Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een...

32
Lesbrief kasteel Cannenburch Meer dan een veilige plek over kastelen in Gelderland & L andschap K asteelen Geldersch www.glk.nl

Transcript of Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een...

Page 1: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Lesbriefkasteel Cannenburch

Meer dan een veilige plek

over kastelen in Gelderland

&

LandschapKasteelen

Geldersch w

ww

.glk

.nl

Page 2: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.
Page 3: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Meer dan een veilige plekOver kastelen in Gelderland

Kasteel Cannenburch, Vaassen

Page 4: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.
Page 5: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Inhoud

Inleiding 6

Les 1 Introductie ‘Meer dan een veilige plek’ 8

Les 2 Bezoek aan kasteel Cannenburch 13

Les 3 De toekomst van het kasteel 15

bijlage 1 Achtergrondinformatie 19

bijlage 2 Antwoordenblad Het kasteel

bijlage 3 Antwoordenblad Het kasteelpark

Page 6: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

DoelgroepDit project is bestemd voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs.

Doel• Leerlingenkrijgeninzichtinderolvanhetkasteelbinnenzijnomgevingdoordetijd: waaromstaathetkasteelopdezeplek?• Leerlingenkrijgeninzichtinderolvanhetkasteelbinnenzijnomgevinginhethedenen denkennaoverdezerolindetoekomst.

KerndoelenBinnenditprojectstaatdeerfgoedkantvanomgevingsonderwijscentraal:deleerlingenlerenin, vanenoverhuneigenleefomgeving.Hetprojectrichtzichophetkasteelindebuurtvandeschool.Eenbezoekaanhetkasteeliseenessentieelonderdeelvanhetproject.

Omgevingsonderwijsraaktaandiversekerndoelen.Inhetprojectkomenverschillendekerndoeleninmeerofminderemateaanbod.Debelangrijkstekerndoelendieaandeordekomenzijn:

Oriëntatie op jezelf en de wereld, domein natuur en techniek

Kerndoel 40 Deleerlingenlerenindeeigenomgevingveelvoorkomendeplantenendieren onderscheidenenbenoemenenlerenhoezefunctionereninhunleefomgeving.

Oriëntatie op jezelf en de wereld, domein ruimte

Kerndoel 50 Deleerlingenlerenomgaanmetkaartenatlas,beheersendebasistopografievan Nederland,Europaenderestvandewereldenontwikkeleneeneigentijdsgeografisch wereldbeeld.

Oriëntatie op jezelf en de wereld, domein tijd

Kerndoel 51 Deleerlingenlerengebruiktemakenvaneenvoudigehistorischebronnenenzeleren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.

Kunstzinnige oriëntatie

Kerndoel 56Deleerlingenverwervenenigekennisoverenkrijgenwaarderingvooraspectenvan het cultureel erfgoed.

Tijdvakken en canonvenstersHetprojectgeeftlokaalinvullingaanéénofmeerderetijdvakkenencanonvensters.Hierdoorsluithetprojectaanbijbestaandelesmethodenenkanheteenplekvindenbinnenhetcurriculum.

Voorgeschiedenismethodenzijn,zowelvoorhetbasis-alsvoortgezetonderwijs,de‘tientijdvakkenvandecommissiedeRooy’belangrijk.DitprojectsluitaanophettijdvakPruikenenRevoluties(1700-1800).

Deculturelecanonishetgeheelvanbelangrijkepersonen,teksten,kunstwerken,voorwerpen,ver-schijnselenenprocessendiesamenlatenzienhoeNederlandzichontwikkeldheefttothetlandwaarinwenuleven.DekernperiodevankasteelCannenburchsluitaanophetcanonvensterBuitenhuizen.

6

Inleiding

Page 7: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Didactisch principeOmdeinhoudvanhetprojectbeterbijdeleerlingentelatenbeklijven,isgekozenvooreenactiverendedidactiek.Vandeleerlingenwordtverwachtdatzijzelfactiefdeelnemen.OpkasteelCannenburchkrij-gendeleerlingendaaromgeenrondleiding.Deleerlingenwerkenintweetallenaanopdrachteninhetkasteeleninhetkasteelpark.Opbijnaallevrageniseenantwoordteformulerendoorsamengoedtekijken,natedenken,teargumenterenendiscussiëren.

OpbouwLes 1 introductiemiddelseenfilmenpresentatieLes 2 bezoekaanhetkasteelenzijnomgevingLes 3 planvoordetoekomstvanhetkasteelenzijnomgeving

7

Page 8: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Kastelenstaannietzomaarergens.Eenbouwheerdachtgoednaoverdeplekwaarhijzijnkasteelbouwde.Indemiddeleeuwenwaseenstrategischeplekeengeschikteplek.Daarnaastwaseenkasteelzelfvoorzienend.Alleswateenkasteelheernodighad,moestindeomge-vingvanhetkasteelaanwezigzijn.Daaromhoortbijeenkasteelaltijdeenlandgoed:eengrootstukgrondmetnuttigeelementendievoedselofinkomstenopleverden. Eengeschikteplekvooreenkasteelhadallestebiedenwateenkasteelheernodighad: eenstrategischeligging,voedseleninkomsten.Nademiddeleeuwennamdedefensievefunctievankastelenaf.Hetkasteelendeomgevingvanhetkasteelveranderden.Inenomhetkasteelwerdensierencomfortbelangrijker.

Zondergeschikteomgevingkaneenkasteelnietbestaan.Inditprojectkijkenwedaaromzowelnaarhetkasteelalsnaardeplekwaarhetkasteelstaat.

Doel• Leerlingenmakenkennismethetonderwerpvanhetproject:kastelenenhunomgeving.• Leerlingenwetendatdefunctie,hetexterieureninterieurvankastelenindeloopvande tijdveranderdzijn.• Leerlingenziendathetkasteelonderdeeluitmaaktvaneenheerlijkheidendatzich binnendeheerlijkheidallerleinuts-ensierelementenbevinden.• LeerlingenzijnvoorbereidophetbezoekaankasteelCannenburch.

WerkwijzeKlassikaal

Duur60minuten

Nodig• cd-rom:presentatie‘Meerdaneenveiligeplek’• apparatuuromdepresentatieaftespelen• bijlage1:achtergrondinformatie

VoorbereidingLeesdetekstuitbijlage1voorafgaandaandelesgoeddoor.

8

Les 1 Introductie ‘Meer dan een veilige plek

Page 9: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Inleiding Opdecd-romvindtuhetbestandstartcannenburch.html.Doordubbelteklikkenstartdepresentatie.Testofdepresentatiewerktdoorop‘volgendedia’rechtsboveninuwschermteklikken.Alsditwerkt,kuntumetdepijllinksboveninuwbeeldterugnaardeeerstedia.Startdepresentatieniet?Sluithemdanweeraf.Klikmetderechtermuisknopopheticoon startcannenburch.html.Klikop‘openenmet’enkies‘internetexplorer’.DrukopF11voorvolledigscherm.Opdetiteldia (dia 1) volgt de dia 2 metdefilm‘Meerdaneenveiligeplek’.Staathetgeluidaan?Klikmetdemuisopstart.

