Oikos Jaarverslag 2012

Jaarverslag 2012 Stichting Oikos

Inhoud Voorwoord 1 1 Het kan duurzaam 3 Tax Justice Nederland 4 Secretariaat Nederlands Platform Millenniumdoelen / EEN 6 Sister2Sister 7 Werk aan de Wereld 8 Our Common Food 10 I like this – Let’s do it! 12

2 Het kan samen 13 Dialogue for Peaceful Change 14 Maatschappelijk Rendement 15 Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling 16 Lobbyen voor Afrika 18 Peace Beyond Borders & International Sports Leaders Exchange 19 Vergelijking Verkiezings- programma’s 2012 20 Migratie en Ontwikkeling 21

3 Het kan anders 22 OikosXplore 23 Oikos organisatie 24 In Vogelvlucht: Oikos 2012 25 Kwaliteitsbeleid 26

4 Financiën en Organisatie 27 Balans per 31 december 2012 28 Rekening van lasten en baten 30 Financiers 32 Waarderingsgrondslagen 32 Accountantsverklaring 33 Begroting 34 Medewerkers 35 Bestuur 37 Colofon

Oikos – het kan anders

Een wereld waarin eerlijkheid en duurzaamheid voorop staan, dat is ons ideaal. Oikos zet zich in om in Nederland de omslag richting een duurzame samenleving te realiseren. Daarin wordt niet alleen rekening gehouden met de eigen belangen, maar ook gekeken naar de effecten van onze levensstijl voor mensen elders in de wereld én de generatie die na ons komt.

Oikos werkt aan dit doel door middel van concrete projecten en programma’s. Waar mogelijk worden de krachten gebundeld met andere organisaties. In verschillende netwerken vervult Oikos een centrale rol. Oikos zoekt naar de verbinding tussen lokale en (inter)nationale initiatieven die streven naar duurzame ontwikkeling.

Oikos gelooft in internationale samenwerking. Niet omdat mensen in ontwikkelingslanden niet zonder onze hulp zouden kunnen. Niet omdat we er zelf direct of indirect belang bij zouden hebben. Wel omdat internationale handelsverhoudingen en belastingverdragen structurele ontwikkeling in de weg kunnen zitten. Daarom bepleit Oikos veranderingen in het internationalefinanciële systeem met het oog op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd.

Oikos werkt samen met andere organisaties aan het vormgeven van een veerkrachtige toekomst. Daarnaast zet Oikos in diverse samenwerkingsverbanden haar ruime ervaring, kennis en methoden in bij het ondersteunen van mensen die vanuit hun eigen leefomgeving een bijdrage willen leveren aan de transitie naar een eerlijke, duurzame wereld.

Voorwoord

Het kan duurzaamIn Nederland ontluiken vele vernieuwende initiatieven van betrokken

mensen op velerlei maatschappelijke terreinen zoals zorg, energie en

voedsel. Deze krachtige trend wordt gelukkig steeds meer herkend

én erkend. Hoewel veel van deze initiatieven mede zijn geïnspireerd

door gevoelens van ongenoegen over bureaucratie, winstbejag,

vervuiling en verspilling, werken ze veelal aanstekelijk vanwege hun

enthousiasme, pragmatisme en idealisme. Belangrijk kenmerk van

deze trend van constructieve verontwaardiging is dat mensen vanuit

hun eigen leefomgeving zich inzetten voor een eerlijker, duurzamer

en vooral menselijker samenleving. Oikos steunt deze trend die “Van

huis uit” (Oikos Beleidplan 2011–2015) begint. Oikos heeft daarbij in

het bijzonder aandacht voor initiatieven van jongeren en migranten.

Oikos biedt deze doelgroepen letterlijk en figuurlijk ruimte om op

eigen(zinnige) wijze vorm te geven aan een betere wereld. Onze

aspiraties op dit terrein komen tot uiting in projecten als Our

Common Food, I Like This – Let’s do it, Africa in Motion, OikosXplore en de

ID-Challenge. Hoogtepunt van 2012 was naast een record aantal van

117 workshops door en voor jongeren, het project Our Common Food.

Met Our Common Food ondersteunde Oikos, samen met andere

organisaties, experts en bedrijven honderden jongeren bij hun

eigen initiatief op gebied van gezond, eerlijk en duurzaam voedsel.

Het geslaagde slotevenement in Rotterdam op Nederlands grootste

stadsboerderij trok 350 deelnemers.

Voor u ligt het jaarverslag 2012 van stichting Oikos. Oikos werkt aan verandering in Nederland gericht op een rechtvaardige en duurzame ontwikkeling

wereldwijd. Met andere woorden: Oikos richt zich primair op het huiswerk dat ons in Nederland te doen staat. Oikos gelooft dat het anders kan: eerlijker en duurzamer. Vanuit haar ervaring weet Oikos dat we dat alleen samen kunnen bereiken. Ook in 2012 hebben wij vanuit dit perspectief gewerkt.

Het kan eerlijkDe wereldwijde roep om een eerlijk en transparant inter-

nationaal belastingsysteem van organisaties zoals Tax Justice

NL, kreeg mede door de crisis steeds meer gehoor bij partijen

als de OESO, de Europese Commissie, de G8 en G20. Als

coördinatiepunt van Tax Justice Nederland heeft Oikos in 2012,

via lobby en onderzoek, samen met andere organisaties een

belangrijke bijdrage geleverd aan het op de agenda zetten van

de rol van Nederland als facilitator van belastingontwijking.

De uitdaging voor 2013 is de maatschappelijke druk te

verzilveren en de Nederlandse politiek ertoe te bewegen op

dit dossier niet langer slechts ‘mee-te-stribbelen’ maar zowel in

Nederlands als in internationaal verband concrete stappen

voorwaarts te zetten.

1

Het kan samenVeranderingen beklijven alleen als ze gedragen worden door

meerdere en verschillende partijen. Oikos faciliteerde daarom

ook in 2012 diverse samenwerkingverbanden van maatschappelijke

organisaties zoals het Nederlands Platform Millennium Doelen,

het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling en het al genoemde

Tax Justice Netwerk. Via deze netwerken verbindt Oikos tientallen

maatschappelijke organisaties rond belangrijke thema’s van

internationale samenwerking.

Ook benutte Oikos diverse door haar zelf (verder) ontwikkelde

methoden die tot doel hebben om samenwerking tussen verschil-

lende maatschappelijke partijen te faciliteren. Zo bracht Oikos haar

ervaring met de conflictmanagementmethode DPC in bij een

langlopend geschil tussen oliemaatschappij Chevron en de lokale

gemeenschap in de stad Richmond in Californië (USA). Dichter bij

huis ondersteunde Oikos de gemeenteraad van Veldhoven bij het

zicht krijgen op het maatschappelijk rendement van ouderen-

organisaties in haar gemeente. Ook kan Oikos met tevredenheid

terugkijken op haar begeleidingstraject van lokale kerkelijke

groepen actief op gebied van duurzaamheid. Voor Oikos is het

faciliteren en bevorderen van onverwachte of hernieuwde samen-

werking tussen burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties,

kerken en overheid een belangrijk instrument bij het werken aan

onze gezamenlijke toekomst. Het kan alleen maar samen.

Het kan andersHet jaar 2012 stond ook in het teken van aanhoudende bezuini-

gingen. Bij diverse collega-organisaties waren gedwongen ontslagen

de laatste jaren helaas aan de orde van de dag. Oikos heeft ervoor

gekozen de budgettaire uitdaging van 2013 op andere wijze het

hoofd te bieden. Eind 2012 hebben de vaste medewerkers besloten

een deel van hun salaris in te leveren met als doel de kracht en

kwaliteit van het bestaande team te bewaren en zo het werk van

Oikos in 2013 veilig te stellen. Met deze maatregel gaven mede-

werkers direct uiting aan de voor Oikos belangrijke uitgangspunten

het kan eerlijk en het kan samen. Zij lieten hiermee op onconventionele

wijze zien dat het anders kan. Bestuur en directie zijn hen hier zeer

erkentelijk voor.

Tot slotNet als in voorgaande jaren zal Oikos ook het komende jaar vanuit

haar oecumenische inspiratie, ervoor kiezen om als organisatie niet

alleen op te roepen tot deelname aan haar programma maar zal

Oikos vanuit haar inspiratie dienstbaar zijn aan de niet-aflatende

energie en aspiraties van mensen en organisaties in Nederland,

mensen die weten dat het eerlijker en duurzamer kan en dat de

weg daar naartoe een weg is die we samen afleggen.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos2

‹‹ Mensen zetten zich vanuit hun eigen

leefomgeving in voor een eerlijker, duurzamer en

vooral menselijkersamenleving. ››

Janne Nijman, Voorzitter OikosGerhard Schuil, Directeur Oikos

3

Het kan duurzaam

1

4 Jaarverslag 2012 Stichting Oikos

Tax Justice Nederland

Waar is het geld gebleven?

Ontwikkelingslanden zijn de dupe van internationalebelastingontwijking en -ontduiking doordat zij brood-nodige belastinginkomsten mislopen. Ook door Neder-

land stroomt jaarlijks ruim tienduizend miljard euro, waarover nauwelijks belasting wordt betaald. Mede dankzij Tax Justice Nederland is een eerlijk en transparant internationaal belas-tingsysteem steeds meer onderdeel van het maatschappelijke en politieke debat geworden. In 2012 droeg Tax Justice NL via onderzoek en publicaties er aan bij dat onrechtvaardige mondiale praktijken van belastingontwijking inzichtelijk werden gemaakt. Daarnaast was ook de rol van het bedrijfs-leven en de effecten die belastingpraktijken kunnen hebben op ontwikkelingslanden een speerpunt.

Ontwikkelingslanden lopen door praktijken van belastingontwijking

en –ontduiking naar schatting jaarlijks zo’n 160 miljard dollar mis.

Opbrengsten die zij hard nodig hebben voor investeringen in duur-

zame ontwikkeling en armoedebestrijding. Ook Nederlandse wet-

en regelgeving maakt internationale belastingontwijking op grote

schaal mogelijk. De Nederlandse overheid heeft met meer dan

90 landen verdragen gesloten om het betalen van dubbele belas-

tingen tegen te gaan. De schaduwzijde voor ontwikkelingslanden

wordt echter steeds duidelijker. Multinationals – mijnbouwbedrijven

bijvoorbeeld – die in ontwikkelingslanden actief zijn, krijgen via

deze verdragen de kans om met behulp van brievenbusfirma’s op een

legale manier veel minder of zelfs helemaal geen belasting te betalen

in de landen waar zij werken.

Tax Justice Nederland pleit al geruime tijd voor meer transparantie

door middel van country-by-country rapportages, waarin een multi-

national de inkomsten per land vermeldt. Daarnaast moeten zowel

bestaande als nieuwe belastingverdragen van Nederland kritisch

doorgelicht worden op mogelijke negatieve effecten voor ontwik-

kelingslanden. Ook moet Nederland meer rekening houden met

de ongelijkwaardige relatie tussen ontwikkelingslanden en alleen

nieuwe verdragen aangaan als er sprake is van een duidelijk econo-

misch en ontwikkelingsbelang voor ontwikkelingslanden.

In het najaar verscheen zowel in het vakblad voor de ontwikkelings-

sector Vice Versa als in Oikos Nieuws een interview met Willem

Lageweg (directeur MVO Nederland), Giuseppe van der Helm (direc-

teur VBDO) en Albert Hollander (voorzitter Tax Justice NL). Zij spraken

over belastingparadijzen, belastingontwijking en de rol van belasting

in MVO. Zij gaven aan dat het belangrijk is om bedrijven in het kader

van MVO aan te spreken op hun belastingbeleid. Het vergroten van

de kennis daarover is essentieel. Inzet kan zijn dat grote bedrijven

zich gaan realiseren dat een agressieve fiscale grensverkennerij, die

veel belastingvoordelen oplevert, reputatierisico’s met zich mee kan

brengen.

Veel succes had Tax Justice in 2012 met het aanspreken van de

Nederlandse politiek en overheid op het Nederlandse belastingbeleid

en de gevolgen daarvan voor ontwikkelingslanden. Regelmatig zijn

inhoudelijke gesprekken gevoerd met Tweede en Eerste Kamerleden

over het fiscaal (verdrags)beleid, illegitieme geldstromen wereldwijd

en het belang van belastingen voor ontwikkeling. Door de val van

het kabinet in het voorjaar van 2012 moesten de partijen aan de

slag met een nieuw verkiezingsprogramma. Een mooi moment voor

Tax Justice om inhoudelijke informatie aan te leveren over belasting-

verdragen en -beleid. In een aantal partijprogramma’s van met name

de linkse partijen is deze input overgenomen.

In februari is voorafgaand aan het Algemeen Overleg Fiscaal

Verdragsbeleid door Tax Justice lobby gevoerd en input geleverd aan

alle Tweede Kamerfracties. Verschillende parlementariërs hebben

punten uit de briefing van Tax Justice in Tweede Kamerdebatten

ingebracht. Duidelijk is dat het thema belastingen in 2012 prominent

op de politieke agenda is komen te staan

Ook het nieuwe kabinet laat blijken meer aandacht voor belastin-

gen te hebben. Een zichtbare stap in de goede richting gaf minister

Ploumen van buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking

in december door aan te geven dat zij plannen gaat ontwikkelen om

arme landen te helpen met betere belastingheffing. Tax Justice was

vooral te spreken over de aankondiging dat zij samen met staats-

secretaris Weekers van financiën de nadelige effecten van belasting-

Titel: Tax Justice NL

Doelstelling: Een eerlijk en transparant internationaal

belastingsysteem dat bijdraagt aan internationale ontwikkeling

Looptijd: doorlopend

Partners en financiers: Both Ends, Cordaid, Evert Vermeerstichting,

Oxfam Novib, SOMO, ActionAid NL, Transnational Institute

Budget: € 97.211

Website: www.taxjustice.nl

Twitter.com@TaxJusticeNL

Succesvol: grote aandacht voor onderwerp in media gerealiseerd

Dilemma: balanceren tussen effectieve stake-holder dialoog en

waakhondfunctie.

Verbeterpunten: ontwikkeling handelingsperspectief voor burgers

in Nederland

5Het kan duurzaam

verdragen voor ontwikkelingslanden gaat onderzoeken.

Daarnaast heeft Tax Justice Nederland in 2012, net als in voor-

gaande jaren, deelgenomen aan rondetafelgesprekken met het

Ministerie van Financiën en vertegenwoordigers uit het bedrijfs-

leven. De grote media-aandacht heeft in 2012 een belangrijke

bijdrage geleverd aan het politieke en maatschappelijke debat.

Er zijn veel artikelen verschenen in met name het Financieele

Dagblad en de Volkskrant. Ook nrc.next en Trouw zijn geïnteres-

seerd geraakt in het thema belastingen. Een belangrijke eigen

publicatie van Tax Justice vormde de briefing paper ‘Verdrags-

paradijs Nederland’, die in het najaar is uitgebracht. Daarin

wordt op heldere wijze uitgelegd waarom Nederland een

verdragsparadijs is, wat de gevolgen daarvan zijn en wat eraan

gedaan kan worden. De media en politiek hebben regelmatig

gebruikt gemaakt van de inhoud van dit paper.

De afgelopen tien jaar is het internationale netwerk van Tax

Justice hard gegroeid. Daardoor was het gewenst de interne

organisatie aan die nieuwe dynamiek en realiteit aan te passen.

Namens de Europese leden van het Tax Justice Netwerk heeft Tax

Justice NL plaatsgenomen in de Global Board om mee te denken

over deze herstructurering. Begin 2013 zal dit proces afgerond

worden. Ook op Europees niveau is een aantal stappen gezet voor

een betere organisatiestructuur. Sinds september vervult Oikos

het secretariaat voor Tax Justice Europe.

