Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

64
OF 2015 | www.of.nl | 08 Provisievrij werken levert Octras Raadschap tevreden klanten op Weg met provisies, tijd voor vernieuwing ONDERNEMERS EN GEMEENTE OVER HET WERKEN IN EN ROND DOKKUM SPECIAAL OF DUURZAAM KATERN IN DIT NUMMER HET DIENEND LEIDERSCHAP VAN JETZE LONT HET AANZIEN VAN 2015!

description

OF is al 26 jaar de dé informatie- en inspiratiebron voor ondernemers in Friesland. In iedere editie van het magazine, belichten wij de economische ontwikkeling van bedrijven, gemeenten en branches in samenwerking met de ondernemers, colleges B&W en branchevertegenwoordigers in Friesland. Inspirerende verhalen, prikkelende berichten, boeiende citaten en informatieve columns complementeren het geheel tot hét ondernemersmagazine en zakelijk platform van Friesland. Wij wensen u veel leesplezier met de digitale versie van onze december 2015 editie.

Transcript of Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Page 1: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

OF 2015 | www.of.nl | 08

Provisievrij werken levert Octras Raadschap tevreden klanten op

Weg met provisies, tijd voor vernieuwing

ONDERNEMERS EN GEMEENTE OVER HET WERKEN IN EN ROND DOKKUM

SPECIAAL OF DUURZAAMKATERN IN DIT NUMMER

HET DIENEND LEIDERSCHAP VAN JETZE LONT

HET AANZIEN VAN 2015!

Page 2: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Twee DataCentersEén glasvezelringMinder risico

DataCenter FryslanFrançois Haverschmidtwei 38914 BC Leeuwarden

T +31 58 844 49 99F +31 58 844 49 95E [email protected]

adv_dcf_01_2015.indd 4 31-03-15 10:26

Page 3: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

ColdplayVroeger was ik fan van Engels voetbal. Toen ik achttien was reisde ik hartje winter eens met boot en trein naar Liverpool om een wedstrijd te bezoeken. Op match Day maakte ik vol spanning een winterse wandeling van de YMCA naar ‘An� eld Road’, de heilige voetbalgrond. Ik kocht een staanplaats voor 9 gulden (voor de jongeren onder ons: dat is 4,5 euro) en vervolgens mocht ik door de beroemde hekken, waar de gietijzeren woorden ‘You never walk alone’ me verzekerden dat ik voorbij de poorten van een mythe was gekomen.

Enkele jaren later zat ik diep in de muziek. En in Paradiso maakte ik voor 17 gulden (8,5 euro) een optreden mee van de Amerikaanse punkband Hüsker Dü. Keiharde muziek, maar toch vol melodie en harmonie. En hun teksten waren een troost voor een hele generatie. Het was geweldig om die inspiratiebronnen zo van dichtbij mee te maken. Bij de meer heftige nummers voelde ik het speeksel van de zanger op mijn wangen sproeien. Mythes en hun prijs. Twee jaar geleden wilde ik mijn zoons nog eens op een wedstrijdje Liverpool trakteren. Kaartjes via internet, uiteraard. Het proces stopte toen ik de prijs zag: Liverpool-Newcastle: 179 euro per persoon, voor de goedkoopte plaatsen. Dag, potje voetbal.En komende zomer komt Coldplay naar Nederland. Via internet dacht ik een kaart te bemachtigen. Ook dat feest ging helaas niet door. De dag waarop de kaartverkoop begon bleek ik als VISA-Card-houder helemaal niet welkom, want er was een ‘pre-sale’, waar alleen American Express-houders mochten voorpikken. Kosten: 86,90 euro per kaartje.

Ik ben echt niet zo’n overdreven zuinig type. Voor een goed maal in een goed restaurant betaal ik graag een forse rekening. Maar wat me stoort zijn de � nanciële uitwassen wanneer de mythologisering en de American Expressisering haar decadente werk doet in de sport en cultuur. Wat schoon was wordt dan vies. Neem Coldplay. Je vraagt je af: waar trekt zo’n band zelf de lijn. Je speelt voor 1 miljoen euro op Pinkpop en eist contractueel dat er backstage een tentendorp alleen voor jou gebouwd gaat worden waar de halve Syrische bevolking in zou passen. Opdat je – voor en na je optreden – zo ver mogelijk verwijderd bent van je lastige fans.Ik heb de Franse Middeleeuwse � losoof Michel Eyquem de Montaigne nodig om exact te duiden wat hier gebeurt: "Werkelijk geleerde mensen gelijken korenhalmen op het veld: ze groeien fris op en verhe� en het hoofd trots in de lucht zolang de aren nog leeg zijn; zodra ze zwellen en rijp worden laten ze ootmoedig het hoofd hangen."De mannen van Coldplay zijn beslist geen korenhalm.

Menno Bakker HOOFDREDACTEUR

Meer lezen of reageren? http://www.facebook.com/menno.bakker.96 of op https://twitter.com/OF_nl

A R T I K E L

3L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

B A K K E R S B L I K

Page 4: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

De Roef 2a, 9206 AK DrachtenT 0512 543 350 F 0512 543 701 E [email protected]

of online: www.donkel-donkel.nl

Snel en scherpprinten

postersflyersdorpskrantenalmanakkenscriptiesdrukwerk

Dyslexie, beelddenkenof faalangst?

www.plezierinleren.comHerontdek het plezier in leren

en mail of bel ons vandaag nogvoor een afspraak

[email protected] - 2 88 65 18

plezierinleren1-4S.indd 1 08-01-15 09:35

Werken in de wereldvan vastgoed

en makelaardij

Korte cursus of volledig erkende opleiding tot

(gecertificeerd) makelaar, taxateur en rentmeester

Studiedagen hercertificering

VastgoedCert

  

 

   

      

Opleidings-, trainings, en

studiecentrum

voor vastgoed, wonen en groen

  

T (0513) 63 60 90 www.ots.nl

opleidingen, trainingen, cursussen, zelfstudies, projecten, studieboeken, naslagwerken, ideeënboeken, educatieve media, zaalverhuur en meer…

 

0900 7474747 sijperdaverhuur.nl00900 7474747 sijperdaverhuur nl00900 7474747 sijperdaverhuur.nl0

• Bouwmachines

• Steigerbouw

• Toiletservice

• Evenementen

Dé verhuurspecialistvan het Noorden

Page 5: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

6 Kort nieuws 10 Het dienend leiderschap van Jetze Lont 15 Mooie lach is business kans 17 Schuldsaneringsregeling en eigen woning 18 Dongeradeel kijkt vooruit 22 OF the Record: Het aanzien van 2015! 27 Fiscale winst drukken zonder fors te investeren 29 Jongeneel Sneek: Ambitie om te groeien 30 ‘Beautiful Holland’: promotie oude én nieuwe stijl 32 Donkergroen wint derde prijs Verkiezing Sociaal Ondernemerschap 34 Provisievrij werken levert Octras Raadschap tevreden klanten op 38 Innovatie: hoe � nancier je het? 41 Start Up 42 DataCenter Fryslân, twee locaties, een jaar na dato

OF DUURZAAM KATERN48 Kort nieuws51 Ekwadraat stuwt ambitieuze projecten op de Afsluitdijk52 Friese Rabobanken omarmen circulaire economie:55 ‘Een laadpaal? Goed voor het milieu, imago én de omzet.’56 Jelle Bijlsma Gytsjerk maakt werk van CO2 reductie57 Bedrijfsafval app maakt afval verwijderen gemakkelijker58 Hansa Green Tour Wintereditie:61 ROC Friese Poort geeft zijn opleidingen nieuwe impuls62 Aan de vooravond van 2022

Cover foto: Wilhelm A. de Haas, directeur Octras Raadschap

COLOFON

UitgeverijOndernemend Friesland BV

HoofdredactieMenno Bakker

BladmanagementEd Klijnman

Advertentie exploitatie en administratieOndernemend Friesland BVTussendiepen 219206 AA DrachtenTelefoon 0512 366326André Toering 06 46155747 Gert de Lange 06 10556784Jos Miedema 06 15262182Jasper van der Sluis 06-46033589

RedactieNARVIC Inhoudgevers, met: Ingrid van Damme, Casper Ferwerda, Menno Bakker, Ivo Pakvis

[email protected]

VormgevingSprog

DrukkerScholma Druk

ISSN 1383-9314

© De uitgever kan op geen enkele wijze

instaan voor de juistheid of volledigheid

van informatie. Uitgever aanvaardt

dan ook geen enkele aansprakelijkheid

voor de schade, van welk aard dan ook,

die het gevolg is van handelingen en/

of beslissingen die gebasseerd zijn op

informatie uit deze uitgave. Uit deze uitgave

mag na toestemming van de uitgever met

bronvermelding geciteerd worden.

www.of.nl

10 18 38 4234

A R T I K E L

5 O F 2 0 1 5 - 0 8

I N H O U D

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

Page 6: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Beenen: wijs met water Watertechnologie is ‘booming’. En ook toeleveranciers pro�teren daar van mee. Zo is ook Beenen Industriële Automatisering (Heerenveen, Zwolle en Nijkerk) wijs met water. Voor onder andere Vitens, Wetterskip Fryslân en een groot aantal Friese gemeenten en bedrijven bouwde men diverse besturingsinstallaties. “Wij bouwen betrouwbare besturingsinstallaties met een hoog kwaliteitsniveau”, zegt Alex van Dalen, algemeen directeur. “Dat kunnen we omdat we daarvoor de specialisten in huis hebben. Zij zorgen ervoor dat alles up to date is en aan alle wettelijke eisen voldoet.” De beschikbaarheid van de installaties is essentieel voor de continuïteit, zo weten ze ook bij Beenen. Door de inzet van de eigen serviceafdeling zorgt het bedrijf er voor dat installaties continu blijven draaien, 24 uur per dag 7 dagen in de week. Om de waterbranche extra goed te kunnen bedienen en bereiken is het bedrijf lid van de Water Alliance; het samenwerkingsverband van overheid, kennisinstellingen en bedrijven. Naast de water- en infrabranche is Beenen ook actief in de markten food, machinebouw en chemie. Het bedrijf heeft inmiddels 200 medewerkers en een omzet van 26,5 miljoen.

Nieuw: ‘Ondernemersnetwerk Gaasterland’Na 25 jaar heeft de Businessclub Gaasterland e.o. haar naam veranderd in Ondernemersnetwerk Gaasterland en omstreken. Daarbij hoort een nieuw logo, annex huisstijl en nieuwe website. Visuali-satie en ontwerp van de nieuwe huisstijl zijn van Okkinga Communicatie. De website is ontwikkeld door Groenendal IT. De uitstraling van beide uitingen sluit aan op de huidige denkwijze van het Ondernemersnetwerk Gaasterland e.o.. Dat staat voor het ontmoeten en verbinden van ondernemers, hun verenigingen en samenwerking met de overheid. De presentatie was tijdens een drukbezochte bijeenkomst in een fabriekshal van Paques in Balk en is enthousiast ontvangen.

Een project van Beenen: een drinkwaterstation van Vitens.

6 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 7: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

7

Groen op de vloer?

Drachten0512 - 549721

Lippe Project heeft vloeren die passen in een volledig verantwoord MVO beleid

45700126 Mers94x50mm indd 8 26-04-11 16 12

B&C Schoonmaakdiensten:

‘trots op partnership’ Onlangs zijn B&C Schoonmaakdiensten en Schoonmaak Service Friesland (gespecialiseerd in Food-reiniging) een partnership aangegaan. B&C is gespecialiseerd in regulier schoonmaakonderhoud, glasbewassing, specialistische reiniging en multiservice contracten. Partner Schoonmaak Service Friesland is gespecialiseerd en gecerti� ceerd in de Foodreiniging.

“Wij zijn altijd opzoek naar een toegevoegde waarde voor ons bedrijf. Dit uiteraard met als doel om nog beter onze klanten te kunnen faciliteren. Deze samenwerking helpt ons daarbij”, aldus Menno Cats, directeur van B&C Schoonmaakdiensten. “Door deze samenwerking benaderen wij nu een bredere markt. Dit maakt beide organisaties alleen maar sterker. Voor onze opdrachtgevers zitten er louter positieve gevolgen aan onze samenwerking namelijk één contractpartner, één aanspreekpunt maar nog belangrijker de juiste prijs kwaliteitsverhouding.”

Op de foto: Theo Ombelet directeur Schoonmaak Service Friesland en Menno Cats directeur B&C Schoonmaakdiensten.

Ondernemersfonds voor Súdwest-FryslânIn veel plaatsen bestaat het al en is het een succes: het ondernemers-fonds. Ook de gemeente Súdwest-Fryslân heeft eind november inge-stemd met het voorstel van de Ondernemersfederatie Súdwest-Fryslân voor de oprichting van een gemeente breed ondernemersfonds. Als ook de gemeenteraad akkoord gaat op 17 december, komt het fonds er met ingang van 1 januari 2016 voor een periode van drie jaar. Met de opbrengsten van het nieuwe ondernemersfonds kunnen ondernemers in Súdwest-Fryslân samen goede plannen ontwikkelen en uitvoeren. Het nieuwe ondernemersfonds wordt gevoed door een opslag op het OZB tarief voor niet-woningen. De gemeenteraad neemt op 17 december het de� nitieve besluit.

H&M Hout-bewerkings-machines: eerste order uit ChinaH&M Houtbewerkingsmachines uit Sneek heeft eind november een eerste grote order uit China gekregen. Dit voor de levering van een complete productielijn voor houtskeletbouw elemen-ten. De totale ordergrote be-draagt ruim 600.000 Euro. H&M levert al meer dan 30 jaar machi-nes aan de houtverwerkende in-dustrie. De eerste contacten met de Chinese importeur werden ruim 2 jaar geleden gelegd op een internationale beurs. Na een aantal bezoeken met de Chine-zen aan diverse Europese klanten van H&M, is nu de eerste order opgeschreven. Het project wordt gesubsidieerd door de Chinese overheid en bij de verplichte inschrijvingsprocedure wist H&M het beste aan de gestelde voor-waarden te voldoen. In China staat de Europese houtskelet-bouw hoog aangeschreven en is er een duidelijke voorkeur voor Europese machines.www.h-m.nl

A R T I K E L

O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

K O R T N I E U W S

Page 8: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Burgemeesters-top in LeeuwardenLeeuwarden kan zich opmaken voor de komst van vele burgemeesters uit heel Europa. Gekoppeld aan de grote ‘EIP Water Conference’ op 10 februari 2016, zal in Leeuwarden nog een belangrijke inter-nationale waterconferentie worden gehouden, die wordt georganiseerd door de Europese Commissie in samenwerking met Wetsus en de gemeente Leeuwarden. Burgemeester Ferd Crone: “In Leeuwar-den vindt de EIP Water Conference plaats, waar de hele Europese water-top aanwezig is. De Europese Commissie heeft Leeuwarden gevraagd om aansluitend een conferentie te organiseren voor Euro-pese burgemeesters om over het belang van water te praten. Wij doen dat met alle genoegen.”

Health2Work wint Ondernemersprijs AchtkarspelenEind november veroverde het bedrijf Health2Work de Ondernemersprijs Achtkarspelen 2015. Douwe Jan Boersma nam de prijs uit handen van juryvoorzitter Joop Atsma. “Health2Work is een vernieuwend bedrijf en een mooi voorbeeld voor jonge ondernemers: het laat zien hoe met toewijding en kennis een bloeiend bedrijf ontwikkeld kan worden”, aldus de voorzitter.Health2Work is één van de grootste spelers op het gebied van ergonomie in Nederland met als doel het adviseren over en verzorgen van gezonde en e�ciënte werkomgevingen. “Ik ben erg blij met deze prijs”, aldus directeur Boersma. “Dit is een mooie opsteker voor alle medewerkers van Health2Work. We zijn voortdurend bezig met nieuwe ontwikkelingen. We komen eens per maand toch zeker met een innovatie. We willen onze klanten graag voorzien van de beste oplossingen op het gebied van ergono-mie en dynamisch werken om duurzame inzetbaarheid in hun organisatie te creëren.”www.health2work.nl

BGDD MAG ‘GOLD-MEMBER’ HETENBouwgroep Dijkstra Draisma kreeg begin december voor de zesde keer de titel ‘Best Managed Company’ bij de verkiezing van de best geleide bedrijven binnen het Nederlands midden- en grootbedrijf. Deze ver-kiezing wordt dit jaar voor de achtste keer georganiseerd door Deloitte en ING in samenwerking met Erasmus Rotterdam School of Management, Erasmus Centre for Entrepreneurship en Management Team. Gekeken werd naar de centrale vraag ‘Hoe �exibel is uw business model?’ Slechts 97 bedrijven kwamen door de selectie heen, waarvan BGDD samen met Hamilton Bright uit Sneek de enige Friese bedrijven waren. Met name de vele initiatieven op het gebied van duurzaam bouwen van BGDD wer-den geroemd. Het bedrijf heeft nu de status ‘ Goldmember.’

8 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 9: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Or-Quest: snelste Friese groeierBegin november werden in de Mediacentrale in Groningen de FD Gazelle Awards 2015 uitgereikt. In haar categorie kwam het Friese bedrijf Or-Quest als snelste Friese groeier uit de bus. Or-Quest (Drachten, maar vanaf dit jaar ook Zwolle) detacheert professionals binnen organisaties in de wereld van de bouw, infra en techniek. Sinds de oprichting in 2012 maakt het bedrijf een stormachtige groei door. Directeur Jelmer Spijksma: “Met een jong en ambitieus team brengen we talent samen op aansprekende projecten. Dat dit zijn vruchten afwerpt blijkt uit een groeiend netwerk van tevreden opdrachtgevers en professionals waar wij ontzettend trots op zijn. Deze prijs is daar ook een mooie bevesti-ging van en maakt ons extra trots.”