Laatdefilmaandeleerlingenzien.Bespreeknaafloopmetdeleerlingenwatzehebbengezien.Opdevolgendevierdia’sstaandevierhoofdlijnenvandefilmgenoemd.Bespreekdezemetbehulpvanonderstaande vragen.

Klik op ‘volgende dia’ rechts boven - Eerste hoofdlijn - dia 3

Ineenmiddeleeuwskasteelmoestjeveiligzijn.Eenmiddeleeuwskasteelisdaaromeenstevig gebouwmetdikkemuren,weinigramenenomringddooreendiepegracht.

Vraag: Waarom was het zo belangrijk om veilig te zijn in een middeleeuws kasteel?Demiddeleeuwenwaseengevaarlijketijd.Deridderbouwdeeenkasteelwaardeboerenuitde omgevingnaartoekondenalsgevaardreigde.Daarommoesthetkasteelveiligzijn.

Klik op ‘volgende dia’ - Tweede hoofdlijn - dia 4

Laterwerdveiligheidminderbelangrijk.Eenkasteelmoestvooralaangenaamzijn,eengebouwwaarinjeprettigkonwonen.

Vraag: Wat deed de kasteelheer om van het kasteel een aangenaam huis te maken?Menmaaktemeerengrotererameninhetkasteel,hetkasteelwerdgemeubileerdmetmeeraange-namemeubels,erwerdenversieringenaangebrachtaandebuitenkantenbinnenkantvanhetkasteelwaardoorhetkasteelermooieruitzag.

Klik op ‘volgende dia’ - Derde hoofdlijn - dia 5

Kastelenwerdennietzomaarergensgebouwd.Erwerdgoednagedachtoverdeplek.Eengoedeplekvooreenkasteelheefteengoeduitzichteneriswaterindebuurt.

Vraag: Waarom is een goed uitzicht belangrijk?Alsjeeengoeduitzichthebt,kunjedeomgevinggoedindegatenhouden.Jekuntbijvoorbeeldgoedzienofeenvijandindebuurtis.

Vraag: Waar had een kasteelheer water voor nodig?Waterwerdgebruiktomdegrachtmeetevullen.Degrachtwasbelangrijkvoordeveiligheid.Daar-naastwashetwaternodigomtewassen,tekokenentedrinken.Waterleidingbestondindemiddel-eeuwennogniet.Duskoosmeneenplekwaaralwaterwas.

Klik op ‘volgende dia’ - Vierde hoofdlijn - dia 6

Kastelenzijnheeloud,vaakwel600of700jaar.Indeloopvandetijdzijnkastelenveranderd.

VerteldeleerlingendaterinVaassenookeenkasteelstaat.Deleerlingengaanontdekkenofde uitsprakenookbijditkasteelpassen.

9

Page 10: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Klik op ‘volgende dia’ - Er verschijnt een foto van kasteel Cannenburch - dia 7Vraag: Welk gebouw is dit? BespreekmetdeleerlingenwatzealvankasteelCannenburchweten.Wieiseraleensgeweest? Wathebjeergezien?Wiewoonter?Watgebeurterinenbijditkasteel? KasteelCannenburchwerdvoorheteerstgenoemdinhetjaar1365.Bijnatweehonderdjaarlater,in1543,kochtMartenvanRossumhetkasteel.Nouja,kasteel.Datwatervanoverwas.ToenMartenvanRossumhetkasteelkochtwasheteenruïne.Martenbouwdehetkasteelopnieuwop.Sindsdienishetkasteeldoorvelemensenbewoond.Allemaalhebbenzehunsporennagelaten.

Indefilmhebjegehoorddateenkasteelnietzomaarergenswerdgebouwd.Debouwheerdachtgoednaoverdeplek.Eengoedeplekwaseenveiligeplekmetuitzichtenwater.

Klik op ‘volgende dia’ - de plek van kasteel Cannenburch - dia 8

HetpijltjeopdeplattegrondwijstnaardeplekwaarkasteeldeCannenburchstaat.Watmaaktditnuzo’ngeschikteplekvooreenkasteel?

Klik op ‘volgende dia’ - kasteel Cannenburch en het water - dia 9

Detitelvanhetprojectis‘Meerdaneenveiligeplek’.Eengoedeplekvooreenkasteelhadmeertebie-dendanalleenveiligheid.OpdeplekvandeCannenburchspeelthetwatereenbelangrijkerol.ZonderhetwaterwaskasteelCannenburchernietgeweest.Hetwaterzorgdenietalleenvoorveiligheid.DeCannenburchligtvrijlaag.DeVeluwe,tenwestenvandeCannenburch,ligteenstukhoger.OpdeVeluwezijnsprengen,plekkenwaarwateruitdegrondkomt.Ditzijndeplekkenlinksophetkaartjewaardeblauwelijnenbeginnen.Vanuitdesprengenstroomthetwaterinbekennaarbeneden.EenvandeplekkenwaarveelbekenstromenisdeplekwaardeCannenburchstaat.

Vraag: Waar zou de kasteelheer het stromende water voor kunnen gebruiken?Hetstromendewaterwerdgebruiktommolensaantedrijven.Dezemolenswarenvandekasteelheer.Indemolenswerdgraangemalen,wolgevilt,kopergeslagenenpapiergemaakt.Deproductenlever-dengeldop.Opdiemanierverdiendedekasteelheerzijngeld.

Klik op ‘volgende dia’ - kasteel Cannenburch en het landgoed - dia 10

Deplekismeerdanalleenhetgebouw.Bijeenkasteelhoortaltijdveelgrond.Hetlandgoednoemenwedat.Dekasteelheerheeftzoveelgrondnodigomdathijleeftvandeopbrengstvandegrond.Hoegrootzouhetlandgoedophetgrootstgeweestzijn?

Inbeeldzietudrielijnen:Lijn1rood–heelkleinlandgoedLijn2geel–eenmiddelgrootlandgoedLijn3blauw–hetlandgoedopz’ngrootst

Deleerlingendenkennaoverdedrieopties.Bespreekdemogelijkhedenenbepaalsamenwelkelijnhetlandgoedinoorspronkelijkegrootteaangeeft.

Klik op ‘volgende dia’ - kasteel Cannenburch en het landgoed - dia 11

Derodeengelelijnzijnverdwenen.Hetlandgoedwaseentijdgeleden(omstreeks1850)zogrootalsdeblauwelijn.Delenvanhetlandgoedvallenbuitendeplattegrond.DefamilievanIsendoorn,diein1850eigenaarwasvankasteelCannenburch,bezatverschillendestukkengrondindewijdeomgevingvanVaassen.Hetlandgoedwasdusgroterdanhetgebieddatjeopdeplattegrondziet.