In 2012 heeft Oikos ook zelf activiteiten op het gebied van Tax

Justice ontwikkeld. Samen met VBDO is op 24 november een

bijdrage geleverd aan de improvisatiestudio ‘Belasting Verantwoord’

tijden s de conferentie ‘De toekomst die WIJ willen’ (zie pagina

8 en 9). Centraal stond de vraag hoe verantwoorde belastingen

als MVO-thema op de agenda van bedrijven is te krijgen. De aanzet

vanuit deze studio heeft geresulteerd in een vervolg waarin Oikos

en VBDO in 2013 een transitiepodium gaan opzetten rond dit

thema.

‹‹ Ontwikkelingslandenlopen door praktijken van

belastingontwijking en –ontduiking naar schatting

jaarlijks zo’n 160 miljarddollar mis. ››


Secretariaat Nederlands Platform Millenniumdoelen / EEN

Hoezo armoede?

Winkelroute in Utrecht onderzocht en is in Noord-Holland de

actie Koop een Koe van Oxfam Novib onder de loep genomen. De

bevindingen zijn vastgelegd in een video. Omdat deze opzet in de

praktijk niet helemaal werkte zoals verwacht, is de deze aangepast.

In een Combeat Poverty Hangout voeren jongeren een debat op straat

over bijvoorbeeld banken, mode of technologie. Zij bespreken het

thema vooraf met ontwikkelingsorganisaties, bedrijven en de over-

heid. Het doel hiervan is om nieuw licht te werpen op een onder-

werp en met ideeën te komen hoe het anders kan. Daarvoor zijn de

jongeren getraind in interviewtechnieken, visuele productie, camera

en geluid. Na een succesvolle try-out met 20 jongeren over de vraag

‘Wat doet de bank met jouw geld?’ zal in 2013 de eerste echte

Hangout over banken worden gehouden.

Hoezo armoede?In de Hoezo armoede-week eind november werd in 180 landen

aandacht besteed aan wereldwijde armoede. Belangrijkste doel was

mensen bewust te maken van de armoedeproblematiek en het debat

over armoedebestrijding te prikkelen. Meer dan 500 miljoen mensen

zijn bereikt via televisie, radio, internet en live events. In Nederland

deed EEN mee met verschillende samenwerkingspartners, waaronder

Edgie. Edgie is een internationale nieuwsservice, opgezet door EEN,

dat gericht is op positief en trendy nieuws uit ontwikkelende landen.

Journalisten krijgen de kans hun licht te laten schijnen op verhalen

die hoop, oplossingen en een nieuwe toekomst uitdragen. Omdat

media als (video)blogging en het genereren van nieuwswaardige

artikelen voor EEN steeds belangrijker zijn geworden zal in 2013

ingezet worden op het vergroten en versterken van het mediabereik

van EEN in combinatie met Edgie en My Style.

Armoede de Wereld uit! Dat is waar het bij de millennium-doelen om gaat. Nog even en het is 2015, het jaar dat millenniumdoelen gehaald moeten zijn. De afgelopen

jaren is veel bereikt op het gebied van het terugdringen van armoede, ziekte en honger, maar nog niet voldoende. Daarom zette EEN zich ook in 2012 met vereende krachten in voor een wereld zonder extreme armoede en honger. Daarnaast werkte EEN in de projecten Combeat Poverty en My Style samen met jongeren om duurzame producten te testen en onder de aan-dacht te brengen van andere jongeren.

EEN is het initiatief van het Nederlands Platform Millennium-

doelen, een samenwerkingsverband van ruim 40 maatschappelijke

en ontwikkelingsorganisaties. Ook Oikos is daarbij betrokken en

voert al vanaf het begin in 2007 het secretariaat. De campagne ‘EEN!

Armoede de wereld uit’ zet de millenniumdoelen in de schijnwerpers

om zo politici en andere besluitvormers ervan te doordringen dat het

bijna 2015 is. Daarnaast richt EEN zich op iedereen die wil bijdragen

aan het halen van de millenniumdoelen. EEN daagt vooral jongeren

uit door hen op een creatieve en aansprekende wijze via met name

social media te betrekken bij vraagstukken van armoedebestrijding

en eerlijke verhoudingen. Verrassend is dat dit steeds vaker jongeren

zijn van wie je dat helemaal niet verwacht.

My StyleMy Style is een gezamenlijk project van oikosXplore en EEN. Voor

My Style testen inmiddels ruim 40 jongeren trends, activiteiten en

producten op het gebied van duurzaamheid en schreven daarover

meer dan 150 reviews. Deze verspreiden zij via hun eigen sociale net-

werken en andere online media. Dat was erg succesvol. Maandelijks

lezen meer dan 800.000 jongeren deze reviews. Voor de reviewers

organiseerde EEN samen met oikosXplore trainingen in het schrijven

over eerlijke handel en het nut van duurzame en eerlijke producten.

Een ander aandachtspunt was het meten van wat deze reviews

teweeg brengen bij de jongeren die ze lezen. Daarvoor hebben EEN

en oikosXplore een methode ontwikkeld. Zie ook pagina 12.

Combeat PovertyCombeat Poverty is een initiatief van EEN en Combeat, het multi-

culturele jongerennetwerk van. De bedoeling is dat jongeren

onderzoeken of duurzame producten werkelijk bijdragen aan

armoedebestrijding. Zo is in 2012 bijvoorbeeld de Eerlijke

Succesvol: groot bereik van jongeren via sociale en online media

Dilemma: borging financiële continuïteit van Nederlands

Platform Milleniumdoelen in tijden van bezuinigingen

Verbeterpunten: Ook natuur- en milieuorganisaties betrekken

bij de samenwerking

Titel: Secretariaat Nederlands Platform Millenniumdoelen (NPM)

Doelstelling: bekendheid aangaande de millenniumdoelen vergroten

bij een publiek dat zich weinig verbonden weet met vragen rond

internationale samenwerking, binnen deze groep richt NPM / EEN

zich met name op jongeren

Looptijd: 2011–2013

Partners: ongeveer 40 verschillende ontwikkelingsorganisaties

Financiers: SBOS en de participanten van het NPM

Website: www.een.nl

7

Sister2Sister

Vrouwen maken het verschil

K leding en cosmetica zijn voor veel vrouwen belangrijk. Meer en meer zijn zij zich bewust van de vaak slechte omstandigheden waaronder hun favoriete producten in

ontwikkelingslanden worden gemaakt. Maar hoe weet je of je een eerlijk en duurzaam product koopt en hoe kun je zelf het verschil maken? Met de workshops Shop ’n Style en Chocolate Factory van Sister2Sister wil Oikos (jonge) vrouwen een leuke avond bieden en laten zien hoe ze bij kunnen dragen aan betere arbeidsomstandigheden voor de vrouwen die veelal hun producten maken.

Veel kleding wordt gemaakt in ontwikkelingslanden. Af en toe wordt

in de media bericht over de erbarmelijke omstandigheden in de

textielindustrie. Zo verschenen er schokkende verhalen over branden

in textielfabrieken waar de werknemers als ratten in de val zitten.

Maar ook wordt bericht over de lange werkdagen voor een schamel

loon en uitbuiting en intimidatie die vaak de arbeidsomstandighe-

den kenmerken. Vaak blijft onderbelicht dat het vooral vrouwen

zijn die in de kledingindustrie werken. Hivos vraagt aandacht voor

de grote rol die veel vrouwen in de kleding- en andere productie-

processen spelen en heeft oikosXplore gevraagd dit uit te werken

tot activiteiten voor (jonge) vrouwen. Onder de noemer Sister2Sister

is dit uitgewerkt in workshops die gekenmerkt worden door het

gezellig samen met andere vrouwen aan de slag gaan met aan-

sprekende producten als chocolade of kleding en cosmetica.

Centraal staat het idee dat vrouwen het verschil kunnen maken

voor vrouwen in arbeidsprocessen.

Shop ’n StyleIn de nieuw ontwikkelde workshop Shop ’n Style staat duurzame

kleding en cosmetica centraal. In deze workshop zijn verschillende

plekken ingericht waarbij de deelnemende meiden of vrouwen

kunnen ontdekken wat hun (koop)stijl is. In de Beauty Corner worden

vrouwen geadviseerd en opgemaakt door een visagist en kunnen ze

zelf verzorgingsproducten op natuurlijke basis testen. In de Fashion

Corner geeft een fashionista een persoonlijk kleur- en stijladvies en

helpt zij bij kledingruil. In de Fair Shopping Corner wordt aandacht

gevraagd voor de arbeidsomstandigheden van vrouwen in de kleding-

industrie. De manier waarop de workshop is ingericht, wordt door

de deelnemers zeer positief gewaardeerd. Zij vinden het een gezel-

lige, leuke en afwisselende activiteit, die ook nog eens inhoud biedt.

Daarnaast geven zij aan dat het vooral gezellig is om als vrouwen

onder elkaar bezig te zijn met kleding en make-up, dingen die voor

veel vrouwen belangrijk zijn.

Chocolate Factory Voor Sister2Sister is de succesvolle oikosXplore-workshop Chocolate

Factory aangepast aan de doelgroep vrouwen. In deze workshop

maken de deelnemers bonbons die aan het eind tijdens een gezel-

lige high tea geproefd worden. Tussendoor krijgen de vrouwen een

inkijkje in de wereld van de vrouwen die werkzaam zijn in de cacao-

industrie. Daarnaast worden concrete handelingsperspectieven

geboden om bij te dragen aan de verbetering van hun positie.

Een mooie combinatie van creativiteit, informatie en genieten!

In 2012 zijn er 23 workshops gegeven onder de noemer Sister2Sister.

Daarbij zijn in totaal 630 (jonge) vrouwen bereikt. Interessant was

de aanwezigheid met een aangepast concept van Shop ’n Style tijdens

de Margriet Winterfair. Veel vrouwen waren verrast over de moge-

lijkheden die zij hebben om zelf het verschil te maken. Bijvoorbeeld

door kleding te checken en de ruime keuze uit eerlijke en duurzame

producten.

Door verlenging van Sister2Sister tot eind 2012 kwam er ook een

mogelijkheid om te verkennen in hoeverre deze workshops tegen

betaling in de markt gezet kunnen worden. In 2013 zal dit verder

ontwikkeld worden.

Het kan duurzaam

Succesvol: verschil maken voor vrouwen door vrouwen

Dilemma: Hoe om te gaan met sponsoring door bedrijfsleven

Verbeterpunten: vermarkten workshops

Titel: Sister2Sister

Doelstelling: Jonge vrouwen bewust maken van de arbeidsomstandig-

heden in de kledingindustrie en de cacaoteelt en hen laten ontdekken

hoe zij zelf kunnen bijdragen aan betere arbeidsomstandigheden.


Partner en financier: Hivos

Budget: € 22.798

Website: www.facebook.com/oikosXplores2s


Werk aan de Wereld

Improviserend naar de toekomst die wij willen

samenwerking stagneerde, het leverde wel een veelbelovende

nieuwe visie en werkwijze op: samenwerking door improvisatie.

Deze improvisatie wordt gekenmerkt door openheid, diversiteit,

elkaar de ruimte geven, creatieve verbeelding, experimenteren

en afstemmen. Over improvisatie op een duurzame samenleving

schreef Oikos-onderzoeker Christiaan Hogenhuis het boek ‘De

Ceder en de Saxofoon’. Dit boek speelde een belangrijke rol bij de

opzet en werkwijze van de conferentie in november.

De toekomst die WIJ willenOm een beeld te geven van improvisatie en te laten ervaren hoe dit

werkt, organiseerde Oikos samen met een groot aantal organisaties

de conferentie ‘De toekomst die WIJ willen. Samen improviseren op

de doorbraak naar duurzaamheid’. Ongeveer 150 bezoekers kwamen

op 24 november naar de Rode Hoed in Amsterdam. Arjo Klamer

(Erasmus Universiteit) liet zien welke fundamentele veranderingen

in de economie moeten plaatsvinden. Hij benadrukte het belang

van de ‘oikos’, de relaties met mensen tot wie wij behoren, en het

aansluiten bij de menselijke verlangens en zorgen. Hans Boutellier

(Verwey-Jonker Instituut) en Annemarth Idenburg (WRR) wijdden

de aanwezigen in op het gebied van maatschappelijke improvisatie.

In zeven improvisatiestudio’s werden de bezoekers uitgedaagd mee

te improviseren op thema’s als voedsel en landbouw, het geldsysteem

of belastingen. De studio’s focusten zich op mogelijke nieuwe

Succesvol: nieuwe vormen van samenwerking ontwikkeld:

improvisatiemethode

Dilemma: effectieve samenwerking tussen organisaties op gang

brengen die ingepast kan worden in de eigen werkprogramma’s

en waarin ieder eigen profiel houdt

Verbeterpunten: spirituele/filosofische/theologische verdieping

en ondersteuning van de inzet voor duurzaamheid; beoogde

resultaten beter bespreken en beschrijven

Titel: Werk aan de Wereld

Doelstelling: Bijdragen aan de noodzakelijke omslag naar recht-

vaardige en duurzame welvaart.

Looptijd: 2009–2011/12

Partners: ICCO Kerk in Actie, Platform DSE, organisaties verbonden

met de Alliantie Fair & Green Deal

Financiers: Kerk en Wereld, ICCO Kerk in Actie

Budget: € 151.226 + € 22.483

Website: www.stichtingoikos.nl/werkaandewereld

H et borrelt van de duurzame initiatieven in de samen-leving. Bedrijven, kerken en burgers zetten hun beste beentje voor. Helaas lukt het nog niet om fundamentele

veranderingen tot stand te brengen, vanwege de versnippering van tijd, energie en middelen van de verschillende initiatieven. Oikos pleit daarom voor nieuwe vormen van samenwerking en versterking van al die initiatieven door middel van improvisatie. In 2012 stond Werk aan de Wereld grotendeels in het teken van improvisatie, met als hoogtepunt een conferentie waar dit in de praktijk werd gebracht. Daarnaast is het coachingstraject van lokale kerkelijke groepen afgerond. Ook daarin stond improvisatie centraal.

Bij de start van Werk aan de Wereld in 2009 werd ingezet op het

verbinden van verschillende landelijke initiatieven tot een landelijk

duurzaamheidsnetwerk. Het begin was veelbelovend door de opzet

van het platform Duurzame en Solidaire Economie (DSE) en de

Alliantie Fair & Green Deal. Toch is met name de Alliantie niet tot

volle wasdom gekomen. Deels kwam dit doordat er geen overeenstem-

ming was over hoe welvaart, groei en duurzaamheid zich tot elkaar

verhouden. Ook blijkt samenwerking vaak moeilijk omdat deze niet

volledig past binnen de eigen werkprogramma’s en het eigen profiel

van de organisatie. Duidelijk werd dat een nieuwe manier van samen-

werken nodig is. Ook al is het jammer dat de eens zo veelbelovende

9Het kan duurzaam

verbindingen tussen organisaties, bedrijven, burgers, burgerinitia-

tieven en overheden. Het werken in improvisatiestudio’s bewees zich

als een bruikbare methode waarbij iedereen, ongeacht kennisniveau,

ideeën en oplossingen kon inbrengen. Aan het eind van de dag

reflecteerde René Grotenhuis (Cordaid) aan de hand van de bevindin-

gen vanuit de diverse studio’s op de VN-conferentie over Duurzame

Ontwikkeling die in juni in Rio de Janeiro is gehouden. Deze dag gaf

een duidelijk beeld van de vernieuwende rol van Oikos in het zoeken

naar nieuwe vormen van samenwerking door middel van improvi-

satie. Komend jaar zal Oikos doorgaan op dit spoor door het verder

ontwikkelen van transitiepodia of toekomstateliers en te zoeken naar

nieuwe verbindingen en kansen voor een duurzame samenleving.