De FD Gazellen Awards zijn prijzen die Het Financieele Dagblad (onderdeel van FD Mediagroep) uitreikt voor de snelst groeiende bedrijven van Nederland. Belangrijkste criterium is een omzetgroei van minimaal 20% over een periode van drie jaar. Daarnaast wordt vereist dat bedrijven � nancieel gezond zijn. De grote landelijke � nale vindt plaats op 10 december in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag.

Groenewegen Advocaten voor Ondernemers te MeppelGroenewegen Advocaten en notarissen is sinds 1976 gevestigd te Heerenveen. Vanaf 1 april 2015 is er voor ondernemers die op zoek zijn naar een advocaat een vestiging van het kantoor geopend in Meppel. Groenewegen Advocaten en notarissen biedt tal van juridische diensten aan bedrijven, instellingen en particulieren op een groot aantal rechtsge-bieden, waaronder het ondernemingsrecht, arbeidsrecht en het afhande-len van incasso’s. De nieuwe vestiging met advocaten in Meppel richt zich in het bijzonder op de zakelijke markt, vandaar de ondertitel ‘voor onderne-mers’. Door een vestiging te openen vlakbij de snelweg op bedrijvenpark Blankenstein in Meppel zit Groenewegen Advocaten dichter bij de zakelijke klant. Een goed resultaat wordt bereikt door onze specialistische kennis toe te passen op de persoonlijke situatie van de ondernemer en op die manier een helder en eerlijk advies te geven. Voor het bepalen van de te volgen strategie staat het belang van de klant voorop en wordt er regelmatig in teams gewerkt. Dit om de belangen van de klant zo goed mogelijk te waarborgen. Het betrekken van een advocaat in een vroeg stadium kan een con� ict in een later stadium vaak beperken of zelfs voorkomen. Groenwegen Advocaten, grip op uw juridische vragen.

CENTRUM DUURZAAM PRINT RUGWERVELSBegin november ontving therapeut Jan Willem Elkhuizen twee 3D geprinte rugwervels. Deze wervels zijn geprint in het 3D Printlab van het Centrum Duurzaam, onderdeel van ROC de Friese Poort.“Ik wil het herniaproces verduidelijken en ook handvatten bieden voor therapie en preventie” , zo verklaarde de therapeut, die aangaf zeer tevreden te zijn met zijn nieuwe bezit. 3D printen is nieuw en vraagt als techniek nu al om gekwali� ceerde medewerkers. Vandaar dat Centrum Duurzaam de keuze heeft gemaakt voor een 3D Printlab waar studenten praktijkervaring opdoen met deze nieuwe techniek. Het 3D Printlab van Centrum Duurzaam is in samenwerking met Tryn3D uit Harlingen gerealiseerd.

A R T I K E L

9L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

K O R T N I E U W S

Page 10: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Het dienend leiderschap van Jetze Lont

‘Samenwerken aan iets moois’ In de directiekamer hangen drie portretten. Van links naar rechts oprichter Arjen Lont sr., die het bedrijf in 1923 begon, zoon Dirk, die het in 1957 overnam en kleinzoon Arjen, die het bedrijf in 1986 voortzette. Met gevoel voor symboliek zou het je kunnen opvallen dat de voorvaderen van Bouwbedrijf Lont recht door het raam aan de andere kant van de ruimte uitkijken op het weidse Bildtse land; de grond waar ze met hard werken in bijna een eeuw een gezond bedrijf opbouwden. Maar daartoe moet de melancholie dan ook beperkt blijven, want aan tafel zit Arjen Lont (derde generatie) nog springlevend te wezen. En uiteraard is ook Jetze, de vierde generatie, present, al wil hij zijn foto-portret eerst nog zelf verdienen. De nieuwe directeur voert grotendeels het woord en doet dat met enthousiasme. Een relaas over de transitie van ‘projecten’ naar ‘processen’, over de uitdaging van een schonere wereld met energie-opwekkende gebouwen en over zijn ambitie van ‘dienend leiderschap’.

Jetze: “Waar ik mijn vader het meest dankbaar voor ben? Dat hij kan loslaten. Dat geeft mij ruimte, om de dingen te doen zoals ik denk dat ze bij deze tijd passen. Ik heb enorm veel respect voor hem. Er is hier een

geweldig bedrijf opgebouwd. Maar het is bijna ontroerend dat hij ook de capaciteit heeft om afstand te nemen.”Arjen: “Dat is natuurlijk ook belangrijk. Tijden veranderen. In mijn tijd hadden we het altijd

over projecten. Veel van die projecten initieerden we zelf. En dat is nog zo. Ben ik trots op. Maar tegenwoordig gaat het eerder om processen dan om projecten. En dat is helemaal Jetze zijn ding.”

HorizontaalJetze: “We doen steeds meer in gedeelde verantwoordelijkheid met ketenpartners. Het proces wordt daarmee belangrijker. Elkaar opzoeken; elkaar kunnen vertrouwen. In de tijd van mijn

1 0 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 11: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

BOUWBEDRIJF LONTOpgericht1923 (maar mogelijk al actief in 1915).

Omzet34 miljoen euro.

Aantal medewerkers:(circa) 85.

www.lont.nl

Jetze LontGeboren22 augustus 1981 te Het Bildt.

Burgerlijke staatGetrouwd, 3 kinderen (vierde op komst).

Hobby’s Hardlopen.Verrassend weetjeLeest nog altijd met veel plezier wekelijks

de Donald Duck.

vader verdiende het bedrijf door strak in te kopen. Tegenwoordig verdienen we ons geld veel meer door projectoptimalisatie, met ketenpartners gedeelde verantwoordelijkheid nemen. Zo maken we de bedrijfskolom van verticaal steeds horizontaler.”Arjen: “De toekomst? We staan voor enorme uitdagingen. Neem de circulaire economie. Wij wil-len een bijdrage leveren aan een wereld waarin we als mens leven zonder roofbouw te plegen. Het bouwen van energieneutrale gebouwen is daarbij een van de uitdagingen. Technisch is dat overigens al heel goed mogelijk.”

Lego-gameJetze: “De grote vraag is: hoe krij-gen we die inovaties betaalbaar? Ik wil ondernemen vanuit het besef dat je vanuit gelijkwaardig-heid een mooie samenleving kunt bouwen. Dat vergt vaak veel onderzoek, maar ook gewoon het elan om met zoiets belangrijks als e� ciency aan de slag te gaan. Want dáár valt nog

heel erg veel te leren en winst te halen. En dan worden ineens veel meer zaken betaalbaar. Zo wil ik ook onze interne proces-sen bij Lont benaderen. Geen hiërarchische managementstijl, maar een lerende organisatie en van mijn team vooral dienend leiderschap. Faciliteren dus. Met ons interne project Lont 2.0 pakken we dat allemaal aan. Zo leren we bijvoorbeeld de ‘LEAN’-methodieken; een manier om uiterst e� ciënt te werken. Dat doen we onder andere – je mag er om lachen – met een Lego-game. Medewerkers proberen in een bepaalde tijd van legoblok-jes een aap op te bouwen. Een ander zit met een stopwatch te timen. Twee steentjes op elkaar zetten is bouwen, dus waarde creëren. Er zijn ook heel veel an-dere bezigheden: lezen, zoeken, transport, afbreken. Dan ben je geen waarde aan het creëren. Dat is dus in feite verspilling. Wie daar op die manier tegenaan leert kijken en er herhaaldelijk mee bezig is, kan tot oplos-

singen komen om zaken beter, e� ciënter te doen. Ik zie het nu al in het Lego-spel. De eerste keer dat je het doet ben je nog maar vijfentwintig procent van je tijd aan het waarde creëren. Na een tijdje oefenen ga je manieren vinden om dat op te krikken naar misschien wel vijftig procent of meer. Vertaal dat eens naar grote bouwprocessen, met enorme vergader-trajecten, transport, opslag. Er valt echt nog heel veel te winnen. Met Lont gaan we dat binnenkort gewoon in de praktijk allemaal meten. Het begint immers bij bewustwording. En wat we er mee willen bereiken? Verkorte doorlooptijden, vitale mensen die doen waar ze goed in zijn, verhoogd redenerend en samen met vaste partners werken aan honderd procent klanttevre-denheid. Maar eigenlijk klinkt dat allemaal nog wat zakelijker dan ik het bedoel. Kijk ik in mijn hart dan zeg ik: het voelt gewoon ontzet-tend goed om zo met mensen aan iets moois te werken.”

A R T I K E L

1 1 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

B O U W B E D R I J F L O N T

Page 12: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

De boodschap ‘Vertel je eigen verhaal’ wordt gebracht door regisseur Ivo Lochtenberg, die een sterke drive heeft om elk event in zijn paradijselijk oord tot een onvergetelijk succes te maken. “De beste ideeën krijg je als sprekers een persoonlijk verhaal vertellen, als deelnemers putten uit persoonlijke ervarin-gen. Dat moet je stimuleren en regisseren. Haal die kennis uit de mensen. Dat maakt het tot een succes voor iedereen.” Als regisseur of moderator is Lochtenberg dan ook van

meet af aan sterk inhoudelijk betrokken bij de organisatie van een sessie of conferentie. Het gaat bij Walsemaweer verder dan alleen het zorgen voor ruimte, faciliteiten en een uitstekende Good Food catering.

Bevlogen Organisatoren mogen zich verheugen in de bevlogenheid van Lochtenberg, zijn talent als regisseur en moderator, alsmede zijn inspirerende werkwijze. Meedenken over

sprekers en thema’s, vormgeven van sessies, begeleidende video’s, theater, decor, thema’s uitwerken: alles wordt uit de kast gehaald. En belangrijker nog: “Ik let er van meet af aan op dat het groepsproces goed verloopt. Ik zoek altijd momenten om bijvoorbeeld een doorbraak te bereiken als dat nodig is.” Vorm en inhoud dienen daarbij op elkaar aan te sluiten. Ook is het altijd een mix van inspiratie en ontspanning. “Bij een tweedaagse visie-sessie is het eerste wat we gaan doen, na het nodige hoofdwerk, wandelen in het weidse landschap hier. Je bent meteen fris en hebt ruimte in je hoofd voor wat komen gaat.”

Nieuw AkademiaHet gastvrije, zeer ruime en schitterende conferentieoord Walsemaweer biedt ruimte aan 250 personen en er kunnen 22 men-sen overnachten. De basis is gelegd door Nieuw Akademia, een club van professionals op het gebied van media, communicatie,

Vertel je eigen verhaal in Walsemaweer

‘Vertel je eigen verhaal’ is een gevleugeld begrip in conferentieoord Walsemaweer. Het is de belangrijkste boodschap voor zowel

organisatoren als deelnemers van trainingssessies en conferenties, die in de uit 1869 stammende boerderij in Kantens worden gehouden.

1 2 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 13: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

kunst, � loso� e en organisatieontwikkeling. De club organiseert onder leiding van Ivo Lochtenberg labs, masterclasses en werk-vormen, gericht op organisatieverandering en -ontwikkeling, en nieuwe media. In 2008 werd Walsemaweer het vaste onderkomen van Nieuw Akademia. Tal van Hilversumse coryfeeën reisden en reizen sindsdien naar het voor hen verre, stille en ruime oord in Noord-Groningen om tot nieuwe ideeën te komen. Heel wat media-concepten zijn er bedacht.

Rabobank Noord-GroningenIn het kielzog van de mediamensen kwamen en komen andere bedrijven en organisaties naar Kantens, voor veranderings- en vernieu-wingstrajecten. Ook steeds meer bedrijven en instellingen uit de buurt ontdekken dat er een perfect conferentieoord vlakbij zit. Recentelijk confereerde de Rabobank Noord-Groningen er met 100 mensen over

maatschappelijk verantwoord ondernemen. Noordelijke onderaannemers van de NAM kwamen in juni voor een congres over veiligheid naar de enorme boerderij. Waar beter dan op een plek die in 2012 en 2013 � ink beschadigd is door aardbevingen. Maar de schade is hersteld. “Wij denken in kansen en met realiteitszin over de bedreigingen”, aldus Lochtenberg, die ook aan de wieg stond van de Stichting Groningen Noord, die bezig is met een nieuwe toekomst voor het aardbevingsgebied. “Nu we het toch over de toekomst hebben: het projectteam van het Gemini windpark was hier onlangs voor een tweedaagse teambuildingsessie, inclusief barbecue en overnachting. Ze konden hier rondom Walsemaweer de wind voelen die zo van belang is voor hun project. Van diezelfde verfrissende wind, rust en ruimte gaan bin-nenkort ook specialisten van de TU Delft genieten, tijdens een driedaagse sessie over techniek en samenleving.”

G1000En zo kan Lochtenberg een hele reeks voorbeelden noemen van aansprekende bedrijven en instellingen die vanuit het hele land – en daarbuiten – Kantens weten te vinden. Maar liever nog verwelkomt hij bedrijven en instellingen uit de eigen regio. Daaraan ten grondslag ligt zijn visie dat er in Noord-Groningen een stevig netwerk kan ontstaan dat nieuwe kansen voor het aardbevingsgebied ontwikkelt en aanpakt. In het verlengde hiervan ziet Lochtenberg graag een soort G1000 voor de regio Noord-Groningen ontstaan. Een club van 1000 men-sen uit de regio die onder begeleiding van experts gaan nadenken over de toekomst van hun gebied. Eerder werkte dit succesvol in de stad Groningen.

www.walsemaweer.nl

1 3 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

W A L S E M A W E E R

Page 14: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Veenstra Schilders Heeg maakt gebruik van de nieuwste gehoste telefonie technolo-gie. Naast deze voordelige telefonie oplossing wordt ook de mobiele telefonie gere-geld via VrieService. “Kostenbesparing, moderne techniek, één aanspreekpunt en mensen die meedenken dat is wat we hebben gevonden”. Als karakteristieke Friese telecomprovider biedt Vrieservice de zakelijke markt een no-nonsense telecommunicatie dienstverlening die wordt gewaardeerd door de klant. Dit komt tot uiting in een deskundige advies en een hoog service level. Wij maken waar wat we afspreken, met persoonlijke betrokkenheid, transparantie en fl exibiliteit. Dat is ´bellen zonder praatjes´!

Bespaar fors op uw mobiele belkosten. Maandelijks opzeg-baar, gemakkelijk, goedkoop en op het beste mobiele netwerk van Nederland; KPN.

Vrieservice combineert de kwaliteit en de nieuwe mogelijkheden van IP telefonie met de huidige traditionele netwerken.

Met satelliet communicatie kunt u overal ter wereld bereikbaar zijn of u nu in Australië of op de Mount Everest bent. Ontdek uw mogelijkheden.

Mobiele telefonie Vaste telefonie Satelliet communicatie

Kraaiheide 89202 PC Drachten0512 58 79 00

[email protected]

VEENSTRA SCHILDERS, BELLEN ZONDER PRAATJES!

vrieservice OF07 1-1.indd 1 10-11-15 12:57

Page 15: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Mooie lach is business kans

Frank PostFrank Post is tandarts-implantoloog en eigenaar van Kliniek Tandheelkunde Sneek in het gezondheidscentrum Simmerdijk, achter het Antonius Ziekenhuis. Samen met zijn vrouw Doris en hun 3 kinderen vormt hij een sportief gezin dat veel op de Friese meren zeilt. Daarnaast doen Frank en Doris aan recreatief hardlopen, de kinderen zijn actief op het hockeyveld. www.tandartssneek.nl

De één noemt het charisma, de ander de X-factor. Steeds meer zijn we bezig zijn met onze uitstraling. Ook in het zakelijk netwerk helpt het om succesvol te zijn. Maar wat is uitstraling precies en hoe kunt u die verbeteren? In vogelvlucht: over dure auto’s, een frisse adem en de business kansen die een mooie glimlach biedt.

Laten we ‘uitstraling’ eens de� niëren als de wijze waarop u aanwezig bent. De sfeer die uw aanwezigheid meeneemt. Nee, dat heeft nauwelijks met geld te maken, of met macht. Het heeft alles te maken met ú. En uw lach is daarbij belangrijker dan u denkt. Mensen met een positieve uitstraling en een glimlach stralen levensvreugde uit. Ze weten wat goed voor ze is en zorgen goed voor zichzelf. Ze hebben een goed verzorgd gebit en een frisse mondhygiëne. En daar willen andere mensen bij horen.

De andere kant van de medaille is er ook. U kent daar zelf in uw netwerk vast voorbeelden van. Iemand die breeduit lacht en vervolgens een krakkemikkig gebit vertoont. Of iemand, die tijdens een zakengesprek een niet al te frisse adem

laat ruiken. Dan is het snel gedaan met de uitstraling. En met de business kansen. Want hoe banaal het misschien ook is; een schone, sprankelende lach werkt als een magneet.

Ik verbaas me er wel eens over; hoeveel menig ondernemer er � nancieel voor over heeft om in een prachtige auto te rijden om vervolgens het gebit behoorlijk te verwaarlozen. Zonde voor uw aantrekkingskracht en business kansen! Uitstraling begint bij u zelf. Lekker sporten om � t te blijven, een weekendje weg om uit te rusten en kleding die bij u past en u zelfverzekerd maakt. Maar het beste middel om zelfverzekerd te zijn is te weten dat je voluit mag lachen, omdat je gebit er keurig uitziet. Bezoek daarom geregeld de tandarts voor controle en de mondhygiëniste voor een periodieke gebitsreiniging. Zo voorkomt u tandbederf en een slechte adem. En als u niet helemaal tevreden bent met uw gebit, dan biedt esthetische tandheelkunde mooie mogelijkheden. Zodat u zich happy en gezond voelt. Met een plezierige uitstraling en een mooie glimlach. Als visitekaartje van uw gezicht.

