OBSERVATIE-INSTRUMENT - Steunpunt GOK...Een observatie-instrument als dit is in de eerste plaats...
24
OBSERVATIE-INSTRUMENT 2DE / 3DE GRAAD TSO/BSO
Transcript of OBSERVATIE-INSTRUMENT - Steunpunt GOK...Een observatie-instrument als dit is in de eerste plaats...
OBSERVATIE-INSTRUMENT
2DE / 3DE GRAAD TSO/BSO
2
INHOUD
HANDLEIDING
SLEUTELCOMPETENTIES
FICHES
OBSERVATIESCHEMA
RAPPORTAGE
OBSERVATIEINSTRUMENT - Handleiding - 3
HANDLEIDING EN KADERINGVAN HET OBSERVATIE-INSTRUMENT
SLEUTELCOMPETENTIESBINNEN EEN VISIE VAN BREED EVALUEREN
Waarom?
Dit instrument laat toe leerlingen te evalueren op sleutelcompetenties. Sleutelcompetenties zijn een set van vaardigheden, attitudes en kennis die vandaag in ons onderwijs nog te weinig (expliciete) aandacht krijgen. Nochtans gaat het om competenties die essentieel zijn op een aantal terreinen. In de eerste plaats liggen ze mee aan de basis van schoolsucces. Het gaat hier dan niet zozeer over vakkennis, maar wel om een aantal achterliggende domeinen van kennis, vaardigheden en attitudes die mits toenemende aandacht leerlingen die stap verder kunnen brengen die ze nodig hebben voor een gekwalifi ceerde uitstroom uit het secundair onderwijs.
Ten tweede is er de arbeidsmarkt. Op deze markt wil men steeds meer mensen die naast de technische kennis van hun vak (die we dus niet ondergeschikt willen maken) ook over een aantal competenties beschikken van ‘algemenere’ aard, die desgevallend in verschillende, steeds wijzigende, en dikwijls ook steeds complexer worden contexten kunnen worden ingezet. Voor de rest zorgen wij dan wel, hoor je dikwijls. We kunnen niet doof blijven voor deze steeds luider klinkende vraag, al moeten we ons tegelijk hoeden voor een onderwijs dat louter een instrument wordt ten behoeve van de bedrijfswereld.
Daarom is er ook een derde factor: leerlingen kunnen sleutelcompetenties ook elders gebruiken: niet in de school of op het werk maar bijvoorbeeld in hun vrije tijd, op straat, in de jeugdclub, in het stemhokje, bij het lezen van een tijdschrift… Op deze manier zijn sleutelcompetenties noodzakelijke instrumenten voor een volwaardig bestaan in een vrije maar complexe samenleving.
Wat?
Voor dit observatie-instrument hebben we een twintigtal competenties geselecteerd, die gegroepeerd zijn in vier clusters, respectievelijk ‘functionele competenties’, ‘sociale competenties’, ‘leercompetenties’ en ‘zelfsturende competenties’. We hebben ons hiervoor laten inspireren door tal van voorbeelden en onderzoek, zowel nationaal als internationaal. Elke competentie wordt globaal omschreven en krijgt ook een aantal indicatoren mee, die leerkrachten in staat moeten stellen om zonder veel turven of schrijfwerk de plaats van een leerling op een schaal met vier gradaties te bepalen. De schaal loopt van ‘er wordt meer verwacht’ over ‘benadert de verwachtingen’ en ‘voldoet aan de verwachtingen’ tot ‘overtreft de verwachtingen’. In principe geeft het instrument leerkrachten en scholen de mogelijkheid om een leerling ‘breed’ in kaart te brengen en sterke en minder sterke punten aan het licht te brengen. Idealiter worden leerlingen natuurlijk op zoveel mogelijk momenten en door zoveel mogelijk personen geobserveerd, zodat variaties in context mee in rekening kunnen worden gebracht, er kan worden vergeleken tussen verschillende observaties (ook in de tijd) en de beoordelingen van de leerlingen dus winnen aan betrouwbaarheid, objectiviteit en validiteit.Het instrument is fl exibel van opzet. Scholen en leerkrachten zullen voortdurend keuzes
OBSERVATIEINSTRUMENT - Handleiding - 4
moeten maken. Afhankelijk van waarop leerkrachten, klassenraden of scholen accenten wensen te leggen, kan ervoor gekozen worden om een of meerdere competenties extra te belichten.
Er kan gekozen worden voor evaluatie van clusters, dit zijn min of meer met elkaar samenhangende competenties, zoals bv. sociale competenties, maar er kan ook voor geopteerd worden om binnen één cluster een keuze te maken voor één specifi eke competentie, bv. samenwerken. Voor een gefundeerde uitspraak over een cluster (bv. de sociale competenties van een leerling) dient wel informatie verzameld te zijn over minstens drie onderliggende competenties (bv. ‘samenwerken’, ‘omgaan met diversiteit’ en ‘communiceren’).
Het schoolteam (of een graadteam of een vakwerkgroep) zal dus in ieder geval gezamenlijk vragen moeten beantwoorden als: welke competenties brengen we in kaart? Wie doet een uitspraak over welke competenties? Waar vullen leerkrachten elkaar aan? Waar en hoe kunnen we overlap vermijden?
De klassenraad is het moment waar de gegevens kunnen worden samengebracht en de observatiegegevens i.f.v. het competentierapport besproken en verwerkt. De klastitularis is de aangewezen persoon om de bevindingen van het rapport met de leerlingen te bespreken.
Voor wie?
Dit instrument werd in eerste instantie ontwikkeld voor de 2de en 3de graad van het BSO. Maar het is zeker ook in andere richtingen bruikbaar.
Het instrument is bruikbaar voor alle leerkrachten, richtingen en scholen die willen experimenteren met of voortbouwen op principes van competentiegericht onderwijzen, die willen werken aan een aantal sleutelcompetenties van leerlingen en die deze ook willen evalueren.
Het instrument is niet geschikt voor leerkrachten en scholen die enkel vaktechnische competenties of reproductievermogen willen evalueren. Hiervoor zijn andere evaluatie-instrumenten beter geschikt.
Wanneer?
Een observatie-instrument als dit is in de eerste plaats bruikbaar voor live observaties. In dat geval moeten er keuzes gemaakt worden. Leerkrachten zullen zich de vraag moeten stellen welke competenties ze in welke taken, opdrachten en activiteiten aan bod kunnen laten komen. Zo kunnen leerkrachten er voor opteren tijdens een taak of opdracht voor één of enkele specifi eke competenties in het bijzonder oog te hebben. Of een of meerdere leerlingen te observeren. En bij de volgende gelegenheid weer andere.
