Onbeperkt schakelen met gebouwen 24 ▶ Artikel

De gedachte achter deze zogenoemde Klustertoren is dat de eenheden complete units zijn die of als geheel worden aangevoerd of op de bouw-plaats beneden worden samengesteld en vervolgens als geheel worden gehesen en ingeplugd. Het concept is dynamisch omdat bij verhuizing als het ware een kavel vrijkomt. De unit kan worden overgedragen, maar ook worden gedemonteerd en vervangen door een andere.Aanleiding voor het conceptontwerp is een in juli 2008 door de gemeente Almere uitgeschreven prijsvraag voor het ontwerp en de realisatie van ze-ven urban villa’s en één woontoren in Cascade-West in Almere Poort. Doel van de prijsvraag was het verkrijgen van acht realiseerbare ontwerpvoor-stellen. Daarbij streefde de opdrachtgever naar maximale ontwerpkwaliteit op het gebied van duurzaamheid, gekoppeld aan het maximaal benutten van de locatie. Deelnemers werden uitgedaagd om met een realistisch ‘aangenaam duurzaam’ ontwerp te komen. Voor de woontoren was een uitgeefbaar gebied van 600 m² beschikbaar, met een uitloop naar 726 m² voor de footprint van het gebouw. De maximale bouwhoogte mocht 60 m bedragen. Henny Greve, architect van het ‘architektenatelier’, vertelt: “De bouw, laten we ons daartoe beperken, is toe aan een ‘reset’: een ‘koude’ herstart, als bij een computer. En als we toch die vergelijking maken, wat ons betreft vraagt het bouwen om een ‘hard-reset’, in plaats van een ‘soft-reset’, een herstart met behulp van een nieuw programma om de computer, of in dit geval de bouw, te resetten.” Enkele voorbeelden van het onderscheid tus-sen ‘vernieuwend’ bouwen en ‘traditioneel’ bouwen passeren de revue, bijvoorbeeld massa versus holle constructie en de ontwikkeling van nieu-we, installatievriendelijke vloertypes. Greve vervolgt: “Behalve een doelstel-ling om de traagheid uit het bouwproces te halen, wilden we ook meer dynamiek in functionaliteit veroorzaken door de rigide scheiding tussen wonen, werken en vermaak te doorbreken en transparanter te maken. Ook het domein -niet alleen de ruimte op zich maar juist ook de ruimte

eromheen- moest anders geformuleerd worden.” Op die manier is het con-cept van de Klustertoren ontstaan. Een concept met diverse varianten voor een toren met woon- en werkeenheden in een frame dat fungeert als dra-ger, maar ook de verticale structuur omvat. Deze vormt tevens een soort rek, waaraan woon- en werkeenheden kunnen worden gehangen of anderszins geplaatst.

Griekse tempelDe plattegrond van de Klustertoren doet denken aan die van een Griekse tempel, de Peripteros. De kolommen van de zuilengang dragen twee al dan niet doorgekoppelde waaiers van staal, de geleiders en draagarmen

Klustertoren▶ Onbeperkt schakelen met gebouwen

Henny Greve van het ‘architektenatelier’ te Alphen a/d Rijn bedacht een basisconcept waarmee onbeperkt met gebouwen kan worden geschakeld. Het concept bestaat uit diverse varianten voor een toren met woon- en werkeenheden, die niet meer worden gebouwd maar ‘geassembleerd’ en die niet worden gestapeld maar ‘ingeplugd’ in een daartoe uitgerust frame. Greve noemt het de ‘Klustertoren’.

BE

ElD

Ar

CH

itE

Kt

En

At

Eli

Er

24_27_greve_BIQ096.indd 24 24-11-2009 14:13:00

Onbeperkt schakelen met gebouwen 25 ▶ Artikel

▶  Judith van Bokhoven

schap met het ‘oude bouwen’ te vermijden, is het van belang de termino-logie aan te passen, andere woorden voor andere principes. Voordelen van een hangconstructiesysteem zijn onder andere minder materiaalgebruik en een lichtere constructie, maar zo’n systeem kent ook zijn beperkingen”, aldus Greve. De units kunnen slechts gedeeltelijk worden voorzien van een buitenschil vanwege het moeten passeren van uitstekende staalconstruc-tiedelen. De rest van de buitenschil wordt dan later gemonteerd, net als de publieke buitenruimtes die als grote ‘wintertuinen’ door het gebouw heen zijn opgenomen, waarbij bouwen met groen en glas een uitgangspunt is. in de rondgang zijn zowel de vloer als het plafond opgebouwd uit gestan-daardiseerde elementen. De stalen zuilen zijn, indien nodig, brandwerend