1 5L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

O F ' S S P E C I A L I S T F R A N K P O S T

Page 16: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Vertrouwt u ook blind op uw ICT?“Het werkveld binnen de sociale werkvoorziening is o.a. door wijzigende regelgeving aan grote veranderingen onderhevig. Dankzij Arrix hebben we onze ICT processen en stuurinformatie op orde en zijn we ‘in control’. De consultants van Arrix zijn echte specialisten die uitstekend samenwerken en hun kennis van fi nanciële, productie en logistieke processen koppelen aan een nuchtere en betrokken mentaliteit. Dat geeft vertrouwen!”

ICT-oplossingen moeten uw bedrijfsvoering eenvoudiger, rendabeler, effi ciënter en plezieriger maken. Met dit in gedachten werken onze medewerkers iedere dag met veel plezier aan uitdagende projecten. Het resultaat? ICT waar u gemak van heeft en waar u blind op kunt vertrouwen.

Rob Rikmanspoel, Divisiemanager Bedrijfsdiensten IMpact ‘IMpact maakt werk mogelijk’

“Wat Arrix vooraf heeft beloofd, zijn ze ook nagekomen”

Heideanjer 2 | Drachten | 0512 - 543 221 | www.arrix.nl

15103692-2_ARRIX_Impact_Adv_210x260.indd 1 09-11-15 13:08

Page 17: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Schuldsaneringsregeling en eigen woningDe nachtmerrie voor iedere ondernemer: jaren lang op een houtje bijten, toch doorgaan met de onderneming omdat de schulden van de onderneming na staking daarvan helemaal nooit meer terugbetaald kunnen worden. En dan ook nog die eigen woning.

Er kunnen allerlei omstandigheden zijn waardoor ondernemers in zo’n situatie terecht komen. Hoe het ook zij: veel ondernemers laten vervolgens de angst voor een openbare verkoping van de woning (te) zwaar meewegen bij de keuze om de onderneming – tegen de verdrukking in – voort te zetten of om ermee te stoppen.

Voor particuliere ondernemers (eenmanszaak, vennoten in een VOF) geldt dat zij, in een problematische schuldensituatie, in plaats van in staat van faillissement te worden verklaard, gebruik kunnen maken van een schuldsaneringsregeling. Die schuldsaneringsregeling is vergelijkbaar met een faillissement, met dien verstande dat de schuldenaar na een saneringstermijn van drie jaren een schone lei ontvangt, zodat hij niet langer door zijn schuldenpakket wordt gehinderd. In plaats van een curator benoemt de rechtbank een bewindvoerder die toezicht houdt op een goed verloop van de schuldsaneringsregeling. Het is de bewindvoerder die, in overleg met de hypotheekhouder, onderzoekt of het tot verkoop van die woning moet komen of niet. Op die beslissing zijn meerdere factoren van invloed.

De hypotheekhouder neemt in een schuldsaneringsregeling een bijzondere positie in. Zij kan haar recht van hypotheek uitoefenen alsof er geen schuldsaneringsregeling gaande is. De schuld aan de hypotheekhouder valt niet onder de schone lei, zodat de hypotheekhouder – mits de rentebetalingen worden voortgezet – geen enkel

redelijk belang heeft om tot openbare verkoping van de woning over te gaan.

Voor de schuldsaneringsregeling hoeft dit ook geen probleem te zijn, mits er bij verkoop geen (grote) overwaarde valt te verwachten en de met behoud van de woning gepaard gaande woonlasten redelijk zijn.

De ontwikkelingen op de rentemarkt hebben er de laatste jaren toe geleid dat de � nancieringslasten van de woning steeds lager zijn geworden. Voorts geldt dat de belastingdienst de belastingteruggaven voor hypotheekrenteaftrek tijdens de schuldsaneringsregelingsregeling niet (meer) mag verrekenen met haar openstaande vorderingen.

De ontwikkelingen op de woningmarkt hebben er bovendien toe geleid dat er veelal nauwelijks sprake meer is van overwaarde op de woning.

Ten slotte heeft de ontwikkeling in de markt van huurwoningen ertoe geleid dat er nauwelijks goedkope huurwoningen beschikbaar zijn.

Aldus komt het steeds vaker voor dat een woning, waarvan de woonlasten de lasten van een (particuliere) huurwoning evenaren, tijdens een schuldsaneringsregeling niet wordt verkocht, en hoeft de woonsituatie van de ondernemer in zwaar weer geen belemmering te zijn om een sanering te overwegen.

A.P. van GeenhuizenBedrijfsadviseur/bewindvoerder

Groenewegen Advocaten & Notarissen

is gevestigd in Heerenveen. Het kantoor

geeft op een praktische en begrijpelijke

manier advies en ondersteuning bij

allerlei juridische zaken.

www.groenewegenadvocaten.nl

1 7L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

O F ' S S P E C I A L I S T G R O E N E W E G E N A D V O C A T E N & N O T A R I S S E N

Page 18: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Ondernemers en gemeente over het werken in en rond Dokkum

Dongeradeel kijkt vooruitHet ondernemerschap in de gemeente Dongeradeel is sinds jaar en dag een levendig gebeuren.

Sommige ondernemers hebben het zwaar, anderen groeien als kool en weer anderen gaan net het avontuur aan. Ondernemend Friesland nodigde een groep ondernemers uit om eens van gedachten te wisselen over het ondernemersklimaat in de regio en kwam tot enkele interessante conclusies. “Je moet

met elkaar in beweging blijven; wie zich niet ontwikkelt, loopt een achterstand op.”

1 8 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 19: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

A R T I K E L

1 9 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

O N D E R N E M E R S C H A P I N D E G E M E E N T E D O N G E R A D E E L

Page 20: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Aan boordHet gesprek vindt plaats in Anjum, aan boord van de Vlinderbalg, de boot van rondvaart-bedrijf Lauwersmeer. Terwijl eigenaren Jelle Romkes en Els Abbas de lunch verzorgen, spreken de aanwezige gasten uitgebreid over het ondernemersklimaat in hun regio. Deze gasten komen uit verschillende hoeken van het ondernemende spectrum. Aan boord zijn: Marga Waanders (Burgemeester van Donge-radeel), Arnold Nutma (directeur van Nutma Schilders uit Metslawier), Anna Smits (eigenaar van Haagens Lunchroom in Dokkum), Corinna Scharringhausen (directrice ASN Installaties in Dokkum) en Tjitte de Vries (directeur werk- en leerbedrijf NoardEast-Fryslân NEF). Allemaal met hun eigen ervaringen en visies. En al-lemaal met een warm hart voor de regio.

Het ondernemersklimaat“Dongeradeel heeft sterke ondernemingen, bloeiende bedrijven die altijd zoeken naar nieuwe mogelijkheden”, aldus burgemeester Waanders. “Als gemeente willen we deze ondernemers dan ook zo goed mogelijk bedienen, maar willen we ook de samenwer-king tussen de verschillende bedrijven stimu-leren. Die samenwerking kan op sommige fronten nog wel beter, maar we doen beslist niet onder voor andere gemeenten.” Schar-ringhausen valt bij: “Ik kan onderstrepen wat de burgemeester zegt. Ik woon nu veertien jaar in Dokkum en het gaat steeds beter met de samenwerking. De gemeente is uitste-kend bezig de ondernemers te faciliteren en natuurlijk zijn er altijd verbeterpunten. Dat is

in het bedrijfsleven niet anders, het zou ook gek zijn als die er niet waren.”

SamenwerkingAnna Smits is nog niet zo gek lang onderne-mer, maar heeft al wel een heel goed beeld van wat dat ondernemerschap in Dongera-deel inhoudt. “Ik merk steeds meer dat de rol van de gemeente groter wordt, vooral als het gaat om het samenbrengen van de onder-nemers”, vertelt ze. “Samenwerking tussen de ondernemers is dan ook iets waar we heel veel aan hebben. Niet bang zijn voor concur-rentie, maar juist samen verder komen. Een positieve houding brengt je heel veel.”

De grote groep die aan het werk wilOndertussen heeft Dongeradeel, net als een groot deel van het land, wel te maken met een werkloosheidscijfer dat naar beneden moet. Tjitte de Vries: “Als je naar dit gebied

kijkt, hebben we een werkloosheidspercenta-ge van ongeveer tien procent en zit nog eens zes procent thuis met een uitkering, waarmee je op zestien procent van de beroepsbevol-king komt. Dat is wel iets waar we mee aan de slag zijn en moeten. Het geeft natuurlijk de power om er vol in te gaan en het verder te verbeteren, maar realiseer je wel; niet alleen de thuiszittenden hebben last van het niet kunnen of mogen ‘meedoen’, maar ook hun omgeving. De sleutel ligt hem inderdaad in de samenwerking tussen de ondernemers, de gemeente en NEF, plus het onderwijs. Meer werkgelegenheid creëren en meer met elkaar delen. Dat gaat bij ons, bij NEF, ook steeds be-ter.” Arnold Nutma: “Klopt, wij hebben een aan-tal jongens in dienst die langdurig werkloos waren. Het is geweldig om ze weer aan werk te kunnen hebben en soms hebben we het zo druk, dat we zelfs mensen te kort komen.”

InnovatieNaast een verbeterde samenwerking, heeft Dongeradeel ook veel aan innovatie. Het is een onderwerp waar alle tafelgasten mee bezig zijn, omdat innoveren iets is waar je bedrijf constant van pro�teert. Zo werken de schilders van Arnold Nutma met een nieuwe techniek. “Spuiten, in plaats van met de kwast”, legt hij uit. “Dat maakt zo’n enorm verschil. Waar je vroeger een half uur bezig kon zijn met een kozijn, kost dat nu twee minuten en het resultaat is zelfs beter dan met de kwast. Het kost wel wat investerin-gen, want een spuit kan kapot en daar moet je op voorbereid zijn. Je moet technisch een beetje onderlegd zijn, maar is dat eenmaal voor elkaar, dan heeft het alleen maar voor-delen.” Ook Scharringhausen ziet dat ze met vooruitstrevend denken steeds verder komt. “Duurzaamheid is natuurlijk een heel modern thema en we kijken dan ook altijd naar de vraag van de klant”, zegt ze. “Ondertussen verbeteren we ook onze eigen processen en proberen we een meerwaarde te brengen. We kijken naar nieuwe technieken en doen dat ook in het buitenland. Stilstand is echt achteruitgang, je moet in beweging blijven.”

ToekomstSamenwerken en innoveren, het zijn twee termen die we vaker horen als ondernemers spreken over de toekomst, maar daarom niet minder waar. De toekomst in Dongeradeel

2 0 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 21: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Anna SmitsGeboren15 september 1981 te

Leeuwarden.

Hobby’sReizen.

Ambitie voor 2016De Koekebakker openen.

Tjitte de VriesGeboren22 januari 1953 te Oudega

(Smallingerland).

Hobby’sSport, gezin en werk.

Ambitie 2016Positie van de doelgroep WSW

en Bijstand (PW) en NEF verder

versterken in samenwerking

met gemeenten, de markt en

het onderwijs.

Corinna ScharringhausenGeboren21 maart 1964 te Bremen.

Hobby’sASN, duurzaamheid en

nieuwe technieken, lezen,

Italië, goed eten met dierbare

vrienden.

Ambitie voor 2016Ook in 2016 blijven wij

energiek in beweging. Op het

gebied van duurzaamheid valt

veel te doen.

Marga WaandersGeboren28 oktober 1959 te Hengelo.

Hobby’sTuinieren, lezen, muziek.

Arnold NutmaGeboren16 december 1967 te Dokkum.

Hobby’sSporten.

hangt er ook voor een groot deel vanaf en daarom zijn de ondernemers aan boord van de Vlinderbalg allemaal bezig met een volgende stap. Neem Anna Smits, die het succes van Haagens Lunchroom gebruikt voor een nieuw restaurant. “Restaurant de

Koekebakker gaat het heten en het wordt een restaurant dat speciaal is ingericht voor kinderen”, vertelt ze. “We hebben zelf drie kinderen en we zien hoe veel restaurants hier nog niet alle faciliteiten voor hebben. We willen die behoefte graag invulling geven en we zijn constant op zoek naar beleving.”

De Vries ziet ondertussen vanuit zijn werkveld een goede toekomst. “We maken steeds meer verbindingen met ondernemers”, vertelt hij.

“We willen ondernemers ontzorgen en heb-ben de mogelijkheden om mensen te testen, trainen en te ontwikkelen in diverse focusbe-roepen. Medewerkers vanuit de doelgroep kunnen na een eventuele proefplaatsing worden gedetacheerd en hierin trekt NEF ook steeds meer op met de andere twee Sociale Werkbedrijven Caparis en Empatec en het Werkbedrijf Fryslân Werkt. We moeten met elkaar dat veld ontdekken en de slimste oplossingen voor elkaar creëren. We moeten met elkaar in beweging blijven, want als je je niet ontwikkelt, loop je achterstand op.” Het slotwoord is voor burgemeester Waanders, die tijdens het gesprek zelf al afspraken maakt met aanwezige ondernemers. De ontwikke-ling staat nooit stil. “Als ondernemer kan je ook niet anders”, zegt ze. “Juist vanwege het enorme tempo waarin dingen veranderen, is het noodzakelijk om nieuwe investeringen te doen. Mensen moeten continu blijven leren, ook buitenschools, en als je niet in staat bent om te investeren in nieuwe, kostbare techno-logie te investeren, zal het helpen om partners te vinden waarmee dat wel kan.”

Innoveren en samenwerken, ook in Dongera-deel gaan de twee hand in hand. Als het aan de aanwezige ondernemer ligt, wordt er aan

beide ontwikkelingen � ink doorgewerkt. Op die manier kan Dokkum en omstreken zich ook in de toekomst blijven pro� leren als een gemeente waar het voor ondernemers, van starters tot oude rotten, uitstekend toeven is. En gaat het goed met het bedrijfsleven, dan gaat het goed met de gemeente.

2 1L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

O N D E R N E M E R S C H A P I N D E G E M E E N T E D O N G E R A D E E L

Page 22: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Het aanzien van 2015!Zullen we er eens aan meedoen? Aan die jaaroverzichten? Doe je als medium nog wel mee wanneer je het aan je voorbij laat gaan? Nou….’t Is altijd arbitrair; je doet mensen tekort. Er gebeurde zoveel in 2015. Aan de andere kant: ons foto-archief laat zo’n rijkdom zien. Een aha-erlebnis voor velen. Daarom, ja; we doen het. Een volstrekt arbitraire keuze uit ons archief. Het aanzien van 2015.

Eind januari nam de Businessclub Cambuur afscheid van directeur Gerald van den Belt (foto 1), sinds enkele jaren algemeen direc-teur van de club. De man is begin veertig en vertrok naar FC Twente. Of hij dat ook had gedaan met de kennis van nu? Dat valt te betwijfelen. ’ t Is hectisch in Enschede. Feit is dat Van den Belt ook bij Cambuur hectische dagen heeft meegemaakt, toen hij net begon. Zo was daar het verhaal van sponsor

Leeuwarder Courant. Het mediabedrijf zou op een gegeven moment een bescheiden bedrag naar de club overmaken, maar door een foutje werd dat een storting van maar liefst 60.000 euro. In een week dat de Leeu-warder club aan een zijden draadje hing en de salarissen nauwelijks betaald konden wor-den, was de verleiding voor Van den Belt te groot. Hij bekende dat hij - in de verwachting dat de liquide middelen enkele weken later

wel zouden komen - het geld met samen-geknepen billen gebruikte om de lonen te betalen. “Dit natuurlijk in de hoop dat de LC hun fout pas enkele weken later zou ontdek-ken. Dat gebeurde niet; het LC belde binnen 24 uur terug en ik moest ze vertellen dat het foutief gestorte bedrag helaas al niet meer op de bankrekening van Cambuur stond. Terugbetaling werd natuurlijk in een later stadium netjes geregeld, maar de verhou-

2 2 O F 2 0 1 5 - 0 8

Het aanzien van 2015!�

Page 23: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

dingen waren hierna een tijdje troebel.”Begin van het jaar was het feest in het WTC. Het Leeuwarder bedrijf Hydrowashr won er de zogenaamde WIS-award van de Water Al-liance (foto 2). Hydrowashr ontwikkelde een innovatie waarmee bij toiletbezoek handen met een vooruitstrevende techniek zowel gereinigd als gedroogd worden, in korte tijd, zodat het tegelijkertijd energiezuinig is en weinig water verbruikt.Het werd februari. Weet u het nog? De start van de Friese domein-extensie Punt FRL? Begin februari werd het gevierd op de Ach-ma-toren, waar oud Leeuwarder Jan Jaap van der Wal de gasten trakteerde op een spran-kelende en tegelijkertijd alles relativerende peptalk. Hij werd die avond goede maatjes met initiatiefnemer Henri de Jong (foto 3). Ook Chantoine en Ellen-Claire Boomsma

van de gelijknamige Beerenburg zagen het helemaal zitten met Punt FRL (foto 4).Diezelfde maand verraste Holwerd aan Zee minister Melanie Schultz van Haegen door Hansje Brinker, inmiddels oud en grijs geworden, op haar dak te sturen (foto 5). Nederland is geweldig op het gebied van dijken bouwen en water tegenhouden, zo vertelde Brinker. Maar soms moet je de na-tuur de ruimte geven. Die vinger in de dijk, om het water tegen te houden, is niet altijd het beste idee. Kern van de boodschap: geef de plannen van Holwerd aan Zee, die er voor ijveren om de Waddenzee bij Holwerd landinwaarts te laten, de ruimte.De Leeuwarder ondernemersprijs DE HET werd in maart gewonnen door De Fabriek en de psychologen van Maarsingh en Van Steijn op TEL2015 in het WTC Expo vielen

de ondernemers in de prijzen (foto 6). Ook rond die tijd kwam Roel Koning van Vlees.nu in het nieuws (foto 7, Lenus van den Broek). Zijn groothandel in vlees (Wolvega) heeft namelijk het varkensvlees van Friberne, het Gaasterlandse Kruidenvarken in het assorti-ment. “Die varkens krijgen in de natuur graag eten zoals eikenbast, kno� ook, jeneverbes en wilde tijm. Dat proef je.” Dan was in het voorjaar het Fries Straatfesti-val in Leeuwarden. Enthousiaste eigenaren van blitse sportwagens deden ‘The ride for you’; een rit met jongeren die een onbe-kende ziekte hebben. En dus liet men de motoren brullen voor het goede doel. In de Grote kerkstraat leverde dat dolle taferelen op (foto 8).Intussen lichtten de kassen van Berlikum op in een natte voorjaarsnacht (foto 9).