In ieder geval staat of valt dit instrument met het soort activiteiten dat aan leerlingen wordt aangeboden. Het is duidelijk dat dit instrument van weinig waarde is op momenten dat leerlingen enkel mogen luisteren en noteren. Leerlingen zullen bijvoorbeeld enkel aan hun fl exibiliteit of samenwerkingscompetentie kunnen werken, als ze hiertoe ook kansen
OBSERVATIEINSTRUMENT - Handleiding - 5
krijgen, dus als met andere woorden de opdrachten die ze krijgen hierop worden afgestemd. Leerkrachten moeten leerlingen bijgevolg confronteren met taken waarbij ze kennis en vaardigheden integreren, en waarbij ze tonen dat ze de competenties gepast gebruiken.
Het instrument kan ook op een andere manier worden gebruikt. Het is goed mogelijk om leerlingen ‘globaal’ over een langere periode te bekijken, als individuele leerkracht, of samen met een aantal collega’s en op die manier een breder beeld op langere termijn van een leerling te schetsen. Door dezelfde competenties in verschillende leercontexten en door verschillende beoordelaars te observeren, sluit men uit dat de resultaten van de observatie contextgebonden zijn of beïnvloed door de beoordelaar.
Hoe?
Competentiegericht evalueren betekent in de eerste plaats evalueren op welke manier kinderen en jongeren erin slagen om een pakket kennis, vaardigheden en attitudes in te zetten in een concrete context of situatie. De afhankelijkheid van de context maakt het normeren (of het bepalen welke prestatie wordt vereist voor een bepaalde score) tot een heel moeilijke opdracht. Vragen als: ‘Kan van iedere leerling op hetzelfde moment hetzelfde worden verwacht’ of ‘Zijn normen niet afhankelijk van leeftijd, onderwijsniveau, specifi eke richting e.d.m.’ zijn in dat verband heel terecht. Normen telkens afhankelijk stellen van leeftijd, onderwijsniveau en specifi eke richting vinden we dan weer een brug te ver.
Daarom werd voor dit instrument geopteerd voor een ‘open’ normering waarbij leerkrachten van een graad of een jaarklas samen zullen moeten vastleggen welke prestaties als ‘voldoend aan de verwachtingen’ of ‘boven de verwachtingen’ kunnen worden beschouwd.
De fi ches met indicatoren moeten vooral gezien worden als hulpmiddel. Het is niet de bedoeling dat indicatoren afzonderlijk worden afgevinkt. Ze dienen in de eerste plaats om duidelijk aan te geven wat met de globale beschrijvingen van de competenties bedoeld wordt.
Waar naartoe?
Wat is de fi naliteit van dit instrument? Ook hier moeten scholen keuzes maken. In principe kun je heel ver gaan en een volledig evaluatiebeleid van een school competentiegericht maken. Daarnaast zijn er echter ook nog een hele reeks meer voorzichtige, stapsgewijze, individuele toepassingen denkbaar.
Communicatie over de resultaten van de observaties met de leerling in kwestie is in ieder geval erg belangrijk. De leerling krijgt hierbij feedback op zijn functioneren, en krijgt zo inzicht in wat hij goed kan en in wat hij nog kan verbeteren. Op deze manier maakt evalueren deel uit van het leerproces
Uiteindelijk is het de eerste doelstelling van dit instrument om mee een hefboom te zijn voor meer gelijke kansen in het onderwijs, voor meer activiteit van leerlingen en vooral voor meer competente leerlingen. De school en de leerkracht die onder invloed van dit instrument hierin kan evolueren, is wat ons betreft op de goede weg.
6
SLEUTELCOMPETENTIES
Zelfsturende competenties
1. Doelgerichtheid2. Doorzettingsvermogen3. Flexibiliteit4. Kritische zin 5. Omgaan met stress 6. Zelfredzaamheid7. Zin voor orde en nauwkeurigheid
Leercompetenties
8. Leervermogen9. Informatie verwerken 10. Creativiteit11. Plannen12. Zin voor initiatief
Sociale competenties
13. Communiceren14. Assertiviteit15. Samenwerken16. Omgaan met diversiteit17. Loyaliteit18. Leidinggeven
Functionele competenties
19. Talig functioneren20. Rekenkundig functioneren21. Technologisch functioneren
OBSERVATIEINSTRUMENT - sleutelcompetenties -
Doe
lger
icht
heid
Ste
lt re
alis
tisch
e do
elen
voo
r zic
hzel
f en
slaa
gt e
r ook
in d
ie te
ber
eike
n
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
W
eet w
at h
ij w
il en
wee
t wat
hij
moe
t doe
n om
dat
te b
erei
ken.
B
lijft
zich
ond
anks
pro
blem
en, t
egen
slag
, teg
enw
erki
ng o
f afl e
idin
gen
richt
en o
p he
t ber
eike
n va
n zi
jn d
oel.
Is
in st
aat b
inne
n bep
aald
e tijd
met
bepa
alde
mid
dele
n een
voor
opge
stel
d,
kwal
iteits
vol r
esul
taat
te b
erei
ken.
E
valu
eert
op re
gelm
atig
e m
omen
ten
de s
tand
van
zak
en te
n op
zich
te
van
de b
eoog
de d
oels
telli
ng e
n ne
emt a
ctie
om
bij
te s
ture
n w
anne
er
de d
oels
telli
ngen
in h
et g
edra
ng k
omen
.
Ziet
kan
sen
en u
itdag
inge
n en
maa
kt w
elov
erw
ogen
keu
zes.
To
ont g
een
angs
t om
keu
zes
te m
aken
Doo
rzet
tings
verm
ogen
Is e
en h
arde
wer
ker e
n ge
eft n
iet g
emak
kelij
k op
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
To
ont z
ich
enth
ousi
ast b
ij ta
ken
en o
pdra
chte
n.
Gee
ft ni
et o
p w
anne
er ie
ts n
iet l
ukt v
anaf
de
eers
te k
eer.
G
aat z
elf o
p zo
ek n
aar
wat
hij
nodi
g he
eft o
m d
e ta
ak g
oed
te k
unne
n ui
tvoe
ren.
La
at z
ich
niet
ont
moe
dige
n do
or te
gens
lage
n.
Pro
beer
t er
ook
in e
en m
inde
r go
ed w
erke
nde
groe
p st
eeds
het
bes
te
van
te m
aken
.
Toon
t gre
tighe
id, o
ok v
oor d
e di
ngen
die
hem
min
der g
oed
ligge
n.
Gaa
t er
100
% v
oor,
wil
mee
r do
en d
an h
et g
emid
deld
e, s
telt
hoge
ei
sen.
