Jean zag het levenslicht op 17 juli1928 in Antwerpen. Het was Jeansbroer die als eerste interesse kreeg inde “vogelkunde” en zich de allereer-ste vogelgids die in Vlaanderen teverkrijgen was aanschafte. De interes-se sloeg al gauw over …

De oorlogsjaren

Tijdens de oorlogsjaren was hetVerdronken Land onbereikbaargebied. Daarom trok Jean kort na debevrijding met zijn vriend Rik Van derVloet naar de andere zijde van deSchelde om het grote schor van op dedijk te bewonderen. In 1946 ging erletterlijk en figuurlijk een nieuwewereld voor hem open! Toen organi-seerde de natuurvereniging deWielewaal een allereerste wandeltochtin het gebied. Deze tocht langs glib-berige schorren en talrijke geulen lieteen diepe indruk na. Om ter plekke tekomen, moest hij telkens een heleexpeditie ondernemen: met de buurt-spoorweg van Antwerpen tot Lillo,daarna de overzet naar Doel en vervolgens verder te voet over deScheldedijken. Een bezoek aanSaeftinghe kostte je toen een hele

dag. Bovendien had je een vergun-ning nodig om het toenmalige jacht-gebied te betreden.

Opgroeien in Saeftinghe, een avontuur

Samen met vrienden beleefde JeanMaebe er tal van avonturen.’s Zomersgebeurde het dat het tij hen verrasteen ze terug moesten keren door degeulen, wadend door water en slijk,met hun kleren in de hand boven hethoofd. ’s Winters zochten ze een veilige plek - een schaapskooi op eenheuvel - om vogels te kunnen waarnemen en te genieten van hetspectaculaire zicht van het blankstaande schorrengebied.

Ed en Fred stellen voor:Het Scheldefonds en het Schelde InformatieCentrumLees hierover meer op blz. 8.

nummer 3 2005 / gratis

De Scheldekrant is een gratisNederlands-Vlaamse uitgave voor iedereen die zich betrokken voeltbij de Schelde. Met deze krant willen we iedereen warm makenvoor deze indrukwekkende rivier,waar natuur en economie, veilig-heid en recreatie naast elkaarbestaan! De Scheldekrant is eengezamenlijk initiatief van hetSchelde InformatieCentrum en hetScheldefonds, twee organisaties diezich bekommeren om het wel enwee van de Schelde, een rivier om Utegen te zeggen...

InhoudThema’s:

Natuur 1&4Veiligheid 3Recreatie & Toerisme 5Visserij 6Economie 7

Korte rubrieken:Schelde Literatuur 4Schelde Cultuur 4Schelde Trips 6Puzzelhoek 8Colofon 8

Overige:ProSes (2010) 2Scheldefonds/ScheldeInformatieCentrum 8

Voor iedereen meteen hart voor de Schelde

50 jaar in de ban van het Verdronken Land van Saeftinghe

Het is een koude lentedag alswe Jean Maebe opzoeken. Jean iseen unieke Vlaamse getuige die hetVerdronken Land van Saeftinghe 50 jaar geleden leerde kennen en ersindsdien zijn hart aan verloor.Jarenlang hield hij zich bezig methet tellen van vogels, het begelei-den van wandelaars en het besturen van verschillende natuur-verenigingen. Tot vandaag blijfthij genieten van dit waardevolleschorrengebied ter hoogte van deVlaams-Nederlandse grens.

• Het Verdronken Land vanSaeftinghe is met 3500 ha het grootstebrakwaterschor van Europa.

• In ’48 vond Jean het allereerste zilvermeeuwjong in het VerdronkenLand. Eén jaar nadien telde hij driekoppels en vele jaren later liepen deaantallen op tot 13.000 paren. Nu komen zo’n 8.500 broedparen zilvermeeuwen voor in het schorren-gebied.Lees verder op blz. 4.