Kerkelijke groepenVanaf 2009 begeleidde Oikos tien kerkelijke groepen op het gebied

van duurzaamheid. Een spannend proces omdat er geen vastomlijnd

programma klaarlag. Op basis van dit coachingstraject werd een

begeleidingsmethodiek ontwikkeld, die ook in andere kerkelijke

groepen toegepast kan worden. In 2012 is dit coachingstraject

afgerond door met alle groepen terug te blikken en te vieren wat

er bereikt is. In iedere groep zijn nieuwe activiteiten van de grond

gekomen. Zo zijn in Joure verbindingen gelegd met Transition Towns

en de burgerlijke gemeente, in Hoogeveen zijn jongeren ingeschakeld

bij de Cascaderun om aandacht te vragen voor een betere wereld en

in Halle werd sociale cohesie een belangrijk aandachtspunt. De

groepen zelf waren verrast te ontdekken dat ze zich in korte tijd

hebben ontwikkeld tot een vitale en veerkrachtige groep binnen de

kerkelijke gemeente. Ook zagen zij dat het werken aan duurzaam-

heid meer en meer verankerd is geraakt. Terugblikkend kan worden

gesteld dat dankzij de begeleiding de groepen stappen hebben gezet

die anders niet (zo snel) gezet zouden zijn. Vrijwel alle groepen zagen

de meerwaarde in van het coachingstraject, al heeft elke groep het

traject anders ervaren. Uniek aan de methode zijn de luisterende

open houding en het maatwerk, die groepen uitnodigen en

motiveren om zelf aan de slag te gaan met duurzaamheid.

Nieuwe voedingIn februari waren in Dieren 38 deelnemers uit tien groepen aanwezig

tijdens de ontmoetingsdag ‘Kerken krijgen nieuwe voeding’. Centraal

stond de verbinding tussen groepen, verbeelding rond het thema

voeding en verdieping in de wereldvoedselsituatie en in voedsel en

spiritualiteit. De hoogtepunten en successen van de groepen werden

gevierd door deze eerst één op één met elkaar te delen. Vervolgens

werd in een aantal groepen gezocht naar de rode draad in de verschil-

lende verhalen. Deze vernieuwende manier van interactie en uitwis-

seling gaf de deelnemers veel energie. Een groep die enigszins was

vastgelopen, gaf na afloop aan dat zij dankzij deze dag weer vol

energie en inspiratie aan de slag zijn gegaan. Bij alle groepen bleek

er een duidelijke behoefte aan ontmoeting, uitwisseling van

inspirerende ideeën en verdieping in een actueel thema.

ECENIn augustus werd de Assemblee van het European Christian

Environmental Network (ECEN) in Elspeet gehouden. Oikos was

betrokken bij de organisatie en kreeg de ruimte om de vruchten

van het coachingstraject te delen met partners uit Nederland en

Europa via een korte plenaire presentatie en een drietal speeddates.

De Europese netwerkleden toonden veel belangstelling voor de

wijze waarop het coachingstraject is vormgegeven. Maar een

echte eye-opener was de excursie naar Dieren, die Oikos organis-

eerde. Het was één van de drie excursies in het programma.

Ongeveer twintig personen waren in Dieren te gast en zagen

dat hier de volle breedte van de gemeente betrokken wordt bij

duurzaamheid. Daarbij gaat het niet alleen om milieu en energie

(ecologische duurzaamheid), maar ook om betrokkenheid bij

elkaar en de ander (sociale duurzaamheid). In 2013 zal Oikos de

ontwikkelde methodiek verspreiden via een website zodat kerkelijke

groepen hiermee hun voordeel kunnen doen. Bovendien zal Oikos

begeleiding bij de methodiek aanbieden. Daarnaast staat het

creëren van een netwerk op de agenda waarbinnen aandacht is

voor de combinatie spiritualiteit en duurzaamheid.


Our Common Food

Zaadbommen, stadstuinen en een WereldBurger

Gezond, duurzaam en eerlijk voedsel heeft de toekomst. Steeds vaker leveren consumenten daaraan een bij-drage door minder vlees te eten, producten bij de lokale

boer te kopen of eigen tomaten te kweken. Ook onder jongeren heeft duurzaam en eerlijk voedsel steeds vaker een hip imago. Oikos gelooft in de kracht van jongereninitiatieven op het gebied van voedsel. Our Common Food is in 2012 opgezet om deze initiatieven zichtbaar te maken én met elkaar verbinden om zo de impact daarvan te vergroten.

Oikos en Lokaalmondiaal boden in 2012 met Our Common Food een

platform voor jongeren en (young) professionals om samen op een

creatieve, vernieuwende en praktische manier innovatieve oplos-

singen te bedenken voor de voedselproblematiek. Deze oplossingen

werden gedeeld met beleidsmakers, wetenschappers en ondernemers

met als doel bij te dragen aan de transitie naar voedselveiligheid

en voedselzekerheid. Acht teams werkten rond een concrete onder-

steuningsvraag van een opkomend initiatief op gebied van gezond

en duurzaam voedsel. Zo formuleerden zij antwoorden op vragen als

‘Wat kunnen we doen om kantinehouders te stimuleren duurzaam

(echt) voedsel aan te bieden?’ en ‘Hoe krijgen we een echte prijs à de

werkelijke prijs van producten onder de aandacht van consumenten,

producenten en overheid?’

Kick-OffDe start van Our Common Food vond op 23 maart plaats tijdens de

Kick-Off in Amsterdam. Ongeveer 100 studenten, jongeren en (young)

professionals kwamen bijeen om zich in te gaan zetten voor duur-

zaam, eerlijk, gezond en lekker eten. Acht teamcaptains probeerden

in korte tijd zoveel mogelijk deelnemers te overtuigen zich bij zijn

of haar team te voegen. Vervolgens kozen de deelnemers op basis

van deze inspirerende pitches voor één van de teams. In een eerste

brainstorm borrelden al heel wat creatieve ideeën en innovatieve

oplossingen op rond de thema’s Globesity, Eerlijke Prijs, Duurzame

Kantine, Urban Gardening, Landgrabbing, Werelds Dieet, Lokaal- en

Seizoensgebonden en Flexitarian.

Als vervolg op de Kick-Off zijn er teambijeenkomsten gehouden onder

leiding van de teamcoach, een speciaal daarvoor door oikosXplore

opgeleide facilitator. De ideeën en oplossingen zijn met behulp van

experts, beleidsmakers en vertegenwoordigers van het initiatief

verder uitgewerkt, aangescherpt, geprofessionaliseerd en uitgevoerd.

Zo maakte het initiatief Pluk de Stad deel uit van het team ‘Lokaal

en Seizoensgebonden’, werkte het team ‘Werelds Dieet’ samen met

onder andere Wereldmaaltijd, Sous Catering en eetcafé EKKO, en was

het initiatief ‘Yes We Canteen’ nauw betrokken bij de activiteiten van

het team Duurzame Kantine. Teams werden gestimuleerd contact

op te nemen met professionals die werkzaam zijn op het thema van

hun interesse. Bijvoorbeeld met professionals vanuit de wetenschap

op het gebied van stadslandbouw en bodemkwaliteit, met bedrijven

als AHOLD, EkoPlaza en Horecatrends, en met maatschappelijke

organisaties als The Hunger Project en NCDO. Daarnaast zijn er

diverse ondersteunende bijeenkomsten en trainingen georganiseerd

met als doel elkaar te ontmoeten, te inspireren, feedback te geven.

Zo is tijdens een training ingegaan op het teamplan: hoe je dat

vormgeeft en op welke wijze je dat naar buiten breng. Ook zijn drie

campagnetrainingen georganiseerd over de wijze waarop je als team

je verhaal vertelt en hoe je die boodschap overbrengt. Daarnaast zijn

twee inspiratiesessies gehouden. Op de Floriade is het Huis van de

Smaak bezocht en in de Hof van Twello zijn workshops en feedback-

sessies gehouden.

Aan de teams waren door Lokaalmondiaal ook twaalf jonge jour-

nalisten gekoppeld. De journalisten werkten samen met de teams

aan journalistieke producties over de verschillende thema’s. In de

zomer zijn de journalisten in twee groepen op reis gegaan naar

Tanzania en Indonesië waar zij deze thema’s belichtten vanuit

Zuidelijk perspectief: bijvoorbeeld ‘De strijd voor dierenwelzijn in

slachthuizen in Indonesië’ en ‘De rol van landgrabbing in Tanzania’.

Deze artikelen zijn in uiteenlopende kranten en magazines gepubli-

ceerd, met een breed en divers lezerspubliek: in het Reformatorisch

Dagblad, op de website www.oneworld.nl, in KIJK magazine, ELLE

eten, in het magazine Santé en in de Groene Amsterdammer. Het

totale bereik van deze producties komt opruim 1 miljoen. Er is ook

Succesvol: faciliteren van verbinding en samenwerking

tussen geïnteresseerde jongeren en opkomende jongeren-

initiatieven maakt veel positieve energie los en levert een

belangrijke bijdrage aan de omslag in onze samenleving over

hoe wij denken over ‘ons’ voedsel.

Dilemma: het zo combineren van bottum-up en top-down

dat improvisatie en een vooraf gepland proces een optimale

samenwerking laten zien.

Verbeterpunten: meer tijd voor voorbereiding en planning,

waardoor de verschillende elementen beter op elkaar afgestemd

kunnen worden.

Titel: Our Common Food

Doelstelling: stimuleren van uitwisseling tussen jongeren en

professionals rondom diverse aspecten van duurzaam eten

Looptijd: 2011-2012

Partners: Lokaal Mondiaal, NCDO

Financiers: OxfamNovib, Lokaal Mondiaal, Particulier fonds

Budget: € 94.800

Website: facebook\ourcommonfood

Twitter.com/our_common_food

11

in verschillende andere media aandacht geweest voor Our Common

Food, zoals MyWorld en de websites van het NCDO en de Youth Food

Movement.

Succesvol, creatief en actiefDe teams en de journalisten zochten elk op hun eigen manier

antwoorden voor de verschillende kanten van het voedselprobleem

en voerden concrete acties uit. Zij maakten daarbij actief gebruik van

Facebook, Twitter, weblogs, video’s en reportages. Op de Facebook-

pagina, die door 306 personen werd gevolgd, werden nieuwtjes over

voedsel geplaatst, voedselgerelateerde evenementen aangekondigd

en discussies gevoerd.

Sommige teams bevorderden dialoog met bewoners, bedrijven

of overheid. Anderen deden onderzoek, voerden campagne of

ontwierpen juist concrete tools. Een leuk en succesvol initiatief

kwam van het team Werelds Dieet. Dit team ontwikkelde de

WereldBurger als duurzaam alternatief voor de bekende hamburger.

De samenstelling van deze burger bestaat uit ingrediënten die een

gezonde en duurzame bijdrage leveren aan de consument en de

wereld. Voor ieder seizoen is een recept uitgedacht waarbij rekening

wordt gehouden met een eerlijke voedselverdeling in de wereld en

met een gezond dieet. In de week van 16 oktober, Wereldvoedseldag,

heeft de WereldBurger op het menu van eetcafé Ekko in Utrecht

gestaan en zijn receptenkaarten uitgedeeld op verschillende plekken.

Opvallend is de leuke vormgeving van de receptenkaarten en de

positieve manier waarop dit gebracht werd.

Een andere creatieve bijdrage kwam van het team Urban Gardening

met de toolkit ‘Stadstuinen – Do it Yourself’. Daarmee kan iedereen

zelf een stadstuin opzetten. Bijzonder is dat tips worden gegeven

over hoe om te gaan met mogelijk vervuilde grond in (stads)gebieden.

Het team dat zich richtte op lokaal en seizoensgebonden voedsel

heeft de handen ineen geslagen met Pluk de Stad. Samen brachten ze

eetbare gewassen in de stad in kaart en hebben zij campagne gevoerd

richting de gemeenten om eetbare planten en struiken te plaatsen in

bijvoorbeeld parken. Ook zijn zaadbommen – balletjes aarde gevuld

met plantenzaden en compost, verpakt in een omhulsel van klei of

leem – gegooid op plekken die wel wat bloeiende natuur kunnen

gebruiken. Daarnaast zijn diverse andere (guerrilla) acties uitgevoerd,

die gericht zijn op meer eetbaar groen in de stad.

Food Guerilla EventSamen met NCDO en Lokaalmondiaal organiseerde Oikos op

9 november het Food Guerilla Event op stadslandbouwbedrijf

Uit je Eigen Stad in Rotterdam. Deze dag met 350 deelnemers die

tevens de afsluiting vormde van Our Common Food, stond in het

teken van voedsel en verandering. De dag werd geopend door

Maurits Groen (nummer 3 van duurzame top 100 Trouw). Ook andere

prominenten zoals Sywert van Lienden van de G500 droegen bij aan

de dag. Tijdens deze dag konden deelnemers verschillende inspire-

rende workshops, trainingen en sessies volgen. Twee teams van

Our Common Food organiseerden sessies over ‘landgrabbing’ en de

‘echte prijs’ van voedsel. Tijdens deze sessies werd op een dynamische

en interactieve wijze de dialoog gestart met deskundigen, studenten,

voedselactivisten en voedselondernemers. Het team Urban Gardening

presenteerde de toolkit ‘Stadstuinen – Do It Yourself’. Daarnaast

konden deelnemers zich laten inspireren door video’s over de

activiteiten van alle teams van Our Common Food. Een andere

inspiratiebron vormde de fototentoonstelling van het journalisten-

team over de rol van voedsel in Indonesië en Tanzania.

De afronding van Our Common Food betekent niet het einde van

dit succesvolle platform. Sommige teams zoals Werelds Dieet en

Globesity gaan door. Leden van andere teams houden contact, maar

zullen minder vaak bij elkaar komen. Het platform wordt met een

iets andere insteek voortgezet door FoodGuerilla, een initiatief van

NCDO. Voor Oikos leverde de werkwijze en insteek van Our Common

Food leerzame en waardevolle kennis op, die goed aansluit bij de

vernieuwingsslag van Oikos. Elementen als de inhoudelijke betrok-

kenheid van facilitators en het langdurig inzetten van facilitators als

coach bij een project, zullen in 2013 verder gebruikt en ontwikkeld

worden door oikosXplore.

Het kan duurzaam


I like this – Let’s do it!

Duurzaam en eerlijk is de trend

H oe kun je jongeren stimuleren om in actie te komenvoor een betere wereld? Door aan te sluiten bij hun levensstijl en hen op een actieve manier te betrekken

bij de dingen die hen aanspreken. Het project I like this doet dit door haar activiteiten aan te laten sluiten op wat jongeren leuk vinden en stimuleert hen om in beweging te komen. OikosXplore draagt met I like this ideeën voor een duurzame lifestyle aan, zoekt jongeren op tijdens festivals en maakt steeds vaker gebruik van social media. In 2012 organiseerde I like this verschillende activiteiten, die elkaar versterken en aanvullen.

ChocodroppingOp 5 mei is samen met Stoere Vrouwen en klimvereniging IBEX

op ludieke wijze een coup gepleegd tijdens het bevrijdingsfestival in

Wageningen. Ongeveer 15.000 jongeren werden verrast door een stoet

aan ‘Stoere Vrouwen’ én mannen die abseilend en marcherend fair-

trade chocolaatjes uitdeelden. Via een groot scherm op het podium

werd aandacht gevraagd voor eerlijke handel. In lijn met het thema

van het bevrijdingsfestival ‘Vrijheid geef je door’, werden de speciaal

met deze boodschap verpakte chocolaatjes gedeeld door de aan-

wezigen met hun buurvrouw of buurman.