10

Page 11: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

De watermolens op het landgoed werden verpacht aan molenaars. De molenaars huurden de molen en zebetaaldenhuureneendeelvandeopbrengstaandekasteelheer.Ophetlandgoedwarenboerderijenmetakkersenweiden.Dezeboerderijenwerdenverpachtaanboeren.Zehuurdendeboerderijendegrondenbetaalden(netalsdemolenaars)huureneendeelvandeopbrengstaandekasteelheer.Koeiendieophetlandgoedgraasdenleverdenvleesenmelk.Opdeakkerswerdengewassenverbouwd.

Klik op ‘volgende dia’ - kasteel Cannenburch en het landgoed - dia 12

Hoegrootwashetlandgoedeigenlijk?Omeenbeeldtekrijgenvanhoegroothetlandgoedwas,wordtereenvergelijkinggemaaktmethetcentrumvanVaassenendeblauwelijn.

InhetbeeldstaathetcentrumvanVaassenaangegevenmeteenzwartelijn.Vergelijkdegroottevanbeide gebieden; het centrum van Vaassen en het landgoed. Vraag: Is het landgoed zoals het vroeger was groter dan Vaassen nu? Klik op ‘volgende dia’ - kasteel Cannenburch en het landgoed nu - dia 13

Inbeeldzietueengelelijn.Dezelijnduidtdehuidigegroottevanhetlandgoedaan.Hetlandgoedisnueenstukkleinerdanin1850.DezwartelijngeefthetcentrumvanVaassenaan.Vraag: Is het centrum van Vaassen nu, groter dan het landgoed van kasteel Cannenburch nu?

Klik op ‘volgende dia’ - Nut en sier - dia 14

Hetlandgoedisgroot.Dekasteelheerheeftzoveelgrondnodigomdathijleeftvandeopbrengstvandegrond.Watdoetdekasteelheermetaldiegrond?Watzouhijverbouwen?Watgraasteropzijnvelden?

Opdezediazietudeplattegrondvanhetlandgoedmetsymbolenvannuttigeelementenensierele-mentendieaanwezigzijnopveellandgoedereninGelderland.Hethebbenvannuttigeelementenophetlandgoedzorgtvoorinkomstenwaarmeehetlandgoedonderhoudenkanworden.Daarnaastzijnervaaksierelemententevindenopeenlandgoed.Dezeelementenzorgenervoordathetlandgoederfraaiuitziet.Bespreekdebetekenisvandesymbolen.Uvindteentoelichtinginbijlage1.

WelkeelementenzullenophetlandgoedvankasteeldeCannenburchtevindenzijn?Denksamenmetdeleerlingennaoverdeelementen:

11

OprijlaanMoestuin

SiertuinDuiventil

Page 12: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Klik op ‘volgende dia’ - Voorbereiding bezoek kasteel Cannenburch - dia 15VerteldeleerlingendatdezezelfgaanontdekkenwelkeelementenaanwezigzijnophetlandgoedvankasteelCannenburch.

12

Bos

Bijzondere bomen

Boomgaard

Akkers en weiden

MolenSierelementen

Page 13: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Zondergeschikteomgevingkaneenkasteelnietbestaan.TijdenshetbezoekaankasteelCannenburchbekijkendeleerlingendaaromnietalleenhetkasteelmaartevenshetkasteelpark.Watmaaktdezeplekzogeschiktvooreenkasteel?Welkenuttigeelementenensierelementenzienweophet landgoed?

Doel• LeerlingenbezoekenkasteelCannenburch.• Leerlingenziendatbijnaallesindeomgevingvanhetkasteeleennuts-ofsierfunctiehad.• Leerlingenziendathetkasteelindeloopvandetijdveranderdis.

Duur• start:20minuten• kern(binnen-enbuitenopdrachten):70minuten• afsluiting:10minuten

NodigBenodigdhedenwordenterplaatsedoorGelderschLandschapenGelderscheKasteelenverzorgd.

VoorbereidingOmdeactiviteitenterplaatsezosnelmogelijkvanstarttekunnenlatengaan,vragenweudeklasvoorafgaandaanhetbezoekoptedelenindrietallen.

InleidingHetbezoekaankasteeldeCannenburchstartmethetbekijkenvaneenintroductiefilminhetBouwhuis.Nahetbekijkenvandefilmgaatdeklasintweegroepenuitelkaar.BeidegroepenmakenonderbegeleidingvaneenmedewerkervankasteeldeCannenburchdiverseopdrachteninenomhetkasteel.Dezeopdrachtenstaanbeschrevenineenopdrachtenboekje.Iederdrietalkrijgteenopdrachtenboekjeeneenantwoordformulier.Dedrietallenmakendeopdrachtenzelfstandig.Deenegroepstartmetdeopdrachteninhetkasteel.Deanderegroepstartmetdeopdrachteninhetkasteelpark.Halverwegehetbezoekwisselendegroepen.HetbezoekwordtgezamenlijkafgesloteninhetBouwhuis.

13

Les 2 Bezoek aan kasteel Cannenburch

Page 14: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

14

Indezelaatsteleswordtallereerstteruggebliktophetvoorgaande.Tijdenshetbezoekaankasteel Cannenburchhebbendeleerlingenontdektwatderelatieistussenhetkasteelendeomgevingvanhetkasteel.Dezeontdekkingenwordenzichtbaargemaaktopdevolgendedia’svandepresentatie.

Vroegerhaddekasteelheerhetlandgoednodigomtekunnenoverleven.Allesophetlandgoedhadeenfunctievoorhetkasteel.Hetlandgoedwaszelfvoorzienendenleverdevoedselengeldop.Zolanghetlandgoedgenoeggeldoplevertkanhetblijvenbestaan.Datwasnietalleenvroegerzo.Vandaagmoeteenlandgoed,netalsvroeger,geldopleverenomtekunnenblijvenbestaan.Geldver-dienengebeurtopveelverschillendemanieren.KunnendeleerlingeneenplanbedenkenomgeldteverdienenmetkasteelCannenburch?

Doel• Leerlingenplaatsendenuttige-ensierelementenopdejuisteplaatsindeplattegrondenziendat bijnaallesindeomgevingvanhetkasteeleennuts-ofsierfunctieheeft.• Leerlingenbedenkeneenplanvoordetoekomstvanhetkasteelwaarbijeen(nieuwe)nutsfunctie eenbelangrijkefactoris.