MD

JM1

1

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 1

Beter beveiligd, meer natuur en ruimere vaarweg:Nederland en Vlaanderen kiezen voor kwaliteitsprojecten Schelde-estuarium

• ”Individuele boeren én de agrarische sector in het gebied rond deSchelde mogen er niet slechter op worden. Daar zullen wij ook op toezien.” Peter de Koeijer, voorzitter Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie,Zeeland

• ”Er is nog veel onzekerheid, zowel over de omvang als over de invullingvan nieuwe natuur rond de Schelde. Maar we zijn op de goede weg.” Wim van Gils, beleidsmedewerker Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen

• ”Verruiming van de vaarweg is geen luxeproject, maar broodnodig voorde haven van Antwerpen om te kunnen blijven functioneren. Er is een goedeafstemming met projecten voor natuur en veiligheid. Geen aarzelingen dus:doen.”Eddy Bruyninckx, afgevaardigd bestuurder Gemeentelijk HavenbedrijfAntwerpen

De omgeving van de rivier de Schelde krijgt een betere beveiliging tegenoverstromingen. Rond de rivier komt meer ruimte voor de typerende enzeldzame natuur van het estuarium. En de haven van Antwerpen krijgteen ruimere toegang zodat ook grotere containerschepen makkelijk kun-nen in- en uitvaren. Dit zijn de Vlaamse en Nederlandse regering begin2005 met elkaar overeengekomen. Beide landen besteden samen ruim vijf-honderd miljoen euro aan een serie projecten om de Schelde ‘veiliger,natuurlijker en toegankelijker’ te maken. Een nieuw opgerichte Vlaams-Nederlandse projectorganisatie, ProSes2010, overlegt met overheden,omwonenden, bedrijfsleven, havenbeheerders en natuurbeschermers overde precieze invulling van de projecten. In 2007 gaat de schop de grond in.Bedoeling is dat de projecten vóór 2010 zijn afgerond, of in elk geval inuitvoering zijn. Het volledige programma om de omgeving beter te beveili-gen tegen overstromingen zal in totaal zo’n vijftien jaar in beslag nemen.

Projecten op de kaart

Verruiming vaarweg

Aangewezen natuurgebieden

Zoekgebied veiligheid

tegen overstromingen

Zoekgebieden estuariene

natuur

Hogere dijken en ruimte voor de rivier

Ondanks eerdere verbeteringen, isde beveiliging tegen overstromingenlangs de Zeeschelde in Vlaanderennog niet voldoende. Verhoging vanenkele dijken en meer ruimte voor derivier moeten, als onderdeel van dekwaliteitsverbeteringen voor hetestuarium, zorgen voor meer veilig-heid. De dijkverhogingen komen bijde steden en dorpen. In het landelijkgebied, tussen de zijrivier de Rupelen Gent, krijgt de rivier op diverseplaatsen de ruimte om bij hogewaterstanden het land op te stromen. Waar mogelijk komt op die plaatsen ook meer waterrijke natuur. In 2010 zijn 280 hectare land klaar om, als dat nodig is, rivierwater te bergen.

Unieke natuur en meer veiligheid

De Schelde is een echt estuarium.Zoet en zout, eb en vloed, diep enondiep, bewegen er in wisselendepatronen van Gent tot de Noordzee.Inpolderingen, dijken en baggerwer-ken hebben dit natuurlijke systeemverstoord, soms zodanig dat nietalleen de bijzondere natuur van hetestuarium in het gedrang komt,maar ook de veiligheid voor omwo-nenden en schepen. Vlaanderen enNederland maken daarom, alsonderdeel van de kwaliteitsverbete-ringen, meer ruimte voor natuur inen rond de rivier. Ongeveer 1000hectare voornamelijk agrarischgebied wordt nieuwe natuur, waarhet water de sfeer bepaalt.

Dat betekent meer gelegenheid omvan de Schelde te genieten, nieuwekansen voor planten en dieren enmeer veiligheid.

Vlotte en veilige scheepvaart

De Schelde is een uniek natuurge-bied, maar ook een vaarroute voorvrachtschepen van en naar de havensvan Antwerpen, Gent, Terneuzen enVlissingen. Vooral containerver-voerders bezoeken de haven vanAntwerpen met steeds grotere schepen. Wil die haven blijven floreren, dan moeten deze groteschepen vlot en veilig de Scheldekunnen bevaren. Om die reden wordtde vaarweg ruimer gemaakt. Enkele ondiepten worden opgeruimden in Vlaanderen wordt de routeplaatselijk breder, zodat ook schependie ruim dertien meter diep in hetwater liggen, de haven ongehinderd kunnen bereiken. Om de riviernatuurbij die verruiming te ontzien, worden

baggermethoden ontwikkeld waarbijhet patroon van geulen, slikken enschorren zoveel mogelijk in standblijft.