2 3 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

van de gelijknamige Beerenburg zagen het de ondernemers in de prijzen (foto 6). Ook

Page 24: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Een volksclub en volkswagen. Dat moest wel een goede match worden. En dus teken-den Bourguignon en Bourguignon Lease & Verhuur in samenwerking met Volkswagen Nederland een contract met SC Cambuur (foto 10). Naar verluidt is de club nu alleen nog op zoek naar een turbo diesel.

Hartje zomer. Hoofdredacteur Menno Bakker kocht in de zomer een nieuwe camera en had zo’n mooi balkon dat hij zijn hotel op Mallorca niet meer uit kwam (foto 11).

De WaterCampus Business Challenge 2015 (foto 12) kende drie winnaars: Jos van Dalf-sen (Wa� linSystems), Petra Ross (Arcadis NL) and Hans-Henk Wolters (Metal Membranes).De nazomer was begonnen. Op donderdag 17 september vond de eerste editie van TEDxFryslân plaats. De Lawei in Drachten was op deze dag gevuld met 500 bezoekers (foto 13), die zich lieten inspireren door de innovatieve en creatieve verhalen van 12 verschillende sprekers binnen het thema Work Hard, Play Hard.

Ook in september een event van Inqubator Leeuwarden, over foodtrucks. Ids Terpstra van LN2 Ice (foto 14) vertelde dat presen-teren belangrijker was dan hij had gedacht. “Dat een beetje show belangrijk is wist ik, maar het is nog veel belangrijker dan ik ooit dacht. Wanneer je op festivals een beetje met stikstof en andere in het oog springende zaken werkt heb je het druk. Doe je dat niet, dan lopen ze je kraampje voorbij.” Ook al vlak na de zomer: Coderdojo (foto 15). Samen met de gemeente Leeuwarden

2 4 O F 2 0 1 5 - 0 8

De WaterCampus Business Challenge 2015 Ook in september een event van Inqubator

Page 25: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

en Connect.frl, waar tal van Friese bedrijven bij betrokken zijn, organiseerde Ziggo een ICT-middag, waar kinderen spelenderwijs konden leren programmeren. Goed voor de toekomstige werkgelegenheid in Friesland, zo werd er gedacht. De stemming zat er de hele middag goed in.En die puike stem-ming ging door op het Groot Liwwadder diner, waar gal van horeca-bedrijven zich presenteerden. De leerlingen van de ROC’s lieten zich van de beste kant zien, ook op het gebied van gastheerschap (foto 16).

In Hurdegaryp was het feest bij familiebedrijf Joh. Bosgra (foto 17). Ze bestonden vijftig jaar. Het bedrijf is een begrip geworden voor agrariërs, paarden- en tuinliefhebbers, bedrijven, overheden en instellingen. Een goed gevulde zaal in Tjaarda Oranjewoud. Edwin Wierda, vermogensbeheerder van Wierda en partners (foto 18, foto 19). Con-clusies: Amerika; even voorzichtig afwachten, Europa; volop kansen, Azië; toch ook kansrijk. De zaal leerde verder dat er geen serieuze alternatieven zijn voor beleggen. “Er is overal

zo ongeloo� ijk veel geld. Dat moet ergens naar toe. Nu al zijn er banken die jou geen rente meer geven, maar zelfs bewaarloon vragen. Kijk je naar alle lange termijn ontwik-kelingen, dan zie je nog altijd dat de meeste bedrijven het over een lange periode op de beurs hartstikke goed doen.”En december, ach…altijd een goed moment voor een kertsborrel (foto 20). Zo ook op de redactie van OF. En ja, we waren allemaal op de � ets. Wij wensen onze lezers een geweldig 2016.

2 5 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

In Hurdegaryp was het feest bij familiebedrijf zo ongeloo� ijk veel geld. Dat moet ergens en Connect.frl, waar tal van Friese bedrijven In Hurdegaryp was het feest bij familiebedrijf In Hurdegaryp was het feest bij familiebedrijf

��

Page 26: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

STRATEGIC

LEVEL

FIELD LEVEL

EQUIPM

ENT

LEVEL

PROCESS

LEVEL

MANAGEM

ENT

LEVEL

De Gaffel 9 , Drachten | T +31 (0) 512 51 48 01 | www.technaut .com

Wilt u ook arbeid en grondstoffen besparen? Technaut is een clustering van soft- en hardware ingenieurs met passie voor technische automatisering en robotisering. Middels onze eigen producten Denote© (Equipment level), MACS© (Process level) en ReMACS© (Management level) maken wij PLC- en PC software voor het loggen, monitoren, analyseren en besturen van sensoren & actuatoren, robots, machines en productielijnen. Door onze eigentijdse, modulaire visie op machinebesturingen en productie-automatisering krijgen onze klanten meer functionaliteit voor minder kosten. Daag ons eens uit. Wij gaan u verbazen!

Brandemeer 8

Industrieterrein De Ekers

8502 TV JOURE

tel. [0513] - 41 79 00

[email protected]

www.deijzerenman.nlDe IJzeren Man

D A K - & G E V E L B E P L A T I N G

Brandemeer 8

Industrieterrein De Ekers

8502 TV JOURE

tel. [0513] - 41 79 00

[email protected]

ww w.deijzerenman.nl

Page 27: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Fiscale winst drukken zonder fors te investeren‘Ik heb een eenmanszaak. Na een pittige tijd gaan de zaken nu weer goed. Ik draai een mooie winst. Mijn activa heb ik afgeschreven en investeren is de komende jaren niet nodig. Dat betekent dus wel dat mijn fi scale winst een stuk hoger zal worden. Ik heb immers geen afschrijvingskosten. Kan ik dit voorkomen zonder fors te moeten investeren?’

Deze vraag kwam op een dag bij ons langs. Voor de beeldvorming: bedrijfseconomisch en fi scaal is afschrijven een boekhoudkundige waardedaling van een bedrijfsmiddel over een bepaalde periode, die op de winst-en-verliesrekening als kostenpost wordt opgevoerd. Het eff ect hiervan is dat de (fi scale) winst lager wordt, waardoor minder belasting is verschuldigd.

Ook zonder fl ink te moeten investeren, is het mogelijk om de fi scale winst te drukken. Bijvoorbeeld door een andere rechtsvorm te kiezen. Maar let wel: of deze overstap loont is sterk afhankelijk van de hoogte van de winst. Bij een relatief bescheiden winst kan een eenmanszaak voordeliger zijn vanwege de fi scale voordelen. Denk aan de zelfstandigenaftrek, de startersaftrek (de eerste drie jaar) en de MKB Winstvrijstelling. Naarmate de winst stijgt kan een B.V. een aantrekkelijke optie zijn. U hebt dan te maken met een lager belastingtarief (de vennootschapsbelasting) en daarnaast zorgt u ook voor een betere bescherming van de privébezittingen. Er zijn meer mogelijkheden om niet meer belasting te betalen dan werkelijk nodig is. U kunt bijvoorbeeld iets doen met de fi scale oudedagsreserve (FOR) om de fi scale winst te drukken.

Nou ja; u voelt hem wel aankomen. Wie dat allemaal precies uitgezocht wil hebben voor zijn of haar specifi eke situatie kan het beste een afspraak maken.

Eddy LibbengaVBA Van Braak Accountants Drachten VBA Van Braak Accountants is een onafhankelijke adviesgroep van accountants en belastingadviseurs. VBA Van Braak Accountants in Drachten is een advieskantoor, waar een team van accountants, belastingadviseurs en kantoormedewerkers naar eigen zeggen ‘het onderste uit de kan haalt’ voor ondernemers in het MKB en de agrarische sector, voor non-profi torganisaties en voor inter-nationaal georiënteerde ondernemingen. www.vba-accountants.nl

2 7 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

V B A V A N B R A A K A C C O U N T A N T S

Page 28: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Drukwerk bestellen? www.scholmaonline.nl

Voor:

Zorg

Kantoor

Overheid

Horeca

Onderwijs

www.joustraherstoffering.nlDuurzaam - Sociaal - Besparen

Verleng de levensduur van uw projectmeubilair

hersto f fer i ng

ISO 9001, VCA* en BRL SIKB 2100 en 11000 gecertificeerd.

Koldingweg 8 9723 HK Groningen

T 050 5493673

aqua energy systems | aardwarmte techniek

• Detoepassinginnieuwbouwvanwoningofbedrijfspand!

• Verwarmenenkoelen!• Gasaansluitingverledentijd!

AARDWARMTE

Vraag naar de mogelijkheden in de bestaande bouw! Voor subsidie neem contact met ons op of kijk op:www.snn.eu

Page 29: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Jongeneel Sneek

Ambitie om te groeienMet 44 vestigingen verspreid door heel Nederland beschikt Jongeneel, houthandel en specialist, nu tevens met een timmer- en bouwshop op de vestiging, over een � jnmazig netwerk waarmee ze haar afnemers en klanten van zeer ‘dichtbij’ kan bedienen. Sinds oktober is Binnie Bouius weer terug bij Jongeneel. Van 1997 tot 2002 was ze hier accountmanager, nu keert ze terug als de nieuwe teamleider van de vestiging Sneek. Het is een uitdagende en plezierige omgeving om te werken, aldus Bouius: “Elke dag is anders en ook elk project is anders, dat maakt het zo boeiend.”

Met haar twintig jaar ervaring in de Hout & Bouwmaterialenhandel, is zij bekend met alle facetten van de handel en kan ze inspelen op bijna elke vraag van de klanten. Voor vragen die ze niet direct kan beantwoorden kan ze altijd een beroep doen op het Jongeneel Kenniscentrum. Bouius: “Jongeneel telt vijf kenniscentra waar wij en ook onze klanten altijd terecht kunnen voor meer complexe vraagstukken, bijvoorbeeld als het gaat om calculaties, producttoepassingen of regelgeving.”

N31 Bouius, die ook nog geregeld bij de klanten langsgaat, volgt de ontwikkelingen op de bouwplaats graag: “Het is mooi om te zien welke resultaten er behaald worden met behulp van ons hout en onze bouwmaterialen. Grote projecten, maar ook veel renovatie en onderhoud. Of bijvoorbeeld bij het aanleggen van tunnels, wegen Ook dat hout & plaatmateriaal wordt door ons geleverd.”

Duurzaam houtBetrouwbaar, betrokken en bekwaam, dat zijn de kernwaarden van Jongeneel. Bouius: “Dat willen we ook uitdragen naar de klant, of het nu gaat om een groot bouwbedrijf of een bedrijf uit de groeiende groep ZZP’ers. Wij zijn er voor al onze klanten, de ko� e staat altijd klaar.” Jongeneel importeert hout uit alle windstreken, denk daarbij aan Zweden, Indonesië, Brazilië en Finland. “Het is voor ons van belang dat bosbeheer op een verantwoorde en duurzame manier plaatsvindt. Het is onze ambitie om mensen in de bouw te helpen om beter, e� ci-enter en ook duurzamer te bouwen”, aldus Bouius.

Ambitie om te groeienNa een periode van recessie, die diepe sporen in de bouwwereld heeft nagelaten, klinken er weer meer positieve geluiden en is er ook bij Jongeneel ruimte voor voorzichtig optimisme. Bouius: “De recessie was ook hier te merken dat heeft van ons de nodige concessies gevraagd. We merken nu dat de markt weer aantrekt, en natuurlijk hebben wij de ambitie om weer te groeien.”

Binnie BouiusTeamleider Jongeneel Sneek.

GeboorteplaatsDrachten.

OpleidingHBO, diverse vervolgopleidingen intern.

CTH, Krauthammer, Masterclass.

LoopbaanGestart in het ouderlijk bedrijf, account-

manager Houthandel Haan, accountma-

nager Jongeneel Sneek, vestigingsma-

nager NVB Vermeulen Heerenveen.

2 9L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

J O N G E N E E L S N E E K

Page 30: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

3 0 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 31: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

‘Beautiful Holland’: promotie oude én nieuwe stijl

Om mee aan te komenGerard Lakwijk uit Zoetermeer is al decennia uitgever van boeken over gemeenten in Nederland. Hij ontdekte in 2014 dat er te hooi en te gras boeken zijn verschenen die bepaalde aspecten van Nederland verklaren voor toeristen, expats en buitenlandse zakenrelaties. Maar, zo bleek hem na uitvoerig onderzoek en gesprekken, een alles omvattend en uitbundig geïllustreerd boek over verleden, heden en toekomst van zijn vaderland bestond niet. En dus ging hij daar aan werken. Het resultaat: ‘Beautiful Holland’, dat in de zomer het licht zag.

'Beautiful Holland' is een boek over verleden, heden en toekomst van heel Nederland. ‘Het boek laat zien dat Nederland zoveel meer te bieden heeft dan Rembrandt, tulpen, � etsen, molens en water’, aldus een begeleidende

promotietekst. Kortom: een promotieboek over Nederland en dus was het helemaal niet zo gek dat premier Mark Rutte himself in juli het boek in ontvangst nam in het Grand Ho-tel Amrâth Kurhaus Scheveningen. Het was directeur van NBTC Holland Marketing, Jos Vraken, die het boek aan de premier mocht uitreiken. Rutte: “Kom Jos. Wijzen in het boek en lachen voor de foto, dat heb ik van Hans Wiegel geleerd.” Vervolgens werd het eerste Chinese exem-plaar door de premier overhandigd aan am-bassadeur Xu Chen. En daarmee is nog niet

alles gezegd, want het boek wordt niet alleen in het Nederlands en Chinees uitgegeven, maar in tien talen. Daarmee wordt het boek een leuk relatiegeschenk, om bij export-uitjes mee aan te komen, zou je zeggen. En dat met Friese Meren, maar ook Rotterdam, Armin van Buren en André Rieu.Old School marketing op ouderwets papier? Nou nee, niet helemaal. Het boek bevat namelijk ook nog 40 zogenaamde Layar � lm-pjes. Door met de smartphone een pagina te scannen komen er andere beelden tot leven. Al met al een www.beautifulholland.nl

3 1L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

B E A U T I F U L H O L L A N D

Page 32: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

3 2 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 33: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Donkergroen wint derde prijs Verkiezing Sociaal Ondernemerschap

‘Mensen van verschillend pluimage voelen zich hier thuis’Ter gelegenheid van het a� open van de Millenniumdoelen en de laatste editie van het 2015Festival, organiseerden het Millenniumnetwerk Fryslân en SESAME Jongeren de verkiezing ‘Sociaal Ondernemerschap Friesland 2015’. Studenten van de NHL Hogeschool , Friesland College, ROC Friese Poort, Stenden Hogeschool namen de deelnemende bedrijven onder de loep. De gedeelde derde prijs viel op het landelijk opererende hoveniersbedrijf Donkergroen. OF vroeg aan Gerard Veugelers, manager P en O van Donkergroen welke eigenschappen van zijn bedrijf een sociale onderneming maken.

Het idee voor de verkiezingen ontstond uit de behoefte van studenten aan praktische voor-beelden van sociaal ondernemerschap. “Sociaal ondernemerschap leeft onder studenten”, vertelt Szilvia Simon, manager bij Mentor Programma Friesland, en mede-organisator van de verkiezin-gen. “Maar wanneer je er als student daadwerkelijk mee aan de slag wil, moet je ook kunnen zien en ervaren hoe sociaal ondernemerschap er in de praktijk uitziet. Deze verkiezingen hebben hen die voorbeelden gebracht.”

DNAEen van die boegbeelden is derde prijswinnaar Donkergroen, met haar hoofdkantoor in Sneek en opererend vanuit 18 locaties verdeeld over Neder-land en België. Het bedrijf behoort tot de top drie in de groenbranche. Wat maakt Donkergroen tot een sociale onderneming? Gerard Veugelers: “Ons personeelsbeleid speelt daar een grote rol in. We hebben veel mensen in dienst met een beperking. Naast onze 500 vaste medewerkers, werken bij ons circa honderd SW’ers, veel Wayongers en andere mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.” Een plek bieden, ook voor mensen die ‘anders’ zijn zit in het DNA van het bedrijf, aldus Veugelers: “Ons bedrijf is opgericht in 1961, en het was toen al zo: mensen die elders buiten de boot vielen, vonden of kregen bij ons een plekje. We hebben altijd mensen van verschillend pluimage aan ons weten te binden. En dat is nog steeds zo, bij ons voelen zowel de HBO-geschoolde tuinarchitect als de praktijkschoolleerling zich thuis.”

EcorridorsNaast sociaal kleurt het DNA van Donkergroen ook onmiskenbaar ‘groen’. Veugelers: “Op de Sociaal ondernemerschap prestatieladder bevinden we

ons op niveau 3, op de CO2 prestatieladder zitten we op niveau 5, voor beiden is dat het hoogste niveau. Duurzaam ondernemen zit in het hart van onze organisatie.” Een mooi voorbeeld daarvan is het Ecorridor-concept waar Donkergroen zijn medewerking aan verleent. Veugelers: “Doel is om in de grote steden die groenbeplanting in te zetten met het vermogen om hoge percentages � jnstof en CO2 op te nemen. We ontwikkelen dit concept in samenwerking met Ton van Oostvaard, kweker en kwartiermaker bij Stichting 777Ecorridors. Inzet is om metropolen en grote steden te voorzien van een ‘groene long’ die de lucht gezonder maakt en de leefbaarheid verhoogt.”