van de rondomgelegen units. nader constructief onderzoek moet uitwijzen of de staalconstructie een zelfdragende is of onderdeel uitmaakt van een hangconstructiesysteem. in de meest recente uitwerkingen is van het laat-ste uitgegaan. Het zelfdragende waaiersysteem heeft echter de voorkeur van Greve, omdat het nagenoeg geen beperkingen en uitsteeksels heeft. De buitenschil kan dan in de fabriek worden geassembleerd. Deze versie geeft de meeste vrijheid. Greve spreekt een zekere antipathie uit tegen het begrip ‘prefab’, liever nog hanteert de architect de term ‘assemblage’. “Prefab refereert in de bouw te veel aan ‘kleinere’ onderdelen die in grotere hoeveelheden van hetzelfde kunnen worden aangemaakt en verwerkt. Deze definitie is vast nog voor verbetering vatbaar, maar om de verwant-

24_27_greve_BIQ096.indd 25 24-11-2009 14:13:03

Het BouwKennis Jaarrapport Nederland 2009-2010 geeft u snel inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen van de Nederlandse bouwkolom. Het rapport biedt een overzichtelijk beeld van de voornaamste economische indicatoren en brengt daarnaast de belangrijkste trends en ontwikkelingen uit de markt in kaart. Het gehele rapport is gebaseerd op actueel marktonderzoek, dat speciaal voor dit rapport onder alle partijen uit de bouwkolom is verricht. Het rapport is hierdoor een onmisbare blauwdruk voor uw strategisch (marketing)plan. Het BouwKennis Jaarrapport 2009-2010 is een must voor iedere (commercieel) beleidsmaker in de bouwkolom die snel en inzichtelijk de branche in kaart gebracht ziet.

Dé informatieleverancier voor de bouw-, vastgoed- en installatiesector

Max Euwelaan 51 3062 MA Rotterdam www.bouwkennis.nl

WW

W.B

OU

WK

ENN

IS

.NL

In 30 minuten de basis voor uw business strategie

24_27_greve_BIQ096.indd 26 24-11-2009 14:13:04

Onbeperkt schakelen met gebouwen 27 ▶ Artikel

omkleed. De kern is constructief en bestaat uit een ‘wokkeltrappenhuis’ ingeklemd tussen twee liftschachten. Aan weerszijden van het trappenhuis bevinden zich de gemeenschappelijke leidingschachten. Alle omliggende wooneenheden, ateliers of kantooreenheden zijn voor wat betreft de instal-laties daarop aangesloten.

WooneenhedenDe wooneenheden zijn het resultaat van een intelligente combinatie van staal en aluminium verkregen uit assemblage van door extrusie verkregen u-vormige elementen rondom een zorgvuldig gecomponeerd stalen frame. Greve: “De u-vorm is een keuze die gebaseerd is op vervoerbaarheid, in het bijzonder over de weg. Het geheel vindt zijn stabiliteit in het samenvoe-gen van beide u-profielen verankerd aan de hoofdstaalconstructie. De units zijn 100 procent demontabel en geschikt voor hergebruik op elke wille keurige locatie.” Kenmerkend voor de samenstelling van de u-units is het feit dat de natte groep altijd is opgenomen in een van beide en niet door de assemblagescheiding heen. Kenmerk van de stapeling is dat de woningen vooralsnog geen gemeenschappelijke bouwcomponenten heb-ben. “Dat betekent geen gemeenschappelijke, woningscheidende vloeren, wanden of daken. De units zijn volledig autonoom”, aldus Greve.Voor wat betreft de gevels wordt gewerkt met de codeomschrijvingen ‘bui-tenwanden buitenschil’ en ‘buitenwanden binnenschil’. Greve legt uit: “Die binnenschil impliceert het casco: aluminium eventueel in combinatie met een op zich staand dan wel geïntegreerd staalframe. De buitenschil kan in feite worden ontwikkeld met elk willekeurig gevelmateriaal, maar bij voor-keur sowieso een gevelsysteem met specifieke energetische kwaliteiten. Uitgangspunt is dat gevelmontage in hoofdzaak plaatsvindt tegelijkertijd met het samenstellen van de unit in z’n geheel, op hetzelfde platform, als het ware ‘aan de lijn’. Zowel binnen- als buitenafwerking zijn aparte com-ponenten. De buitenafwerking zal bij hoogbouw integraal moeten zijn, bin-nenafwerking kan in beginsel op elk niveau, zelfs in zelfwerkzaamheid.”