WerkwijzeInleiding

klassikaal

Kern

in groepjes

Duur60minuten

Nodig• cd-rom:presentatie‘Meerdaneenveiligeplek’• apparatuuromdepresentatieaftespelen• knutselmateriaalzoalspotloden,stiften,gekleurdpapier,schaar,lijm,enzovoort

InleidingKomterugophetbezoekaankasteelCannenburch.Bespreekklassikaalwatdeleerlingenhebben gezienopdeCannenburch.Watiszebijgebleven,watvondenzebijzonder?Wathebbenzegezienwatzeniethaddenverwacht?Watheeftzeverbaasd?Tijdenshetbezoekhebbendeleerlingenvragenbeantwoord.Deantwoordenopdezevragenvindtuinbijlage2en3.

Start de presentatie en ga naar dia 16. Op deze dia ziet u de eerste uitspraak uit les 1.

Deuitsprakenzijndehoofdlijnenvandefilm.Bespreekperuitspraakofhetkloptmetdatwatze hebbengeleerdoverkasteelCannenburch.

Ineenmiddeleeuwskasteelmoestjeveiligzijn.Eenmiddeleeuwskasteelisdaaromeenstevig gebouwmetdikkemuren,weinigramenenomringddooreendiepegracht.

Les 3 De toekomst van het kasteel

Page 15: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

15

Vraag: Heeft kasteel Cannenburch dikke muren? Heeft het kasteel een gracht? Heeft het kasteel veel of weinig ramen? Hoe was dat in de tijd dat het kasteel werd gebouwd?HetdeelvankasteeldeCannenburchdatindeMiddeleeuwenisgebouwd,heeftdikkemuren.Omhetkasteelloopteengracht.Deophaalbrugisernietmeer.Dezeisvervangendooreenvastestenenbrug.Hetkasteelheeftveelramen.Hoeveelramenhetkasteelhadindetijddathetwerdgebouwd,wetenweniet.Erzijngeenafbeeldingenuitdietijd.Waarschijnlijkhadhetkasteelvanoorsprongweinigramen. Klik voor de tweede stelling op ‘volgende dia’ - dia 17

Laterwerdveiligheidminderbelangrijk.Eenkasteelmoestvooralaangenaamzijn,eengebouwwaarinjeprettigkonwonen.

Vraag: Is het kasteel in de loop van de tijd veranderd? Wat is er aan het kasteel veranderd? Ja.Watiserzoalveranderd?MartenvanRossummaaktemeerrameninhetkasteelenliethetkasteelaandebuitenkantversierenmetwittezandstenenversieringen.LaterkwamhetkasteelinhandenvandefamilievanIsendoorn.Zijmoderniseerdenhetkasteeltelkenszodatheteensteedsaangenamerhuis werd.

Klik voor de derde stelling op ‘volgende dia’ - dia 18

Kastelenwerdennietzomaarergensgebouwd.Erwerdgoednagedachtoverdeplek.Eengoedeplekvooreenkasteelheefteengoeduitzichteneriswaterindebuurt.

Vraag: Welke rol speelt het water in het verhaal van kasteel Cannenburch?Toenhetkasteelwerdgebouwdindemiddeleeuwen,werdhetwatergebruiktomdegrachtmeetevullen.Laterwerdhetwatereveneensgebruiktommolensaantedrijven.Indemolenswerdgraangemalen,wolgevilt,kopergeslagenenpapiergemaakt.Deproductenleverdengeldop.Metditgeldkonhetlandgoedmethetkasteelonderhoudenworden.

Klik voor de vierde stelling op ‘volgende dia’ - dia 19

Kastelenzijnheeloud,vaakwel600of700jaar.Indeloopvandetijdzijnkastelenveranderd.

Vraag: Is kasteel Cannenburch in de afgelopen 600 jaar veel veranderd? Ja.Watiserzoalveranderdaanhetkasteel?ToenMartenvanRossumhetkasteelin1543kocht,washeteenruïne.Martenbouwdehetkasteelopnieuwop.Hetfundamentvanhetkasteelisonveranderd.Deingangvanhetkasteelisindeloopvandetijdverplaatstentelkenswerderweereenstukjeaangebouwd.ToenGelderscheKasteelenhetkasteelin1951kocht,washetineenslechtestaat.Hetkasteelwerdge-restaureerdmaarinéénkamer(dezwartekamer)hebjekunnenzienhoehetkasteeleruitzagvoordathetwerdopgeknapt.

Klik op ‘volgende dia’ - dia 20 met de kaart van de heerlijkheid met de symbolen

Bespreekpersymboolofdeleerlingenditophetlandgoedhebbengezien,watdefunctieisvoorhetlandgoedenwaarhetligtopdeplattegrond.Alsuophetsymboolkliktverschijntereenlijnnaardejuisteplekindeplattegrond.Wanneereenelementnietaanwezigis,verschijnteenroodkruisdoorditelement.

Oprijlaanaanwezig

Moestuinaanwezig

Page 16: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

ToelichtingAlleelementenzijnterugtevindenophetlandgoedvandeCannenburch.Sommigevandezeelemen-ten(demoestuin,deduiventil,hetbos,demolenendeakkersenweiden)stammenuitdeMiddeleeu-wen.Dezeelementenzijnvoornamelijknuttigenwerdengebruiktomhetlandgoedtekunnenonder-houden.Indemiddeleeuwenhadhetkasteeleenverdedigingsfunctie.Hetkasteelenhetlandgoedwarendaaromvooralpraktischingericht.Hetuiterlijkvanhetlandgoedenkasteelwarenvanonderge-schiktbelang.Nademiddeleeuwenverloorhetkasteelhaarverdedigingsfunctie.Hetuiterlijkvanhetlandgoedenkasteelwerdenbelangrijker.Nademiddeleeuwenwerdendaaromsierelementenaanhetlandgoedtoegevoegd(deoprijlaan,siertuin,sierelementenenbijzonderebomen).

Desierelementenzijnindeloopvandeeeuwenaanhetlandgoedtoegevoegd.Denuttigeelementenverdwenenniet.Dezeelementenblevennodigomhetlandgoedtekunnenonderhouden.DaaromziejealleelemententerugophetlandgoedvankasteelCannenburch.

KernVertelaandeleerlingendatdekasteelherenenvrouwenhetlandgoednodighaddenomtekunnenoverleven.Allesophetlandgoedhadeenfunctievoorhetkasteel.Hetlandgoedwaszelfvoorzienenden leverde voedsel en geld op. Zolanghetlandgoedgeldoplevertkanhetblijvenbestaan.Langgeledenwasditalmoeilijk.Omhetlandgoedtekunnenonderhoudentrouwdendekasteelherenenvrouwennietzomaarmetiemand.Zezochteniemanduitdiegenoeggeldmeebrachtomhetlandgoedtekunnenonderhouden.Ophetschil-derijmetdestambomenindeCannenburchhebjeditgezien.

Vandaagishetnogsteedserglastigomeenlandgoedmeteenkasteelteonderhouden.InNederlandzijnmeerlandgoederenmetkastelenzoalskasteelCannenburch.Iederlandgoedoverleeftopeeneigenmanier.