Van de mensen die de actie gezien hebben vond driekwart de actie

‘leuk’ of ‘fantastisch’. Meer dan de helft gaf aan in de toekomst

producten met een positief verhaal te willen kopen. De overgebleven

chocolaatjes zijn met hetzelfde doel ook elders uitgedeeld. Bijvoor-

beeld in Utrecht tijdens de Slavernijroute en in Amsterdam onder het

motto ‘Tourists save the world’ waarbij jongeren chocolaatjes deelden

met onbekenden.

My StyleIn 2012 groeide het My Style-panel dat reviews over duurzame

producten schrijft uit van 23 naar meer dan 40 jongeren. Inmiddels

lezen maandelijks meer dan 800.000 jongeren deze reviews Inmiddels

zijn al meer dan 150 reviews geschreven over zeer uiteenlopende

producten als beautychocolade, een elektrische auto, Strawberry

Body Butter en een riem van brandweerslangen. Al deze duurzame

producten zijn getest op hun (h)eerlijkheid, gebruiksvriendelijkheid,

prijs en kwaliteit. De testers gaven ieder op eigen wijze hun mening

weer over het product. Vaak geïllustreerd met foto’s en videoclips

zijn de testresultaten vooral verspreid via de weblogs en facebook-

pagina’s van de jongeren én natuurlijk op de My Style Facebook-

pagina, die als centrale spil fungeerde. Daarnaast zijn reviews door-

geplaatst in diverse online en papieren magazines als Girlscene.nl,

Good2b.nl, Xookazine.nl en Viva. In totaal is het bereik vele malen

meer dan vooraf was beoogd.

Make Room!De producten met een positief verhaal en de reviews daarvan zijn ook

gebruikt tijdens de festivaltour Make Room! In 2012 zijn vijf festivals

bezocht waar per festival gemiddeld 500 jongeren tussen de 15 en

25 jaar zijn benaderd om net als de MyStylers hun mening te geven

over de producten in de stand, die ingericht was als jongerenkamer.

In 2012 zijn onder Make Room! ook 55 workshops gegeven die met

internationale handelsverhoudingen, eerlijke prijzen en producten

als koffie, cocktails en chocolade te maken hebben. Op een laagdrem-

pelige manier worden jongeren uitgedaagd na te denken over een

duurzame levensstijl zonder dat hen een keuze wordt opgedrongen.

Uit de evaluaties en nametingen blijkt dat de workshops een effectief

middel zijn om jongeren te inspireren tot duurzamer gedrag. Zo geeft

bijna tweederde van de workshopdeelnemers na afloop van de activi-

teit aan bewuster te willen consumeren en vaker producten met een

positief verhaal te kopen. Uit de nametingen die twee tot vier weken

na de workshops zijn gedaan, geeft 69 procent van de deelnemers aan

bewuster te zijn gaan consumeren.

Hoewel I Like This in 2012 is afgerond, zullen diverse onderdelen

zoals de workshops en My Style voortgezet worden onder oikos-

Xplore (zie pagina 23). De (product)kennis die opgedaan is door

My Style zal gebruikt worden in andere projecten, zoals de kleding

workshop Shop ’n Style (zie pagina 7). De kwaliteitsslag die gemaakt

is door vernieuwingen en verbeteringen en de duidelijkere hande-

lingsperspectieven in de workshops, zal door oikosXplore worden

overgenomen en voortgezet.

Succesvol: Impact gedragsverandering boven verwachting

Dilemma: Groot bereik via diverse kanalen koppelen aan

impactmeting. Sponsoring van bedrijven accepteren

Verbeterpunten –

Titel: I like this – Let’s do it!

Doelstelling: Jongeren stimuleren tot een duurzame lifestyle


Partners: EEN

Subsidiegevers: SBOS

Budget: € 142.806

Website: www.oikosxplore.nl

facebook.com/MyStylenl

12

13

Het kan samen

2


Dialogue for Peaceful Change

Internationale methodiektoepassen bij conflictsituaties in Nederland

Conflicten komen overal voor, ook in Nederland. Om tevoorkomen dat conflicten uit de hand lopen is de methode Dialogue for Peaceful Change (DPC) door

Oikos en het Noord-Ierse Tides ontwikkeld. Deze methode wordt inmiddels wereldwijd toegepast. In 2012 verkende Oikos een mogelijke rol bij een meer specifieke toepassing van DPC in de Nederlandse context. Daarnaast ondersteunde Oikos wereldwijd DPC-activiteiten en zijn nieuwe trainers en coaches opgeleid.

Het afgelopen jaar is de methode Dialogue for Peaceful Change (DPC)

tijdens drie trainingen in Nederland ingebracht. Een voorbeeld van

de toepassing van DPC op een specifieke vraag en context was de

studiemiddag die in oktober is verzorgd voor de Vrienden van Sabeel,

een organisatie gericht op recht, vrede en verzoening in Palestina en

Israël. De vraag stond centraal met welke rol zij vanuit Nederland het

meeste kunnen bereiken voor de mensen daar. De deelnemers kregen

zicht op hun eigen positie door de analyse van de mogelijke rollen en

de vraag hoe zij zich verhouden tot andere groepen.

In november kwamen twaalf deelnemers bijeen in Huissen voor een

training met onder andere Colin Craig uit Noord-Ierland, één van de

grondleggers van het mondiale DPC-project. De deelnemers gaven na

afloop unaniem aan dat de training hen veel handvatten voor zelf-

ontplooiing en groei in werken leven had geboden. Tegelijkertijd gaf

de training ook inzicht in de eigen rol en positie in conflicten. Naast

de training in Huissen zijn in 2012 in verschillende landen nog zes

trainingen gegeven. Daarbij zijn in totaal 136 facilitators getraind.

Facilitators hebben een training van vijf dagen gedaan en hebben

geleerd een conflict te begrijpen en ermee om te gaan. Wereldwijd

zijn er nu 843 facilitators. Daarnaast zijn er trainers die de Training

of Trainers hebben gevolg. In 2012 zijn in Canada 3 nieuwe trainers

gecertificeerd. In totaal zijn er nu 32 trainers.

In de Californische stad Antioch (VS) wordt al een aantal jaar suc-

cesvol gewerkt met de conflictmethode DPC in combinatie met het

concept van de High Performing Community (HPC). Daarin wordt de

gehele gemeenschap betrokken bij het terugdringen van jeugdbendes

door aan preventie te doen en door jongeren te stimuleren weer naar

school te gaan. Er is aangetoond dat in deze stad ruim twintig jonge

levens per jaar worden gered. Daarnaast besparen ze bijvoorbeeld

30.000 dollar omdat de politie nog maar twee keer per maand in

plaats van elke dag hoeft uit te rukken voor de jongeren die oorspron-

kelijk in de jeugdbendes zaten. Dit succes is niet onopgemerkt geble-

ven in de naburige stad Richmond. Door geweld tussen jeugdbendes

vallen in deze stad per jaar rond de tachtig doden. Oliemaatschappij

Chevron heeft een raffinaderij in deze gewelddadige stad en wil de

komende tien jaar plannen financieren om de jeugdbendeproblema-

tiek tegen te gaan. In augustus 2012 is een succesvolle training met

tweeëntwintig sleutelfiguren uitgevoerd als start van een groot en

langdurig project waarin een combinatie van DPC en HPC wordt

toegepast.

In opdracht van Oikos heeft onderzoeksbureau Noorda & Co onder-

zoek gedaan naar de mogelijkheden om de succesvol gecombineerde

methodieken HPC en DPC toe te passen in Nederland. In 2012 is het

rapport daarover uitgebracht. Daarin wordt de conclusie getrokken

dat DPC in combinatie met HPC in Nederland zeker toepasbaar is

en van meerwaarde kan zijn. Zij raden aan om enkele experimenten

op buurt of wijkniveau aan te gaan. Inmiddels zijn er verkenningen

gestart rond de toepassing in de Nederlandse context.

Oikos zal ook in 2013 als belangrijke partner betrokken blijven bij de

internationale DPC-activiteiten. Daarnaast zal verder ingezet worden

op de toepassing van DPC in de Nederlands context, al dan niet in

combinatie met HPC.

Succesvol: nieuwe (inter)nationale toepassingen zijn ontwikkeld

Dilemma:

– Woordkeuze (bijvoorbeeld ‘dialoog’ en ‘conflict’) werkt soms

belemmerend bij aanspreken van nieuwe doelgroepen

– Onder welke voorwaarden wil Oikos haar kennis op het gebied

van omgaan met conflicten beschikbaar stellen aan of delen

met controversiële maatschappelijke actoren.

Verbeterpunten: methodiek en presentatie aanpassen aan

nieuwe doelgroepen

Titel: Dialogue for Peaceful Change

Doelstelling: De ontwikkeling en verspreiding van een methode

waarbij dialoog wordt toegepast als instrument om vrede te bewaren

of tot stand te brengen

Looptijd: 2012

Partners: TIDES – Noord-Ierland; Different Tracks Global; Emerald HPC

– Antioch, USA

Budget: € 43.464

website: www.dialogueforpeacefulchange.net

15Het kan samen

Maatschappelijk Rendement

Vrijwilligerswerk: Gezien en gewaardeerd

Veel vrijwilligers zetten zich vanuit kerken, moskeeën, jongeren- en ouderenorganisaties in voor hun mede-mens. Deze zorg en aandacht voor de ander is vaak van

onschatbare waarde. Maar wat levert dit de samenleving op en kun je dat in geld uitdrukken? Om inzicht te krijgen in de waarde en het belang van vrijwilligerswerk heeft Oikos enige jaren terug de methode Maatschappelijk Rendement ontwikkeld. In 2012 heeft Oikos het maatschappelijk rendement van het werk van zes ouderenorganisaties in de Gemeente Veldhoven onder-zocht en gepresenteerd in het rapport Gezien en gewaardeerd.

In de gemeente Veldhoven zijn zes ouderenorganisaties actief, waar

veel vrijwilligers zich inzetten om een scala aan activiteiten voor hun

leden te organiseren. Het gaat om activiteiten als kaarten, biljarten,

wandel- en fietstochten, het organiseren van busreizen, (gezondheids)-

voorlichting en huisbezoeken als uiting van sociale zorg en betrok-

kenheid op elkaar. Daarnaast doen deze organisaties aan belangen-

behartiging richting de gemeente en andere partijen die bij ouderen in

Veldhoven betrokken zijn. Voor dat werk stelt de gemeente Veldhoven

jaarlijks geld beschikbaar. In reactie op de voorgenomen bezuini-

gingen van de gemeente, heeft de Seniorenraad Veldhoven het

initiatief genomen om onderzoek te laten doen naar het maatschap-

pelijk rendement van het ouderenwerk. Dit vonden zij van belang

om de juiste waardering voor hun activiteiten te kunnen krijgen.

De gemeenteraad heeft dit initiatief overgenomen en selecteerde

Oikos uit een zestal organisaties om dit onderzoek uit te voeren.

Aan het begin van het onderzoek is aan de vertegenwoordigers van de

te onderzoeken groepen gevraagd zo duidelijk en consistent mogelijk

alle activiteiten van de vrijwilligers op een rijtje te zetten. Vervolgens

heeft Oikos op basis van deze gegevens interviews gehouden met

vertegenwoordigers van de betreffende groepen. Er werden vragen

gesteld over alle activiteiten die in of vanuit de organisatie ontplooid

zijn om zo precies mogelijk de eraan bestede uren in kaart te brengen.

De door vrijwilligers gewerkte uren zijn omgerekend in een geld-

waarde. Daarbij is gerekend met tarieven zoals die in de thuiszorg

gelden. Dat uitgespaarde bedrag wordt maatschappelijk rendement

genoemd. Op deze wijze heeft Oikos berekend dat de waarde van

het vrijwilligerswerk van deze zes ouderenorganisaties omgerekend

€ 822.000 is. Daarmee leveren deze vrijwilligers niet alleen een grote

bijdrage aan het welzijn van vele ouderen in deze gemeente, maar

ook een aanzienlijke besparing voor de gemeenschap als totaal.

Het onderzoek en de presentatie van de resultaten droeg eraan bij

dat de vrijwilligers in Veldhoven trots zijn op het resultaat dat ze met

elkaar realiseren. Hun zelfbewustzijn en zelfvertrouwen is versterkt

en zij kunnen nu krachtiger zeggen: ‘We doen dingen die er toe

doen’. Ook de Seniorenraad is blij dat het belang van het werk van de

vrijwilligers zo duidelijk is aangetoond. De gemeenteraad sprak haar

waardering uit voor het onderzoek en gaf aan dat zij meer inzicht

heeft gekregen in het brede scala aan activiteiten voor ouderen dat

de vrijwilligers uitvoeren. Als gevolg van het onderzoek heeft zij

besloten om de voorgestelde bezuinigingen in een rustiger tempo te

realiseren. Hierdoor hebben de ouderenorganisaties meer tijd om in

te spelen op mogelijk komende extra bezuinigingen.

Naar aanleiding van dit onderzoek heeft de Seniorenraad om een

aanvullend onderzoek gevraagd. Daarin stond de vraag centraal in

hoeverre de activiteiten van de ouderenorganisaties betaalde werk-

zaamheden in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning

(WMO) vervangen. Het onderscheid in al dan niet WMO-gerelateerde

activiteiten zorgde voor een relevante aanscherping van de methode.

Eind 2012 zijn gesprekken gestart voor een vervolgonderzoek in

andere delen van Noord-Brabant.

Succesvol: maatschappelijke organisaties zijn positief over

uitgevoerd onderzoek en geven aan dat methodiek hen

ondersteunt in hun dialoog met politiek en beleidsmakers.

Dilemma: de methodiek levert belangrijke indicatie van de

financiële meerwaarde van vrijwilligerswerk voor de samen-

leving. Bij gebruik van de methode moet echter altijd oog zijn

voor de immateriële meerwaarde van het vrijwilligerswerk.

Verbeterpunten: methodiek heeft naast zijn kracht ook

beperkingen. Deze moeten proactief worden geformuleerd en

gecommuniceerd naar belanghebbende.

Titel: Maatschappelijk rendement ouderenwerk Veldhoven

Doelstelling: Vaststellen van maatschappelijk rendement van

vrijwilligers in zes ouderenorganisaties in de Gemeente Veldhoven

berekenen.

Looptijd: 2012

Partner: Seniorenraad Veldhoven

Financier: Gemeente Veldhoven

Budget: €11.021

Website: www.stichtingoikos.nl/maatschappelijk-rendement


Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling

W elke rol speelt religie in ontwikkelingsprocessen?Aan deze vraag lijken veel ontwikkelingsorganisa-ties voorbij te gaan. Komt dat doordat religie niet

langer vanzelfsprekend is in de Nederlandse samenleving? Duidelijkis dat de ruimte voor afwijkende meningen vanuit de eigen religieuze waarden steeds verder onder druk komen te staan. Ook roepen religieuze uitingen vaak heftige reacties op vanuit de seculiere samenleving. Het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling laat een duidelijk tegengeluid horen. Vanuit de praktijk van zorg voor medemensen, natuur en milieu kan reli-gie juist een meerwaarde bieden bij ontwikkelingsprojecten of ter verlichting van de economische crisis. Het Kenniscentrum bevordert een open houding met betrekking tot religie en draagt bij aan het debat daarover.

Economische crisis en religieWelke mogelijkheden hebben religies om de crisis te verlichten?

In 2012 stond deze vraag centraal in verschillende bijeenkomsten

rond het thema ‘Economische crisis en religie’. Deze bijeenkomsten

waren vooral gericht op islamitisch bankieren omdat eigenlijk

alleen binnen de islam religieuze richtlijnen gekoppeld zijn aan het

economisch-financiële systeem. In samenwerking met Islamic Relief

Nederland en het Institute of Social Studies (ISS) organiseerde het

Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling in februari de bijeenkomst

Islamic Development Finance. Ongeveer tachtig mensen bezochten

deze interessante bijeenkomst die een aanzet gaf tot het denken

over islamitisch bankieren in Nederland. Twee Britse islamitische

deskundigen gingen nader in op islamitisch bankieren en islami-

tische microfinanciering, die beide aansluiten bij de religieuze

voorschriften. Daarnaast zijn er raakvlakken met duurzaam en

ethisch verant-woord bankieren. Het voorbeeld van rentevrij

islamitisch bankieren werd ook ingebracht in een improvisatie-

workshop over een verantwoord geldstelsel tijdens de conferentie

‘De toekomst die WIJ willen’ (zie pagina 8 en 9).