Overleg en studie

Het plan voor de kwaliteitsverbe-teringen van het Schelde-estuarium isin opdracht van de Vlaamse enNederlandse regering opgesteld.Uitgangspunt voor het plan zijnafspraken die beide landen in 2001over de toekomst van het Schelde-estuarium hebben gemaakt. In de ‘Langetermijnvisie Schelde-estuarium’ kozen Vlaanderen enNederland voor het behouden van deSchelde als echte rivier met een unieke natuur van stromingen engetijden, in combinatie met eengoede bescherming tegen overstro-mingen en een goede bereikbaarheidvan de havens. Voor het uitwerkenvan deze keuze tot concrete projec-ten, zijn studies verricht naar dekosten en resultaten van verschillen-

de manieren om de Schelde veiliger,natuurlijker en toegankelijker temaken. Over de uitkomsten van diestudies en de voorstellen die daaropzijn gebaseerd, is overleg gevoerd metorganisaties van havenondernemers,natuurbeschermers en boeren, methavenbeheerders en met Vlaamse enNederlandse overheden. Bovendienkon iedereen die dat wilde met eeninspraakreactie zijn mening geven.Het resultaat is de ‘Ontwikkelings-schets 2010 Schelde-estuarium’, waarin Vlaanderen en Nederland hunplannen bekendmaken.

Informatie, inspraak en beroep

De plannen van de Vlaamse enNederlandse regering om het Schelde-estuarium veiliger, natuurlijker en toe-gankelijker te maken, worden in dekomende maanden verder uitgewerkt.Waar komt de nieuwe natuur precies,welke dijken moeten hoger, waar krijgtde rivier meer ruimte. Bij die uitwer-king horen procedures, zoals het aan-passen van ruimtelijke-ordenings-plannen en het regelen van vergunningen. Onderdeel van dieprocedures zijn nieuwe mogelijk-

2

heden voor inspraak en beroep eneen nieuwe ronde van overleg en informatie. De coördinatie daarvan isin handen van de Vlaams-Neder-landse organisatie ProSes2010(Projectdirectie uitvoering ontwikke-lingsschets Schelde-estuarium). Deze organisatie zal in de lokale enregionale pers de mogelijkheden voorinspraak en overleg aankondigen engeïnteresseerden op de hoogte houden van de vorderingen.

P

Wilt u meer weten over de projecten om de Schelde veiliger,natuurlijker en toegankelijker temaken:

www.proses2010.be of www.proses2010.nl

Zone 1 Zone 2

Zone 2 Zone 3

Zone 3

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 2

VVei

lighe

idei

lighe

id

Opgepast: werken!

In twee gebieden langs de Humberkonden al werken worden uitgevoerd. In Paul Holme Strays, ten oosten vanHull, bouwde men nieuwe dijkenlandinwaarts. De oude dijken werdenafgebroken. In het zuidelijker gele-gen Alkborough Flats helpt de topografie een handje en moetenslechts lokaal een aantal nieuwe stuk-ken dijk worden bijgelegd.

De extra ruimte die binnen degebieden ontstaat kan gebruikt wor-den als tijdelijke opvang voor overtol-lig water. Ter hoogte van Paul HolmeStrays werden de werken beëindigden volgen wetenschappers de evolutievan het nieuwe getijdengebied op. Deresultaten blijken beter dan verwacht.De aanslibbing gebeurt met een hogertempo dan voorzien, waardoor zich alsnel een goed functionerend slik ont-wikkelt, waarin verschillende soortenvogels zoals goudplevieren, kievietenen tureluurs voedsel komen zoeken. Het succes van dit eerste deel van hetproject, stemt iedereen tevreden! In Alkborough Flats voorziet men deafronding van de werken tegen heteinde van 2005.

