tot 6x zoveel tijd nodig om iets te leren dan dat voor de bovenste 10% van deleren, dan dat voor de bovenste 10% van de kinderen het geval is (Ward, 1987).

Kortom: Zwakke leerlingen hebben meer tijd nodig om hun leerontwikkeling te versnellen.

Het belang van tijd voor risicolezersHet belang van tijd voor risicolezers

Allington (2002):

• Tijd• Tijd• Tijd• Tijd• Tijd• Tijd

‘Soorten’ tijd in de schoolSoorten tijd in de school

• Ingeroosterde tijd: de tijd die in een schooljaar, per week en per dag aan een j , p p gvak wordt besteed

• Instructietijd: daadwerkelijk aan instructie• Instructietijd: daadwerkelijk aan instructie bestede tijd

• Taakgerichte tijd: daadwerkelijk door de leerling besteed tijdensleerling besteed tijdens- instructie - zelfstandig werken

DE WETENSCHAP EN TIJDDE WETENSCHAP EN TIJD

• Effect van meer tijd hangt af van hoe de tijd wordt gebruikt. j g

• Sterke relatie tussen taakgerichte leertijd en resultatenen resultaten

TAAKGERICHTE LEERTIJDTAAKGERICHTE LEERTIJD• De beste voorspeller van schoolsucces!

• Wat komt uit onderzoek naar voren? (C i t l R hi )(Carnine et.al., Rosenshine):“Tijd voor lezen heeft een hogere correlatie jd oo e e ee t ee oge e co e at emet prestaties dan andere bestudeerde gedragingen van leerkrachten of leerlingen ”gedragingen van leerkrachten of leerlingen.

Jan 04

Goede leerlingresultaten?Goede leerlingresultaten?

TIJD KWALITEITTIJD x KWALITEIT

Toelichting:Kwaliteit zonder voldoende tijd is geen kwaliteit- Kwaliteit zonder voldoende tijd is geen kwaliteit

- Meer tijd zonder kwaliteit heeft geen effect.

Waarom krijgen risicolezers dikwijls niet meer tijd?

• Geen goede prioritering in de school;• Geen goede prioritering in de school;• Geen goed klassenmanagement van de leerkracht:

onderzoek Inspectie van het onderwijs 2 van de 3 p jleerkrachten differentiëren niet in groep 3 en 4;

• School met veel combinatiegroepen;• Het morsen van tijd in de school;• Ineffectieve instructie;

L it l (i d b 1 i)• Lesuitval (in december en na 1 mei)• Overgangen lessen;• Slechte methoden;• Slechte methoden;• Soms zeer omvangrijke methoden;• Reageren op gedragsproblemen;Reageren op gedragsproblemen;• Oeverloos zelfstandig werken.

Hoe wordt de tijd voor lezen gebruikt?

Meestal is er genoeg tijd voor lezen ingeroosterd, maar tijdens de g , jleesinstructie gaat het vaak over zaken die niets met lezen of instructie te makenniets met lezen of instructie te maken hebben (Jack Pikulski)

Tijd doet ertoeTijd doet ertoe

Wat betekent elke keer 20 minuten morsen met de tijd voor leesinstructie?j

20 min/60 min is verlies van 1/3 van de tijdAl dit i t t i 3 5 b tAls dit consistent in groep 3 – 5 gebeurt,

hoeveel tijd gaat er dan verloren?

Illustratie: rol tijdIllustratie: rol tijd

WenselijkWenselijk:

Leren lezen= Bestede tijd: 400 minuten per week = 1Tijd die nodig is: 400 minuten per weekTijd die nodig is: 400 minuten per week

Praktijk:

Leren lezen: 250 minuten = 0.63400 minuten

Risicoleerlingen en tijdRisicoleerlingen en tijd

• Risicoleerlingen hebben geen andere methoden nodig.g

Ri i l li h bb l tijd• Risicoleerlingen hebben wel meer tijd nodig:- reteaching/modeling

herhaling oefenen- herhaling, oefenen- preteachingp g

Tijd en leesontwikkelingj g

• Leerlingen die achter zijn leren niet meer inLeerlingen die achter zijn leren niet meer in dezelfde tijd als leerlingen die voorop lopen.