Gerard Veugelers beschouwt de derde prijs als een mooie erkenning voor de inspanningen van Donkergroen als sociale onderneming: “Opdracht-gevers hechten steeds meer waarde aan sociaal ondernemerschap. Het is daarom goed voor ons om op deze manier in het nieuws te komen.”

Gerard VeugelersManager P en O bij Donkergroen.

Geboren2 december 1961 te Haelen.

LoopbaanAdjunct directeur Stichting Het

Groninger Landschap, Donkergroen

vanaf oktober 1999.

Hobby’sBoerderij duurzaam verbouwen.

Prijswinnaars Verkiezing Sociaal OndernemerschapEerste prijs: Het Ambacht. In Restaurant Het Ambacht in Heerenveen worden per jaar 10 tot 15 jongeren opgeleid tot horecaprofessionals. Ook wekt het restaurant eigen geothermische energie op, met een warmwaterpomp. Tweede prijs: ECOstyle verkoopt ecologische verantwoorde producten voor tuinen en huisdieren, voor particulieren en het bedrijfsleven. Daarnaast bedenkt Ecostyle projecten voor bodem, plant en dier. Gedeelde derde prijs: Donkergroen ontwikkelt samen met haar creatieve groendenkers en doeners daktuinen, speelplaatsen, parken en al hun andere groene projecten. In hun werk houden ze de drie P’s People, Planet, Pro� t hoog in het vaandel. Speelkracht: Speelkracht ontwikkelt plaatsen waar mensen werken, wonen, leren en spelen. Een speeltuin, een park, een plek. Dit wordt niet alléén gedaan, maar samen met de mensen voor wie het project bedoeld is.

3 3L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

V E R K I E Z I N G S O C I A A L O N D E R N E M E R S C H A P

Page 34: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

3 4 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 35: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Provisievrij werken levert Octras Raadschap tevreden klanten op

Weg met provisies, tijd voor vernieuwing

De tijd van ondoorzichtige structuren en te hoge provisies is de� nitief voorbij. Tenminste, als het aan Octras Raadschap

ligt wel. Directeur Wilhelm de Haas windt er geen doekjes om. ‘Helaas wordt men in tv-programma’s als Radar en Kassa

nog steeds geconfronteerd met woekerpolissen en hoge provisies in verzekeringen. Anno 2016 kan dat echt niet meer,

je moet gewoon transparant, open en eerlijk advies geven.’ Tijd voor een nadere kennismaking.

Het is nu vijf jaar geleden dat Octras Raadschap zichzelf opnieuw uitvond. Men ging volledig provisievrij werken op de zakelijke markt. Het Sneeker Adviesbedrijf nam daarmee afscheid van de traditionele werkwijze van een assurantietus-senpersoon en specialiseerde zich nog meer op het gebied van pensioenen, bedrijfsmatige verze-keringen en riskmanagement. Een lustrum later is het een mooi moment om terug te blikken op die koerswijziging. “Ja, vijf jaar geleden namen we afscheid van provisie, ofwel het directe belang om een verzekering te adviseren”, aldus De Haas. “Wij kozen ervoor om de klant te laten betalen voor ons advies en de te verrichten werkzaamheden. Dat heeft ons veel gebracht. Het belang van de klant is echt helemaal centraal komen te staan en wij zijn meer dan ooit strategisch gesprekspartner geworden. Dat is ontzettend inspirerend. Met mensen omgaan, horen wat een onderne-mer beweegt, meedenken, adviseren.”

Niet beter, andersProvisievrij werken betekende dat het verdienmodel binnen het assurantiekantoor moest veranderen. Maar daar hebben ze bij Octras Raadschap wat op gevonden. “We werken

niet beter dan andere kantoren, we werken wel ánders”, vertelt De Haas. “De klant betaalt en dus moet de klant ook centraal staan, niet de verzekeraar. Onze klanten krijgen een op maat gesneden product en omdat we niet afhankelijk zijn van het premievolume kunnen we ook heel transparant kijken naar de verschillende verzekeringen. We kijken naar de risico’s die iemand zelf kan dragen en welke niet. Een verzekering is immers een vangnet, bedoeld voor de risico’s die men niet kan dragen.”

TransparantieDe transparante manier van werken kan rekenen op veel waardering van klanten. “Juist dat transparante is heel belangrijk”, zegt De Haas. “Daar zit bij ons de kracht, wij werken met een helder en doorzichtig verdienmodel en we worden afgerekend op onze begeleiding. Dat is de eerlijkste manier van werken. Dat geeft niet alleen een plezierig onafhankelijk gevoel, het houdt ons ook scherper. Onze huidige aanpak dwingt ons om steeds ons zelf af te vragen: wat leveren wij de klant op? Wij zijn dus meer dan ooit bezig met toegevoegde waarde creëren en gaan voor een lange-termijnrelatie met onze klanten.

A R T I K E L

3 5L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

A R T I K E L

3 5

O C T R A S R A A D S C H A P

Page 36: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Sjoerd en Arjan. Typisch ondernemers met een nine-to-fi ve mentaliteit.

Ontdek hoeveel tijd u kunt besparen! Ga naar www.boekhoutvankromhout.com

Het gemak van een groten-deels geautomatiseerde administratie

Overal en altijd inzicht in actuele cijfers

Betrouwbare sturings-informatie in één muisklik

Altijd het advies van uw accountant bij de hand

Tijd overhouden voor zaken die er écht toe doen

Da’s lekker... tijd overhouden voor een potje tennis met je

vrienden. Hoe doe je dat? Met Boekhout van Kromhout. Deze

slimme online oplossing van Van der Veen & Kromhout geeft

24/7 inzicht in de prestaties van uw bedrijf. U bent altijd in

control en de tijdrovende administratie behoort tot het verleden.

Zo kunt u de kostbare uren na vijven besteden zoals u zelf wilt:

aan uw relatie, uw kinderen, uw hobby, uw sport of om nieuwe

ondernemingsplannen uit te werken.

Nieuw! Slim boekhouden met een betrouwbare online totaaloplossing

185401167_VdVK_Adv_Boekhout_210x260.indd 1 23-06-14 11:42

Page 37: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Transparantie en onafhankelijk advies dus, als pijlers waarop Octras Raadschap haar dienstverlening aanbiedt. Maar Wilhelm de Haas is er de man niet naar om er een one man show van te maken. “Het gaat natuurlijk helemaal niet om mij, maar om wat we te bieden hebben en vooral: hoe de klanten het ervaren”, zegt de ondernemer tijdens het interview. En dus nemen we de proef op de som.

We bellen Sybrand Hogewerf van HenK ontwerpers uit Lemmer. Zijn bedrijf begon in 1986 als specialist op het gebied van standontwerp en bouw, en heeft zich ont-wikkeld tot een ‘middelenvrij’ bureau. “Onze klanten weten wat ze willen. Dat moet alleen nog vertaald naar een e� ectief concept. Wij denken graag mee zonder ons te laten leiden door middelen. Zo komen we samen tot betere inzichten en ideeën. Daarna wordt vanzelf duidelijk of het ruimtelijk, gra� sch en/of via internet gecommuniceerd moet worden.” Octras Raadschap kent Hogewerf al jaren. “Ze zijn kundig en snel. Voor ons regelen ze, zakelijk en privé, eigenlijk alles wat met verzekeren en pensioenen te maken heeft. Onderwerpen die eerlijk gezegd niet bovenaan mijn interesselijstje staan. Wat de relatie daarbij extra waardevol maakt is het `delen’. Wilhelm hoort en ziet veel, zo ook mogelijkheden en die deelt hij graag.”

Even later spreken we Wim Hoogendoorn, twintig jaar geleden collega van De Haas, toen zij samen voor een assurantiekantoor in Arkel werkten. Inmiddels is Hoogendoorn pensioenadviseur bij Edmond Halley, een partij die op het gebied van pensioenen ook al jarenlang transparantie en onafhankelijk advies als core business beschouwt. De man-nen zien elkaar minder dan vroeger, maar duidelijk wordt dat de toenmalige werkrela-tie is uitgegroeid tot vriendschap. “Wilhelm is een prachtige vent. Hij kan heel uitgespro-ken zijn; wat je noemt een stevige persoon-lijkheid. Maar hij kan ook goed luisteren. Je vertelt hem over een of ander verzekerings-probleem en korte tijd later verrast hij je met een creatieve oplossing. Waaruit dan blijkt dat hij heel goed heeft geluisterd en ook echt invoelt wat een klant wil. Wat ik ook erg in hem waardeer is dat hij ook heel goed zijn eigen beperkingen kent. Hij weet dat goed te compenseren door om hem heen de juiste mensen te verzamelen.” Mooiste herinnering? “Ach, die zijn er zoveel. We gaan jaarlijks skiën, dat is al heel � jn. Maar nu we het er over hebben: ik ben een keer door Wilhelm gebeld, vlak voor de Sneekweek. Hij ging met vakantie en hij zei tegen me: ‘joh, jij houdt van bootjes. Kom naar Sneek, logeer een tijdje in mijn huis met je vrouw en kinderen en ga lekker genieten in Friesland.’ Kijk dat is op en top Wilhelm.”

Anderen over Octras Raadschap

Wilhelm A. de HaasGeboren 24 april 1967 te Sneek.

Burgerlijke staat Gehuwd met Greetje, één dochter Meike.

Hobby’s Volleybal en schaatsen.

Ambitie Sparringspartner en coach zijn voor het MKB maar

vooral, helpen oplossen en realiseren!

Sybrand Hogewerf Geboren 26 maart 1969 te Aduard.

Burgerlijke staat Samenwonend, 2 kinderen.

Hobby’s Zanger van een band (Painting Faces), schaatsen,

lopen, � etsen. Natuurwandelingen.

www.henkontwerpers.nl

Wim HoogendoornGeboren 7 juni 1967 te Werkendam.

Burgerlijke staat Gehuwd, 3 kinderen.

Hobby’s Zeilen.

VerzuimveilingEen voorbeeld van het beste voor de klant creëren, is de ontwikkeling van een verzuimveiling, die Octras Raadschap sinds oktober heeft gelanceerd. Ondanks dat het een veiling is, gaat het wel om maatwerk.

“Aan de hand van de wensen en eisen van de klant wordt de verzekeringsvraag in de veiling gebracht. Verzekeraars hebben vijf dagen de tijd om hun op maat gemaakte aanbieding te laten veilen. De hamer valt pas bij de acceptatie van het beste aanbod”, zegt De Haas.

Waarom werkt Octras Raadschap provisievrij?Verzekeringen en provisies. Voor velen een schimmig verhaal. Met klokken die luiden en klepels die niemand ziet hangen. Een kleine spoedcursus: de gemiddelde provisie op schadeverzekeringen is ongeveer 20% van de verzekeringspremie. Stel een bedrijf betaalt € 25.000 per jaar aan verzekeringspremies. Dan ontvangt de tussenpersoon voor zijn dienst van de verzekeraar 20% van dat bedrag. Dat is € 5.000. In 99% van de gevallen kan hij deze verdienste niet verantwoorden. En is de verdienste niet in verhouding tot de dienst die wordt geleverd, aldus Octras Raadschap. Bij Octras Raadschap betaalt de klant daarom voor onafhankelijk advies, een vaste vergoeding die aanzienlijk lager ligt dan de gebruikelijke provisie-inbouw bij verzekeringen.

A R T I K E L

3 7L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

A R T I K E L

3 7

O C T R A S R A A D S C H A P

Page 38: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

3 8 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 39: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Overheid en BCDN informeren MKB in ‘kennis-snelkookpan’

Innovatie: hoe � nancier je het?De Business Contactdagen Noord, (afgekort BCDN, voorheen TEL, red.) in het WTC EXPO in Leeuwarden zijn een goed moment om je bedrijf op de kaart te zetten. Het komt immers niet vaak voor dat je in twee dagen tijd de aandacht van duizenden bezoekers kunt trekken en met tientallen mensen ideeën kunt uitwisselen. Het evenement is óók een podium voor het stimuleren van contacten tussen overheid en bedrijfsleven. Dat gegeven krijgt tijdens de komende editie, op 22 en 23 maart 2016, wel een heel speciale invulling. Beursmanager Hetty Kroes: ‘Vier gemeenten, provincie, Kamer van Koophandel en tal van andere instanties slaan de handen ineen en organiseren op de eerste dag van de beurs een ‘kennis-snelkookpan’, waarmee het MKB in korte tijd helemaal wegwijs wordt gemaakt als het gaat om innovaties en de � nanciering er van.’

Vriend en vijand is het er over eens dat in-novatie een aanjager is van economische dynamiek. De initiatiefnemers zien dat er volop vernieuwende ideeën zijn die ook marktpo-tentie hebben, maar dat het Friese MKB nog onvoldoende weet hoe daar mee aan de slag te gaan. “Die initiatiefnemers zijn de zoge-naamde F4-gemeenten”, legt beursmanager Hetty Kroes uit. “Dat zijn Leeuwarden, Súdwest Fryslân, Heerenveen en Smallingerland. Deze gemeenten vertegenwoordigen samen zo’n zestig procent van de Friese werkgelegenheid. Ze werken al een tijd samen en hebben samen met de provincie het initiatief genomen om het MKB in Fryslân nog beter en dichtbij huis te informeren, met name als het gaat � nanciering van innovaties. Tijdens de BCDN kunnen be-

drijven in korte tijd te weten komen hoe je in samenwerking met de overheid, maar ook met partijen als het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), de Kamer van Koophandel en anderen zaken voor elkaar kan krijgen.”Financieringsmogelijkheden voor innovatie zijn er doorgaans volop. Gedurende diverse workshops op 22 maart krijgt de bezoeker een overzicht van diverse subsidies en mogelijkheden voor kredieten, leningen en crowdfunding. Kroes: “Wat dat betreft past dit prima bij het thema van de vierde BCDN: publiek ontmoet privaat. Ondernemers kunnen plenair een sessie volgen, waarbij vertegenwoordigers van de vier gemeenten aanwezig zijn. Waarna men vervolgens in workshops nader op de materie ingaat.”

ProgrammaNoot van de redactie: bij het ter perse gaan van deze OF was het programma en ook de aanvangstijden nog niet helemaal bekend. Onderstaand programma is dan ook onder voor-behoud, maar geeft wel een goede een indruk van de opzet. Voor details of actuele tijden: www.of.nl• Ontvangst met ko� e• Welkom• Introductie door bestuurder• Pitch door ondernemer over do’s en

don’ts � nancieringen • Pitch door � nancieringsspecialist • Pitch door VNO-NCW Noord over de

Nationale Financieringswijzer• Naar de workshop onder begeleiding

v/d organisatie• Parallelsessie 1• ko� ebreak• Parallelsessie 2

Keuze uit:• Workshop � nancieringsmogelijk-

heden Wurkje mei Fryslan Provincie Fryslân

• Workshop OP EFRO SNN• Workshop NOM• Workshop Crowdfunding door Geld

voor Elkaar• Workshop Fondsen, Kredieten

Afsluiting en borrel.

Hetty Kroes

3 9L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

B U S I N E S S C O N T A C T D A G E N N O O R D

Page 40: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

ISO en VCA gecertificeerd

Waar veiligheid & kwaliteit

nauw samengaan

Aannemingsbedrijf Weg- en WaterbouwStienstra & Van der Wal

Rogmolewei 6, 8651 EP IJlstTel. 0515-533243, Fax 0515-531362

[email protected]

Ook kunt u bij ons terecht voor:

• Remmings- en geleidewerken• Stalen damwanden• Haven aanleg en steigerwerk• Houtleverantie• Diverse typen walbeschoeiingen• Houten bruggen

Voor informatie en/of een vrijblijvende offerte kunt u altijd contact met ons opnemen.

Aannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw

Stienstra & Van der Wal-IJlstAannemingsbedrijf Weg- en Waterbouw

Stienstra & Van der Wal-IJlst

S&WS&W

Bel of mail met

Wietse Numan

0512-54 06 [email protected]

Adviseur voor MKB en Particulier

postadres: de wetterwille 319207 bm drachten

Persoonlijk contact het bestaat nog!

Onafhankelijk intermediair inbedrijfsfinancieringen

Financieringsbegeleiding

Crowdfunding

Vastgoedfinancieringen

Herstructurering van jouw financieringen

Bedrijfsovernames

Zwaar weer begeleiding

Kijk voor meer informatie op www.eijgenfinance.nl

Gevestigd in: Joure, Sneek, Franeker & St. AnnaparochieT. 0513 - 41 46 00E. [email protected]

Eind 2015 ook in Leeuwarden

UNIEK IN NEDERLANDEen interactieve boek over Nederland

Het boek bevat

een serie layars;

40 �lmpjes die met

een smartphone af

te spelen zijn.

Beautiful Holland is een boek over

verleden, heden en toekomst van heel

Nederland. Beautiful Holland laat

zien dat Nederland zoveel meer te

bieden heeft dan Rembrandt, tulpen,

�etsen, molens en water.

Zo mooi, zo uitzonderlijk en met

maar liefst 40 Layar �lmpjes, zo

verrassend kan Nederland zijn.

Verkrijgbaar in 10 verschillende talen!

Leuk als relatiegeschenk!

WWW.BEAUTIFULHOLLAND.NLBestel snel op:

Page 41: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Start Up De jaarwisseling is voor velen een tijd

om te re� ecteren. En plannen te maken voor de toekomst. Voor

velen staat daarbij hoog op het lijstje het starten van een eigen bedrijf. Toch blijkt dat niet altijd gemakkelijk. Voor de

enthousiaste beginners: enkele beginselen.