Gluren bij de buren: HET HUMBER-ESTUARIUMIN ENGELAND

De Nederlandse en Vlaamse regering hebben op 11 maart een Memorandum van Overeenstemming ondertekend, waarin zij de besluiten van de ontwikke-lingsschets 2010 bekrachtigen. Hiermee werd ook deverdere aanpak voor het geactualiseerde Sigmaplan, ter bescherming tegen stormvloeden in hetZeescheldebekken, goedgekeurd.

Dit plan stelt dat beveiliging tegen overstromingengerealiseerd kan worden door lokale dijkverhogingenen de aanleg van gecontroleerde overstromings-gebieden. Er wordt ook aandacht besteed aan de uitwerking van bijkomende maatregelen voor land-bouw en recreatie.

In Groot-Brittannië kent men een vergelijkbare situatie in het Humber-estuarium …

Voorspellingen tonen aan dat de zeespiegel de volgende50 jaar zo’n 6 mm per jaar zal stijgen. Deze snelheid ligtongeveer drie maal hoger dan de snelheid van de stijgingzoals vastgesteld de voorbije 100 jaar. Dit gaat gepaardmet een hoger risico op overstromingen. Bovendien zal destijging van de zeespiegel ook de stabiliteit van dijken inhet gedrang brengen. Studies voorspellen gemiddeld datzo’n 450 ha getijdengebied van de Humber met een bijzonder hoge natuurwaarde verloren zal gaan.

Langs de Humber ligt Hull, één van de grootste havens vanhet land. Toch beslaat de industrie slechts 3% van hetoppervlak van het stroombekken. 85 % van de oppervlaktebestaat uit landbouwgrond en 8 % van het gebied wordtbewoond. De rest wordt gebruikt voor recreatie ennatuurbehoud. Het estuarium is internationaal bekend omzijn belangrijke leefgebieden, vogelpopulaties en kolonies grijze zeehonden.

Om de veiligheid van de bewoners en hun activiteiten tegaranderen ontwikkelde men een duurzaam plan dat rekening houdt met de verschillende functies van hetgebied, net als de Ontwikkelingsschets voor het Schelde-estuarium. Maatregelen zoals het aanleggen vanoverstromingsgebieden en het versterken of verplaatsenvan dijken, dienen de bedreiging voor overstroming enhet verlies aan waardevol leefgebied te verminderen.

Andere locaties volgen …

Om de bewoners te beschermentegen overstromingen zullen ook inandere gebieden langs de Humber debestaande dijken hersteld of verbe-terd worden.

Natuurlijke getijdengebieden dieinternationale bescherming genieten,zullen voortaan ook gecompenseerdworden. Concreet betekent dit dat,indien deze gebieden verdwijnendoor uitbreiding van industrie,woongebied of aanleg van dijken, opeen andere plek een nieuw stuk getijdengebied wordt aangelegd tervervanging van het eerste.

Wil je hier graag meer over weten?Neem dan eens een kijkje op devolgende websites:

www.environment-agency.gov.ukwww.awz.be

• De Humber is een getijdenrivier in het oosten van Engeland die uitmondt in de Noordzee. De rivier is zo’n 64 km lang en 1,6 tot 11 km breed. Langs deHumber wonen en werken zo’n 300.000 mensen.

• Het nieuwe overstromingsgebied in Paul Holme Strays ontwikkelde zichtot een goed functionerend slik datondertussen reeds druk bezocht wordtdoor grote aantallen goudplevieren en kievieten.

• In oktober 2003 stroomde voor het eerst water in het nieuwegetijdengebied ter hoogte van PaulHolme Strays.

• In Alkborough Flats - het centraal gelegen driehoekige gebied - worden nieuwe dijken aangelegd die meer landinwaarts gelegen zijn. Zo ontstaat een nieuw overstromingsgebied dat de bewoners kan beschermentegen overstromingen.

EA

EA

EA

EA

3

••

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 3

het verdwijnen van een tijdperk betekende.

Rond de jaren ’50 bedreigdeinpoldering Saeftinghe en ook twintig jaar later zag het er slecht uitmet de steeds verder uitbreidendehavenvoorzieningen. Gelukkig protesteerden voldoende mensen,met als resultaat dat het VerdronkenLand vandaag nog bestaat.