Flex
ibili
teit
Kan
zic
h vl
ot a
anpa
ssen
, bijv
. aan
per
sone
n, c
onte
xten
, tijd
, pro
cedu
res
en m
idde
len
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
H
eeft
wei
nig
moe
ite m
et a
fwis
selin
g en
ver
ande
ring
K
an v
lot o
verw
eg m
et te
mpo
wis
selin
gen
(de
afw
isse
ling
tuss
en p
erio
des
met
elk
aar
snel
opv
olge
nde
activ
iteite
n en
per
iode
s m
et e
lkaa
r tra
ag
opvo
lgen
de a
ctiv
iteite
n)
Sla
agt
erin
om
met
ver
schi
llend
e ty
pes
pers
onen
te
over
legg
en e
n sa
men
te w
erke
n
Toon
t aan
leg
voor
com
prom
isvo
rmin
g
Kan
zic
h so
epel
ops
telle
n in
een
dis
cuss
ie
Pas
t zijn
ged
rag
in g
eval
van
kan
sen
of p
robl
emen
aan
om
het
ges
teld
e do
el te
ber
eike
n.
Krit
isch
e zi
n
Ste
lt st
andp
unte
n, g
edra
g of
met
hode
n va
n zi
chze
lf en
zijn
/haa
r om
gevi
ng
in v
raag
, alv
oren
s ee
n st
ellin
g in
te n
emen
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
S
telt
gege
vens
, han
delw
ijzen
en
rede
nerin
gen
op e
en p
ositi
eve
man
ier
en in
het
lich
t van
rele
vant
e cr
iteria
in v
raag
.
Kom
t zel
fsta
ndig
tot o
nder
bouw
de m
enin
gen
of b
eoor
delin
gen,
zon
der
zich
te la
ten
beïn
vloe
den
door
and
eren
.
Ben
ader
t ond
erw
erpe
n va
nuit
vers
chill
ende
inva
lsho
eken
.
Eva
luee
rt re
gelm
atig
de
eige
n aa
npak
en
stan
dpun
ten
en w
at d
aarin
an
ders
of b
eter
zou
kun
nen.
B
esch
ikt o
ver e
en g
oed
inzi
cht i
n de
eig
en s
terk
e en
zw
akke
pun
ten.
O
ntva
ngt o
p ee
n ef
fi cië
nte
man
ier z
owel
pos
itiev
e al
s ne
gatie
ve k
ritie
k.
Leer
t uit
eval
uatie
s va
n zi
chze
lf of
van
and
eren
en
wijz
igt i
ndie
n no
dig
eige
n ge
drag
, sta
ndpu
nten
of m
etho
den.
ZELFBESTURENDE COMPETENTIES
ZELFBESTURENDE COMPETENTIESZELFBESTURENDE COMPETENTIES
ZELFBESTURENDE COMPETENTIES
Om
gaan
met
str
ess
Blij
ft ef
fect
ief
pres
tere
n on
der
tijds
druk
, ta
akbe
last
ing
en e
xam
enst
ress
en
ook
bij
tege
nsla
g, w
eers
tand
en
tele
urst
ellin
g
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
B
lijft
kalm
en
reag
eert
zelfv
erze
kerd
in e
en s
tress
ituat
ie z
oals
tijd
sdru
k,
taak
bela
stin
g of
exa
men
stre
ss.
B
lijft
rust
ig e
n vr
iend
elijk
bij
tege
nsla
g, w
eers
tand
of t
eleu
rste
lling
.
Bew
aakt
eig
en g
renz
en v
an k
enne
n en
kun
nen.
R
elat
ivee
rt en
zie
t pro
blem
en in
de
juis
te p
ropo
rties
.
Her
stel
t sne
l bij
tege
nsla
g of
tele
urst
ellin
g.
Zin
voor
ord
e en
nau
wke
urig
heid
Wer
kt o
rdel
ijk,
syst
emat
isch
en
rege
lmat
ig.
Voer
t op
drac
hten
gro
ndig
, ge
orde
nd e
n zo
rgvu
ldig
uit.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
W
erkt
rust
ig. N
eem
t de
tijd
die
nodi
g is
om
een
opd
rach
t kw
alite
itsvo
l uit
te v
oere
n.
Hee
ft aa
ndac
ht v
oor d
etai
ls, a
fwer
king
en
fi nes
ses
bij d
e ui
tvoe
ring
van
een
opdr
acht
.
Hee
ft aa
ndac
ht v
oor
zijn
wer
kmet
hode
en
trach
t vo
ortd
uren
d ee
n be
ter
inzi
cht t
e kr
ijgen
in z
ijn m
anie
r va
n pl
anne
n, fo
uten
ops
pore
n en
pr
iorit
eite
n st
elle
n.
Vo
orko
mt f
oute
n en
slo
rdig
hede
n.
Con
trole
ert n
auw
geze
t eig
en e
n oo
k an
derm
ans
wer
k.
Wer
kt a
ccur
aat,
ook
gedu
rend
e la
nger
e pe
riode
s of
in p
erio
des
waa
rin
snel
moe
t gew
erkt
wor
den.
Vi
ndt
zelf,
en
ook
derd
en v
inde
n op
gebo
rgen
mat
eria
al e
n ge
geve
ns
moe
itelo
os te
rug.
De
wer
kple
k is
net
jes
en o
pger
uim
d.
O
nder
houd
t mat
eria
len
conf
orm
de
voor
schr
iften
.
Leve
rt ve
rzor
gd
wer
k af
. Le
vert
over
zich
telij
ke
bere
keni
ngen
en
ge
geve
ns a
f zod
at n
azic
ht m
ogel
ijk is
.
Zelfr
edza
amhe
id
Voer
t dag
elijk
se sc
hool
activ
iteite
n zo
nder
hul
p va
n an
dere
n ui
t en
gedr
aagt
zi
ch z
o al
s ee
n ze
lfsta
ndig
per
soon
in d
e sc
hool
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
Fu
nctio
neer
t ook
zon
der b
egel
eidi
ng
Zo
ekt i
n ee
rste
inst
antie
zel
f naa
r ee
n op
loss
ing
bij c
onfro
ntat
ie m
et
een
prob
leem
G
aat d
esku
ndig
om
met
toeg
ewez
en v
eran
twoo
rdel
ijkhe
id
Func
tione
ert g
oed
in e
en m
inde
r stra
k ge
stuu
rde
omge
ving
Hee
ft w
eini
g vo
orge
stru
ctur
eerd
e tu
ssen
stap
pen
of e
xtra
inst
ruct
ies
van
ande
ren
nodi
g om
een
ges
teld
doe
l te
bere
iken
ZELFBESTURENDE COMPETENTIES
ZELFBESTURENDE COMPETENTIES ZELFBESTURENDE COMPETENTIES
Leer
verm
ogen
Nee
mt n
ieuw
e si
tuat
ies,
idee
ën, i
nfor
mat
ie e
n er
varin
gen
in z
ich
op e
n ka
n de
ze a
naly
sere
n,
kriti
sch
verw
erke
n en
op
een
effe
ctie
ve m
anie
r toe
pass
en
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
vol
gend
e in
dica
tore
n
Voer
t lee
ract
ivite
iten
uit d
ie b
egrip
, int
egra
tie e
n to
epas
sing
van
de
leer
stof
bev
orde
ren:
M
aakt
het
ond
ersc
heid
tuss
en h
oofd
- en
bijz
aken
.