Complexe verhoudingenIn het nieuws wordt al snel een eenzijdig beeld geschetst over de

verhoudingen tussen politiek en religie in een seculiere staat als

India, Indonesië, maar ook Nederland. Dat de realiteit veel complexer

is, blijkt wanneer geprobeerd wordt de situatie te analyseren vanuit

etnische, religieuze, seculiere en machtsverhoudingen. Dat het zinvol

is aandacht te besteden aan dergelijke complexe verhoudingen om

zo een bijdrage te leveren aan een genuanceerde meningsvorming,

bleek uit de bijeenkomst ‘Syrië. Mozaïek van religieuze en etnische

groepen’. Deze bijeenkomst, bezocht door ruim zeventig personen en

geleid door arabiste Petra Stienen, organiseerde het Kenniscentrum

in december in Den Haag. Professor Dr. Jakob Skovgaard-Petersen van

de Universiteit van Kopenhagen gaf in zijn lezing een analyse van

de complexe religieuze en etnische werkelijkheid in Syrië. Zowel in

de media als in de politiek domineren sterk versimpelde beelden,

als ‘christenen steunen het regime’ en ‘de oppositie streeft naar een

islamitische staat zonder godsdienstvrijheid’. Deze beelden schep-

pen een eigen werkelijkheid, die geen recht doen aan het mozaïek

van religieuze en etnische groepen in Syrië. In een forum gaven

Alaa Abdelfatah en Iba Abdo (beiden afkomstig uit Syrië), Tammam

Aloudat (Artsen zonder Grenzen) en Feije Duim (ICCO Kerk in Actie)

vanuit hun persoonlijke ervaringen hun visie op de dynamiek binnen

de Syrische samenleving. Ook zij benadrukten dat de media teveel

aandacht heeft voor de extremen en te weinig voor de mensen die

zich inzetten voor democratie.

Samenleving op zoek…naar religie?In november organiseerde het Kenniscentrum samen met de Tilburg

University de jaarlijkse publiekslezing. Pieter van Os (journalist NRC)

sprak over het ongemak van de seculiere samenleving met religie.

Als het gaat om ritueel slachten, besnijdenis of homoseksualiteit

roept dat keer op keer heftige reacties op. Zozeer dat juist de men-

sen die het hardst roepen dat ze voor een scheiding van kerk en

staat zijn, de neiging hebben om de staatsinmenging in religieuze

zaken steeds groter te maken. In een paneldebat vertelde Edward de

Kam (Youth for Christ) over zijn ervaringen met het stopzetten van

subsidie voor een succesvol jongerenproject in Amsterdam wegens

vermeende evangelisatie. Ook Tamarah Benima (rabbijn) gaf aan

dat zij moeite heeft met de wijze waarop het maatschappelijk debat

verloopt, maar benadrukte anderzijds ook de zegeningen van de

secularisatie. Duidelijk is dat religie niet kan en mag geweerd worden

Werken aan begrip voor religie

Titel: Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling

Doelstelling: Het bijeenbrengen en uitdragen van kennis en inzichten

met betrekking tot de rol van religie bij internationale samenwerking

Looptijd: 2011–2013 of doorlopend

Participanten en Subsidiegevers: Cordaid, Dutch Consortium of

Migrant Organisations (DCMO), Edukans, ICCO Kerk in Actie, Islamic

Relief Nederland, Mensen met een Missie, Seva Network Foundation

Budget: € 201.665

Website: www.religie-en-ontwikkeling.nl

twittercom/RelDev

Succesvol: intensivering van samenwerking tussen

ontwikkelingsorganisaties, wetenschap en media

Dilemma: prioriteitstelling in breed, vluchtig en gepolariseerd

debat

Verbeterpunten: afstemming met participanten

17Het kan samen

uit het publieke domein. Maar dat houdt wel in dat vanuit religies

het gesprek moet worden aangegaan met die seculiere omgeving.

Vanwege de zaalcapaciteit konden maar vijftig deelnemers aan-

wezig zijn. In christelijke media als VolZin, Christelijke Weekblad,

Het Goede Leven en Reformatorisch Dagblad werd verslag gedaan

van de bijeenkomst.

Seksualiteit en religieEr is moed voor nodig om vanuit een religieuze overtuiging de

discussie over seksualiteit aan te gaan In 2012 is ‘Seksualiteit en

religie’ als nieuw thema op de agenda van het Kenniscentrum

Religie & Ontwikkeling gezet. Een heikel punt is en blijft Aids-

preventie. Over dilemma’s aangaande HIV/Aids preventie vanuit

islamitisch perspectief organiseerden het Kenniscentrum Religie &

Ontwikkeling en Islamic Relief Nederland in december een seminar.

Dr. Hany el Banna, oprichter van Islamic Relief Worldwide, gaf in

een helder een eerlijk verhaal aan dat HIV/Aids en seksualiteit uit de

taboesfeer gehaald moet worden. Faghmeda Miller, medeoprichtster

van Positive Muslims, gaf vanuit haar eigen ervaringen een helder

inzicht in de realiteit van HIV/Aids in Zuid-Afrika. Een paar maanden

nadat haar man was overleden ontdekte zij dat zij met HIV besmet

was. Zij zocht naar ondersteuning, maar niemand wilde die geven.

Zij realiseerde zich dat als het taboe op HIV/Aids en de omgang met

HIV-positieve mensen niet doorbroken zouden worden, er meer

mensen door onwetendheid besmet zouden raken. Daarom doorbrak

zij de stilte en werd daarmee het moedige gezicht van moslims

met HIV.

TrainingenNet als in voorgaande jaren gaf het Kenniscentrum ook dit jaar

cursussen, trainingen en presentaties naar aanleiding van het

Praktijkboek Religie & Ontwikkeling of over deelonderwerpen vanuit

de verschillende thema’s. In totaal zijn er acht trainingen gegeven.

Zo is in juni aan 15 medewerkers van Cordaid de tweedaagse training

‘Zin in Religie’ gegeven aan met name jonge medewerkers. Een deel

van de training bestond uit kennisoverdracht over religie. Daarnaast

was er een rollenspel over hoe je bijvoorbeeld omgaat met een

religieuze leider in een ontwikkelingsland. Boeiend was dat de

deelnemers aangaven blij te zijn met de ruimte die zij kregen om

hun eigen ervaringen met religie uit te wisselen. Daarin werd

ingegaan op de eigen geloofsgeschiedenis en wat heilig is voor

jezelf en de ander.

Kennis delenNaast bijeenkomsten en trainingen spelen ook de website, Twitter

en de nieuwsbrieven een belangrijke rol in het vragen van aandacht

voor religie en ontwikkeling. In 2012 is gewerkt aan de intensivering

van de aanwezigheid op social media. De website telde gemiddeld

750 unieke bezoekers per maand. Afhankelijk van wat er speelt

worden enkele tientallen tweets maand verstuurd.

In 2013 richt het Kenniscentrum zich opnieuw op het thema

‘Economische crisis en religie’ en zal het thema ‘Seksualiteit en

religie’ verder uitgediept worden. Daarnaast zal de rol van religie

bij rampen en noodhulp worden onderzocht evenals het thema

voedsel, cultuur en religie.


Lobbyen voor Afrika

Afrika heeft de toekomst!

Afrika is rijk! Met die boodschap wil Africa in Motiontegenwicht bieden aan het vaak stereotype en negatieve beeld van Afrika. Afrika heeft veel te bieden,

maar moet de kans krijgen zich economisch te ontwikkelen en haar economische stagnatie te doorbreken. Voor ondersteuning van de economische emancipatie van Afrika zetten Afrikaanse Nederlanders zich via dit netwerk in voor draagvlak onder de Nederlandse bevolking en politiek te krijgen voor een verande-ring in de handelspolitiek. In 2012 heeft het netwerk zich verder versterkt en is een start gemaakt met de bewustwordingscam-pagne ‘Afrika is Rijk’ en het nieuwe initiatief ‘Africa 25’.

In 2011 heeft Oikos samen met Kerk in Actie en verschillende

migrantenorganisaties de lobbygroep Africa in Motion opgezet.

De lobbygroep heeft als doel een breed draagvlak onder Afrikaanse

migranten te verkrijgen voor steun aan de economische ontwikkeling

van Afrika. In 2012 is dit netwerk verder versterkt door studenten,

politici en politieke partijen, NGO’s, bedrijven en particuliere initia-

tieven bij de lobby en actie voor Afrika te betrekken. Belangrijk daar-

bij is de omslag in het denken van Afrika als continent van armoede

en schaarste naar Afrika als continent van overvloed en creativiteit.

Afrika is rijk!In de campagne ‘Afrika is rijk!’ laat Africa in Motion zien dat Afrika

rijk is aan delfstoffen als goud, platina, bauxiet en coltan, en aan

grondstoffen als hout, cacao, rubber en koffie. Het probleem is dat

deze grondstoffen niet in Afrika zelf verwerkt worden, maar worden

geëxporteerd. Volgens Africa in Motion kan de Afrikaanse bevolking

zich alleen ontworstelen aan structurele werkloosheid en armoede,

als het de overstap maakt van buitenlandse hulp naar duurzame

ontwikkeling van het continent. Bewerking van de ruwe grond-

stoffen zou dan gewoon in Afrika zelf moeten plaatsvinden.

Een andere belangrijke stap is dat er hervormingen in de handels-

politiek doorgevoerd moeten worden. Hiervoor is de online petitie

Nieuw Afrikabeleid opgesteld in de hoop op een breed draagvlak

waarmee de Nederlandse politiek en bedrijven tot verandering uit-

gedaagd worden. Teleurstellend was dat er slechts enkele honderden

handtekeningen onder deze petitie zijn gezet. Vooral deelname

van Afrikanen zelf was zeer gering. De reden hiervoor is dat veel

Afrikanen de boodschap als politiek activisme zagen. Zij ervoeren

dit als bedreigend en durfden daarvoor hun nek niet uit te steken.

Belangrijk leerpunt is dat de boodschap van Africa in Motion meer

verfijnd en op de verschillende doelgroepen toegespitst moet zijn.

Africa 25Africa 25 is een veelbelovend nieuw initiatief dat in 2012 is gestart.

Africa 25 is gericht op uitwisseling en samenwerking van studenten

aan Nederlandse en Afrikaanse universiteiten in een platform. In

interdisciplinaire teams werken zij samen aan plannen voor een

duurzame economische ontwikkeling in Afrika waarvan zowel Afrika

als Nederland de vruchten kunnen plukken. De teams helpen Africa

in Motion haar boodschap wetenschappelijk te onderbouwen en van

daaruit het Nederlandse beleid rond grondstoffen te beïnvloeden of

kritische vragen te stellen aan politieke partijen. In 2012 is contact

gelegd met universiteiten in Ghana en Kenia. In Zambia is met het

werven van studenten gestart.

Van horen zeggen naar zienIn oktober 2012 is de workshop ‘Afrika van horen zeggen naar

zien’ voor het eerst aan pabo-studenten gegeven. Deze workshop

was meteen een succes en is in het najaar al acht keer gegeven.

De workshop is erop gericht dat de studenten anders leren kijken

naar Afrika. Vervolgens gaan zij lesmateriaal ontwikkelen waarin

zij basisschoolkinderen laten ontdekken dat Afrika rijk is. In 2013

zullen de beste lessen in een boek gebundeld worden. Veel studenten

zijn erg enthousiast over deze workshop en geven aan dat zij

inhoudelijk iets nieuws over Afrika hebben geleerd. Ook waren

zij verrast over de vele mogelijkheden en kansen die er voor

Afrika zijn.

Succesvol: het mobiliseren van Afrikaanse en Nederlandse

studenten om in interdisciplinaire teams samen te werken aan

een plan voor het aanpakken van de behoeften en omstandig-

heden van de Afrikaanse bevolking.

Dilemma: het bedreigende van politiek activisme voor Afrikaanse

migranten versus actieve participatie en lobby richting de

Nederlandse politiek.

Verbeterpunten: verfijning van communicatie in petities richting

doelgroepen, in het bijzonder de Afrikaanse, waarbij rekening

wordt gehouden met politieke gevoeligheden.

Titel: Lobbyen voor Afrika

Doelstelling: het creëren van een grote coalitie om de economische

empowerment en ontwikkeling van Afrika te ondersteunen

Looptijd: 2012

Partners: Kerk in Actie, Africa in Motion

Subsidiegever: Kerk in Actie

Budget: € 45.000

Website: www.africainmotion.nl

facebook.com/africainmotion

@AfricainMotion1

19

Peace Beyond Borders & International Sports Leaders Exchange

Sport: katalysator voor vrede?

W apens neerleggen en sportschoenen aan! Was hetmaar zo eenvoudig om vrede tot stand te brengen. Toch is sport een goede en laagdrempelige manier

om bij conflicten mensen (weer) bij elkaar te brengen en met elkaar in gesprek te komen. Ook in Nederland. In 2012 heeft Oikos zich in twee projecten ingezet om ervaringen rond sport en vrede vanuit de Afrikaanse context toe te passen in Neder-land. In Peace Beyond Borders gaat het om de rol van sport bij het zoeken naar openingen en aanknopingspunten in vredes-processen. International Sports Leaders Exchange is een vervolg hierop, waarin uitwisseling van de expertise rond conflict en vrede centraal staat.

Peace Beyond BordersOm de vicieuze cirkel van geweld in het grensgebied tussen Kenia,

Oeganda en Zuid-Soedan te doorbreken nam de Keniaan Ambrose

Ongwen het initiatief voor het Peace and Sports Programme. Onder het

motto ‘niet schieten, maar scoren’ organiseerde hij sportactiviteiten

om zo jonge nomadische krijgers met elkaar in contact te brengen.

Door ook de gemeenschap erbij te betrekken is gezocht naar vreed-

zame alternatieven voor het steeds gewelddadiger roven van elkaars

vee dat het gebied teistert.

De ervaringen vanuit het Peace and Sports Programme stonden

centraal in het project Peace Beyond Borders, waarin Oikos en de

Nederlandse Sport Alliantie samen werken. Dit project is in februari

2012 afgesloten met het mede door Oikos georganiseerde symposium

It’s all in the game. Ongeveer negentig studenten, beleidsmakers,

professionals op het gebied van sport en ontwikkelingssamenwerking

waren aanwezig tijdens deze dag van denken en doen rondom sport

en conflict. Ambrose Ongwen maakte veel enthousiasme los onder

de aanwezigen door hen bewust te maken van de positieve rol die

zij zelf kunnen spelen om mensen door middel van sport bij elkaar

te brengen. Tijdens de twee workshops over de mede door Oikos

ontwikkelde methode Dialogue for Peaceful Change, (zie pagina 14)

bood Oikos de deelnemers nieuwe mogelijkheden om naar

conflicten in Neder-land te kijken. In 2012 won Ambrose Ongwen

de Compassieprijs (een initiatief van ondermeer de Doopsgezinden,

Remonstranten en de Nederlandse Protestanten Bond).

International Sports Leaders ExchangeDe afsluiting van Peace Beyond Borders was ook een doorstart naar

een verdere toepassing in de Nederlandse context: de International

Sports Leaders Exchange. Want ook in de Nederlandse context kan

sport mensen met elkaar in contact brengen en de sociale cohesie

bevorderen. Centraal daarin staat de uitwisseling van ervaringen

en het leren van elkaar.