Ter hoogte van het VerdronkenLand worden economie en ecologievoorlopig grotendeels van elkaargescheiden door de rivier. Het is Jeans vurigste wens dat dezesituatie voor altijd behouden magblijven.

Stichting het Zeeuwse landschap- Bezoekerscentrum Saeftinghe +31-(0)114- 63 31 10j.neve@hetzeeuwselandschap.nlwww.hetzeeuwselandschap.nl/saeftinghe/bezoekerscentrum/

50 jaar in de ban van het Verdronken Land van Saeftinghevervolg van blz. 1

Sinds 1946 noteert Jean al zijnwaarnemingen van vogels. In 50 jaarzag hij de begroeiing en de voor-komende vogels veranderen. Vroeger zag je in Saeftinghe vooralkokmeeuwen, deze kwamen met20.000 broedparen voor in het schor.Inmiddels is hun aantal drastischgedaald. Opmerkelijk is ook de toename van het aantal ganzen.Vroeger zochten de ganzen hunvoedsel voornamelijk in de polders enkeerden dan terug naar hetVerdronken Land om te overnachten.De begroeiing in het schor maakte hetzoeken naar voedsel moeilijk. Sindsde jaren ’80 wordt het schor meerbegraasd. Hierdoor werd voedsel -zoals de knollen van de zeebies -makkelijker toegankelijk en steeg hetaantal ganzen spectaculair.Bovendien werd de jacht afgeschaft.In de winter zijn er nu soms wel60.000 grauwe ganzen!

Daar waar vroeger slechts enkelin-gen zich in het schor begaven, brengen nu jaarlijks zo’n 10.000 men-sen een bezoek aan Saeftinghe. De weidsheid van dit unieke gebiedbrengt nog steeds iedere natuurlief-hebber in vervoering.

De toekomst: muziek of gedonder?

De opmars van de industrie en de haven van Antwerpen veroorzaak-te het verdwijnen van alle schorren-gebieden op de rechteroever van de Schelde, wat voor Jean Maebe

NatuurNatuur

• Jean in de jaren ‘50 met op de achtergrond één van de vijf kuddes schapen die toen op het Verdronken Land graasden.

Aan de monding van Maas en ScheldeUitgever: Staatsbosbeheerwww.staatsbosbeheer.nl/service/winkel

In dit fraai geïllustreerdeboek met ruim 430 kleurenfoto’sen kaarten,beschrijven des-kundigen eenaantal prachtigenatuurgebiedenin Zuidwest-Nederland, die worden beheerd doorStaatsbosbeheer. Zowel de natuurliefhebber als degenedie geïnteresseerd is in de geschiedenisvan de streek vindt er zijn gading.

Kunst tussen Schelde en DenderUitgevers:J.P. van der Poorten & Vandevelde, D/2004/J.

Schelde enDender zijn vanoudsher een bronvan inspiratiegeweest voor talrijke kunste-naars. Deze publicatie werpt niet alleen eenlicht op de traditionele artistieke uitingen, maar besteedt ook aandachtaan monumenten en landschappen,bruggen en sluizen.

SCHELDE LITERATUUR

SCHELDE CULTUUR

Een baken in de duisternis

Van 4 juni tot 30 oktober 2005 is in hetScheepvaartmuseum in Antwerpen eententoonstelling over de geschiedenisvan vuurtorens en lichtschepen inNoordwest-Europa te zien. Op eencomputer kunnen de bezoekers zelfinformatie opzoeken over lichtschepenen vuurtorens in Belgie en Nederland.Een nog nooit eerder getoonde video-compilatie over het leven aan boordvan de ”West-Hinder” III behoort ooktot de tentoonstelling.

http://museum.antwerpen.be

Film by the sea 2005

Van 9 tot en met 18 september staatVlissingen voor de zevende keer in hetteken van het filmfestival ‘Film by thesea’. De nieuwste films, vaak genomi-neerd of bekroond, worden vertoond.

www.filmbythesea.nl

• Begin jaren ‘50 werd een brug gebouwd om schapen door het VerdronkenLand te brengen. Deze brug werd gemaakt van aangespoeld hout van schepen enbestaat inmiddels niet meer. Op de achtergrond zie je de noordelijk gelegen scha-penstal.