Legt
rela
ties
tuss
en d
e le
erst
of m
et a
nder
e ge
leer
de in
form
atie
.
Verta
alt a
lgem
ene
prin
cipe
s na
ar c
oncr
ete
situ
atie
s en
toep
assi
ngen
.
Maa
kt a
ante
keni
ngen
, ste
lt sc
hem
a’s
op.
Be
oord
eelt
en v
erge
lijkt d
e aa
ngeb
oden
info
rmat
ie k
ritis
ch.
St
elt z
ichz
elf l
eerd
oele
n m
et e
en re
alis
tisch
e in
scha
tting
van
de
eige
n m
ogel
ijkhe
den
en
bepe
rkin
gen
en m
aakt
een
leer
plan
ning
.
Beoo
rdee
lt ad
equa
at d
e le
erpr
esta
ties
via
zelft
oets
ing
of fe
edba
ck.
R
efl e
ctee
rt op
het
leer
proc
es
wee
t dat
er v
ersc
hille
nde
man
iere
n va
n le
ren
zijn
m
aakt
geb
ruik
van
de
aang
ebod
en le
er- e
n er
varin
gsm
ogel
ijkhe
den
expl
icite
ert e
n tra
nsfe
reer
t lee
rerv
arin
gen
on
dern
eem
t her
stel
activ
iteite
n in
gev
al v
an o
bsta
kels
of p
robl
emen
Info
rmat
ie v
erw
erke
n
Her
kent
een
info
rmat
iebe
hoef
te. L
okal
isee
rt, e
valu
eert
en
gebr
uikt
effi
ciën
t de
beno
digd
e in
form
atie
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
in
dica
tore
n:
Bepa
alt w
elke
info
rmat
ie h
ij no
dig
heef
t en
form
ulee
rt he
lder
wat
hij
te w
eten
moe
t kom
en.
Id
entifi
cee
rt en
sel
ecte
ert o
p ee
n kr
itisc
he e
n ve
rant
woo
rde
man
ier d
iver
se in
form
atie
bron
nen
(han
dboe
ken,
nas
lagw
erke
n, m
edia
, int
erne
t, …
) met
he
t oog
op
de te
ver
wer
ven
info
rmat
ie.
Zo
ekt i
n de
bro
nnen
op
een
effi c
iënt
e w
ijze
naar
br
uikb
are
info
rmat
ie.
Se
lect
eert
rele
vant
e in
form
atie
, waa
rbij
hij d
e ve
rkre
gen
info
rmat
ie b
eoor
deel
t op
brui
kbaa
rhei
d en
be
trouw
baar
heid
.
Verw
erkt
(ver
gelijk
t, ru
bric
eert,
sch
emat
isee
rt en
z).
en g
ebru
ikt
(ant
woo
rdt,
pres
ente
ert,
hand
elt v
olge
ns
enz.
) de
verk
rege
n in
form
atie
op
een
sam
enha
ngen
de
en g
estru
ctur
eerd
e w
ijze.
Ev
alue
ert h
et e
indr
esul
taat
en
de g
evol
gde
wer
kwijz
e.
LEERCOMPETENTIES
LEERCOMPETENTIES
Cre
ativ
iteit
Bede
nkt e
igen
(nie
uwe
en o
ngew
one)
idee
ën, o
plos
sing
en e
n m
etho
den
voor
een
pro
blee
m
door
te fa
ntas
eren
, te
expe
rimen
tere
n, te
ver
beel
den,
vor
m te
gev
en, e
tc. e
n vo
ert z
e oo
k ui
t. O
ntw
ikke
lt ni
euw
e w
erkw
ijzen
waa
rmee
bes
taan
de w
erkw
ijzen
ver
bete
rd o
f ver
vang
en
kunn
en w
orde
n.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
Is
nie
uwsg
ierig
en
stel
t voo
rtdur
end
vrag
en b
ij de
wer
eld.
Is
inve
ntie
f: ko
mt m
et n
ieuw
e id
eeën
, opl
ossi
ngen
of i
nitia
tieve
n aa
nzet
ten
die
orig
inee
l en
rele
vant
zijn
.
Gaa
t op
zoek
naa
r nie
uwe
com
bina
ties
van
ding
en d
ie a
l bes
taan
.
Past
opl
ossi
ngm
ogel
ijkhe
den
toe
uit a
nder
e va
kken
of w
erkt
erre
inen
.
Is n
iet
bang
om
rui
mte
voo
r zi
jn e
igen
stij
l of
eig
en o
plos
sing
en t
e cr
eëre
n en
zic
h on
afha
nkel
ijk o
p te
ste
llen.
R
icht
zi
ch
met
on
derz
oeke
nde,
ni
euw
sgie
rige
en
open
ge
est
op
toek
omst
ige
vern
ieuw
inge
n.
Plan
nen
Bepa
alt o
p ef
fect
ieve
wijz
e do
elen
en
prio
ritei
ten
en k
oppe
lt hi
eraa
n ee
n op
timal
e be
nutti
ng v
an a
ctie
s, ti
jd e
n m
idde
len
waa
rbij
de v
oortg
ang
wor
dt b
ewaa
kt.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
in
dica
tore
n:
Maa
kt
real
istis
che
(pro
ject
)voo
rste
llen
waa
rin
de
doel
stel
linge
n en
de
stap
pen
die
nodi
g zi
jn o
m d
e do
elen
te
ber
eike
n du
idel
ijk z
ijn a
ange
geve
n.
Plan
t wer
kzaa
mhe
den
syst
emat
isch
en
orde
lijk.
O
nder
sche
idt h
oofd
- en
bijz
aken
, bre
ngt p
riorit
eite
n aa
n en
pak
t dez
e ee
rst a
an.
Ko
mt a
fspr
aken
en
dead
lines
na.
W
eet
in t
e sc
hatte
n ho
evee
l tij
d be
paal
de a
ctiv
iteite
n ko
sten
.
Wee
t de
ben
odig
de m
idde
len
te i
dent
ifi ce
ren
en t
e ve
rwer
ven.
An
ticip
eert
op
onve
rwac
hte
gebe
urte
niss
en
en
past
pr
iorit
eits
tellin
g en
pla
nnin
g hi
erop
aan
.
Ziet
tijd
ig o
pkom
ende
kne
lpun
ten
en g
eeft
tijdi
g aa
n w
anne
er d
e pl
anni
ng n
iet g
ehaa
ld k
an w
orde
n.