16

Siertuinaanwezig

Duiventilaanwezig

Bosaanwezig

Boomgaardaanwezig

Bijzondere bomenaanwezig

Akkers en weidenaanwezig

Molenaanwezig

Sierelementenaanwezig

Page 17: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

17

Klik op ‘volgende dia’ voor verschillende voorbeelden van landgoederen die zelfstandig draaien.

Dia 21 - historische activiteitenSommigekastelenenlandgoederenkunjebezoeken.Dekastelenzijnmuseagewordenenbezoekersbetalengeldomhetkasteeltemogenbekijken.MuseumkastelenzijnbijvoorbeeldkasteelAmmerso-yen,kasteeldeCannenburchenkasteelHernen.Somswordenerevenementengeorganiseerdinenomhetkasteel.Zoals‘Doorwerthbelegerd’waarre-enactorseenbelegeringnaspelenenbezoekerstegenbetalingmogenkomenkijken.Insommigekastelenwonenmensen.Zijbetalenhuurominhetkasteeltemogenwonen.ErwonenbijvoorbeeldmensenineendeelvankasteelHernen.Dezeactiviteitenpassengoedbijhethistorischeverhaalvanhetkasteelenhetlandgoed.

Dia 22 - commerciële activiteitenSommigekastelenenlandgoederenkunjehuren.JekunterbijvoorbeeldtrouweneneenfeestgevenzoalstezienisopdefotovankasteelAmmersoyen.Mensendiehetkasteelhurenmoetendaarnatuur-lijkvoorbetalen.Zoverdienthetkasteelgeld.OpsommigelandgoederenwordenmarktengeorganiseerdzoalsjezietopdefotovandeCastleFairbijkasteelVorden.Mensendieeenkraamopzo’nmarktwillenzetten,moetendaarvoorbetalen.Men-sendiedemarktwillenbezoekenbetalenentree.Insommigekastelenkunjeetenenslapen.Dekastelenzijnhotelsenrestaurantsgeworden.Degastenvanhethotelofrestaurantbetalen-zoverdienthetkasteelgeld.EenvoorbeeldislandgoedWarns-born. Dit landgoed is vandaag een hotel en een restaurant. Sommigekastelenzijnvandaageenkantoor.Bedrijvenhurenhetkasteelzodatmensenerkunnenwer-ken.EenvoorbeeldvaneenkantoorkasteelishuisZypendaal.Bijdezeactiviteitenisdelocatiebelangrijk.Hetkasteelenhetlandgoedzijneenmooidecorvoordeactiviteiten.Hethistorischeverhaaldathetkasteelenhetlandgoedvertellen,isondergeschikt.

Dia 23 - landgoed Duinrell en KeukenhofTweelandgoederendievandaagveelbezoekerstrekkenzijnlandgoedDuinrellenlandgoedKeukenhof.OpeendeelvanlandgoedDuinrellisvandaageenattractieparkeneencamping.OpeendeelvanhetlandgoedKeukenhofwordtiederjaareengrotebloemententoonstellinggeorgani-seerd.Erkomenduizendenmensennaarhetlandgoedomdetulpen,hyacinten,narcissenenzovoortstebewonderen.Dezeactiviteitenstaanlosvanhethistorischeverhaalvanehtkasteelenlandgoed,maarmetinkomstenblijfthetkasteelinstand.

Dia 24 - kasteel CannenburchKasteelCannenburchisvandaag,netalsveelkasteleninGelderland,eigendomvandestichting GelderschLandschapenGelderscheKasteelen.Omgeldteverdienenishetkasteelopengesteld:mensenmogenhettegenbetalingkomenbekijken.Verderkunnenmensendelenvanhetkasteelhurenvoorhuwelijken,feestenenvergaderingen.Inhetkoetshuisiseenrestaurantwaarmeegeldverdiendwordt.Opdezemanierkanhetkasteelblijvenbestaan.

Inenomhetkasteelvindenallerleievenementenplaats.Kijkmaareensopdewebsite www.kasenroos.nl.Onderhetkopje‘uitstapjes’kunjezienwaterallemaalopkasteelCannenburch(endeanderekastelenvanGelderschLandschapenGelderscheKasteelen)tedoenis.Opaldezemanierenwordtgeldverdiendomhetkasteelendeheerlijkheidtekunnenbewarenvoor detoekomst.

Page 18: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

18

OpdrachtSteldatkasteelCannenburchvandeleerlingenzouzijn.WatzoudenzijdoenomkasteelCannenburchtebewarenvoordetoekomst?DeleerlingenbedenkenintweetalleneenplanvoordetoekomstvankasteelCannenburch.Hetmaglijkenopdehuidigesituatiemaarhetmagookietstotaalanderszijn. Deleerlingenomschrijvenhunplanen/oftekenenhetuitopeenA3papier.Alsiedereenklaariswordthetplangepresenteerdaanderestvandeklas.

AfsluitingDeleerlingenpresenterenhunplannenaanelkaar.Zeleggendaarbijuitopwelkemanierhetlandgoedenhetkasteelnuttigzijnofgeldopleveren.

Page 19: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Kastelen en huizenInditprojectstaandeopengesteldekastelenenhuizenvanGelderschLandschapenGelderscheKas-teelencentraal.Inditprojectmakenweonderscheidtussenkastelenenhuizen.Eenkasteeliseenvanoorsprongmiddeleeuwseversterktewoning.Eenhuisiseennademiddeleeuwengebouwdewoning.

Het kasteel en zijn omgevingEenkasteelbeperktzichniettotdeviermurenmeteendak.Deomgevingspeelteenbelangrijkerol.Indeomgevingvanhetkasteelvindjenamelijknuttigeelementendiehetmogelijkmaaktenhetkasteeltebewonen.Dezenuttigeelementenleverdenvoedselofinkomstenop.Sommigenuttigeelementenzoalsdemoestuin,bevondenzichrondomhetkasteelofhethuis.Maar,omallenuttigeelementeneenplektegeven,bezatdekasteelheerveelgrondindeomgeving.Aldezegrondrekenenwetotdeomgevingvanhetkasteel.

Inditprojectstaandrieaspectenvankastelencentraal:• defunctievankastelen• deplekvankastelen• veranderingenindeloopvandetijd

Dezedrieaspectenwordenindezebijlagetoegelicht.

De functie van kastelenGedurendedemiddeleeuwen(500-1500n.Chr.)werdenkastelengebouwdmeteenpraktischdoel: inhetkasteelmoestjeveiligzijn.Middeleeuwsekastelenzijndaaromstevigegebouwenmetdikkemuren,weinigramenenomringddooreendiepegracht.Middeleeuwsekastelenwarenergveilig maartegelijkertijdweinigcomfortabel.