• Leesontwikkeling wordt gestuurd door een• Leesontwikkeling wordt gestuurd door een duidelijke toename van directe instructietijd.B l ij ll b ik l d• Betere resultaten zijn alleen te bereiken als de omvang en de kwaliteit van de instructie toeneemt.

[p. 62, Fielding, Kerr, & Rosier (2007)]

Wat betekent dit allemaal?Wat betekent dit allemaal?V ld d tijd l (l i t ti )• Voldoende tijd voor lezen (leesinstructie) inroosteren (zie de kwaliteitskaarten). Ook in de bovenbouw po en onderbouw vobovenbouw po en onderbouw vo

• Biedt effectieve instructie• Voldoende extra-tijd voor zwakke lezersVoldoende extra tijd voor zwakke lezers

inroosteren (verlengde instructie)• Streven naar het voorkomen van morsen met

tijd, want dat betekent minder tijd voor zwakke lezers

Kortom: taakgerichte leertijd centraal! Dit alles vraagt om een goed klassenmanagement vanvraagt om een goed klassenmanagement van de leerkracht.

Belangrijkste effecten van te weinig tijd

M ki d ll it• Te weinig ingeroosterde tijdT i i i t ti tijd

• Meer kinderen vallen uit

• Te weinig instructietijd

T i i tijd

• Meer kinderen blijven achterR lt t kk• Te weinig tijd voor

interventies• Geen betrokken

• Resultaten zwakke leerlingen verbeteren niet

• Achterblijvende resultaten• Geen betrokken, taakgerichte leerlingen (vermijdingsgedrag)

• Achterblijvende resultaten

(vermijdingsgedrag)• Oeverloos zelfstandig

werken• Lage motivatie en zwakke

resultatenresultaten

Kortom:Kortom:

Prioriteit toekennen aan de basisvaardigheden moet ook zichtbaar gworden in:de tijd die eraan toegekend wordt- de tijd die eraan toegekend wordt

- de wijze waarop er met tijd wordt omgegaan

WAT MOET ER GEBEUREN?WAT MOET ER GEBEUREN?

• Beleid maken met tijd (denk aan lezen): prioriteit basisvaardigheden moet blijken p g juit ingeroosterde tijd

• Bij dit beleid hoort structureel verlengde• Bij dit beleid hoort structureel verlengde instructie

• Streven naar effectieve instructietijd• Streven naar taakgerichte leertijd• Streven naar taakgerichte leertijd• Voorkom morsen van tijd

Inspectie van onderwijs en tijdInspectie van onderwijs en tijd

Basisonderwijs: 940 uur per jaar ingeroosterde tijd.g j

S h l b ik tijd i t lScholen gebruiken tijd niet als beleidsinstrument.

Scholen met eel risicoleerlingen de helftScholen met veel risicoleerlingen: de helft van de tijd zou aan talige activiteiten moeten worden besteed.

Hoe instructietijd effectief gebruiken?

• Goede voorbereiding lessen en goede opbouw van de instructieG d ht i l t k• Geen aandacht voor irrelevante zaken

• Leerlingen taakgericht betrekken bij de les (actieve betrokkenheid)betrokkenheid)

• Minimaliseren tijd die aan niet instructie-activiteiten wordt besteed (uitdelen materiaal ophalen zaken overgangbesteed (uitdelen materiaal, ophalen zaken, overgang lessen etc.)

• Zorg voor goede routines en proceduresZorg voor goede routines en procedures• Geef feedback bij en op zelfstandig werken• Voorkom probleemgedragVoorkom probleemgedrag

Hoe meer extra-aandacht creëren?