Eval
ueer
t de
voo
rtgan
g en
ste
lt zo
nod
ig d
e op
zet
en
plan
ning
bij.
M
aakt
geb
ruik
van
hul
pmid
dele
n bi
j het
inpl
anne
n va
n ta
ken
(che
cklis
t, to
-do
lijstje
s, a
gend
a, …
)
Zin
voor
initi
atie
f
Nee
mt h
et v
oorto
uw e
n do
et d
e ee
rste
sta
p, w
acht
nie
t op
ande
ren.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
H
eeft
wei
nig
aanm
oedi
ging
nod
ig o
m a
an d
e sl
ag te
gaa
n.
Nee
mt i
n gr
oeps
opdr
acht
en g
raag
en/
of v
aak
het v
oorto
uw.
D
oet s
pont
aan
ding
en, o
ok a
ls d
at n
iet e
xplic
iet w
erd
gevr
aagd
.
Toon
t zic
h le
ergi
erig
.
Is a
lert
voor
kan
sen
en p
robl
emen
en
sign
alee
rt ze
spo
ntaa
n.
Kijk
t voo
ruit,
doe
t pro
-act
ief v
oors
telle
n of
dra
agt p
ro-a
ctie
f opl
ossi
ngen
aan
.LEERCOMPETENTIES
LEERCOMPETENTIESLEERCOMPETENTIES
Com
mun
icer
en
Dru
kt z
ich
zow
el m
onde
ling
als
schr
iftel
ijk z
odan
ig u
it da
t de
bood
scha
p bi
j de
doel
groe
p ov
erko
mt.
Maa
kt id
eeën
, men
inge
n en
info
rmat
ie a
an a
nder
en d
uide
lijk
in h
elde
re, b
ondi
ge
en b
egrij
pelij
ke ta
al.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
Lu
iste
rt ac
tief e
n ge
eft i
n ei
gen
woo
rden
wee
r wat
de
ande
r inb
reng
t.
Laat
de
ande
r uits
prek
en e
n ge
eft d
e an
der d
e ka
ns o
m te
reag
eren
.
Ste
lt vr
agen
als
iets
nie
t dui
delij
k is
.
Toet
st o
f de
bood
scha
p is
ove
rgek
omen
.
Dru
kt z
ich
held
er, d
uide
lijke
en
bond
ig u
it, z
owel
bij
het v
rage
n na
ar in
form
atie
als
bij
het
mee
dele
n va
n in
form
atie
.
Verw
oord
t dui
delij
k, h
elde
r en
bond
ig z
ijn m
enin
g of
gev
oele
ns.
Ve
rdui
delij
kt w
aaro
m h
ij vo
or e
en b
epaa
lde
men
ing
of b
epaa
ld id
ee h
eeft
geko
zen
en
waa
rom
hij
bepa
alde
info
rmat
ie te
ber
de b
reng
t of v
raag
t.
Geb
ruik
t hul
pmid
dele
n (v
b. s
pelli
ngsc
ontro
le, w
oord
enbo
ek, …
) om
zijn
com
mun
icat
ie te
ve
rbet
eren
.
Om
gaan
met
div
ersi
teit
Toon
t zic
h be
kwaa
m in
de
omga
ng m
et v
ersc
heid
enhe
id.
Aan
vaar
dt d
eze
als
een
feit
en p
robe
ert e
r ind
ien
mog
elijk
va
n te
lere
n.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
in
dica
tore
n:
S
laag
t er
in
om
zich
in
ve
rsch
illen
de
cont
exte
n te
be
weg
en e
n te
man
ifest
eren
.
Ben
ader
t on
derw
erpe
n va
nuit
vers
chill
ende
pe
rspe
ctie
ven.
Is o
mge
ving
sbew
ust.
Is n
ieuw
sgie
rig n
aar
en t
oont
re
spec
t voo
r and
erm
ans
men
inge
n en
han
delin
gen,
ook
al
s di
e ni
et o
vere
enko
men
met
de
zijn
e.
Toon
t ber
eidh
eid
om v
an a
nder
man
s vi
sies
, erv
arin
gen
en in
zich
ten
te le
ren.
K
ijkt k
ritis
ch n
aar e
igen
bijd
rage
n en
ver
wez
enlij
king
en.
G
aat o
p zo
ek n
aar d
ialo
og e
n ve
rmijd
t con
fl ict
.
Nee
mt e
en b
emid
dele
nde
rol o
p in
gev
al v
an c
onfl i
ct.
O
ntho
udt z
ich
van
en v
erze
t zic
h te
gen
ster
eoty
pere
nde,
ra
cist
isch
e of
sek
sist
isch
e ui
tspr
aken
of h
ande
linge
n.
Acc
epte
ert e
n w
aard
eert
de a
nder
e, o
ok a
ls d
ie o
p he
t ee
rste
gez
icht
‘and
ers’
is.
K
an z
ich
verp
laat
sen
in d
e an
dere
.
Ass
ertiv
iteit
Kom
t op
voo
r ei
gen
gevo
elen
s, m
enin
gen,
beh
oefte
n of
bel
ange
n m
et r
espe
ct v
oor
ande
ren.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
La
at z
ichz
elf h
oren
en
zien
op
een
tact
volle
man
ier.
S
telt
eige
n do
elen
en
norm
en, o
p so
ciaa
l aan
vaar
dbar
e w
ijze.
M
aakt
op
een
rust
ige
man
ier
duid
elijk
wan
neer
hij/
zij
het
niet
een
s is
met
zijn
/haa
r ge
spre
kspa
rtner
.
Gee
ft ei
gen
(ook
afw
ijken
de) s
tand
punt
en w
eer z
onde
r and
eren
teko
rt te
doe
n.
Kom
t uit
zich
zelf
met
sug
gest
ies
voor
ver
ande
ring
/ ver
bete
ring.
A
anva
ardt
krit
iek
op z
ijn/h
aar s
tand
punt
of v
eran
twoo
rdel
ijkhe
idsd
omei
n en
reag
eert
er
cons
truct
ief o
p.
Gee
ft aa
n w
anne
er e
igen
gre
nzen
wor
den
over
schr
eden
(vb.
dur
ft ‘n
een’
te z
egge
n, …
).
SOCIALE COMPETENTIES
SOCIALE COMPETENTIES SOCIALE COMPETENTIES
Loya
litei
t
Leef
t de
rege
ls e
n pr
oced
ures
(bin
nen
de s
choo
l, kl
as e
n gr
oep)
na,
dra
agt d
eze
uit e
n ge
eft
aldu
s bl
ijk v
an s
terk
e be
trokk
enhe
id o
p de
org
anis
atie
en
de a
fspr
aken
die
er g
elde
n.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
K
ent d
e re
gels
en
proc
edur
es (b
inne
n de
sch
ool e
n kl
as),
resp
ecte
ert z
e en
dra
agt d
eze
uit.