Daken en vloerenHoe zit het met de daken? Greve: “De daken, of plafonds van de unit zijn qua opbouw vergelijkbaar met de wanden. Ook hiervoor gelden dezelfde principes als bij de buitenschil van de gevels, tenzij het dak vrijkomt en wordt blootgesteld aan weersinvloeden. Dan dient een dakafwerking al dan niet met dakopstand te worden toegepast.”Ook de vloeren van de units zijn in de meest ideale vorm identiek samen-gesteld als de gevels en daken, daarbij doelend op de binnenschil. Het gaat hierbij om verhoogde vloeren die ruimte laten voor alle installatievoor-zieningen. “De tussenruimte wordt benut voor alle interne installatievoor-zieningen. Standaard is uitgegaan van een buitenplafond als randafwer-king, weliswaar strikt genomen niet nodig bij verticaal doorgeschakelde units, maar te interpreteren als een overgangsingreep van de ene unit naar de andere, of ruimte biedend voor alsnog een rondgaande installatiezone voor nader te bepalen doeleinden, bijvoorbeeld een grijswatercicuit”, aldus Greve.

BIMin het ontwerptraject van de Klustertoren is gebruikgemaakt van ‘Building information Model’ (BiM). inzet was de manier van ontwerpen en de daar-uit voortvloeiende visuele en ruimtelijke representaties in de vorm van ver-zamelingen en beeldreeksen, viewports en het maken van modellen, het tastbaar maken van een ontwerp in wording, in drie dimensies. De tussen-tijdse resultaten worden steeds getoetst en het ontwerpproces wordt ken-baar gemaakt. Een voortdurend coderen en toekennen van classes, nog zonder een uitspraak te doen over concrete materialisering, leidt tot een onderscheid in hoofd- en subgroepen, in vaste en variabele onderdelen. Greve is enthousiast over BiM: “Al in een heel vroeg stadium komen alle problemen van het proces aan het licht. Je kunt vervolgens daarmee stoei-en zonder dat het consequenties heeft. Dat scheelt uiteindelijk enorm in de faalkosten.”

RealiserenDe opzet van het concept sluit in essentie goed aan bij Slimbouwen en biedt gunstige randvoorwaarden voor een industriële uitwerking. Greve: “Slimbouwen is geen systeem, maar een concept, een manier van denken. Het is gebaseerd op drie kernwaarden: industrieel, flexibel en duurzaam. Slimbouwen is voor een belangrijk deel gericht op installatietechniek, die te sterk verweven is met bouwkundige constructiedelen. Met name de schei-ding van installaties en het leggen van een knip tussen de algemene infra-structuur enerzijds en de individuele units anderzijds vormen daarbij we-zenlijke kenmerken die ook de Klustertoren heeft.” Wat wenst Greve voor de toekomst van de Klustertoren? “rondom dit concept is een consortium geformeerd bestaande uit geïnteresseerde bedrijven. Het streven van dit consortium is om op korte termijn een eerste project te realiseren. tegelij-kertijd biedt het concept veel uitdaging om het verder ontwikkelen in een context van industriële productie. Het zijn natuurlijk nog speldenprikken die uiteindelijk maakbaar moeten worden. We moeten hoger in het marktsegment doordringen want uitein-delijk komt het ook neer op financiering en ambitie. Er moet meer worden nagedacht over materialisering, installatietechnieken en hoe je die inzet. Het ultieme doel is: realiseren.” ◀

Het BouwKennis Jaarrapport Nederland 2009-2010 geeft u snel inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen van de Nederlandse bouwkolom. Het rapport biedt een overzichtelijk beeld van de voornaamste economische indicatoren en brengt daarnaast de belangrijkste trends en ontwikkelingen uit de markt in kaart. Het gehele rapport is gebaseerd op actueel marktonderzoek, dat speciaal voor dit rapport onder alle partijen uit de bouwkolom is verricht. Het rapport is hierdoor een onmisbare blauwdruk voor uw strategisch (marketing)plan. Het BouwKennis Jaarrapport 2009-2010 is een must voor iedere (commercieel) beleidsmaker in de bouwkolom die snel en inzichtelijk de branche in kaart gebracht ziet.

Dé informatieleverancier voor de bouw-, vastgoed- en installatiesector

Max Euwelaan 51 3062 MA Rotterdam www.bouwkennis.nl

WW

W.B

OU

WK

ENN

IS

.NL

In 30 minuten de basis voor uw business strategie

24_27_greve_BIQ096.indd 27 24-11-2009 14:13:05