Inhuizendienademiddeleeuwenwerdengebouwd,wildemenvooralaangenaamwonen.Hethuiswasnietlangereenverdedigingswerk,zoalseenkasteel.

De plek van kastelenKastelenenhuizenwerdennietzomaarergensgebouwd.Voordataandebouwwerdbegonnen, dachtmengoednaoverdeplek.

Indemiddeleeuwenwasveiligheidhetmeestbelangrijkekenmerkvankastelen.Eenvandemanierenomeenveiligkasteeltebouwenwashetkiezenvaneenplekdieveiligheidbood.Eenveiligeplekiseenplekvanwaarjedeomgevinggoedkuntzien.Vanuithetkasteelkonmendevijandvanveraanzienkomen.Daarnaastwashetbelangrijkdaterwaterwasopdeplek.Hetwatermoestdegrachtrondhetkasteelvullen.Eengrachtvolwatervergrootdeveiligheidvanhetkasteel.Eenmiddeleeuwskasteelstaatdusaltijdopeenplekdiehooggenoegisomdeomgevinggoedindegatentekunnenhoudenentegelijkertijdlaaggenoegisomwaterindegrachttehebben.

Dehuizendienademiddeleeuwenwerdengebouwd,haddennietlangereenverdedigingsfunctie.Inhetgevalvaneenhuiswashetnietnoodzakelijkdatjedeomgevinggoedindegatenkonhouden.Bijhetkiezenvaneenplekvoorhethuishoefdemendaargeenrekeningmeetehouden.Netalsbijkaste-lenziejebijhuizenbijnaaltijdwater.Ditwaterheeftnietlangereenverdedigingsfunctie,hetisvoordesier.

Waterwerdnietalleengebruiktomdegrachtmeetevullen.Hetwaterindebuurtvanhetkasteelwasom andere redenen van belang. Net als vandaag had men vroeger water nodig om bijvoorbeeld te wassen,tekokenentedrinken.Waterleidingbestondindietijdnogniet.Duskoosmeneenplekwaaral water was.

19

Bijlage 1 Achtergrondinformatie

Page 20: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Opeengoedeplekwasjeveilig(inhetgevalvankastelen)enwaswateraanwezig.Datwasechternietalles.Eengoedeplekhadmeereigenschappen.Indetijddatkastelenenhuizenwerdengebouwd,warendebewonersgrotendeelsopzichzelfaange-wezen.Erwarengeenauto’swaarmeejenaarsupermarktenkonrijden.Erwasgeenbouwmarktwaarjeeenkant-en-klaarhekwerkkonkopen.Erwasgeencentraleverwarmingomdekamerswarmtestoken.Eenkasteelheermoesterdaaromvoorzorgendatalle(dagelijkse)benodigdhedenindedirecteomgevingvanhetkasteelaanwezigwaren.Eengoedeplekvooreenkasteelofhuiswaseenplekwaarjedezebenodigdhedenvoorhandenhad.

Ditverklaartdetitelvanhetproject:‘Meerdaneenveiligeplek’.Eengoedeplekvooreenkasteelwasbehalveeenveiligeplekeenplekwaarjeallerleidagelijksebenodigdhedenvoorhandenhad.Indeomgevingvaneenkasteelofeenhuisvindjedaaromaltijdallerleinuttige elementen.

Veranderingen Hetexterieureninterieurvandemiddeleeuwsekastelenzijnindeloopvandetijdveranderd.On-derandereomdatdekastelenweinigcomfortabelwaren.Nademiddeleeuwenwashetbiedenvanveiligheidnietlangerdebelangrijkstefunctievanhetkasteel.Debewonerswildengraagprettiginhetkasteelkunnenwonen.Bovendienmoestiedereenkunnenziendatereenrijkeenmachtigefamiliewoonde. Veelmiddeleeuwsekastelenwerdendaaromflinkverbouwd.Erkwamengroteramenindedikkemuren,deinterieurswerdenaangepastaandemodernegemakkenenrondomhetkasteelverschenenbordersmetbloemenenvijversmetfonteinen.Dergelijkeelementenindeomgevingvanhetkasteelnoemen we sierelementen.

Nuts- en sierelementenOpveellandgoederenvindjeongeveerdezelfdenuts-ensierelementen.Hieronderwordendeze elemententoegelicht.TijdenshetbezoekaankasteelCannenburchkijkendeleerlingenofzedeze elementenwelofnietterugzienophetlandgoed.

Nutselementen

Dit symbool staat voor de moestuin. In een moestuin werden allerlei groenten en kruiden gekweekt. De moestuin bevond zich altijd dicht bij het kasteel omdat groenten en kruiden dagelijks nodig waren.

Dit symbool staat voor de boomgaard. In de boomgaard groeiden appels en peren die door de kasteelbewoners werden genuttigd.

Dit symbool staat voor het bos. In het bos werden bomen gekweekt. Het hout dat de bomen opleverden werd onder andere gebruikt als brandhout of bouwmateriaal.

20

Page 21: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Dit symbool staat voor akkers en weiden. In weilanden kon allerlei vee zoals koeien, schapen en geiten grazen. Het vee werd vervolgens gebruikt voor melk, vlees, wol en dergelijke. Op de akkers werden gewassen geteeld.

Dit symbool staat voor de molen. In de molen werden allerlei zaken gemalen. Korenmolens in de buurt van een kasteel zijn doorgaans dwangmolens: mensen uit de omgeving werden gedwongen hier hun graan te malen. Op die manier kon de heer een deel van het graan als belasting innen.

Sierelementen

Dit symbool staat voor de oprijlaan. De oprijlaan leidt van de openbare weg naar het kasteel. De laan is na de Middeleeuwen aangelegd om de toegang tot het kasteel te verfraaien. De bomen staan in een lange rij naast elkaar. Je blik valt daardoor op het midden van de laan, zodat je het kasteel goed kunt zien.

Dit symbool staat voor de siertuin. Na de middeleeuwen werd het kasteel verbouwd tot een huis waarin je aangenaam kon wonen. Bij een aangenaam huis hoort een tuin waarin je in je vrije tijd kunt zijn. In een siertuin is het belangrijk dat het er mooi uitziet, dat er bloemen groeien, dat je er kunt wandelen of zitten. Een nut heeft de siertuin (meestal) niet.

Dit symbool staat voor bijzondere bomen. Na de middeleeuwen werden bijzondere bomen geplant om het landgoed te verfraaien. De bijzondere bomen werden niet geplant voor het hout maar omdat ze mooi zijn. Bijzondere bomen zijn bijvoorbeeld de Ginkgo Biloba, de rode beuk, de ceder en de rododendron.

Dit symbool staat voor beelden, fonteinen en andere sierlijke elementen. Na de mid-deleeuwen werd het kasteel verbouwd tot een huis waarin je aangenaam kon wonen. De omgeving van het kasteel werd eveneens veranderd. Rondom het kasteel verschenen zaken die ervoor zorgden dat het er mooi uitzag zoals fonteinen en waterelementen.