JM1

JM1

4

advertentie

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 4

Het kleine gebouwtje op de dijk heeft beslagen ramen.Een gezelschap van oudere heren voert binnen eenschimmenspel op. Zacht geroezemoes is alles wat je buiten hoort. Eén stem komt boven het gemurmel uit. Ook zijn heftige gebaren maken duidelijk dat hij het hoogste woord voert. Onder aan de dijk doet de Scheldeeen poging om steeds een stukje dichterbij te komen. Ze wil wel eens horen wat er over haar gezegd wordt…

Het gebouwtje, hooguit 2 bij 4 meter, is het PraathuisZeewind op de dijk bij Bath. De senioren van het dorpkomen er bijna iedere dag om even bij te praten. Soms eenverhitte politieke discussie, maar vaker een analyse van hetweer of de ziekte van ‘de vrouwe van Arjaan’. Praathuisje isde officiële naam, andere benamingen als ‘leugenkot’ ende ‘leugenaar’ maken duidelijk dat het waarheidsgehaltevan de verhalen vaak niet erg hoog ligt. De mannen makenzich er niet druk om, ze kennen elkaar al jaren en wetenwat ze aan elkaar hebben. Ze nemen de praatjes met eenkorreltje zout. Als ze even later weer naar het dorp terugke-ren, is het hoogwater. De Schelde heeft tevreden meege-luisterd: er is dit keer niet over haar geroddeld. Ze kabbeltnog wat tegen de basaltblokken en krabbelt dan weerlangzaam terug, een spoor van korreltjes zout achterlatend.

In Vlaanderen vind je ze niet of nauwelijks, maar langsde Nederlandse Westerschelde staan verschillende praat-huisjes. Ze staan er om wat comfort te bieden aan debewoners van de Scheldedorpen, die hun dagelijkse babbeltje houden. Behalve in Bath vind je ook praathuisjesin Waarde, Hansweert, Westkapelle en Paal.

De gebouwen hebben allemaal uitzicht op de Schelde. De huisjes van Bath en Waarde zijn nagenoeg identiek, grijzebushokjes die boven op de dijk storm en regen trotseren.

‘De nieuwe wacht’ in Hansweert ziet er dan weer haastfrivool uit. Het serreachtige gebouw doet nostalgisch aan,de enorme hoeveelheid stoelen binnen doet vermoeden datdit een zeer populaire ontmoetingsstek is.

In Paal staat het aan het mooie getijdenhaventje en kijkthet uit over oude scheepjes en het aangrenzende Land vanSaeftinghe. In de verte zie je ook de schijnbaar onveran-derlijk witte wolken van de koeltorens van Doel en schependie zich haasten om met het tij mee de haven vanAntwerpen te bereiken.

Met een korreltje zout

Recr

eatie

To

erism

e Re

crea

tie

Toer

isme

• Het “klapkot” bij de haven in Paal.

Annick Kampen is een sportieve dame van 60 uit Merksem. Samen met twee vriendinnen wandelde ze in september 2004de Schelde af van de bron tot aan de kaaienvan Antwerpen. Haar man volgde met de‘bezemwagen’. De Scheldekrant luisterdenaar haar verhaal…

Waarom kozen jullie voor deSchelde?

A.K.: ‘We wilden een mooie en haalbarewandeltocht maken die voor iedereengeschikt is, ook voor mensen die een dagjeouder worden. Niet iedereen kan in de bergen gaan wandelen en dit is in alleopzichten een haalbaar en mooi alternatief.’

Waren er grote verschillen tussenFrankrijk en België?

A.K.: ‘In Frankrijk liepen we vooral oprustige aardewegjes waar we regelmatigwerden aangesproken door andere wandelaars. In België zijn de jaagpadenallemaal verhard. De dijken zijn inFrankrijk ook smaller natuurlijk. Je loopt er dichter bij het water en datgeeft toch wel een ander gevoel. Je hebter ook het grootste verval, met veel slui-zen, die telkens mooi versierd zijn metbloemen en teksten.’

Wandelvakantie langs de Schelde: het relaas van drie moedige dames!Hoe lang hebben jullie over detocht gedaan?