W
endt
zic
h bi
j pro
blem
en o
f ond
uide
lijkh
eden
tot d
e ve
rant
woo
rdel
ijke.
N
eem
t ve
rant
woo
rdel
ijkhe
den
en d
e ge
lden
de r
egel
s in
ach
t bi
j he
t ui
tvoe
ren
van
opdr
acht
en.
C
omm
unic
eert
en h
ande
lt vo
lgen
s ge
maa
kte
afsp
rake
n.
Is s
tipt e
n ge
orga
nise
erd
wat
bet
reft
afsp
rake
n op
zow
el k
orte
als
op
lang
e te
rmijn
.
Voel
t zi
ch v
eran
twoo
rdel
ijk v
oor
het
goed
fun
ctio
nere
n (v
an s
choo
l, kl
as e
n te
am)
en
draa
gt b
ij to
t ver
bete
ring
erva
n.
Acc
epte
ert b
eslis
sing
en d
ie n
uttig
zijn
(voo
r de
scho
ol, d
e kl
as o
f het
team
), oo
k al
s di
e m
inde
r voo
rdel
ig z
ijn v
oor h
emze
lf.
Sam
enw
erke
n
Dra
agt a
ctie
f bij a
an h
et re
alis
eren
van
gem
eens
chap
pelij
ke
doel
en d
oor
een
optim
ale
afst
emm
ing
tuss
en d
e ei
gen
kwal
iteite
n en
bel
ange
n én
die
van
de
groe
p /
de a
nder
. H
oudt
re
keni
ng
met
de
ge
voel
ens
en
beho
efte
n va
n an
dere
n.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
in
dica
tore
n:
Beh
ande
lt an
dere
n m
et r
espe
ct, o
ngea
cht h
un p
ositi
e,
acht
ergr
ond
of o
pvat
tinge
n.
Ond
erst
eunt
and
eren
, bie
dt s
pont
aan
hulp
aan
waa
r dat
no
dig
is.
D
raag
t bij
aan
het g
ezam
enlij
ke re
sulta
at, o
ok w
anne
er
daar
bij n
iet d
irect
per
soon
lijk
bela
ng a
an v
erbo
nden
is.
B
evor
dert
de
onde
rling
e co
mm
unic
atie
en
de
elt
rele
vant
e in
form
atie
en
kenn
is m
et a
nder
en in
fun
ctie
va
n he
t gro
epsp
roce
s.
Is
bere
id
te
onde
rhan
dele
n en
gr
oeps
besl
issi
ngen
te
aan
vaar
den
om t
ot e
en g
ezam
enlij
k re
sulta
at t
e ko
men
.
Waa
rdee
rt de
des
kund
ighe
id v
an a
nder
en e
n m
aakt
er
optim
aal g
ebru
ik v
an.
Vr
aagt
and
eren
om
hun
men
ing
of a
dvie
s.
Uit
zich
pos
itief
ove
r de
pres
tatie
s va
n an
dere
n
Rea
geer
t act
ief e
n co
nstru
ctie
f op
idee
ën e
n in
itiat
ieve
n va
n an
dere
n.
Ove
rbru
gt te
gens
telli
ngen
en
vers
chill
ende
zie
nsw
ijzen
bi
nnen
de
groe
p en
bin
dt d
e gr
oeps
lede
n aa
n el
kaar
op
een
cons
truct
ieve
wijz
e.
To
ont z
ich
bew
ust v
an a
nder
e m
ense
n, d
e om
gevi
ng e
n de
eig
en in
vloe
d hi
erop
.
Kan
zic
h ve
rpla
atse
n in
de
posi
tie v
an a
nder
en.
O
nder
kent
en
ho
udt
reke
ning
m
et
de
gevo
elen
s,
beho
efte
n en
men
inge
n va
n an
dere
n.
Leid
ingg
even
Mot
ivee
rt, s
timul
eert
en s
tuur
t and
eren
om
een
bep
aald
resu
ltaat
te b
ehal
en.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
N
eem
t het
initi
atie
f om
and
eren
te m
obili
sere
n en
te in
spire
ren.
Hel
pt d
e gr
oep
om te
ove
rlegg
en e
n to
t bes
lissi
ngen
te k
omen
.
Ond
erst
eunt
de
gr
oeps
lede
n bi
j de
ui
tvoe
ring
van
een
opdr
acht
en
vo
elt
zich
ve
rant
woo
rdel
ijk. G
eeft
held
ere
inst
ruct
ies.
M
oedi
gt d
e gr
oeps
lede
n aa
n en
ver
ster
kt h
et z
elfv
ertro
uwen
van
de
team
lede
n.
Gee
ft ric
htin
g en
stu
ring
aan
een
groe
p en
dur
ft kn
open
doo
rhak
ken
als
er k
euze
s ge
maa
kt m
oete
n w
orde
n.
S
timul
eert
de g
roep
sled
en to
t sam
enw
erke
n, o
rgan
isee
rt de
bes
luitv
orm
ing
zoda
nig
dat
iede
reen
zijn
bijd
rage
kan
leve
ren.
N
eutra
lisee
rt ev
entu
ele
wrij
ving
bin
nen
de g
roep
.
SOCIALE COMPETENTIES SOCIALE COMPETENTIES
SOCIALE COMPETENTIES
Rek
enku
ndig
func
tione
ren
Kan
een
aan
tal ‘
dage
lijks
e’ w
isku
ndig
e be
wer
king
en o
f han
delin
gen
func
tione
el in
zette
n
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
P
ast
de g
esch
ikte
hoo
fdbe
wer
king
en t
oe i
n re
alis
tisch
e si
tuat
ies
en m
aakt
cor
rect
e be
reke
ning
en.
G
ebru
ikt d
oelm
atig
de
gepa
ste
hulp
mid
dele
n.
Pas
t de
aan
gew
ezen
en
mee
st e
ffi ci
ënte
stra
tegi
eën
toe
bij h
et a
anpa
kken
van
een
w
isku
ndig
pro
blee
m.
B
erek
ent h
andi
g pe
rcen
ten,
ver
houd
inge
n en
bre
uken
in p
rakt
isch
e si
tuat
ies.
G
aat a
dequ
aat o
m m
et g
eld
in le
vens
echt
e si
tuat
ies.
S
chat
kun
dig
en m
eet n
auw
geze
t gro
othe
den
in r
eële
situ
atie
s en
geb
ruik
t daa
rbij
de
pass
ende
maa
teen
heid
en
bijh
oren
d sy
mbo
ol.
G
ebru
ikt e
ffi ci
ënt
func
tione
le te
keni
ngen
op
scha
al e
n m
odel
len
op s
chaa
l.