Nut en sierDit symbool staat voor de duiventil. In de duiventil werden duiven gehouden. De duiven waren nuttig. Ze leverden vlees, eieren en mest voor op het land. Bovendien konden de duiven gebruikt worden om post te versturen. De duiventil had eveneens een sierfunctie: vroeger mocht niet iedereen duiven houden. Alleen mensen van adel of mensen met veel geld (en grond) konden het recht om duiven te houden krijgen. Met een duiventil of duiventoren laat je zien dat je rijk of van adel bent.

21

Page 22: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

22

Page 23: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Opdracht kelder

Keuken

Welk eten in de keuken komt uit het park van de Cannenburch?

Antwoord Vis,groenten,kruiden,appels

Noemvijftakendieuitgevoerdmoestenworden.Denkeraandathetkasteelgeenelektriciteithad.Antwoord Ermoestgekooktworden,detuinmoestwordenbijgehouden,dewasmoestgedaan worden,hetkasteelmoestschoongemaaktworden,hetterreinmoestindegatenworden gehouden,dejachtmoestgeregeldworden,dedierenmoestenwordenverzorgd.

Denk je dat Anna Margaretha vaak beneden was?

Antwoord AnnaMargarethawaswaarschijnlijknietvaakbenedenomdathierhetpersoneelwerkte.

Opdracht Hoofdverdieping

Ontvangsthal

Hoe zorgde Anna Margaretha ervoor dat de hal erg indrukwekkend werd?Antwoord Doordeinrichtingvandezehal:deportretten,detafels,despiegel,demooievloer,de eikenhoutenwandbetimmering,degroteramen.

Wat is er symmetrisch in de hal? Noem drie dingen.Antwoord Deportretten,dewandbetimmering,devloer,despiegel,deramen,dedeuren.

De grote deuren in de wanden leiden niet naar grote kamers. Waarom zijn de deuren dan zo groot? Antwoord Dedeurenhorenbijdewandversiering.Hetwektdeindrukdatzichachterdezedeureen belangrijkeruimtebevindt.Daarmeegevendedeurenhetideedathetkasteelgroteris danhetinwerkelijkheidis.

Jachtkamer

In deze kamer werd gepronkt. Waar zie je dat aan?Antwoord Aanallejachttrofeeënendegewerendieaandemuurhangen.

Welke dieren herken je in de jachttrofeeën?Antwoord Indejachtkamerziejeonderandereeenwildzwijn,hazen,herten,vossen,eensnoek.

De jacht was niet alleen voor plezier en status, noem nog een belangrijke reden waarom de jacht zo belangrijk was.Antwoord Menjaagdeeveneensvoorhetvlees.

23

Bijlage 2 Antwoordenblad kasteel

Page 24: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Slaapkamer

Waar zie je aan dat het bed kostbaar is? Noem drie dingen. Antwoord - hetbedstaatwathoger - hetbedstaatineennis - deblauw/groenestof - develeversieringenaanhetbedenaandestof - hetfamiliewapenbovenhetbed

Wat denk je dat hij (het jongetje) in het kasteel deed?Antwoord Inde18deeeuwwashethebbenvaneendonkerebediendeeenstatussymbool.Het kwamweleensvoordatdezebediendeneropeenportretbijgefantaseerdwerden. DitjongetjeheeftwelechtopdeCannenburchgewoond.AnnaMargarethakochtkleding voorhem,dithieldzebijinhaardagboek.

Anna Margaretha had kinderen. Waarom denk je dat zij zich liet portretteren met dat donkere jongetje en niet met haar eigen kinderen?Antwoord Geportretteerdwordenmeteendonkerebediendegafstatus.

Welk water staat hoger: dat van de vijver of van de gracht?Antwoord Hetwatervandevijverstaathoger.Ermoesthoogteverschilzijnomdathetwaternaarde molens moest stromen.

Eetkamer

Wanneer wordt bij jou thuis de tafel mooi gedekt?Antwoord Eigen antwoord.

Waarom stonden de deuren van deze kast open als er gasten kwamen?Antwoord Omhetserviesgoedaandegastentelatenzien.

Van Huysumkamer

Uit welk land komt de versiering van deze kast?Antwoord DeversieringenkomenuitChina.

Deze kast werd gemaakt in Nederland. De versiering van speksteen werd er aan toegevoegd. Waarom werd de kast versierd? Antwoord Omindruktemakenenomtelatenziendatdeeigenaarvandekastinteressehadinde wereld.

24

Page 25: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Opdracht Bovenverdieping

Bovenzaal

De familienaam wordt van vader op zoon overgedragen. Hoe kun je dat zien?Antwoord Aandefamiliewapens.Detaklinksheeftvanbovennaarbenedenhetzelfdewapen.Dit wapenwordtvanvaderopzoonovergedragendushebbendezonentelkenshetzelfde wapen als de vaders.

Wie waren er belangrijker op het kasteel de mannen of de vrouwen?Antwoord Zoweldemannenalsdevrouwenwarenbelangrijk.Demannenomdatzijdefamilienaam instandhielden.Demannenwarenverantwoordelijkvoordebedrijfsvoeringvanhet kasteel. Devrouwenregeldenhetreilenenzeilenophetkasteelalsdemannenvanhuiswaren. Zonderdevrouwenkonergeennageslachtkomen. Denk eens aan het huis waar je woont. Hoe lang woont jouw familie daar al?Antwoord Eigen antwoord.

Hoe zorgden de kasteelheren er voor dat het goed ging met kasteel? Noem drie dingen.Antwoord - Zetrouwdenmeteengoedehuwelijkspartner:eenvrouwuiteenrijkefamiliediegeld enbezittingenmeebracht. - Zezorgdenvooropvolgingdoorzonentekrijgen.Opdiemanierbleefhetkasteelin handen van de familie. - Zezorgdenervoordathetfinancieelgoedgingmethetkasteel.Hetlandgoedmoest goedbeheerdwordenzodathetgeldopleverde.

Rode kamer

De kokosnoot staat niet voor niets in de Rode kamer. Wat hebben de kokosnoot en de boeken met elkaar te maken?Antwoord Dekokosnootendeboekengevenaandatdebewonersvanhetkasteelgeïnteresseerd warenindewereldenkennishaddenvandewereld.Zelietendaarmeeziendatzeopde hoogte waren van wat er in de wereld gebeurde.

Hoe ontdek jij de wereld?Antwoord Eigen antwoord.

Rode kabinet

Waarom zou het porselein getoond moeten worden?Antwoord Omindruktemakenopgasten.Porseleinwasduurenbijzonderdaaromwerdhetzo uitgestalddatjeiedervoorwerpgoedkonzien.