In september 2012 was Ambrose Ongwen opnieuw in Nederland.

Samen met twee collega´s liep hij mee met Jongerenwerk Utrecht

(JoU). Zij wisselden ervaringen, tips en gedachten uit, gaven work-

shops en kwamen in contact met de Utrechtse jeugd. Daarnaast werd

een ‘inspiratiebijeenkomst’ georganiseerd waarbij buurtwerkers,

beleidsmakers en sportleiders uit verschillende Nederlandse steden

aanwezig waren. Er vond een uitwisseling plaats van methoden om

buurten en wijken te ontwikkelen tot plaatsen waar jongeren én

ouderen zich veilig voelen. Ambrose Ongwen deelde zijn ervaringen

vanuit de Oost-Afrikaanse context. Daarnaast was Jim Hyde, oud-

politiechef van Antioch (VS), aanwezig. Hij gaf inzicht in de wijze

waarop de gemeenschap in Antioch werkt met High Performing

Community. Door inzet van honderden vrijwilligers vanuit de

gemeenschap in Antioch wordt geprobeerd jongeren uit jeugdbendes

te halen en hen weer terug naar school te laten gaan. In deze aanpak

is gebruik gemaakt van Dialogue for Peaceful Change.

De deelnemers ontdekten veel overeenkomsten in de gedeelde

ervaringen, zoals het betrekken van de gemeenschap bij het zoeken

naar oplossingen in een conflictsituatie. Daarnaast waren zij zich

ook bewust van de verschillen in de context en de wijze waarop de

gemeenschap werkt. Het is interessant om die diepere context te

analyseren zodat de verschillende aanpakken beter met elkaar

vergeleken kunnen worden. De komende tijd wordt onderzocht wat

de mogelijkheden daarvoor zijn. Daarnaast zal er een vervolg komen

op dit uitwisselingstraject, maar dan uitgebreid naar andere steden.

Succesvol: erkenning door Nederlandse stakeholders van Afrikaanse

expertise op gebied van sport en samenlevings-vraagstukken.

Dilemma: hoe kunnen we de meerwaarde van expertise uit

ontwikkelingslanden voor Nederland op dit beleidsterrein

duurzaam ontsluiten?

Verbeterpunten: leerervaringen borgen

Titel: Peace Beyond Borders l International Sports Leaders Exchange

Doelstelling: Meerwaarde van sport voor vrede aan de orde stellen bij

beleidsmakers, filmhuispubliek, scholieren en studenten. Uitwisseling

realiseren tussen sportleiders uit Utrecht en Kenia/Soedan


Partners: Nederlandse Sport Alliantie, IKV/Pax Christi, Upact, JoU,

Mozeshuis

Financiers: E-Motive, JoU

Budget: € 750/ € 5.540

Website: www.peacebeyondborders.nl

Het kan samen


N a de val van het kabinet Rutte zijn er in 2012 vervroegde Tweede Kamerverkiezingen gehouden. In de aanloop naar deze verkiezingen heeft Kerk in Actie aan Oikos

gevraagd om een vergelijking uit te voeren van de verkiezings-programma’s van elf politieke partijen. De vergelijking vond plaats op diaconale thema’s als armoedebestrijding, vluchte-lingen, duurzaamheid, zorg en mondiale verantwoordelijkheid. Daarmee wordt de kiezer voor wie deze thema’s belangrijk zijn een mogelijkheid geboden om kennis te nemen van de verschil-lende politieke opvattingen op die thema’s.

De tijd is voorbij dat kerkgangers automatisch op een christelijke

partij stemmen of daartoe zelfs opgeroepen worden vanaf de kansel.

Wie wil weten op welke partij hij of zij moet stemmen, wordt tegen-

woordig op zijn wenken bediend met Kieskompas, Stemwijzer en

allerlei andere meer of minder serieuze kieswijzers. Deze kieswijzers

geven een stemadvies, gebaseerd op wat jouw positie als kiezer is in

relatie tot de voornemens van de verschillende politieke partijen.

Sommige gelovigen willen zich bij hun keuze ook laten leiden door

Bijbelse waarden als gerechtigheid, barmhartigheid en rentmeester-

schap. Maar deze begrippen laten zich niet direct vertalen in concrete

politieke voornemens. Het is wel mogelijk te kijken hoe de politieke

partijen die kernwaarden in hun partijprogramma invullen. Dat is de

reden dat Kerk in Actie Oikos heeft gevraagd een diaconale kieshulp

te maken. Het gaat daarbij om een overzicht van vijf thema’s waar

het diaconaat binnen de kerken zich nauw bij betrokken voelt.

Om te komen tot een diaconale kieshulp zijn de beleidsvoornemens

van elf politieke partijen per thema geïnterpreteerd met een diaco-

nale bril. Daarvoor zijn de kernwaarden barmhartigheid, gerechtig-

heid en rentmeesterschap naast de verkiezingsprogramma’s gelegd.

Er is gekeken in hoeverre de partij op specifieke thema’s al dan niet

aansluit bij de visie en de plaatselijke, landelijke en internationale

ervaringen van het diaconale werk. Wat zeggen de partijen bijvoor-

beeld over de rechten van vluchtelingen en migranten? Zijn sociale

en ecologische grenzen in acht genomen? Is er oog voor kwetsbare

mensen? Ook werd bekeken in hoeverre partijen voorkomen dat

mensen buitengesloten worden. De interpretatie van de verkiezings-

programma’s is daardoor niet meer neutraal, maar gekleurd door

(christelijke) waarden en ervaringen van diakenen, vrijwilligers en

de werknemers van Kerk in Actie op specifieke terreinen. De kieshulp

beoogt daarom geen stemadvies te geven, maar wil de kiezer

informeren om zelf tot een weloverwogen keuze te komen.

Verkiezingen vormen voor politieke partijen het moment bij uitstek

om hun visie op de toekomst van Nederland en de manier om daar-

aan te werken naar voren te brengen. Ook allerlei groepen en orga-

nisaties geven hun wensen vanuit de eigen waarden en visie op de

samenleving weer. Door de realiteit van de economische crisis

zullen er keuzes gemaakt moeten worden die verstrekkende gevolgen

kunnen hebben. Sommige politieke partijen kiezen bijvoorbeeld

voor vergaande hervormingen van de arbeidsmarkt of het zorg-

stelsel, met het risico dat ze de belangen van mensen die nu kwets-

baar zijn schaden. Andere partijen werpen zich juist op als hoeders

van bepaalde kwetsbare groepen, maar nemen het risico dat ze de

kosten doorschuiven naar komende generaties. Hier doen zich niet

alleen voor de politiek, maar bijvoorbeeld ook voor het diaconale

werk lastige dilemma’s voor. In een vergelijking van verkiezings-

programma’s kan dit niet weergegeven worden. Pas na de verkiezin-

gen blijkt in de politieke praktijk wat de stem van de kiezer waard is.

Kerk in Actie heeft kans gezien om met de diaconale kieswijzer

publiciteit in onder andere Trouw en de Telegraaf te bereiken.

Zowel bij Oikos als bij Kerk in Actie kwam de overweging op om

bij een volgende gelegenheid meer aandacht te besteden aan de

vormgeving van de uitkomsten.

Vergelijking Verkiezingsprogramma’s 2012

Stemmen met een diaconale bril

Succesvol: project in korte tijd succesvol afgerond met onder

andere aandacht in landelijke media

Dilemma: hoe val je op tussen de vele andere stemwijzers

Verbeterpunten: vormgeving uitkomsten

Titel: Vergelijking verkiezingsprogramma’s 2012

Doelstelling: inhoudelijke vergelijking van verkiezingsprogramma’s op

thema’s van Kerk in Actie

Looptijd: 2012

Partner en financier: Kerk in Actie

Budget: € 13.130

21

Actieve betrokkenheid van migranten bij ontwikkelings-projecten levert een belangrijke bijdrage aan de ontwik-keling van hun thuisland. Het Sociaal Cultureel Plan-

bureau stelt in haar rapport ‘Particuliere Initiatieven in ontwik-kelingssamenwerking’ uit 2012 dat initiatieven van migranten dat initiatieven van migranten ook een belangrijke bijdrage leveren aan de integratie in de Nederlandse samenleving. Vanuit deze gedachten zet Oikos zich al vele jaren in ommigranten te steunen bij het verwezenlijken van hun initiatief of idee. In 2012 is in het kader van Internationale Migrantendag een conferentie georganiseerd en is de balans opgemaakt van 10 jaar Ideeënwedstrijd.

Hoewel er veel succesvolle, innovatieve en creatieve initiatieven van

migranten zijn, is de zichtbaarheid daarvan in de samenleving en

politiek vaak gering. Een belangrijke reden is dat initiatieven en

organisaties op het gebied van migratie en ontwikkeling elkaar niet

altijd weten te vinden. Oikos zet zich actief in om verbindingen te

leggen en samenwerking te stimuleren door gebruik te maken van

elkaars kennis, netwerk en ontwikkelingsmogelijkheden, zowel van

migranten, studenten, het bedrijfsleven en young professionals.

JUSTice do it: The Next Step!Samen met Cordaid en vier andere organisaties op het gebied van

migratie en ontwikkeling organiseerde Oikos op 15 december de

conferentie JUSTice do it: The Next Step! Meer dan 70 personen

vanuit diverse achtergronden en organisaties bezochten deze dag

in het sfeervolle Humanity House in Den Haag.

Een belangrijk deel van de dag bestond uit workshops omdat die de

mogelijkheid bieden met elkaar in contact te komen, te discussiëren

en om kennis en ervaringen te delen. Tijdens de ochtend stond het

Nederlandse en internationale politieke beleid centraal, met

speciale aandacht voor de invloed die hierop uitgeoefend wordt

door onder andere het Global Forum on Migration and Development

en het World Social Forum on Migration. Het middagprogramma

stond in het teken van leren voor de toekomst. Er vond een uitwis-

seling plaats over de meerwaarde van het ondernemen van lobby-

activiteiten. Daarnaast was er ruimte om successen en leerpunten

van de Ideeënwedstrijd te delen. De kennis en uitwisseling vanuit de

workshops leverden vragen en stellingen op voor het politiek debat

aan het einde van de dag, waaraan onder meer Marit Maij (PvdA)

deelnam. Het leverde een boeiend debat op waaruit naar voren kwam

dat de politiek zeker open staat voor geluiden vanuit de migranten-

organisaties. Voor beleidsbeïnvloeding is het zelfs van belang dat de

politiek die geluiden hoort en dat migrantenorganisaties zichtbaar-

der zijn. Daarvoor moeten zij wel gezamenlijk en meer met één stem

spreken richting de politiek.

Na 10 jaar IdeeënwedstrijdIn 2012 is er geen ID-Challenge georganiseerd, maar is er wel grondig

teruggeblikt op 10 jaar Ideeënwedstrijd. Daarbij is gekeken naar hoe

de projectideeën zich de afgelopen jaren ontwikkeld hebben, wat de

leerpunten en succesfactoren zijn en hoe dit inspireert voor initia-

tieven in 2013. Duidelijk is dat de Ideeënwedstrijd een ontwikkeling

heeft doorgemaakt en mee is gegaan met de tendensen in de samen-

leving. Zo zijn migrantenideeën tegenwoordig in toenemende mate

gericht op sociaal ondernemerschap. Ook duurzaamheid, samen-

werking, creativiteit en innovatie zijn veel belangrijker geworden.

Dat biedt toekomstperspectief.

Bij toekomstige edities van de ID-Challenge zal sociaal ondernemer-

schap een grotere rol gaan spelen. Oikos zal zich ook in 2013 blijven

inzetten voor migratie en ontwikkeling door een verbindende rol

te spelen door verschillende organisaties op dit gebied samen te

brengen.

Migratie en Ontwikkeling

Een nieuwe stap voormigranteninitiatieven!

Succesvol: debat tussen migrantenorganisaties verdiept

Dilemma: eigenheid versus ‘met één stem spreken’

Verbeterpunten: zichtbaarheid van de meerwaarde van

migranten in samenleving

Titel: Migratie en Ontwikkeling

Doelstelling: Samenwerking tussen migranten en ontwikkelingsorgani-

saties stimuleren met inspirerende voorbeelden van initiatieven die

ondernemend en duurzaam werken aan internationale samenwerking.

Looptijd: 2012

Partners: Cordaid, Dutch Consortium of Migrant Organisations,

Diaspora Forum, OxfamNovib

Financier: Cordaid

Budget: € 22.691

Website: www.id-challenge.nl

Het kan samen


Het kan anders

3

22

23Het kan anders

oikosXplore

Jongerennetwerk

Jongeren actief betrekken bij (internationale) maat-schappelijke vraagstukken en hen uitdagen stappen voor een betere wereld te zetten. Dat is de uitdaging waar

oikosXplore ook in 2012 voor stond. Net als in voorgaande jaren werd de werkwijze van oikosXplore gekenmerkt door een aanpak op maat en ervaringsgericht leren. Met als basis-gedachte: jongeren enthousiasmeren jongeren. Het afgelopen jaar is extra ingezet op het waarborgen van de kwaliteit van de workshops, de dienstverlening en de inzet van facilitators.

De 25 facilitators, jongeren die Oikos zelf heeft opgeleid voor het

geven van workshops, spelen een cruciale rol binnen de activiteiten

van oikosXplore. Naast het geven van workshops, denken zij ook mee

over de ontwikkeling van workshops en andere activiteiten. Ook

zetten ze zich voor oikosXplore in bij diverse festivals. De coaching

van facilitators is in 2012 structureIer opgezet. Door middel van

training, coaching en intervisie wordt vorm gegeven aan de leer-

cyclus van facilitators. De facilitatortrainingen zijn ge-evalueerd en

op grond daarvan uitdagender gemaakt. Interessant is dat in 2012

facilitators voor het eerst ook buiten de activiteiten van oikosXplore

zijn ingezet. Zo zijn facilitators ingezet tijdens de conferentie ‘De

Toekomst die WIJ willen’ (zie bladzijden 8 en 9) en als coaches bij Our

Common Food (zie bladzijde 10 en 11). Oikos zet in op het meer en

vaker inzetten van deze enthousiaste en kundige groep jonge men-

sen in haar werk. Dat biedt interessante doorgroeimogelijkheden en

een nieuwe uitdaging voor facilitators. Voor oikosXplore biedt dit de

mogelijkheid een breed netwerk van betrokken jongeren te creëren.

WorkshopsHet aantal workshops dat in 2012 is georganiseerd overtreft de

verwachtingen. Nog nooit waren het er zoveel. In totaal zijn er

117 workshops gegeven, waarvan er 40 direct onder oikosXplore

vallen. Ook werden er specifieke workshops ontwikkeld en

verzorgd voor specifieke projecten zoals I like this (zie pagina 12)

en Sister2Sister (zie pagina 7). De meeste workshops zijn gegeven

aan studenten en scholieren, maar er zijn ook workshops verzorgd

voor jongerengroepen met verschillende religieuze achtergronden

en migrantenjongeren. Aan deze ‘workshops op maat’ hebben in

totaal 3125 jongeren deelgenomen. Een kwaliteitsslag is gemaakt in

de evaluatie van workshops. Door vooraf, direct na afloop én na twee

tot vier weken de deelnemers aan de workshop vragen te stellen,

valt meer te zeggen over de invloed op gedrag, houding en kennis.

Speciaal voor een mannelijke doelgroep is de workshop Treasure

Hunt ontwikkeld. In deze workshop wordt ingegaan op de arbeids-

omstandigheden rond de winning van mineralen als coltan, een

onmisbare grondstof voor veel gadgets en mobiele telefoons. In een

actieve outdoor-simulatie kruipen de deelnemers in de huid van

een Congolese mijnwerker om iets van de zware arbeidsomstandig-

heden bij de winning van coltan te ervaren. De deelnemers worden

zo geprikkeld om na te denken over de bijdrage die zij kunnen

leveren aan de verduurzaming van de gadgetindustrie.