A.K.:’ We zijn 11 dagen weggeweest, waar-van 9 stapdagen. Het was voor ons wel echtvakantie, met veel aandacht voor de omge-ving. Geoefende stappers kunnen het onge-twijfeld veel sneller. Het moeilijkste was omde juiste weg te vinden: er monden veelkleine zijriviertjes uit in de Schelde en jemoet zien dat je aan de juiste kant van derivier verder loopt, wat niet altijd duidelijkis. Het vraagt dus wel wat voorbereiding aande hand van stafkaarten.’

Wat was uw mooiste ervaring?A.K.: ‘Het was mooi en rustgevend van deeerste tot laatste dag. We hebben welgrote steden zoals Valenciennes en Gentovergeslagen. Het klinkt misschien heelééntonig, maar dat is zeker niet zo!Het landschap verandert constant. Je leert ook het leven van schippers ken-nen, waarmee contact ontstond toen weelkaar steeds tegenkwamen. Het meestpakkend was de schoonheid en de rustvan het water en het leven op de Scheldevan de schippers. Je ziet ook echt hetbelang van de rivier toenemen. Het con-tact met de plaatselijke bevolking washeel aangenaam en ook de veerbotenwaren steeds een belevenis op zich en eenwelkome afwisseling. Mijn man is meereen natuurbelever en heeft heel veel ple-zier beleefd aan de vele vogels.’

Annick Kampen voorziet, misschien dezezomer nog, een vervolg op het initiatief.Samen met haar vriendinnen wil ze detocht afwerken en de Schelde verder volgen tot aan de monding. We wensenhen alvast veel succes!

In Westkapelle is het een onderdeel van het reddingsstation. Gelegen tussenstranden heeft het zicht op de weidse monding van de Westerschelde.Containerschepen komen hier zo dicht langs de kust dat je kunt zwaaien naarde stuurman op de brug.

Sommige huisjes zijn alleen maar open als de mannen er vertoeven. Je moet dus een beetje geluk hebben om de sterke verhalen te kunnenbeluisteren Desalniettemin zijn de locaties een bezoekje waard, al was hetalleen maar om op deze bijzondere plekjes te genieten van het mooie uitzichten de zilte geur van de Schelde.

• Hansweert. • Waarde.

• Westkapelle.• Bath.

Het volledige interview is te vinden op www.scheldenet.be of www.scheldenet.nl, samen metde gedetailleerde routebeschrij-ving van Annick Kampen

• Tijdens haar zoektocht naar informatie om de Schelde af te wandelen, kwam Annick Kampen snel tot de conclusie dat de bestaande routes enkel geba-seerd waren op lussen of slechts beperkte stukjes langs de Schelde. Ze besloot danmaar zelf een tocht uit te stippelen samen met haar man en vriendin!

• Ondanks wegwijzers is een staf-kaart voor een wandeltocht langs deSchelde onontbeerlijk.

LK

LK LK

LK

BD

AK

AP

5

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 5

De Schelde wordt getypeerd doorgetijden die tot ver in de riviervoelbaar zijn en een duidelijkeovergang van zoet- naar zoutwater.Ook de wisselende stromingen ende troebelheid op sommige plaat-sen zijn kenmerkend. De aanwezigefauna verschilt dan ook naargelangdeze omstandigheden. Zo hebbende verschillende vissoorten elk huneigen plekje in het estuarium.

Zoete en zoute vis

In het zoute deel van hetestuarium vind je het grootstaantal soorten. Naastbrakwatervissen, komenhier ook zeevissenvoor. Typische vissenzijn wijting, zeebaars en steenbolk.

Op de overgang tussenzoet- en zoutwater levenminder soorten: niet allevissen kunnen de sterkezoutschommelingen inhet water aan. De vissen die er weltegen bestand zijn, komen in hogeaantallen voor. Dat heeft alles te maken met het voed-selaanbod dat in deze zone hoger is.Ook het grotere aanbod aan verschil-lende types leefgebied (platen, schor-ren) speelt een rol. Haring, bot, tong,paling, zeebaars, spiering en fint zijnsoorten die je hier kan aantreffen.