Eerst een waarschuwing: de statistieken vertellen ons dat 50% van de opgestarte bedrijven de eerste vijf jaar niet haalt. Van de andere 50% haalt de helft het tienjarige jubileum niet. Ondernemen is kennelijk best lastig. Dat mag ook wel eens gezegd worden.

Als ik aan tafel zit bij een startende ondernemer kijk ik altijd

goed om me heen. Ik zoek naar het fundament. Naar de inhoud.

Wanneer de verpakking teveel gaat opvallen doet dat een alarmbel

rinkelen. Als ik zie dat er een nieuwe lease auto voor de deur

staat en dat de kaartjes en het briefpapier

met logo al zijn aangeschaft

voordat er een

ondernemingsplan is gemaakt dan weet ik genoeg. Wij worden dan achteraf gevraagd om alleen de � scale zaken te regelen. Helaas is onze betrokkenheid bij de opstart van de onderneming dan niet meer mogelijk. En dat is jammer, want juist in die fase kunnen wij helpen. En dan zijn er vaak al veel kosten gemaakt, zonder dat er iets verdiend is. Ondernemen begint bij een goed idee, het oplossen van een probleem voor een ander, omzet halen. Pas daarna komen de � scale consequenties.

Een goed idee moet je vertalen naar een doelgericht businessplan. In dat plan geef je richting aan een verdienmodel. Hierin staat hoe de omzet van het door jou op te starten bedrijf gegenereerd zal worden. Er staat in hoe je ‘toegevoegde waarde’ gaat bieden. Vervolgens zul je moeten werken aan een aansluitend marketing plan. Dit plan vertelt hoe je je idee gaat communiceren naar de potentiële klant opdat deze over gaat tot aanschaf van je dienst of product.

Tot slot zal het plan vertaald moeten worden naar een � nancieel plan. Het � nanciële plan geeft antwoord op de haalbaarheid en verdiencapaciteit van het business idee. Men zegt vaak dat ‘de kosten voor de baten uitgaan’. Maar gebruik dit niet als excuus om geld uit te geven, zonder een � nancieel plan. Je moet op papier zetten wanneer je denkt iets te gaan verdienen. Je moet een plan hebben. De � nanciële voortgang van je bedrijf kun je dan monitoren, zodat je tijdig de plannen kunt bijsturen indien dat nodig is.Business plan, Communicatie plan, Financieel plan. Het klinkt als dikke pakken papier. Dat hoeft niet. Het gaat niet om het aantal pagina’s; het gaat om de inhoud. Net als bij jouw bedrijf.

Alvast veel succes met ondernemen in het nieuwe jaar.

GERKE WISPELWEY Ondernemer, MKB adviseur, strategie en businessplannen, accountancy, zakelijke mediation, meedenker. In het dagelijks leven is Gerke werkzaam als MKB adviseur en tevens commercieel directeur (DGA) bij Buro360 Adviseurs en Accountants. Reageren? Mail [email protected]. Kijk voor deze en alle andere columns op www.of.nl/de-specialisten.

In de uitzending op www.of.nl/of-tv geeft Gerke Wispelwey u handreikingen toegespitst op deze column.

4 1L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

O F ' S S P E C I A L I S T G E R K E W I S P E L W E YB U R O 3 6 0 A D V I S E U R S E N A C C O U N T A N T S

Page 42: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

4 2 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 43: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

DataCenter Fryslân, twee locaties, een jaar na dato

Dubbele data opslagHet gaat goed met DataCenter Fryslân. Meer en meer ondernemers kiezen ervoor om hun apparatuur voor data en telecommunicatie onder te brengen in één van de beschikbare ruimtes van het Leeuwarder bedrijf. De vraag is zo groot, dat DataCenter Fryslân vorig jaar november de tweede vestiging heeft geopend, compleet met glasvezelring tussen beide datacenters. Ondernemend Friesland sprak met Arnoud Annema, verantwoordelijk voor Marketing & Sales bij DataCenter Fryslân, over de hoed en de rand.

Een tweede datacenter, kunnen we daaruit a� eiden dat de zaken goed gaan?Arnoud Annema: “Dat kunnen jullie zeker. We hebben lang getwijfeld om onze eerste locatie op te waarderen, maar er be-stond een kans om het pand van de Friesland Bank over te nemen. Dat hebben we dan ook gedaan. We wilden onze klanten de mo-gelijkheid bieden om op twee locaties hun servers te hebben staan en een jaar na dato zien we dat het ook zo is gebeurd.”

Wanneer kreeg deze tweede locatie vorm?“In 2013 kochten we het pand van de Friesland Bank aan de Archimedesweg in Leeuwar-den en begonnen we al met verbouwen. Tegen de tijd dat de Friesland Bank het pand verliet, waren wij ook al zo’n beetje klaar. Met de Opening van DCF2 innovember 2014 trokken gelijkook de eerste klanten erin.”

Waarom twee locaties? Is dat puur uit ruimtegebrek?“Deels. We hebben goed naar de wensen van onze klanten geluisterd en de vraag om een tweede datacenterlocatie klonk steeds luider. Sommige klanten wilden extra zekerheid en willen de tweede locatie gebruiken als backup; wat ga je doen als één locatie uitvalt? Voor de beant-woording van die vraag hebben we nu een passend antwoord.”

Wat gebeurt er precies in een datacenter?“Een bedrijf heeft in een data-center eigenlijk een ‘luxe vier-kante meter’. Je kan bij ons geen kantoorruimte huren, maar wel een plek met een uitstekende koelcapaciteit en energie, voor de data van je bedrijf. Bedrijven zorgen er zo voor dat hun data altijd beschikbaar is en dat is belangrijk. Stel, je verzorgt een dienst aan je klanten, dan moet die dienst altijd bereikbaar zijn. Je kan dankzij ons datacenter dan je klanten bedienen met je eigen software en service.” Valt de apparatuur op de éne data-center locatie uit, dan kan de andere locatie het overnemen.

Komen er ook nog mensen over de vloer, of staat het vol met computers?“Natuurlijk. Wat we vaak zien is dat onze klanten hun eigen

klanten weer meenemen, om te laten zien waar hun data is opgeslagen. Dan leeft het ook meer voor de klant en gaat het abstracte er wat af.”

En nu? Staat datacenter 3 al in de agenda?“Nou, voorlopig kunnen we wel even vooruit. Het � jne van deze twee locaties is dat ze allebei in Leeuwarden staan en we met onze mensen nu beide locaties kunnen runnen. Gaan we in een andere plaats nog een derde locatie openen, dan moeten daar ook weer mensen voor zijn en kan je je service niet voor hetzelfde geld blijven bieden. Ook de kosten voor de glasvezel-verbinding gaan dan zwaarder meetellen in de oplossing. We blijven natuurlijk wel om ons heen kijken, maar meer ook niet. Er zijn voldoende mogelijkheden om nog verder te groeien, dus de komende tijd kunnen we de regio uitstekend van dienst zijn met deze twee locaties om in de vraag van een dubbel data opslag-concept te voorzien.”

Arnoud AnnemaGeboren7 mei 1968 te Sneek.

Burgerlijke staatGehuwd en drie kinderen (allemaal

pubers).

Hobby’sZeilen, � etsen, een goed boek lezen,

lekker eten klaarmaken.

‘Tegen de tijd dat de Friesland Bank het pand verliet, waren wij ook al zo’n beetje klaar’

4 3L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N . O F 2 0 1 5 - 0 8

D A T A C E N T E R F R Y S L Â N

Page 44: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Standbouw

Interieurbouw

Scheepsbetimmering

Tussendiepen 25a9206 AA Drachten

T (0512) 52 39 50F (0512) 53 02 66

I www.cenes.nlE [email protected]

TICKETS & INFO WWW.BCDN.NL

Business Contact Dagen Noord is hét netwerk­Business Contact Dagen Noord is hét netwerk­event waar ondernemers en organisaties zichzelf event waar ondernemers en organisaties zichzelf event waar ondernemers en organisaties zichzelf event waar ondernemers en organisaties zichzelf presenteren. Het platform om samen nieuwe presenteren. Het platform om samen nieuwe presenteren. Het platform om samen nieuwe presenteren. Het platform om samen nieuwe kansen en markten aan te boren.kansen en markten aan te boren.

Businesscontactdagennoord

22 & 23 MAART 2016

Adverteren in OF?

Juist nú!Stel niet uit en neem nú contact met ons.

Bezoek ons op Tussendiepen 21 te Drachten of kijk op onze website of.nl

en vraag naar de mogelijkheden.

Page 45: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

OF Duurzaam 2015 | www.of.nl | 08

Hansa Green Tour Wintereditie

Schoon naar top-evenement Oostenrijk

FRIESE RABOBANKEN OMARMEN CIRCULAIRE ECONOMIE

‘EEN LAADPAAL? GOED VOOR HET MILIEU, IMAGO ÉN DE OMZET.’

BEDRIJFSAFVAL APP MAAKT AFVAL VERWIJDEREN GEMAKKELIJKER

Page 46: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Grote Hornstweg 19-D, 9261 VW Eastermartelefoon: 0512 - 47 13 00www.bouwbedrijfswart.nl [email protected]

Al ruim 100 jaar de veelzijdige aannemer uit Eastermar...

Johan HielkemaNico Hielkema

Uw partner in Subsidies en WBSO aanvragen op basis van “no cure no pay”.

SubsidiesAlleen in Nederland zijn al bijna 1000 subsidies en regelingen. Een groot deel is bedoeld voor het MKB. Wij helpen u graag de huidige maar ook de toekomstige mogelijkheden te onderzoeken.

WBSOWBSODe WBSO is een laagdrempelige regeling ((scaal voordeel) voor ondernemers die zich bezighouden met technische ontwikkelingen. De regeling gaat uit van het niveau van de aanvrager.

www.subsidiepartners.nlBuorren 178525 EB Langweer+31 (0) 6 2410 41 03 (Johan)+31 (0) 6 2828 37 17 (Nico)[email protected]

BinnenkortWBSOEasy, maakt uw WBSO-administratie

eenvoudig.

Page 47: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

48 Kort nieuws 51 Ekwadraat stuwt ambitieuze projecten op de Afsluitdijk 52 Friese Rabobanken omarmen circulaire economie: 55 ‘Een laadpaal? Goed voor het milieu, imago én de omzet.’ 56 Jelle Bijlsma Gytsjerk maakt werk van CO2 reductie

57 Bedrijfsafval app maakt afval verwijderen gemakkelijker 58 Hansa Green Tour Wintereditie: 61 ROC Friese Poort geeft zijn opleidingen nieuwe impuls 62 Aan de vooravond van 2022

Inhoud Duurzaamheidskatern(zie vorig nummer voor voorbeeld)

55

57 58

52IN DIT KATERN

4 7 O F 2 0 1 5 - 0 8

K O R T N I E U W S

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

I N H O U D

Page 48: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

BOUWSTUDENTEN LEREN IN HET DUURZAAM DOEN HUISWat is duurzaam bouwen? Welke bouwkun-dige voorzieningen zijn er voor technische installaties? Welke technische installaties in de bouw zijn er? Om antwoord te krijgen op deze vragen is het voor bouwstudenten noodzakelijk om over de muren van het eigen vakgebied heen te kijken. Daarom be-zochten eerstejaars en derdejaars studenten Middenkader Functionaris Bouwkunde van ROC Friese Poort Leeuwarden eind novem-ber het Duurzaam Doen Huis van Centrum Duurzaam. Een praktische kennismaking met duurzame technieken op installatiegebied voor de eerstejaarsstudenten. Een technische verdieping voor de derdejaarsstudenten die al op stage zijn geweest.

NIEUWE KOPLOPERSBegin november startte de tweede groep Koplopers in Leeuwarden. Deze bedrijven gaan acht maanden aan de slag met duurzamer ondernemen. De aftrap van het project werd gegeven bij Lodema Electrotechniek op de Hemrik. Deelnemer en gastheer Rene Tuinenga verwelkomde de deelnemende organisaties: Van der Geest Schil-derwerken, Verno Materieel verhuur, Alfa Accountants en Adviseurs, Nivo Noord, ROC Friese Poort, Gra� sche Groep van der Eems en Taxi Beimers. Het Koploperproject is een project waarin bedrijven aan de hand van concrete voorbeelden aan de slag gaan met energiebespa-ring, afvalscheiding, CO2-uitstoot, duurzaam personeels- en inkoop-beleid en de eigen presentatie en communicatie over hun speci� eke duurzaamheid. Dit is voor een schildersbedrijf heel wat anders dan voor de taxiondernemer. En daarin schuilt nu juist de kracht van het Koploperproject. Bedrijven delen ervaringen, leren van elkaar en helpen hiermee elkaar om de duurzaamheid in eigen bedrijf op een hoger peil te brengen.

Specialist over energielabels nieuwbouw:‘We adviseren het goed te regelen’Voor wie het nog niet wist: alle nieuwbouwwoningen, die na 1 januari 2015 zijn opgeleverd, moeten bij oplevering een de� nitief energielabel hebben. Het de� nitieve energielabel moet door de ont-wikkelaar of bouwer (verkoper) bij oplevering aan de koper worden overhandigd. Het bedrijf Energie inspectie Friesland verzorgt het afgeven van deze energielabels voor nieuwbouwwoningen, uiter-aard op basis van inspecties. “Onze energieadviseur neemt ongeveer 150 kenmerken op van de woning”, zegt Martijn van der Harst van het bedrijf. “En wanneer het om meerdere, vergelijkbare woningen gaat, dan is het berekenen van een Energie-Index een snellere en meer voordelige methode dan voor elke woning apart een de� nitief energielabel aanvragen. We adviseren dit overigens wel goed te regelen want wanneer er bij overdracht aan de koper geen de� nitief energielabel wordt aangeleverd, dan staat hierop een sanctie die kan oplopen tot €400,- per woning.” www.energieinspectie.frl

4 8 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 49: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

FRIESLAND HUUR KOMT MET CONCEPT ‘FREE TO GO’Friesland Huur is een onderdeel van Friesland Lease. Wat ze doen: verhuur van personenauto’s en bedrijfswagens. Het bedrijf is aan-gesloten bij Euromobil Nederland, de overkoepelende verhuurorganisatie van Volkswagen, Volkswagen Bedrijfswagens, Audi, Seat en Skoda. Hierdoor beschikt het bedrijf over een wagenpark van ruim 10.000 personenauto’s en lichte bedrijfswagens. Nieuw is dat men binnenkort de verhuur van auto’s nog � exibeler gaat maken. Onder de naam ‘Free to go’ worden de auto’s 24/7 beschikbaar gesteld en kan er ook voor een uur worden gehuurd. Verlengen kan zelfs per 15 minuten. www.frieslandhuur.nl

AFNEMEN ENERGIE-SCANS BIJ SPORT-VERENIGINGEN GESTART Sport Fryslân, de zes samenwerkende gemeenten in Noordoost Fryslân, de provincie Fryslân en SportStroom zijn in oktober gestart met het pilotproject om sportaccommodaties te verduurzamen. Inmiddels hebben 19 sportverenigingen uit Noordoost Fryslân zich aangemeld voor een energiescan; de eerste stap om te verduurzamen. Na een energiescan kunnen plannen worden gemaakt voor de uitvoering van technische maatregelen. Bij de uitvoering daarvan worden met name lokale bedrijven ingeschakeld. De vrijwilligers van de vereniging worden waar mogelijk ingezet om uitvoerende werkzaamheden te verrichten. Vanaf 1 januari 2016 kunnen de extra kosten voor energieverbruik overigens � ink oplopen, gemiddeld € 1.200,- per vereniging. Dit komt doordat de zogenoemde Ecotaks vervalt. Via een nieuwe regeling die op 4 januari wordt opengesteld worden investeringen in energiebesparing en opwekking voor sportverenigingen met 30% gesubsidieerd.

Friesland-promotie in UtrechtGoed dan: nog één keer de Klimaattour Fryslân. Voor trouwe lezers al bekend, want OF berichtte er uitvoerig over in de vorige editie. Waar hebben we het over? De duurzame optocht per schone auto, waarbij Friese bestuurders en ondernemers naar Utrecht gingen, om daar op 1 november Urgenda directeur Marjan Minnesma uit te zwaaien, die in 29 dagen van Utrecht naar de internationale Klimaatconferentie in Parijs wandelde. Dat uitzwaaien mocht gerust één grote portie Friesland-promotie worden genoemd. Want wat ludiek en kleinschalig was opgezet werd een heuse � ashmob, met uitzonderlijk veel bekijks en heel, héél erg veel Friese vlaggetjes.

4 9 O F 2 0 1 5 - 0 8

K O R T N I E U W S

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

Page 50: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

we createdigital identity

Page 51: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Ekwadraat stuwt ambitieuze projecten op de Afsluitdijk

Op weg naar een ‘energiedijk’Het afgelopen jaar is er in Ondernemend Friesland veel aandacht besteed aan De Nieuwe Afsluitdijk en hoe dit voorbeeld van de Nederlandse Deltawerken een grote, duurzame verandering aan het ondergaan is. In het slotstuk van deze serie: Douwe Faber, directeur van Ekwadraat en trekker van duurzame energieprojecten op de Afsluitdijk. Hij ontfermt zich over enkele belangrijke, ambitieuze projecten op de Afsluitdijk, die allemaal een gemeenschappelijk doel dienen. “We moeten er een echte energiedijk van maken.”

Het Rijk heeft met de vernieuwing van de Afsluitdijk een groot project opgezet, waarin ‘duurzaamheid’ een thema is dat constant te-rugkeert. Douwe Faber is dan ook blij met zijn betrokkenheid. “Er wordt heel veel geld in de Afsluitdijk gestoken en de provincies Friesland en Noord-Holland, net als de omliggende gemeenten, hebben deze kans aangegrepen om naast een versteviging van de dijk, ook andere thema’s op te lossen. Milieu, toerisme en ener-gie, daar zal het bij de Afsluitdijk om gaan.”