Heb jij een verzameling en waar bewaar je die?Antwoord Eigen antwoord.

25

Page 26: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Zwarte kamer

De molenaar zegt dat water de ruggengraat van de Cannenburch is. Wat zou hij daarmee bedoelen?Antwoord HetwaterwasvangrootfinancieelbelangvoordeCannenburch.Doorhetwaterisde familiezorijkgeworden.Hetstromendewaterwerdgebruiktommolensaantedrijven. Dezemolenswarenvandekasteelheer.Indemolenswerdgraangemalen,wolgevilt, kopergeslagenenpapiergemaakt.Deproductenleverdengeldop.Opdiemanier verdiendedekasteelheerzijngeld.Indemiddeleeuwen,toenhieraleenkasteelstond, zorgdehetwatervoorveiligheid.

Op welke manier profiteerden de mensen uit Vaassen van het water en de molens?Antwoord OmdaterrondVaassenzoveelwaterwas,haddenveelmensenwerkdankzijhetwater.Er wareninditgebiedbijvoorbeeldveelwasserijen,papierfabriekenenmolenswaarinzaken gemalen werden.

Kijk eens goed rond in deze kamer. Waarom ziet deze kamer er zo uit?Antwoord Dezwartekamerwildebezoekersinformatiegevenoverhoehetisomeenkasteelte restaurerenenonderhouden.Jekuntindezekamergoedzienwaterallemaalmoet gebeurenomdekamerzomooitemakenalsderestvanhetkasteel.

Stichting Geldersche Kasteelen kocht de Cannenburch voor 1 gulden (45 eurocent) van de Nederland-se staat. Maar waarom waren ze uiteindelijk veel meer geld kwijt?Antwoord Omdathetkasteelgerestaureerdmoestworden.Derestauratieheeftveelgeldgekost.

Opdracht Zolder

Kofferzolder

Om welke twee redenen ging de familie nog meer op reis?Antwoord Omboodschappentedoenenomfamilietebezoeken.

Het was in die tijd bijzonder als je een verre reis kon maken. Waarom was dat bijzonder?Antwoord Erwarengeenauto’s,bussen,treinenenvliegtuigen.Erwarenweiniggoedewegenen hetreizengebeurdeperkoets.Hetreizenduurdelangenhetkosteveelgeld.

En jij? Ga jij op reis en waar ga je dan naar toe?Antwoord Eigen antwoord.

Heb jij dezelfde redenen om op reis te gaan?Antwoord Eigen antwoord.

26

Page 27: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

27

Opdrachten voorplein

Welk jaartal hoort bij welke cirkel?Antwoord 1543 cirkel3 1563 cirkel4 1661 cirkel2 1750 cirkel1

Wat is de juiste volgorde van de cirkels?Antwoord 3,4,2en1

Opdrachten Moestuin

Noem vier soorten groenten, fruit of kruiden die je in de moestuin ziet. Antwoord Isafhankelijkvanhetseizoen.

Bedenk een avondmaaltijd met groenten die in de moestuin groeien. Antwoord Isafhankelijkvanhetgeenindemoestuingroeit.

Welk nut hebben duiven? Noem ten minste twee dingen. Antwoord Duivenleverenvlees,mesteneierenop.En,duivenkunnenpostversturen.

Antwoordenblad park

4

21

3

4

1

Page 28: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Opdrachten park

Het water

Teken de volgende zaken in de plattegrond: • Inwelkevijverstaathetwaterhethoogst?Zeteenkruisjeindezevijver.• Welkekantstroomthetwaterop?Tekeneenpijlindestroomrichtingvanhetwater.• Watisdebesteplekvoordewatermolen?Tekenopdieplekeenmolentje.

Sier en nut

Geef in de plattegrond het volgende aan:• hetnuttigedeelvanhetparkaanmetXXX.• hetsierdeelvanhetparkaanmetOOO

Noem drie dingen die het nuttige deel van het park opleverden. Antwoord Hout,fruit,groente,vis,waterkracht,dierlijkeproductenalseieren,wol,melk

28

X

OOOO

OOOOOOOOOOOOOOOOOOO

OOOOOOOOOOOOOOOOOO

OOOOOOOOOOOOO

OOOO

X X

X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X XX X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X

OO

OO

OO

O

O

Page 29: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

Slingervijver

Is dit deel van het park in de 18de of de 19de eeuw aangelegd?Waar zie je dat aan?Antwoord Inde19deeeuw.Inde19deeeuwwarenslingerendepadenenvijversindemode.De slingervijver(denaamzegthetal)slingert.Devijverheeftrondevormen.Depadenlangs de vijver slingeren eveneens.

Pootvijver

Wat leverde de pootvijver op?Antwoord Vis

Hoe komt de vijver aan de naam ‘pootvijver’?Antwoord Poteniseenanderwoordvoorhetkwekenvanvis.

BoomgaardAntwoord

Soort jan. feb. mrt. apr. mei juni juli aug. sep. okt. nov. dec.1 Perzik rode zomer appel

2 Zigeunerin

3 Notaris

4 Goudreinet

5 Dubbele Bellefleur

6 Klumpkes

7 Ananas reinette

Welke vijf boomsoorten zou de tuinman gekozen hebben? Antwoord De5appelbomendiesamenzoveelmogelijkmaandenappelsopleverenzijnappelsoort 1,2,3,4en6.

Er zijn drie maanden waarin we geen appels kunnen plukken. Welke maanden zijn dat? Antwoord Indemaandenmei,junienjulizijnergeenappelsteplukkenenteeten.

Hoeveel bomen zou de tuinman van die vijf soorten geplant hebben?Antwoord

Soort appel Hoeveel bomen? geen, 1 of 5?

1 Perzik rode zomer appel 1 boom

2 Zigeunerin 1 boom

3 Notaris 1 boom

4 Goudreinet 5 bomen

5 Dubbele Bellefleur geen bomen

6 Klumpkes 5 bomen

7 Ananas reinette geen bomen

Wat doet de tuinman om ruimte tussen de takken te krijgen? Noem twee dingen. Antwoord Snoeienentakkenhorizontaalgeleiden.

29

Page 30: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.
Page 31: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.

ColofonOntwikkeling en samenstelling

JannekeBonekampSjanne Emans

JorienJas

Kaartmateriaal

©GelderschLandschap&Kasteelen©DienstKadasterenOpenbareregisters,Apeldoorn

Redactie

Ben BregmanJorienJas

Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen Postbus7005

6801AHArnhemtel.026-3552555fax026-4452080

[email protected]

www.kasenroos.nl

© 2011 EDU-ART/Geldersch Landschap & Kasteelen

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder

voorafgaande toestemming van de uitgever.

Page 32: Om de inhoud van het project beter bij de leerlingen te laten beklijven, is gekozen voor een activerende didactiek. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij zelf actief deelnemen.