Wer
kt o
p ge
past
e w
ijze
met
pla
ttegr
onde
n en
pla
nnen
.
Lees
t en
inte
rpre
teer
t va
kkun
dig
eenv
oudi
ge s
chem
atis
che
voor
stel
linge
n (g
rafi e
ken,
tij
dslij
nen,
tabe
llen,
org
anog
ram
men
).
Talig
func
tione
ren
Beg
rijpt
, ve
rwer
kt
en
form
ulee
rt op
ad
equa
te
wijz
e ge
spro
ken
en g
esch
reve
n in
form
atie
.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
in
dica
tore
n:A
lgem
een:
M
aakt
ze
lfsta
ndig
ge
brui
k va
n hu
lpm
idde
len
(uitl
eg
vrag
en,
prob
lem
en
sign
aler
en,
woo
rden
boek
en
sp
ellin
gcon
trole
ge
brui
ken,
…
) om
ta
alva
ardi
g te
ha
ndel
en e
n de
com
mun
icat
ie te
ver
bete
ren.
H
oudt
rek
enin
g m
et c
onte
xt e
n do
elpu
blie
k bi
j he
t ha
nter
en v
an ta
al e
n om
gang
svor
men
. Res
pect
eert
de
conv
entie
s.Le
zen
en lu
iste
ren:
B
egrij
pt g
loba
al e
en s
chrif
telij
ke o
f mon
delin
ge te
kst.
S
elec
teer
t do
elge
richt
re
leva
nte
info
rmat
ie
uit
gesc
hrev
en o
f ges
prok
en te
kste
n.
Kie
st e
en le
esst
rate
gie
(orië
nter
end,
zoe
kend
, krit
isch
, …
leze
n) n
aar g
elan
g va
n le
esdo
el(e
n) e
n te
ksts
oorte
n en
pas
t dez
e to
e.S
prek
en e
n sc
hrijv
en:
U
it zi
jn e
igen
men
ing
en g
evoe
lens
.
Is in
sta
at o
m e
ffi ci
ënt i
nfor
mat
ie in
te w
inne
n of
aan
te
vrag
en, z
owel
mon
delin
g al
s sc
hrift
elijk
.
Form
ulee
rt m
onde
linge
of s
chrif
telij
ke in
form
atie
op
een
duid
elijk
e, h
elde
re e
n bo
ndig
e m
anie
r.
Tech
nolo
gisc
h fu
nctio
nere
n
Maa
kt g
ebru
ik v
an IC
T om
het
per
soon
lijke
en
het g
ezam
enlij
ke le
erpr
oces
func
tione
el te
on
ders
teun
en.
We
kunn
en d
it m
eten
aan
de
hand
van
de
volg
ende
indi
cato
ren:
B
enut
sp
onta
an
ICT
als
hulp
mid
del
bij
het
uitv
oere
n va
n ee
n in
divi
duel
e of
gr
oeps
opdr
acht
.
Com
mun
icee
rt do
elm
atig
en
re
spec
tvol
m
et
behu
lp
van
elek
troni
sche
co
mm
unic
atie
mid
dele
n.
Zoek
t, ve
rwer
kt e
n be
waa
rt in
form
atie
met
beh
ulp
van
ICT.
S
telt
info
rmat
ie m
ultim
edia
al v
oor m
et o
nder
steu
ning
van
ICT.
C
reëe
rt ze
lfsta
ndig
een
wer
kstu
k m
et b
ehul
p va
n IC
T.
Is c
reat
ief m
et h
et g
ebru
ik v
an IC
T.
Geb
ruik
t IC
T ad
equa
at e
n ga
at e
r op
een
vera
ntw
oord
elijk
e w
ijze
mee
om
.
FUNCTIONELE COMPETENTIES
FUNCTIONELE COMPETENTIES FUNCTIONELE COMPETENTIES
Naa
m ll
: B
eoor
dela
ar:
Lesi
nhou
d/ac
tivite
it:
Clu
ster
: Fun
ctio
nele
com
pete
ntie
s
Com
pete
ntie
:D
atum
-+/
-+
++B
ijkom
ende
bes
chrij
ving
Rek
enku
ndig
func
tione
ren
Kan
een
aan
tal ‘
dage
lijks
e’ w
isku
ndig
e be
wer
king
en o
f ha
ndel
inge
n fu
nctio
neel
inze
tten.
Talig
func
tione
ren
Beg
rijpt
, ver
wer
kt e
n fo
rmul
eert
op a
dequ
ate
wijz
e ge
spro
ken
en g
esch
reve
n in
form
atie
.
Tech
nolo
gisc
h fu
nctio
nere
n
Maa
kt g
ebru
ik v
an IC
T om
het
per
soon
lijke
en
het
geza
men
lijke
leer
proc
es fu
nctio
neel
te o
nder
steu
nen.
OB
SE
RV
AT
IES
CH
EM
A
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n14
Naa
m ll
:B
eoor
dela
ar:
Lesi
nhou
d/ac
tivite
it:
Clu
ster
: Soc
iale
com
pete
ntie
s
Com
pete
ntie
:D
atum
-+/
-+
++B
ijkom
ende
bes
chrij
ving
Ass
ertiv
iteit
Kom
t op
voor
eig
en g
evoe
lens
, men
inge
n, b
ehoe
ften
of
bela
ngen
met
resp
ect v
oor a
nder
en.
Com
mun
icer
en
Dru
kt z
ich
zow
el m
onde
ling
als
schr
iftel
ijk z
odan
ig u
it da
t de
boo
dsch
ap b
ij de
doe
lgro
ep o
verk
omt.
Maa
kt id
eeën
, m
enin
gen
en in
form
atie
aan
and
eren
dui
delij
k in
hel
dere
, bo
ndig
e en
beg
rijpe
lijke
taal
.
Leid
ingg
even
Mot
ivee
rt, s
timul
eert
en s
tuur
t m
edel
eerli
ngen
om
een
be
paal
d re
sulta
at te
beh
alen
.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n15
Loya
litei
t
Leef
t de
rege
ls e
n pr
oced
ures
bin
nen
de s
choo
l, kl
as e
n gr
oep
na,
draa
gt d
eze
ook
uit
en g
eeft
aldu
s bl
ijk v
an
ster
ke b
etro
kken
heid
op
de o
rgan
isat
ie e
n de
afs
prak
en
die
er g
elde
n.
Om
gaan
met
div
ersi
teit
Toon
t zic
h be
kwaa
m in
de
omga
ng m
et v
ersc
heid
enhe
id.
Aan
vaar
dt d
eze
als
een
feit
en p
robe
ert e
r ind
ien
mog
elijk
va
n te
lere
n.