ProjectenEnergy Valley is de aanjager van veel projecten van De Nieuwe Afsluitdijk. Deze stichting brengt bedrijven bij elkaar en is al meer dan tien jaar verantwoordelijk voor grote, duur-zame projecten in Noord-Nederland. Energy Valley heeft dan ook een groot aandeel in wat er op de Afsluitdijk gebeurt. Een aantal projecten hebben al veel potentie. “Zo zijn er

de sluizen bij Den Oever, die bij eb water uit het IJsselmeer naar de Waddenzee laat lopen. Deze zullen in de nabije toekomst veel meer energie moeten verbruiken en die willen we CO2-neutraal hebben. Daarvoor zijn we bezig met het bedrijf Tocardo, die ook in Korn-werderzand maar liefst achttien turbines wil plaatsen.” Een ander project is Blue Energy van Redstack, waarbij energie gewonnen wordt uit het verschil in zoutconcentraties tussen zoet en zout water. “Een derde project betreft het monument op de Afsluitdijk, dat geen aansluiting heeft voor elektrisch, gas en water”, aldus Faber. “Dat moet zo blijven, maar het monument moet wel opgeschaald worden naar een voorziening die veel toeristen moet trekken en duurzaam is.”

Solar roadNaast bovengenoemde drie grote projecten, staan er ook nog enkele plannen op de rol die

nog verder uitgewerkt moeten worden. “We wil-len een enorme hoeveelheid zonnepanelen plaat-sen langs de IJsselmeerkust en we zijn nu bezig om te onderzoeken hoe we dit het beste kunnen aanpakken en of het mogelijk is”, vervolgt Faber. “Plus een plan voor een solar road, een � etspad waaruit energie opgewekt kan worden.”

ToekomstAl met al barst De Nieuwe Afsluitdijk van de ambitie voor de toekomst. “Deze dijk moet een symbool worden van de toekomst”, zegt hij. “Dat is de ambitie. Het moet een echte energiedijk gaan worden en wanneer je bezig bent met een grootschalige verbouwing en reconstructie, dan moet je de duurzaamheid overal in integreren; het mag niet te veel kos-ten, maar wel opleveren.”

Voor meer informatie:www.deafsluitdijk.nl

D E N I E U W E A F S L U I T D I J K

we createdigital identity

5 1 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

Page 52: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

5 2 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 53: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Friese Rabobanken omarmen circulaire economie

‘Kom maar op met die plannen!’ ‘Kom maar op met die plannen!’ ‘Kom maar op Wie nu nog moet googelen om er achter te komen wat het begrip ‘circulaire economie’ betekent heeft

met die plannen!’ Wie nu nog moet googelen om er achter te komen wat het begrip ‘circulaire economie’ betekent heeft

met die plannen!’ de afgelopen jaren eigenlijk niet opgelet. Maar voor de laatbloeiers onder de OF-lezers: we hebben het Wie nu nog moet googelen om er achter te komen wat het begrip ‘circulaire economie’ betekent heeft de afgelopen jaren eigenlijk niet opgelet. Maar voor de laatbloeiers onder de OF-lezers: we hebben het Wie nu nog moet googelen om er achter te komen wat het begrip ‘circulaire economie’ betekent heeft

over het veelbelovende alternatief voor de ‘oude lineaire economie’, waarbij eeuwen werd uitgegaan van de afgelopen jaren eigenlijk niet opgelet. Maar voor de laatbloeiers onder de OF-lezers: we hebben het over het veelbelovende alternatief voor de ‘oude lineaire economie’, waarbij eeuwen werd uitgegaan van de afgelopen jaren eigenlijk niet opgelet. Maar voor de laatbloeiers onder de OF-lezers: we hebben het

het principe 'take, make, waste'. In een circulaire economie gaat dat anders. Daar worden grondsto� en over het veelbelovende alternatief voor de ‘oude lineaire economie’, waarbij eeuwen werd uitgegaan van het principe 'take, make, waste'. In een circulaire economie gaat dat anders. Daar worden grondsto� en over het veelbelovende alternatief voor de ‘oude lineaire economie’, waarbij eeuwen werd uitgegaan van

en natuurlijke hulpbronnen niet uitgeput, maar e� ciënt hergebruikt. De Friese Rabobanken omarmen het principe 'take, make, waste'. In een circulaire economie gaat dat anders. Daar worden grondsto� en en natuurlijke hulpbronnen niet uitgeput, maar e� ciënt hergebruikt. De Friese Rabobanken omarmen het principe 'take, make, waste'. In een circulaire economie gaat dat anders. Daar worden grondsto� en

die zogenaamde ‘transitie’ met open armen. Niet alleen vanwege het maatschappelijk belang, maar ook en natuurlijke hulpbronnen niet uitgeput, maar e� ciënt hergebruikt. De Friese Rabobanken omarmen die zogenaamde ‘transitie’ met open armen. Niet alleen vanwege het maatschappelijk belang, maar ook en natuurlijke hulpbronnen niet uitgeput, maar e� ciënt hergebruikt. De Friese Rabobanken omarmen

omdat de bank grote kansen ziet voor het MKB. Een gesprek met directievoorzitters Elly van ’t Hof, die zogenaamde ‘transitie’ met open armen. Niet alleen vanwege het maatschappelijk belang, maar ook omdat de bank grote kansen ziet voor het MKB. Een gesprek met directievoorzitters Elly van ’t Hof, die zogenaamde ‘transitie’ met open armen. Niet alleen vanwege het maatschappelijk belang, maar ook

(Leeuwarden-Noordwest Friesland) en Rients Schuddebeurs (Heerenveen-Zuidoost Friesland) over omdat de bank grote kansen ziet voor het MKB. Een gesprek met directievoorzitters Elly van ’t Hof, (Leeuwarden-Noordwest Friesland) en Rients Schuddebeurs (Heerenveen-Zuidoost Friesland) over omdat de bank grote kansen ziet voor het MKB. Een gesprek met directievoorzitters Elly van ’t Hof,

‘verbinden’, ‘delen’ en economische kansen pakken in een duurzame wereld.

“De circulaire economie ontwikkelt zich in snel tempo en over alle sectoren”, zegt Van ’t Hof. “Dat is goed nieuws, want het duurt niet lang meer en dan hebben we in de wereld negen miljard mensen te voeden. Het stelt ons allemaal natuurlijk ook voor dilemma’s. Want aan de ene kant willen we steeds schoner voedsel produceren met veel bio-diversiteit en aan de andere kant ontkom je niet aan massaproductie met zoveel mensen. Dat laatste kan echter ook duurzaam, onder andere door zoveel mogelijk te hergebrui-ken. En de kennis hoe je dat kunt doen is juist in Nederland volop aanwezig. Wij zien gebeuren dat die nieuwe werkelijkheid een grote vraag oproept naar geheel nieuwe diensten en producten. Daar zien wij voor het MKB grote kansen.”

Mest als strooiselSchuddebeurs: “Je kunt grote en kleine voorbeelden noemen van de circulaire economie-in-wording. Wat Omrin bijvoor-beeld doet met afval is echt geweldig. Afval is tegenwoordig grondstof voor tal van pro-ducten. Ook op kleinere schaal zie je prach-tige voorbeelden. Een klant van ons uit de agrarische sector gebruikt gedroogde mest als strooisel voor zijn ligboxen. Voorheen gebruikte hij daarvoor houtsnippers, die hij natuurlijk ook weer ergens vandaan moest halen. Naar schatting gebruiken al zo’n 1500

boeren in Nederland die gedroogde mest-methode. Dan ben je het mestoverschot al aardig aan het oplossen.”

Van ’t Hof: “Als bank zien we hier een maat-schappelijke verantwoordelijkheid. Niet al-leen voor ons, maar voor het gehele MKB. En omdat wij een als bank een enorm netwerk hebben zien wij hier een rol als stimulator en matchmaker.” Schuddebeurs: “Dit staat heel dicht bij ons. En misschien nog wel een beetje intenser dan bij sommige andere bedrijven, vanwege onze coöperatieve roots. We zijn altijd al ge-richt geweest op samenwerking en op delen. Dáár zullen we het in de nieuwe circulaire economie van moeten hebben. We zijn het verplicht om deze visie met onze klanten te delen, zo voelt het.”

RisicoVan ’t Hof: “Natuurlijk verliezen we onze core business niet uit het oog. We hopen natuurlijk dat bedrijven ook in de circulaire economie bij ons blijven bankieren. Maar we vinden het gepast om daar in deze tijd geen nadruk op te leggen. Het gaat eerst om een gemeenschappelijk besef van het belang. En om het grijpen van economische kansen. Fi-nancieringsvraagstukken komen dan vanzelf.”Schuddebeurs: “We kunnen bedrijven aan elkaar koppelen. Ze wijzen op alle � nancie-

ringsmogelijkheden. De subsidiekansen die er liggen. Verder hebben we de intentie om begin 2016 samen met partner-bedrijven een coöperatief fonds te starten voor projecten die de circulaire economie helpen ontwikkelen. Daarbij werken we ook samen met de overheid. Een belangrijk deel van het MKB weet niet precies hoe dat werkt; is daar ook helemaal niet op gericht. Wij vinden dat niettemin erg belangrijk. Wetgeving heeft bijvoorbeeld grote invloed op wat je wel en niet kunt investeren. En subsidies zijn een heel mooi middel om de top van het risico er af te halen, waardoor innovaties voor ons als bank sneller � nancierbaar worden. Zo grijpen allerlei factoren in elkaar.”Van ’t Hof: “Kortom, MKB; kom maar op met die plannen!”

5 3 O F 2 0 1 5 - 0 8

K O R T N I E U W S

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

R A B O B A N K

Page 54: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

ingenieurs

LievenseCSO.com

Vestiging LeeuwardenOrionweg 28 | 8938 AH Leeuwarden088 - 91 020 00 | [email protected]

adviseurs

asbest

bodem en ondergrondbodem en ondergrond

ruimte, milieu en duurzaamheidruimte, milieu en duurzaamheid

juridisch advies

Telefoon: 0518 412400

[email protected]

www.steeninterieurbouw.nl

Onderscheid in interieur!

INRICHTING VAN:

Page 55: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Tsjeard Mast, directeur-eigenaar EV Solutions

‘Een laadpaal? Goed voor het milieu, imago én de omzet.’Elektrisch rijden is bezig aan een onstuitbare opmars. De actieradius van de nieuwe elektrische auto’s wordt steeds groter, evenals de modelkeuze. Tsjeard Mast van EV Solutions zag er in 2008 al brood in. En bemiddelt nu door heel het land tussen aspirant ‘elektrorijders’ en dealers c.q. leasemaatschappijen. “Elektrische mobiliteit is een schitterende gedachte. Maar het levert ook onverwachte kansen op voor bedrijven.”

De elektrische auto is op de Nederlandse wegen geen bijzonder verschijnsel meer. Toch heerst onder automobilisten en bedrijven nog veel onbekendheid over elektrisch rijden. En daar ligt de niche van EV Solutions. Tsjeard Mast: “Wij bieden een totaalconcept van koop, lease en huur van elektrische auto’s, levering en aanleg van laadstations, � scaal advies, subsidiëring en � nanciering.” Kortom, alle regelwerk rondom rijden en laden neemt EV Solutions uit handen. “En heel belangrijk: we zijn merkonafhankelijk. Dat geldt voor merk en model auto én voor de laadoplossingen. Dus in ons advies naar ondernemers en bedrijven, maar ook naar particulieren, zijn we strikt onafhankelijk.”

Tsjeard Mast is een automan in hart en nieren. Al tijdens zijn mts motorvoertuigentechniek stond hij op zaterdagen in de showroom auto’s te verkopen. Na zijn hts bedrijfstechniek belandde hij als sales engineer in de industrie. Maar de automotive bleef trekken. In 2008 besloot hij zijn hart te volgen en startte hij zijn eigen onderneming in bemiddeling tussen vraag en aanbod van elektrisch autorijden. “Mijn vrienden snapten er niks van. Op feestjes haalden ze de schouders op”, blikt Tsjeard lachend terug.

Positieve boostBij de transitie van conventionele naar elektrische mobiliteit gaat logischerwijs veel aandacht uit naar de auto’s en het rijden zelf. Ook bij ondernemers. “Maar wat weinig bedrijven zich realiseren, is het potentieel van de laadpaal. Zo’n een laadoplossing op het bedrijfsterrein heeft een aantrekkingskracht op de nieuwe elektrische rijder. En met een paar opvallende Tesla’s of BMW’s ladend voor je pand heb je letterlijk blikvangers. Ze onderstrepen de duurzame gedachte van je bedrijf. En geven dus een positieve boost aan je bedrijfsimago.”

Terugverdientijd Is imago wellicht nog lastig in omzet uit te drukken? Met return on investment in harde euro’s is dat een heel ander verhaal.

Tsjeard: “Met onze laadpalen bieden we ondernemers een heel interessant verdienmodel. De terugverdientijd voor een laadstation is gemiddeld twee jaar. Daarna is het pure winst.” Dit aspect van elektrische mobiliteit begint bij steeds meer Friese ondernemers door te dringen. Zo installeerde EV Solutions onlangs laadstations voor Hotel Tjaarda in Oranjewoud, Bouwbedrijf Lont in St. Annaparochie en de wereldwijde pootgoedleverancier HZPC in Joure en Metslawier.

www.ev-solutions.nl

‘Op feestjes haalden ze de schouders op’

Tsjeard Piter MastGeboren27 maart 1980 te Leeuwarden.

Burgerlijke staatSamenwonend.

Hobby’sMountainbiken, hardlopen, sterrenkunde, hi� audio

en video.

E V S O L U T I O N S

5 5 O F 2 0 1 5 - 0 8

K O R T N I E U W S

L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

Page 56: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Jelle Bijlsma Gytsjerk maakt werk van CO2 reductieDeze zomer heeft BN-er Katja Schuurman namens Stichting Nederland CO2 Neutraal aan directeur Jelle Coen Bijlsma van Jelle Bijlsma BV uit Gytsjerk de allereerste ‘Nederland CO2 Neutraal Wisselbokaal’ uitgereikt. Deze prestigieuze prijs wordt jaarlijks uitgereikt als beloning en stimulans voor bedrijven die stappen nemen om CO2 te reduceren en CO2 neutraal te worden.

Jelle Bijlsma BV is met bijna 100 werknemers actief binnen de Grond-, Weg- en Water-bouwsector (GWW). “We werken met zware machines zorgen door de CO2 uitstoot voor een groot milieubeslag”, zo vertelt Jelle Coen Bijlsma. “Er zijn echter steeds meer mogelijk-heden om binnen de GWW-sector maatrege-len te tre� en om op een duurzamere manier het werk te maken. Waterschappen, provin-cies en steeds meer gemeenten stimuleren de CO2 reducerende maatregelen door be-

drijven een waardering, zeg maar een � ctieve korting, toe te kennen bij aanbestedingen op basis van het behaalde ambitieniveau op de zogenaamde CO2 prestatieladder. Sinds januari 2015 heeft ons bedrijf ambitieniveau 5 bereikt en staat daarmee de hoogste trede op deze CO2 prestatieladder.”

“We maken bij Jelle Bijlsma echt werk van CO2 reductie. Er ligt niet alleen een actieplan met mooie woorden maar deze plannen zijn in het afgelopen jaar ook met diverse investeringen geconcretiseerd”, aldus een gedreven Jelle Coen Bijlsma. “We hebben drie nieuwe vrachtwagens met de Euro6 normering en twee nieuwe rupskranen met een TierIV motor aangeschaft, waarbij alles aan de hoogste en meest moderne emissie-eisen voldoet.”

“In het bedrijf hebben we alle verlichting ver-vangen door LED, inclusief de buitenverlich-ting. Er is bij ons kantoor een laadpaal voor elektrische auto’s geplaatst en we rijden in-

middels met vijf elektrische auto’s. Bovendien worden alle kachels elektrisch gestookt. De elektriciteit die we hiervoor gebruiken wordt opgewekt door 280 zonnepanelen die we dit jaar op onze loodsen hebben geplaatst. Landelijk loopt Jelle Bijlsma BV binnen de sector voorop als het gaat om monitoring van CO2 uitstoot. Door medewerkers en machines te voorzien van de zogenaamde GRIP-app, worden medewerkers bewust gemaakt van hun rijgedrag en tankgedrag. De app reikt de medewerkers bovendien handvaten aan om brandstofreductie te realiseren en daarmee de CO2 uitstoot te reduceren. Het unieke aan deze app is dat het niet alleen een monitoringfunctie biedt maar de complete bedrijfsvoering professio-naliseert door een totaaloplossing te bieden op het gebied van planning, urenregistratie, brandstofregistratie en ‘track & trace’, waarbij bovendien alles via een smartphone wordt gekoppeld aan het ERP-systeem van Jelle Bijlsma BV. Meer informatie over deze unieke app vindt u op www.grip52.com.

J E L L E B I J L S M A

Bijlsma. “Er zijn echter steeds meer mogelijk-heden om binnen de GWW-sector maatrege-len te tre� en om op een duurzamere manier het werk te maken. Waterschappen, provin-cies en steeds meer gemeenten stimuleren de CO2 reducerende maatregelen door be-

eisen voldoet.”

“In het bedrijf hebben we alle verlichting ver-vangen door LED, inclusief de buitenverlich-ting. Er is bij ons kantoor een laadpaal voor elektrische auto’s geplaatst en we rijden in-

op het gebied van planning, urenregistratie, brandstofregistratie en ‘track & trace’, waarbij bovendien alles via een smartphone wordt gekoppeld aan het ERP-systeem van Jelle Bijlsma BV. Meer informatie over deze unieke app vindt u op www.grip52.com.