• Leerkracht scholen in het bij de groepsinstructie betrekken van g prisicoleerlingen

• Zorgen voor hoogwaardige verlengde• Zorgen voor hoogwaardige verlengde instructie

• Inschakelen van leerlingen, ouders etc. om risicoleerlingen te tutorenom risicoleerlingen te tutoren

Dikwijls nodig: Leerkrachten scholen op het gebied van klassenmanagement

Opzet Verlengde InstructieOpzet Verlengde InstructieD l• Doel aangeven

• Korte uitleg en toepassen wat tijdens de i t ti d d k ( t higroepsinstructie aan de orde kwam (reteaching,

modeling)H h l b l id f• Herhalen en begeleid oefenen

• Lezen (met de kinderen)• Preteaching van wat de volgende dag aan de

orde komt.

Zowel tijdens het oefenen als het lezen krijgen de kinderen veel feedback

Tijd en methodenTijd en methoden

• Methoden verschillen in tijd die ze vragen• Methoden bevatten dikwijls ookMethoden bevatten dikwijls ook

overbodige ballast die tijd kost.Kl i h l t ijk• Kleine scholen moeten geen omvangrijke methode aanschaffen.

Monitoring van resultatenMonitoring van resultaten

- Niet alleen naar toetsgegevens kijken,maar ook kijken:maar ook kijken:- Hoe gaan we met onze tijd om!

Effecten van goed gebruik van tijdEffecten van goed gebruik van tijd

De wetenschap: er is veel meer mogelijkDe wetenschap: er is veel meer mogelijk met risicoleerlingen dan we hebben gedacht!gedacht!

St Catharinaschool in AmsterdamSt. Catharinaschool in Amsterdam

Bron: De Volkskrant 15 september 2009

- Driekwart van de leerlingen is van niet-Nederlandse herkomst;Nederlandse herkomst;

- Gemiddelde Cito-score groep 8: al jarenlang rond de 540 (havo-vwo-niveau) hetgeen 5rond de 540 (havo-vwo-niveau), hetgeen 5 punten boven het landelijk gemiddelde is;Uitgangspunt: in 8 jaar kan je kinderen veel- Uitgangspunt: in 8 jaar kan je kinderen veel bijbrengen!

Resultaten Leesverbeterplan Enschede

juni 2010

• 43 scholen: 9000 leerlingen!• juni 2010: eind groep 8: 98% van de• juni 2010: eind groep 8: 98% van de

kinderen leest minimaal AVI-9!L d lijk 75% d l li h lt dit• Landelijk: 75% van de leerlingen haalt dit niveau van technisch lezen slechts.

• Enschede kent een moeilijke leerlingpopulatie.gp p

Vergelijking technisch lezen met landelijke taalpilots (AVI)

100

80

90

60

70

40

50 Enschedeland.pilots

20

30

0

10

20

03 4 5 6 7 8

Begrijpend lezenBegrijpend lezen percentage A+B+C.

90

70

80

50

60

40

50Enschedeland.pilots

20

30

0

10

04 5 6 7 8

AfrondendAfrondend

• Meer goed bestede instructie- en leertijd hebben een positief effect op de p pleerlingresultaten ;

• Uitbreiden van tijd heeft alleen effect als• Uitbreiden van tijd heeft alleen effect als het leidt tot meer effectieve instructie en taakgerichte leertijd.

Wat kunt u morgen doen?Wat kunt u morgen doen?

• Kijken hoeveel tijd er is ingeroosterd;• Kijken of de ingeroosterde instructietijdKijken of de ingeroosterde instructietijd

taakgericht wordt gebruikt;N f d kk l ld d• Nagaan of de zwakke lezers voldoende tijd krijgen en taakgericht bezig zijn;

• Afspraken maken om onnodig tijdverlies met lezen te voorkomenmet lezen te voorkomen.

Tot slot: Waar doen we het allemaal voor?allemaal voor?

“Een moreel doel van de hoogste orde is een school waar alle leerlingen leren en gwat de leerlingen leren hen in staat stelt om succesvolle burgers in een k i l i t d ”kennissamenleving te worden.”

Michael Fullan, 2003