Sam
enw
erke
n
Dra
agt a
ctie
f bij a
an he
t real
iser
en va
n gem
eens
chap
pelijk
e do
elen
doo
r ee
n op
timal
e af
stem
min
g tu
ssen
de
eige
n kw
alite
iten
en b
elan
gen
én d
ie v
an d
e gr
oep
/ de
ande
r. H
oudt
rek
enin
g m
et d
e ge
voel
ens
en b
ehoe
ften
van
ande
ren.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n16
Naa
m ll
:B
eoor
dela
ar:
Lesi
nhou
d/ac
tivite
it:
Clu
ster
: Lee
rcom
pete
ntie
s
Com
pete
ntie
:D
atum
-+/
-+
++B
ijkom
ende
bes
chrij
ving
Leer
verm
ogen
Nee
mt n
ieuw
e si
tuat
ies,
idee
ën, i
nfor
mat
ie e
n er
varin
gen
in z
ich
op e
n ka
n de
ze a
naly
sere
n, k
ritis
ch v
erw
erke
n en
op
een
effe
ctie
ve m
anie
r toe
pass
en.
Zin
voor
Initi
atie
f
Nee
mt h
et v
oorto
uw e
n do
et d
e ee
rste
sta
p, w
acht
nie
t op
and
eren
.
Pla
nnen
Bep
aalt
op e
ffect
ieve
wijz
e do
elen
en
prio
ritei
ten
en
kopp
elt
hier
aan
een
optim
ale
benu
tting
van
act
ies,
tijd
en
mid
dele
n w
aarb
ij de
voo
rtgan
g w
ordt
bew
aakt
.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n17
Info
rmat
ie v
erw
erke
n
Her
kent
een
inf
orm
atie
beho
efte
. Lo
kalis
eert,
eva
luee
rt en
geb
ruik
t effi
ciën
t de
beno
digd
e in
form
atie
.
Cre
ativ
iteit
Bed
enkt
eige
n (ni
euw
e en o
ngew
one)
idee
ën, o
plos
sing
en
en m
etho
den
voor
een
pro
blee
m d
oor
te fa
ntas
eren
, te
expe
rimen
tere
n, t
e ve
rbee
lden
, vo
rm t
e ge
ven,
etc
. en
voer
t ze
ook
uit.
Ont
wik
kelt
nieu
we
wer
kwijz
en w
aarm
ee
best
aand
e w
erkw
ijzen
ver
bete
rd o
f ve
rvan
gen
kunn
en
wor
den.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n18
Naa
m ll
:B
eoor
dela
ar:
Lesi
nhou
d/ac
tivite
it:
Clu
ster
: Zel
fstu
rend
e co
mpe
tent
ies
Com
pete
ntie
:D
atum
-+/
-+
++B
ijkom
ende
bes
chrij
ving
Doe
lger
icht
heid
Ste
lt re
alis
tisch
e do
elen
voo
r zic
hzel
f en
slaa
gt e
r ook
in
die
te b
erei
ken.
Zelfr
edza
amhe
id
Voer
t da
gelij
kse
scho
olac
tivite
iten
zond
er
hulp
va
n an
dere
n ui
t en
ged
raag
t zi
ch z
o al
s ee
n ze
lfsta
ndig
pe
rsoo
n in
de
scho
ol.
Om
gaan
met
stre
ss
Blij
ft ef
fect
ief
pres
tere
n on
der
tijds
druk
, ta
akbe
last
ing
en e
xam
enst
ress
en
ook
bij
tege
nsla
g, w
eers
tand
en
tele
urst
ellin
g.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n19
Krit
isch
e zi
n
Ste
lt st
andp
unte
n, g
edra
g of
met
hode
n va
n zi
chze
lf en
zi
jn/h
aar
omge
ving
in v
raag
, alv
oren
s ee
n st
ellin
g in
te
nem
en.
Doo
rzet
tings
verm
ogen
Is e
en h
arde
wer
ker e
n ge
eft n
iet g
emak
kelij
k op
.
Flex
ibili
teit
Kan
zic
h vl
ot a
anpa
ssen
, bijv
. aan
per
sone
n, c
onte
xten
, tij
d, p
roce
dure
s en
mid
dele
n.
Zin
voor
ord
e en
nau
wke
urig
heid
Wer
kt
orde
lijk,
sy
stem
atis
ch
en
rege
lmat
ig.
Voer
t op
drac
hten
gro
ndig
, geo
rden
d en
zor
gvul
dig
uit.
Ber
gt
syst
emat
isch
en
ov
erzi
chte
lijk
mat
eria
len,
ge
reed
scha
ppen
en
gege
vens
op.
Zor
gt v
oor d
e ne
thei
d va
n ei
gen
wer
kom
gevi
ng.
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n20
1
CO
MP
ET
EN
TIE
RA
PP
OR
TN
aam
leer
ling:
. .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
Dat
umB
eoor
dela
ar-
+/-
+++
Bijk
omen
de b
esch
rijvi
ng
Zelfs
ture
nde
com
pete
ntie
s
Ik e
n ho
e ik
ben
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Leer
com
pete
ntie
s
Ik e
n ho
e ik
leer
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e-
moe
t ver
bete
ren
er w
ordt
mee
r ver
wac
ht+/
- aa
nvaa
rdba
arbe
nade
rt de
ver
wac
htin
gen
+ go
edvo
ldoe
t aan
de
verw
acht
inge
n++
uits
teke
ndov
ertre
ft de
ver
wac
htin
gen
2
Dat
umB
eoor
dela
ar-
+/-
+++
Bijk
omen
de b
esch
rijvi
ng
Soc
iale
com
pete
ntie
s
Ik e
n de
and
eren
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Talig
func
tione
ren
Ik e
n w
at ik
ken
en
kan,
ta
al
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n
3
Dat
umB
eoor
dela
ar-
+/-
+++
Bijk
omen
de b
esch
rijvi
ng
Rek
enku
ndig
func
tione
ren
Ik e
n w
at ik
ken
en
kan,
re
kene
n
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Tech
nolo
gisc
h fu
nctio
nere
n
Ik e
n w
at ik
ken
en
kan,
te
chno
logi
e (IC
T)
Per
iode
1
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
2
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
3
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
Per
iode
4
. . /
. . /
. . .
.
Leer
krac
htIk
zelf
Syn
thes
e
- m
oet v
erbe
tere
ner
wor
dt m
eer v
erw
acht
+/-
aanv
aard
baar
bena
dert
de v
erw
acht
inge
n+
goed
vold
oet a
an d
e ve
rwac
htin
gen
++ u
itste
kend
over
treft
de v
erw
acht
inge
n
4
Dit
vind
t mijn
moe
der/v
ader
/voo
gd/v
erzo
rger
Han
dtek
enin
g
Per
iode
1
Per
iode
2
Per
iode
3
Per
iode
4