Symposium Doe-het-zelfrevolutieOp 9 oktober organiseerde oikosXplore samen met Studium Generale

en SIB Utrecht in het kader van de Universitaire Vredesdagen in

Utrecht het symposium ‘Doe-het-zelfrevolutie’. Tijdens het sympo-

sium stonden burgerinitiatieven voor een betere wereld centraal.

Anna Chojnacka (oprichter 1%CLUB) gaf aan dat de opkomst van

internet ervoor zorgt dat individuen en groepen zich veel makke-

lijker kunnen verenigen en hun stem kunnen laten horen. Dit heeft

ondermeer bijgedragen aan nieuwe vormen van ontwikkelingssamen-

werking. Prof. dr. Pieter Winsemius (Wetenschappelijke Raad voor het

Regeringsbeleid) ging vooral in op de ‘doe-democratie’ die bloeit door

en gekenmerkt wordt door burgerinitiatieven. Naast lezingen bestond

het programma uit workshops waarin lokale initiatieven die verschil

kunnen maken de toon aangaven.

PromotieVoor de promotie van activiteiten is gewerkt aan een nieuwe website.

Ook is Facebook actiever en strategischer ingezet in de promotie door

bijvoorbeeld iedere maand een workshop en facilitator centraal te

laten staan en door zogeheten ‘win-acties’ te organiseren.

In 2012 is een verkenning gestart of een deel van de workshops ook

tegen betaling aangeboden kan worden. Zo zijn ondermeer de moge-

lijkheden van ‘waardebepaling achteraf’ of ‘betaling met gesloten

beurs’ in deze verkenning meegenomen. In 2013 wordt de marketing-

en promotiestrategie van oikosXplore verder uitgewerkt om de work-

shops nog beter in de markt te zetten.

Succesvol: er is een record aantal positief gewaardeerde

workshops gegeven. OikosXplore facilitators zijn voor het eerst

ook ingezet bij reguliere Oikos-activiteiten.

Dilemma: het tijd maken voor coaching facilitators

Verbeterpunten: inkomsten workshops van deelnemers

Titel: oikosXplore

Doelstelling: jongeren op diverse manieren betrekken bij

(internationale) maatschappelijke vraagstukken

Looptijd: 2012

Financiers: Stichting Woudschoten, Stichting Dialoog,

Stichting Vrienden van Oikos en particuliere bijdrage

Budget: € 81.455

Website: www.oikosxplore.nl

facebook.com/oikosXplore


2012 betrof het tweede jaar van het beleidsplan Van huisuit! 2011–2015. Oikos en haar partners hebben in het afgelopen jaar, evenals voorgaande jaren, te maken

gehad met de gevolgen met bezuinigingen op het beleids-terrein van ontwikkelingssamenwerking. De forse uitdagingen van Oikos en collega-organisaties zijn niet uniek en deelsvergelijkbaar met die van maatschappelijke organisaties in de cultuur- en milieusector. Oikos heeft daarom in 2012, parallel aan de uitwerking van de eind 2011 ingezette vernieuwing, gezocht naar wegen om te anticiperen op verder teruglopende inkomsten voor de organisatie.

Vernieuwing: beleid en organisatie De grondgedachte van de vernieuwingsslag waaraan de staf van

Oikos afgelopen jaar heeft gewerkt, was en is: een planmatige

transitie van een projectgeoriënteerde organisatie naar een

programma-gedreven organisatie waarbinnen opbouw van

expertise én ontwikkeling van innovatieve projecten en producten

centraal staat. In het kader van de vernieuwing van haar werk heeft

Oikos in 2012 gewerkt aan de ontwikkeling van een programmatische

ordening van haar werk. Met de keuze voor programmatisch werken

wil Oikos komen tot meer synergie tussen de afzonderlijke projecten

en betere positionering en profilering van Oikos.

In 2012 zijn twee conceptprogramma’s ontwikkeld. Het programma

“Het kan duurzaam” is gericht op de transitie naar een leefbare,

veerkrachtige en toekomstbestendige samenleving. Het programma

“Het Kan Samen” is gericht op het respectvol en constructief omgaan

met verschillen in de samenleving. In dit jaarverslag presenteren we

onze projecten dan ook onder deze beide noemers. Met ontwikkeling

van de programma’s is de organisatorische indeling van Oikos in

twee vakgroepen: onderzoek en educatie achterhaald. In 2013

zullen deze vakgroepen daarom worden opgeheven en wordt het

organogram aangepast aan de nieuwe situatie.

Parallel aan de inhoudelijke programmaontwikkeling heeft Oikos

in 2012 middelen en mankracht vrijgemaakt met als doel het

professionaliseren en opschalen van de afzet van enkele kern-

producten tegen kostendekkende of waar mogelijk marktconforme

tarieven. Het betrof hier diensten rondom de conflictmanagement-

methode DPC (zie pagina 14), de workshops ontwikkeld binnen

oikosXplore (zie pagina 23) en ons onderzoek op het gebied van

het bepalen van maatschappelijk rendement van vrijwilligerswerk

(zie pagina 15). Ook in de 2013 zal Oikos investeren in het verder ont-

wikkelen van deze producten voor bestaande en nieuwe doelgroepen.

Genomen bezuinigingsmaatregel met oog op 2013Gelet op de budgettaire uitdaging hebben directie en werknemers

in 2012 in onderling overleg afspraken gemaakt, gericht op kosten-

reductie met betrekking tot het kalenderjaar 2013. In de tweede helft

van 2012 hebben alle vaste medewerkers individueel besloten een

deel van hun salaris in te leveren met als doel de kracht en kwaliteit

van het bestaande team te bewaren en zo het werk van Oikos in 2013

veilig te stellen.

Concreet hebben medewerkers in vaste dienst en de directie besloten

tot een teruggang van 10% in de deeltijdaanstelling en verlaging van

de eindejaarsuitkering van 8,3 naar 2%. De afspraken zijn per mede-

werker vastgelegd in een tijdelijke aanvulling op de arbeidsovereen-

komst. Deze aanvulling op arbeidsovereenkomst is stand is gekomen

in nauw overleg tussen directie en personeelsvertegenwoordiging

van Oikos. Naast bovengenoemde maatregelen zijn in de aan-

vullingen op de overeenkomsten ook maatregelen vastgelegd met als

doel werknemers te vrijwaren van nadelige consequenties in geval

van ziekte of ontslag. Mede dankzij deze maatregelen ziet Oikos,

ondanks de uitdagingen die er ook zijn, het komende jaar met

vertrouwen tegemoet.

CommunicatieOikos heeft in 2012 gewerkt aan een verschuiving van communicatie

op papier naar digitale kanalen. De papieren versie van Oikos Nieuws

ging van vier naar twee edities per jaar. Ook startte Oikos afgelopen

jaar met een e-nieuwsbrief. In 2012 is een begin gemaakt om het

informerend organisatieblad Oikos Nieuws om te vormen naar een

doelgroepmagazine. Ondanks het minder frequent verschijnen van

Oikos Nieuws, stegen de vrijwillige bijdrages van abonnees in 2012

met 10%. In 2012 lanceerde Oikos haar nieuwe website, en inten-

sifieerde Oikos als organisatie haar aanwezigheid op en gebruik van

sociale media kanalen zoals twitter en facebook. Het bereik van de

nieuwe website lag 25% procent hoger dan van in 2011 en het aantal

volgers van Oikos via sociale media verdubbelde.

Medewerkers

In 2012 werkte Oikos voor het eerst met een gesprekcyclus tussen

medewerkers en directie. In de praktijk betekende dit dat er, naast

de al bestaande functioneringsgesprekken, vanaf 2012 werd gewerkt

met planningsgesprekken en persoonlijke ontwikkelingsplannen.

Het doel van de gesprekcyslus is gerichte individuele competentie-

ontwikkeling en Oikos-brede versterking van resultaatgericht

werken. Voorafgaand aan de start van de gesprekcyclus heeft Oikos

de bestaande competenties van het team van Oikos in kaart gebracht

via een nulmeting.

Bestuur en directie De bestuursleden van stichting Oikos ontvangen geen financiële

vergoeding voor hun werkzaamheden in het bestuur. Stichting

Oikos volgt – enkele uitzonderingen daargelaten – de arbeids-

voorwaardenregeling van de Protestantse Kerk in Nederland.

De functie van directeur valt in schaal 13 van deze regeling. Het

directiesalaris bedroeg € 58.405 euro (bruto-jaarsalaris, vakantiegeld,

eindejaarsuitkering en variabele beloning) voor 32 uur in de week

(aanstellingspercentage van 88,89 op basis van werkweek van 36 uur).

In 2012 nam Oikos na ruim vier jaar afscheid van Hein Pieper als

bestuursvoorzitter. Pieper werd opgevolgd door Janne Nijman.

Nijman is voor Oikos geen onbekende, sinds 2007 heeft zij namens

de Remonstrantse Broederschap zitting in het stichtingsbestuur

van Oikos en vanaf 2008 in het Dagelijks Bestuur. Zie voor de

samenstelling van het bestuur pagina 36.

De Oikos organisatie

25Het kan anders

Wereldwijde roep om transparant

internationaal belastingsysteem vindt

steeds meer gehoor bij OESO, EU, G8 en G20

Oikos verbindt tientallenmaatschappelijke organisaties

rond duurzame ontwikkeling

De verantwoordelijke ministeries gaan

de nadelige effecten van belastingverdragen voor

ontwikkelingssamenwerking

onderzoeken

800.000 jongeren kregen de

My Style-reviews onder ogen

136 nieuweDPC-facilitators voor

conflictbeheersing

wereldwijd

117 workshops door en

voor jongeren over ontwikkelings-

samenwerking, fairtrade,

interculturele communicatie

en meer

Vaste Oikos-medewerkers leverden

10% van salaris en 75% eindejaarsuitkering in om

werk van Oikos veilig te stellen

Oikos vervult het

secretariaat voor Tax Justice Europe

Oikos gaf duurzaam

cosmetica-en kledingadvies

tijdens de MargrietWinterfair

Oikos berekende maatschappelijk

rendement van 6 ouderen-organisaties in Veldhoven

De facilitators van oikosXpore zijn

voor het eerst betrokken bij activitei-

ten van reguliere Oikos-projecten.

Dit biedt hen interessante doorgroeimogelijkheden

Slotevent Our Common Food

trok 350 foodies

Rechtvaardigebelastingen prominent

op politieke agenda

Ruim 40 jongeren testten

namens My Style trends, activiteiten

en producten op duurzaamheid

en schreven daarover

150 reviews

12 jonge journalisten

deden verslag uit Tanzania en

Indonesië voor diverse media

Keniase sportleider Ambrose Ongwen

en 2 Afrikaanse collega’s wisselden

ervaringen uit met Utrechtse jongerenwerkers

3125 jongeren namen

deel aan de workshops van

oikosXplore.

25 jongeren (facilitators)

organiseren landelijk workshops over

duurzame ontwikkeling

In Vogelvlucht: Oikos 2012

Het kan duurzaam

Het kan samen

Het kan anders


Kwaliteitsbeleid

Stichting Oikos heeft sinds 9 december 2010 het ISO 9001certificaat. De jaarlijkse externe beoordeling in novem-ber leidde andermaal tot het advies om het certificaat

te continueren. In 2013 zal een herbeoordeling plaatsvinden. Binnen de systematiek van ISO 9001 en Certiked – onze certifi-ceringsorganisatie – vindt eens per drie jaar een herbeoordeling plaats. Deze herbeoordeling is doorgaans omvangrijker dan de jaarlijkse beoordelingen.

Certiked toonde zich in zijn beoordeling enthousiast over de

ingezette vernieuwing van Oikos, binnen de kaders van het beleid-

plan 2011–2015. Ook de PR- en communicatiestrategie en het zoge-

noemde Oikos-Lab werden in positieve zin opgemerkt. Het Oikos-

Lab is een poging om een beter zicht te krijgen op de wenselijke en

beschikbare vaardigheden van de Oikos medewerkers, veelal gevolgd

door een training. Ook de in 2012 geïntroduceerde gesprekscyclus

past binnen de verdere professionalisering. In 2013 zal de groeiende

samenwerking met ZZP-ers nog wel een plaats moeten krijgen in het

kwaliteitsbeleid.

Het algemene oordeel en deze positieve toonzetting laten echter

onverlet dat Certiked ook nog een vijftal aanmerkingen (verbeter-

punten) signaleerde. Deze hebben o.a. betrekking op het documen-

tenbeheer, de projectdossiers, de positie van ZZP-ers en de taak-

verdeling tussen directeur en kwaliteitsmanager. Terugkijkend op

het jaar 2012 stellen we vast dat de noodzakelijke vernieuwing van

de organisatie, het werven van nieuwe fondsen en de uitvoering van

lopende projecten veel tijd en aandacht vroegen. Hierdoor kreeg

het kwaliteitsbeleid niet altijd voldoende prioriteit van directie

en medewerkers. De veranderingen die Oikos de laatste jaren heeft

ondergaan, zijn nog niet volledig doorgevoerd in de procedures en

structuren. Zo gaat het organogram van Oikos bijvoorbeeld nog

uit van het bestaan van vakgroepen (onderzoek en educatie), terwijl

deze vakgroepen ten dele zijn vervangen door projectgroepen en

programma’s. Een geactualiseerd organogram, gepland voor 2013

zal het eenvoudiger maken om de interacties tussen de verschillende

processen goed in beeld te krijgen, inclusief de daarmee verbonden

monitoring en registraties.

Kwaliteitsbeleid heeft primair betrekking op de producten

en diensten van Oikos, de bijdragen van Oikos aan sociale en

ecologische transitie en aan omgang met verscheidenheid. Juist

in dit primaire proces is het zaak om signalen van onze ‘klanten’

op te vangen, vast te leggen en te vertalen in verbeteringen (lessons

learned). We willen wat dit betreft een slag maken waar het gaat

om het gebruik van het projectformat en de projectrapportages,

zowel op niveaus van de afzonderlijke projecten, partner-

organisaties en het integrale programma van Oikos.

Een effectief kwaliteitsbeleid kan een aanwinst zijn voor een

organisatie als Oikos. Een neveneffect van de goede beschrijving

van essentiële processen, is dat kwaliteitsbeleid soms wordt beleefd

als administratieve overlast. Daarom streven we ernaar om het

kwaliteitshandboek in 2013 en 2014 bondiger en gebruiksvriende-

lijker te maken. De eisen m.b.t. documentenbeheer – inclusief de

projectdossiers – zullen ook in 2013 veel aandacht vragen.

De verantwoordelijkheid voor het kwaliteitsbeleid ligt bij de

directeur en de kwaliteitsmanager. De drie auditors verzorgen de

periodieke interne audits. We zullen de verantwoordelijkheden

in 2013 scherper onderscheiden. Hierbij zal ook bekeken worden

in hoeverre enkele uitvoerende taken bij de ondersteunende

diensten kunnen worden neergelegd.

Kwaliteitsbeleid is werk in voering, gericht op aantoonbare

verbeteringen. Stichting Oikos heeft destijds bewust gekozen voor

Certiked, een certificeerder voor kennisintensieve organisaties.

Stichting Oikos zal in 2013 een aantal belangrijke verbeteringen

doorvoeren. Ons eerste doel is daarbij om al lerend de kwaliteit

van ons werk te verbeteren. Een nieuw ISO 9001 certificaat is

daarbij een belangrijk effect.

4Financiën

en Organisatie

27


Balans per 31 december 2012

2012 2011

ACTIVA € €

Vaste Activa Inventaris 6.612 8.289Aandelen Oikocredit 50.540 50.284

Vlottende ActivaVorderingen op korte termijn en vooruitbetaalde kosten 258.656 276.567Liquide middelen 917.584 1.059.390

TOTAAL ACTIVA 1.233.392 1.394.530

Vanwege een directe koppeling aan het grootboek kunnen er afrondingsverschillen zijn in de tellingen.