5 6 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 57: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Bedrijfsafval app maakt afval verwijderen gemakkelijker

‘Mooi dat Omrin dit heeft ontwikkeld’ In dit magazine verhalen we met regelmaat over Omrin en de daadkrachtige transitie die het Friese bedrijf doormaakt richting een circulaire economie. Ondertussen gaan ook andere innovaties door. Vernieuwingen die misschien niet revolutionair zijn bij het sluiten van kringlopen, maar die wel het gebruiksgemak bij de klanten bevorderen. Neem ‘de Omrin Bedrijfsafval app’. Een service waarmee de ondernemer altijd en overal zicht heeft op de inzameldata en waarmee op ieder moment van alles in gang kan worden gezet. In vogelvlucht de ervaringen van drie betrokkenen.

“Je wilt met je tijd mee gaan en het gemak voor je klanten bevorderen”, zegt Bauke Dam, Planner Bedrijfsafval bij Omrin Bedrijfsafval. “Maar er zijn ook voor ons zelf voordelen. Wij krijgen gemiddeld zo’n 700 telefoontjes per week over afval. Nu kunnen klanten binnen enkele seconden aangeven wanneer we langs moeten komen. Daar is geen telefoonverkeer meer voor nodig, al blijft dat uiteraard altijd mogelijk. Ook voor onze chau� eurs is het handig. Doordat onze klanten via de app een seintje krijgen dat we eraan komen staat de container vrijwel altijd netjes klaar.”Het bouwen was nog wel een � inke klus, aldus Dam. “We waren de eerste afval-specialist in Nederland die met een app ging werken. Dus hebben we samen met het bureau Freed wel een beetje moeten pionieren. Maar het is een dankbaar project, want alle gebruikers die ik spreek willen nooit meer iets anders.”

Een van die gebruikers is Oene Lootsma van Lootsma Transport in Bolsward. Samen met

broers Hiele en Sjaak bestuurt hij het fami-liebedrijf, dat in 1945 werd gestart. “Die app werkt prima”, zegt hij. “Ik weet dat Omrin op maandag langs komt wanneer we afval heb-ben. Maar tegenwoordig hoef ik daarvoor niet meer te bellen, waarbij je vaak een doorkies-nummer kreeg. Nu app ik gewoon wanneer ik maar wil, bijvoorbeeld ook op zondag, en ze komen langs. Als de boel opgehaald is krijg ik nog een bevestigingsmail. Het kost mij tegen-woordig nog zo’n tien seconden.”Hoe de zaken gaan? “Goed!”, zegt Lootsma zonder omhaal. “Ach, natuurlijk hebben ook wij wel last van concurrentie uit Oost Europa, maar daar willen we ook niet te lang bij stilstaan. Er gaat altijd wel eens wat naar een ander, maar er komt ook wel eens wat bij ons. Dus, niet klagen als er niets te klagen valt!”

Ook Fred Kroontje, die als derde generatie de gelijknamige rijwielhandel in Bolsward bestiert, is vol lof. “Ik vind het echt mooi dat Omrin dit heeft ontwikkeld. Men komt op

maandag langs, maar dan zijn wij gesloten. Dus in het verleden vergat je het dan wel eens. Nu krijgen we keurig een dag van tevoren een herinnering. En wil je dat ze een keer extra ko-men, dan kun je dat ook via de app invullen. Het bevalt mij uitstekend.”De zaken gaan goed, ondanks een lichte te-rugval van de verkoop van reguliere � etsen, zo vertelt de ondernemer. “Ja de reguliere � etsen lopen wat terug, maar we pro� teren goed van de stijgende verkoop van elektrische � etsen. Bovendien is iedereen tegenwoordig met gezondheid bezig. Dat helpt ook de verkoop van onze sportmodellen.”

De Omrin Bedrijfsafval app is eind augustus geïntroduceerd. Eind november waren er ruim 300 gebruikers. Downloaden kan via: www.omrin.nl/bij-mijn-bedrijf/bedrijfsafvalapp

5 7 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

O M R I N

Page 58: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Hansa Green Tour Wintereditie

Schoon naar top-evenement OostenrijkMenig ondernemer heeft er al eens van gehoord: de Hansa Green Tour. We hebben het over de jaarlijkse toertocht waarbij organisator Roel Swierenga noordelijke ondernemers en bestuurders in duurzame auto’s op avontuur stuurt. Bestemming is ieder jaar een andere stad of locatie, met name in de Hanzeregio (ruim gerekend van Noord Nederland tot in Scandinavië). Maar het áchterliggende doel is veel belangrijker: de deelnemers trakteren op vier inspirerende dagen, waar alles in het teken staat van best practises op het gebied van duurzame technologie. En in februari staat er iets nieuws op het programma: de Hansa Green Tour Wintereditie. Een avonturenreis naar de World Sustainable Energy Days in Oostenrijk. Met bijzondere tussenstops. En voor de wakkere ondernemer: een gigantische korting.

5 8 O F 2 0 1 5 - 0 8

Page 59: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

HANSA GREEN TOUR WINTEREDITIE MET SPECTACULAIRE KORTINGZoals gemeld is de Hansa Green Tour Wintereditie door het ministerie aangemerkt als o� ciële delegatie. Dat betekent dat deelnemers een zogenaamd Starters International Business-voucher (SIB) kunnen aanvragen voor deelname. Dat geeft vervolgens recht op een korting van maar liefst 1.500 euro op de deelnameprijs van 2.250 euro. “Dat is dus gigantisch”, zegt Swierenga. “Er zijn alleen enkele voorwaarden. Deelnemers mogen niet meer dan 25% van de omzet uit het buitenland halen. En je mag zo’n monsterkorting maar een keer per jaar aanvragen. Dat moet voor dit evenement voor 18 decem-ber gebeuren.” De algemene inschrijving (zonder korting) blijft geopend tot 15 januari 2016.

“Dit wordt echt heel speciaal”, zegt Swierenga, die onlangs nog de aandacht trok met de Klimaattour Fryslân (zie OF, editie 7). “Deelnemers rijden van 23 tot en met 26 februari met alternatief aangedreven voertuigen van Nederland naar Oostenrijk. Dus elektrisch of met een auto op groen gas. Meedoen met een hybride auto kan overigens ook. Onderweg stop-pen we bij Tesla supercharge stations voor ener-gie en zo belanden we op dag 1 nog bij BMW Welt in München. Daar horen we hoe deze autogigant omgaat met zijn beroemde BMW i-serie, de elektrische auto’s van het merk.” De reis gaat vervolgens nog dezelfde dag naar Salzburg, aldus de organisator. Daar overnacht het gezelschap in een hotel, dat volgens Swierenga uniek genoemd mag worden. “De uitbater is helemaal gek van elektrische auto’s. En hij heeft het lef daar fors in te investeren. Hij heeft bij zijn hotel een carport voor het opladen van maar liefst twintig auto’s. Daar zitten ook vier Tesla supercharge stations bij. Die ondernemer heeft dus lef. Prachtig om daar eens te kijken.”

Sneeuw en auto’sOp de tweede dag gaat de reis vervolgens naar de World Sustainable Energy Days in het Oos-tenrijkse Wels, een plaats iets ten zuidwesten van Linz. Swierenga: “Voordat we daar

aankomen wacht er nog een verrassing. Iets met sneeuw en auto’s; meer zeg ik niet.”De World Sustainable Energy Days is een mon-diaal beroemd klimaat-evenement. “Zeer bijzon-der is dat de aankomst van onze Hansa Green Tour Wintereditie door de organisatie is opgeno-men als o� cieel programmaonderdeel en dat wij daar de keynote speech mogen verzorgen”, aldus Swierenga. “Dat betekent dus een forse exposure. Mooier kunnen we het niet hebben.” Tijdens het evenement wisselen meer dan 750 professionals uit meer dan 60 landen kennis uit. “Maar er is ook een grote beurs met 1600 standhouders en meer dan 100.000 bezoekers. Er zijn verder bedrijfsbezoeken naar best practises op het gebied van duurzaamheid en er is ter afsluiting een Gala-avond in Oosten-rijkse stijl.”

DelegatieDe organisator is er bijzonder trots op dat het hem is gelukt om van het Ministerie van Buitenlandse zaken de status van o� ciële ‘delegatie’ te krijgen. “Dat is belangrijk, want daarmee kunnen deelnemers een voucher aan-vragen waarmee ze een spectaculaire korting op deelname kunnen regelen”, aldus Swierenga (zie kader voor nadere informatie, red.). “Snel inschrijven is echter wel noodzakelijk, want bij 25 deelnemers zijn we al helemaal vol.”

Roel Swierenga

Nuttige websitesVoor het SIB-voucher, met de korting: www.internationaalondernemen.nlOver de World Sustainable Energy Days: www.wsed.atOver Hansa Green Tours: www.hansagreentour.com

H A N S A G R E E N T O U R

5 9 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

Page 60: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Als ondernemer hebt u te maken met subsidies. Interessant, maar ook verwarrend, want waar hebt u nu recht op en waarom? Subsidieadviesbureau Subvention biedt daarom duidelijkheid in welke bijdragen u kunt krijgen en hoe u dit kunt realiseren. Kort samengevat informeren wij onze klanten over subsidiemogelijkheden, vragen we de subsidies voor hen aan, en verzorgen we het gehele administratieve natraject.

www.subvention.nl

‘Net dat beetje extra dankzij subsidie.’

Tal van subsidiemogelijkheden beschikbaar

Loopt u geen subsidie mis?Er zijn tal van mogelijkheden voor subsidie, bijvoorbeeld voor:Ÿ duurzame energie (zon, wind & biomassa)Ÿ energiebesparing (gebouwen & processen)Ÿ innovatieŸ investeringen in duurzame

gebouwkeurmerken (GPR & BREEAM)Ÿ hrm subsidies (duurzame inzetbaarheid)

Page 61: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Vakmanschap in Duurzaam Doen huis

ROC Friese Poort geeft zijn opleidingen nieuwe impulsIn het middelbaar beroepsonderwijs klinkt de roep om een duidelijke aansluiting bij het bedrijfsleven steeds luider. Bij ROC Friese Poort, hebben ze hun oren gespitst en worden in het Centrum Duurzaam opleidingen verzorgd die zich speci� ek richten op nieuwe technieken in de vakgebieden techniek, bouw en ICT. In het Duurzaam Doen Huis, dat eerder al aan bod kwam in Ondernemend Friesland, begint men in februari 2016 weer met een traject voor servicemonteurs in de duurzame installatietechniek. Het is een traject dat op veel enthousiasme kan rekenen van de betrokken bedrijven.

VernieuwingDurk Reitsma is docent van deze opleiding tot servicemonteur. “De opleiding is voortgekomen uit een reguliere opleiding tot servicemonteur”, vertelt hij. “Op dat gebied gebeurde weinig vernieuwends en dus besloten we als ROC Friese Poort om daar wat aan te doen, ook omdat het Centrum Duur-zaam mogelijkheden bood tot het opzetten van een practicumlokaal. En zo besloten we om de oplei-ding om te gooien en een andere insteek te geven. Vorig jaar begonnen we hiermee, in relatieve stilte, en we merken dat de reacties heel positief zijn. De deelnemers variëren in leeftijd en ervaring, maar zijn unaniem positief over deze opleiding, die zich echt richt op vakmanschap en een goede aansluiting op het bedrijfsleven.”

Zij-instromersOndertussen ziet Detje Kortwijk, commercieel medewerker ROC Friese Poort bedrijfsopleidingen, ook de urgentie van deze opleiding in. “Als we niets doen, dreigt er echt een tekort te ontstaan aan goede servicemonteurs”, vertelt ze. “En dat proberen we nu tegen te gaan door in februari 2016 een zij-instro-mersproject te beginnen. We zijn nu druk bezig

met werving en selectie. De opleiding bestaat in het eerste hal� aar uit veel schoolwerk, maar daarna worden de leerlingen al snel bij een bedrijf geplaatst. Dus eerst veel scholing, om daarna volledig met een groep mee te draaien.”

VakmanschapHet is een opleiding die echt leidt tot vakmanschap, benadrukt projectleider Roeland Westra. “Dat vakmanschap weegt voor ons heel zwaar”, zegt hij. “En daarbij zijn we ook uniek in de zin dat we eens per maand bij elkaar komen in een klankbordgroep. De directeuren van de betrokken installatiebedrijven komen dan bijeen voor feedback, waarmee ze voor een groot deel ook de opleiding vorm geven en vol-ledig passend maken.”

De opleiding tot servicemonteur duurzame instal-latietechniek is een uitstekend voorbeeld van een nieuwe vorm van opleiden, die het bedrijfsleven steeds nadrukkelijker betrekt bij het reilen en zeilen, plus hen de mogelijkheid geeft om vers bloed binnen te halen. Het onderwijs verandert en ROC Friese Poort heeft dat met Centrum Duurzaam en het Duurzaam Doen huis heeft dat maar al te goed in de gaten.

Roeland WestraGeboren 16 april 1969 te Leeuwarden.

Ambitie voor de opleiding Met het Duur-

zaam Doen Huis de energieprofessionals van

de toekomst opleiden.

Hobby’s Ljipaaisikje, race� etsen en vakantie.

Detje KortwijkGeboren 12 december 1969 te Garyp.

Ambitie voor de opleidingZorgen voor een groep enthousiaste zij-

instromers die zich het vak van service-

monteur eigen gaan maken, zodat de

branche voldoende aanwas blijft houden

voor de functie van servicemonteur.

Hobby’s (Kleine) meubels maken, bezoeken

brocantemarkten en onze hond Speedy.

Durk ReitsmaGeboren 17 april 1978 te Leeuwarden.

Ambitie voor de opleiding De deelnemer

zoveel mogelijk tijd door laten brengen in

het duurzaam doen huis, om te leren door

te doen. Met moderne installatietechnieken

ook daadwerkelijk aan de slag te gaan.

Hobby’s Wielrennen & kamperen.

6 1 O F 2 0 1 5 - 0 8L E E S O F M A G A Z I N E O O K O N L I N E V I A W W W . O F . N L E N V O L G O N S V I A , E N .

R O C F R I E S E P O O R T

Page 62: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Aan de vooravond van 2022

Beste dorps- genoten,Aan de vooravond van 2022 is het goed om even terug te kijken.Het is alweer bijna 6 jaar geleden dat wij onze dorpscoöperatie hebben opgericht tijdens de algemene najaarsvergadering van Plaatselijk belang. Om het collectieve geheugen nog even op te frissen kijk ik graag even met u terug.

Zes jaar geleden werd door een aantal enthousiaste ondernemers uit ons dorp het initiatief genomen om een energie coöperatie op te zetten. De ondernemers hadden een simpele, doch heldere visie op de energiesector en wisten ons als dorpsgenoten te overtuigen dat wij de ruim € 1 miljoen euro die onze 600 huishoudens per jaar aan energie kwijt zijn (600 x gemiddeld € 3.500 per huishouden), beter in eigen dorp konden houden.

In het eerste jaar had onze dorpscoöperatie 50 leden die gezamenlijk hun energie inkochten en daarnaast gezamenlijk in duurzame energie investeerden. Er werden collectief zonnepanelen aangeschaft. Er werd collectief een aantal WKK’s aangeschaft en dit motiveerde zelfs een aantal boeren om gezamenlijk te investeren in een mestvergistingsinstallatie. De afgelopen jaren is dat steeds gegroeid en inmiddels is ruim 80% van onze dorpsbewoners, al dan niet via één van onze vele verenigingen, lid van onze dorpscoöperatie.

Inmiddels kunnen we de balans opmaken: sinds 1 juli 2020 is ons dorp energieneutraal! Er liggen ruim 5000 zonnepanelen op onze daken, we hebben onze eigen dorpsverwarming (met dank aan de restwarmte van de industrie). Wij wekken met zijn allen meer energie op dan we verbruiken. En: we verkopen een deel van onze energie aan de buurdorpen. Uiteraard was dit niet gelukt als er niet samen met onze twee buurdorpen was geïnvesteerd in een eigen dorpsmolen. En dat heeft heel wat voeten in de aarde gehad zoals jullie allemaal weten.

De energie die wij letterlijk en � guurlijk kregen van deze projecten, heeft tevens geresulteerd in onze eigen dorpstuin, dorpszorg en ons eigen afval- en recyclebedrijf. Als dorp hebben we weer een lokale economie weten op te bouwen. Terug naar de basis van primaire levensbehoeften. Bed, bad, brood. Een samenleving met ecologisch en economisch evenwicht. Het afgelopen jaar heeft onze coöperatie ruim € 12.000,- uitgekeerd aan in totaal 8 verschillende verenigingen in ons dorp.

Terug naar het hier en nu. Wie de geschiedenis niet kent, zal de toekomst nooit leren.

Jan Willem Sietsma (1977) woont met zijn vrouw en twee kinderen in Eastermar. Hij is ondernemer bij Technaut en lid van de

werkgroep duorsum Eastermar, voorzitter van de Ronde Tafel Drachten en bestuurslid

van stichting sportcentrum Achtkaspelen. Jan Willem gelooft in een samenleving

met ecologisch en economisch evenwicht. [email protected]

C O L U M N J A N W I L L E M S I E T S M A

6 2 O F 2 0 1 5 - 0 4

Page 63: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Samen sterker

Kijk op rabobank.nl/zakelijk of download de Rabo Kennis App

Om uw toekomstvisie te realiseren, ondersteunen wij u graag met kennis en

inzichten. Bijvoorbeeld met onze thema-updates, sectorprognoses, economische

visie of benchmarkcijfers. Want uw business gaat altijd verder. Ons commitment ook.

Doe uw voordeel met de publicaties van de Rabobank.

met oogop detoekomst.

Kennis eninzicht delen

Page 64: Ondernemend Friesland editie 8 december 2015

Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl

IJZERSTERK VOOR UW BEDRIJF

KENNIS IS KUNNEN

BEVESTIGINGEN VEILIGHEID GROENVOORZIENINGPOSTBOXENGEREEDSCHAPPEN