Inventaris

Aandelen Oikocredit

Vorderingen op korte termijn envooruitbetaalde kosten

Liquide middelen

Act

iva

Financiën en Organisatie 29

2012 2011

PASSIVA € €

Eigen vermogenContinuïteitsreserve – Algemene reserve 316.057 316.057– Reserve personeelskosten/reorganisatie 336.984 336.579

Vooruitontvangen projectbijdragen e.d. en overige schulden op korte termijnVooruitontvangen projectbijdragen, subsidies e.d. 333.701 549.414Overige schulden op korte termijn 246.650 192.480

TOTAAL PASSIVA 1.233.392 1.394.530

Toelichting

Niet in de balans opgenomen verplichtingen, activa en regelingen Oikos huurt de kantoorruimte aan de Mariahoek te Utrecht van de Oude R.K. Aalmoezenierskamer. De huurprijs wordt jaarlijks per 1 januari geindexeerd, op basis van de index Consumenten-laag. De huur is voor 1e kwartaal 2013 € 9.323. De opzegtermijn is zes maanden. Oikos heeft een lease contract bij Ricoh inzake een kopieer, scanner annex print-machine. De resterende looptijd van het contract is ultimo 2012 36 maanden. De leasekosten per maand bedragen € 735 inclusief BTW. Stichting Oikos heeft met het oog op de begrotingstaakstelling met het vaste personeel voor 2013 specifieke salarisafspraken gemaakt. De daaruit mogelijk voortvloeiende financiele gevolgen in de periode tot 1 januari 2016 als gevolg van ontslag op initiatief van de werkgever, zullen voor rekening van Oikos zijn. De berekening van het maximale risico bedraagt per ultimo 2012 circa € 140.000. Dit is exclusief het laag geachte risico

van aanvulling op de arbeidsongeschiktheidsuitkering. Ten tijde van het opstellen van de jaarrekening 2012 waren er geen concrete aanwijzingen voor het opnemen van een extra last vanwege deze eenmalige bezuinigingsafspraak. Eigen vermogenPer eind 2012 is de omvang van de continuïteitsreserve beneden de norm van de VFI-richtlijn (reserves goede doelen).Volgens de VFI-richtlijn mag de continuïteitsreserve maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie zijn.

Bestemming saldo 2012 Het resultaat van de rekening van baten en lasten van Oikos over 2012 bedraagt € 405. Het Dagelijks Bestuur stelt het Algemeen Bestuur voor dit resultaat geheel toe te voegen aan de ‘Reserve personeels-kosten/reorganisatie’. Controleverklaring Deze treft u separaat aan op pagina 33.

Algemene reserve

Reserve personeelskosten/reorganisatie

Vooruitontvangen projectbijdragen, subsidies e.d.

Overige schulden op korte termijnPass

iva


Rekening van lasten en batenLa

sten

2012 2011

LASTEN € €

Personeel (salarissen, premies e.d.) 774.060 701.309Overige personeelskosten 35.034 44.420Huisvesting 65.845 63.760Afschrijving inventaris 3.457 3.456Documentatie 2.704 3.668Kantoor 36.164 40.486Administratie, stichtingskosten en juridische kosten 19.796 16.996Bestuurskosten, contributies en bijdragen 11.232 8.178Publiciteit en publicaties 26.522 32.991Aanvullende projectkosten (campagnes, manifestaties) 283.778 198.100

TOTAAL LASTEN 1.258.593 1.113.363

Vanwege een directe koppeling met het grootboek kunnnen er afrondingsverschillen zijn in de tellingen

Toelichting Na het redelijk forse tekort van 2011, en gegeven de onzekerheid voor de toekomst is het verheugend dat het exploitatie resultaat 2012 licht positief is. Diverse kostenposten zijn lager uitgevallen dan begroot voor 2012 of gerealiseerd in 2011. En in veel gevallen is het gelukt projecten kostendekkend gefinancierd te krijgen. Dat Oikos 2012 met een positief saldo heeft kunnen afsluiten, is vooral ook te danken aan een redelijk hoge productiviteit. De kosten voor de personele formatie zijn zo goed als gelijk aan de begroting (€ 772.000), maar er kon meer tijd aan projecten worden besteed dan was begroot. Dit ondanks dat in 2012 ook veel tijd en energie is gestoken in beleid en plannen vanaf 2013.

LastenDe belangrijkste afwijkingen worden hieronder toegelicht:

Overige personeelskostenOnder de overige personeelskosten vallen ondermeer ‘deskundig-heidsbevordering’, ‘extern personeel’ en ‘reserveringen inzake niet opgenomen vakantiedagen’. Per saldo vallen deze kosten € 7.000 lager uit dan begroot.

AfschrijvingenDe afschrijvingen op inventaris (meubilair, investeringen in pand en ICT) waren voor 2012 aanzienlijk hoger begroot dan is gerealiseerd. Voor 2012 was een grote vernieuwing van het netwerk (Server, soft-ware en computers) bedacht. Deze vernieuwing is uitgesteld en zal nu in mei 2013 plaatsvinden. De investering die hiermee is gemoeid zal rond € 32.000 bedragen, waarop in 4 jaar wordt afgeschre-ven. Vanaf 2013 rekent Oikos dan ook met afschrijvingskosten ten bedrage van € 12.500. De boekwaarde van alle inventaris bedraagt eind 2012 € 6.612, met een aanschafwaarde van wat nog in gebruik is van € 184.976.

PubliciteitIn de post publiciteit is tot en met 2012 een bedrag ad € 25.000 begroot voor algemene publiciteit van Oikos. De kosten voor alge-mene publiciteit dalen al een aantal jaar achtereen. Dit komt met name doordat Oikos zich door de projecten die zij uitvoert (en de publiciteit die daarvoor wordt gemaakt) zich al voldoende profileert. De post algemene publiciteit wordt voor komende jaren begroot op € 15.000. Onder deze kosten vallen onder meer het jaarverslag.

Personeel (salarissen, premies e.d.)

Overige personeelskosten

Huisvesting

Afschrijving inventaris

Documentatie

Kantoor

Administratie, stichtingskosten enjuridische kosten

Bestuurskosten, contributies en bijdragen

Publiciteit en publicaties

Aanvullende projectkosten (campagnes,manifestaties)

31Financiën en Organisatie

2012 2011

BATEN € €

Subsidies, financële bijdragen en werkzaamhedenvoor derdena. subsidies 462.973 326.176b. bijdragen lidkerken algemeen 38.100 44.590c. bijdragen samenwerkingspartners projecten 508.578 452.219d. dienstverlening 64.666 51.394e. Vrienden van Oikos en overig 133.954 143.500

1.208.272 1.017.878

Bijdragen inzake workshops, cursussen, trainingen 19.769 12.322Diverse doorberekeningen 1.081 3.582Rente en overige baten 29.877 32.895

TOTAAL BATEN 1.258.998 1.066.677

Resultaat 405 -46.686

Het resultaat is als volgt onttrokken/toegevoegd aan de reserves:Onttrokken aan algemene reserve -46.686Toegevoegd aan reserve personeelskosten/reorganisatie 405

BatenDe baten zijn aanzienlijk hoger uitgevallen dan begroot. Het meerdere is grotendeels opgegaan aan ‘aanvullende projectkosten’.

SubsidiesIn 2012 had Oikos twee projecten die gefinancierd werden door SBOS (Subsidiefaciliteit voor Burgerschap en Ontwikkelings-samenwerking, een programma van het Ministerie van Buiten-landse Zaken). Deze projecten zijn in 2011 gestart, maar het grootste deel van de actviteiten hebben in 2012 plaatsgevonden (en daarmee zijn ook de baten voor het grootste deel in 2012 opgenomen). SBOS als subsidiënt zal naar alle waarschijnlijk vervallen, in ieder geval in 2013.

Subsidies

Bijdragen lidkerken algemeen

Bijdragen samenwerkingspartners projecten

Dienstverlening

Vrienden van Oikos en overig

Overige bijdragen, giften bijdragen projecten

Bijdragen inzake workshops, cursussen, trainingen

Rente en diverse baten

Bat

en

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

0Overheid (SBOS) Fondsen Mede-

financierings-organisatie

Verdeling subsidies

2012 links 2011 rechts


Financiers

› Algemene Doopsgezinde Sociëteit

› Both Ends

› Cordaid

› DCMO

› Edukans

› Emerald Consulting Training Centre

› Evert Vermeer Stichting

› Fonds 1818

› Gemeente Veldhoven

› Hivos

› ICCO

› Mensen met een Missie

› Nederlandse Sport Alliantie

› NIZA

› Oxfam Novib

› Particuliere subsidie

› Pekoenja

› Protestantse Kerk in Nederland/Kerk in Actie

› Religieus Genootschap der Vrienden (Quakers)

› Remonstrantse Broederschap

› SBOS

› SOMO

› Stichting Dialoog

› Stichting Kerk en Wereld

› Stichting Vrienden van Oikos

› Stichting Woudschoten

› Trans National Institute

› VSB

Waarderingsgrondslagen

AlgemeenBij het opstellen van het jaarverslag 2012 is voldaan aan de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 640 voor Organisaties zonder winststreven.

Materiële vaste activaDe materiële vaste activa zijn gewaardeerd op aanschafwaarde verminderd met een jaarlijkse afschrijving van 10 (meubilair) tot 25% (ICT). Investeringen worden geactiveerd vanaf € 1.000. Financiële vaste activaDeze zijn gewaardeerd op aanschafwaarde. Vorderingen Vorderingen worden opgenomen tegen de nominale waarde. Indien hiertoe aanleiding bestaat is rekening gehouden met een voorziening voor oninbaarheid.

Overige activa en passivaDeze wordt gewaardeerd op de nominale waarde, tenzij in de toelichting een andere waarderings-grondslag is vermeld.

Grondslagen voor de resultaatbepalingLasten en baten worden verantwoord in het jaar waarop ze betrekking hebben, rekeninghoudend met de toegepaste waarderingsgrondslagen.

33Financiën en Organisatie

Controleverklaring


Begroting 2013

2013

LASTEN €

Personeel (salarissen, premies e.d.) 643.175Overige personeelskosten 40.985Huisvesting 71.792Afschrijving inventaris 12.500Documentatie 3.500Kantoor 44.325Administratie, stichtingskosten en juridische kosten 17.523Bestuurskosten, contributies en bijdragen 8.700Publiciteit en publicaties 27.500Aanvullende projectkosten (campagnes, manifestaties, uitbesteed werd e.d.) 170.000

TOTAAL LASTEN 1.040.000

BATEN

Subsidies, financiële bijdragen en werkzaamheden voor derden a. subsidies 343.900 b. bijdragen lidkerken algemeen 35.600c. bijdragen samenwerkingspartners projecten 458.500 d. dienstverlening 53.000e. Vrienden van Oikos en overig 110.000

1.001.000 Bijdragen workshops, trainingen en cursussen 20.000 Diverse doorberekeningen, diverse baten en rente 19.000

TOTAAL BATEN 1.040.000

Op vrijwillige basis hebben de medewerkers met een contract voor onbepaalde tijd zich akkoord verklaard met een arbeidstijd-verkorting van 10% in 2013. Tevens zijn deze medewerkers akkoord gegaan met een eventuele reductie van de eindejaarsuitkering van 8,3% tot minimaal 2%. Bij de personeelskosten 2012 is begroot dat Stichting Oikos circa € 35.000 vanuit haar formatie zal doorbelasten aan het Nederlands Platform Millenniumdoelen, annex EEN Campagne.

Financiën en Organisatie 35

Medewerkers

Medewerkers in dienst van Stichting Oikos in 2012

Gerhard Schuil / Directeur

Kees Brussel / Beheer en financiënRogier van der Weijden / Communicatie & PRAnnemarie van Ede / SecretariaatAnnelies Hartman-Deuling / SecretariaatGreet Frankhuisen-van de Baan / Secretariaat

Brenda Bartelink / OnderzoekDavid Renkema / Onderzoek (coördinator) en plv. directeurKoos de Bruijn / OnderzoekEsther Dwarswaard / OnderzoekChristiaan Hogenhuis / Onderzoek

Jaap van der Sar / Mondiale educatie (coördinator)Caroline Doelman-de Graaf / Mondiale educatieIrene Karssiens-Tom / Mondiale educatieGeke Kieft / Mondiale educatieMax Koffi / Mondiale educatieRoos Lombo-Visser / Mondiale educatieJacqueline van Rooijen / Mondiale educatieCarlijn Savelkouls / Mondiale Educatie Ingeberte Uitslag / Mondiale educatie

Marijke Boessenkool / oikosXplore Kathrine van den Bogert / oikosXploreLisa Hilderink / oikosXploreAnne Kemps / oikosXploreTamara van der Sar / oikosXploreEline van Westering / oikosXploreAfke van der Woude / oikosXplore

EEN-campagneteamIlse ChangPieter-Jos van KampenAnne van Schaik (coördinator tot 15 juli)Jessica ScheperBastiaan Verberne (coördinator)Erik Visser

Facilitators oikosXploreAnouk BoomCynthia BoomJantine ClausJorg DamenDaniel DaudeyTjerk DestombesKevin KarsMallika de Kramer-WerkhovenJasper de LangeWouke OprelLisanne OverwegMarjolein PijnappelsMirjam PruisMarijt RegtsWalli Sadat Tamara van der SarRebecca ScholtenCoendert SlendebroekMeike SlooverMerit SnoeijerMartijn SpaanHarriët TienstraBenjamin van VianenMarieke VloemansMagali de WalickMargriet Westers

Facilitators – overigeSamater GeddiMartin Oostenbrink


Bestuur

Bestuur van Stichting Oikos op 31 december 2012

Namens het Rooms-Katholiek KerkgenootschapDrs. I. van de Bunt – KosterZr. M. A. KrasDr. J. Castillo Guerra

Namens de Protestanse Kerk in NederlandJ. MolenaarDrs. V. RoozeVacature (secretaris)

Namens de Remonstrantse Broederschap,de Algemene Doopsgezinde Sociëteit,het Religieus Genootschap der Vrienden,de Oud-Katholieke Kerk van Nederland en deEvangelische Broedergemeente in NederlandDr. J. E. Nijman, voorzitterDr. C. L. MaasDrs. L. J. Wagenaar

Vanuit de Raad van Kerken in NederlandIr. K. Nieuwerth

Voorgedragen door de werknemersDrs. J.E. Kanis

Op vrije zetelsDr. M. BavinckDrs. J.W.M. Hardon, penningmeester

Met waardering voor hun inzet nam Oikos in 2012 afscheid van voorzitter Drs. H.Th.M. Pieper, secretaris H. Bruning en bestuurslid H. Bos.

ColofonSamenstellingRogier van der WeijdenGerhard Schuil

TekstenCaroline Doelman Foto’s › David Incoll (p.1)› Patrick van der Sande (p.2)› Marc Prequin (p.6)› McKlin (p.7)› Carlijn Savelkouls (p.9)› Maartje Strijbis (p.11)› Armelle van Helden (p.12)› Bart Muhl/Hollandse Hoogte (p.15)› ksrfoto (p.17)› Esther Dwarswaard (p.17)› Jacobien Nagel (p.19)› Charles Roffey (p.21). Ontwerp en vormgevingIn Ontwerp bv, Assen ProductieNilsson, Goes

Dit is een extra editie van Oikos Nieuws.

www.stichtingoikos.nl

Stichting OikosPostbus 191703501 DD UtrechtT (030) 236 15 00F (030) 236 49 [email protected]

Oikos Jaarverslag 2012

Documents

Transcript of Oikos Jaarverslag 2012