In het zoetwaterdeel tenslotte, zou-den meer soorten voor kunnen komen.De slechte waterkwaliteit in deze zoneverhindert dit echter grotendeels. Een ander knelpunt zijn barrières,zoals sluizen en pompgemalen, die deopwaartse migratie van de trekvissenbelemmeren in de Bovenschelde.Stroomopwaarts Antwerpen komendan ook vooral soorten voor diebestand zijn tegen vervuiling, zoalsbrasem, kolblei en blankvoorn.Typische stroomminnende riviervissenzoals winde of riviergrondel ontbreken, omdat het contact tussende rivier en het omliggende landdoorbroken wordt door bedijking.

Orde of chaos?

In het water heerst een zekereorde: elke vissoort heeft zijn eigenplaats! Zo zijn er typische bodem-vissen, zoals de schol. Die brengt hetgrootste deel van zijn leven op ofzelfs gedeeltelijk in de bodem door.Andere vissen blijven juist graag wathoger in het water en zwemmen inscholen (haring) of alleen (slakdolf).

Migranten

In een ‘ecologisch gezond’ estuari-um komen trekvissen voor. Sommige trekvissen zwemmen vanuitzee de rivier op om er in het zoet-

water te gaan paaien, terwijl anderejuist het omgekeerde doen.Modelberekeningen uitgevoerd doorde universiteit van Leuven laten ziendat de migraties van trekvis steedsminder worden belemmerd door tij-delijke tekorten aan zuurstof in hetwater. Toch is bijna de helft van hettrekvisbestand ter plekke uitgestor-ven. Eén van de meest indrukwek-kende voorbeelden hiervan is desteur. Eind 19de - begin 20ste eeuw nog af en toe gevangen op de Schelde,komt deze majestueuze vis hier nuniet meer voor.

VisserijVisserijAls een vis in het Scheldewater!

• In het Schelde-estuarium komen momenteel ongeveer 70 vissoorten voor. Eén derde hiervan zijn algemeen te noemen, maar slechts een tiental zijn in hoge aantallen aanwezig. Hoewel alle afgebeelde zoetwatervissen recent in de Schelde werdenwaargenomen zal het nog even duren voor de visfauna helemaal hersteld is.

Willebroek, Temse, Dendermonde,Brussel en Aalst.

+32-(0)3-711 38 22info@scaldisnet.bewww.scaldisnet.be

WesterscheldeVerschillende rederijen bieden jenatuurvaartochten aan langs deHooge Platen. Ook sleepvistochten enavontuurlijke tochten behoren tot demogelijkheden. Geschikt voor kleineen grote groepen én voor individuen.

Rederij Denick+31-(0)6-53 20 64 36info@denick.nlwww.denick.nlof Rederij de Festijn+31-(0)6-53 22 54 01info@sportvissersschip.nlwww.sportvissersschip.nl

Sluizencomplex van TerneuzenEen bezoek aan de sluizen, de kelder van een basculebrug binnen-gaan en een vaartocht op het Kanaalvan Gent naar Terneuzen is een mustvoor scheepvaartliefhebbers. Een gids begeleidt u tijdens deze 3uur durende excursie.

Portaal van Vlaanderen+31-(0)115-62 10 22portaal@terneuzen.comwww.terneuzen.com/portaal

Havenrondvaart in AntwerpenWie graag eens de indrukwekkendehaven van Antwerpen vanaf deSchelde ervaart, kan inschepen bijFlandria. Je vaart stroomopwaartslangs de heraangelegde scheldekaai-en en kunt genieten van de prachtigepanoramische zichten op de oudestad. Gidsen geven graag uitleg.

+32-(0)3-23 13 100 info@flandriaboat.com www.flandriaboat.com

Boottochten ScheldelandVan begin mei tot eind september2005 biedt “BoottochtenScheldeland” u – in samenwerkingmet “Scaldisnet” - wekelijks 20 verschillende boottochten aan op ennaar de Schelde. Vertrekplaatsen zijnAntwerpen, Boom, Mechelen,

S C H E L D E T R I P SVAREN OP DE SCHELDE

10-doornige stekelbaars

brakwatergrondel

kleine zeenaald

slakdolf

tong scholrode poon

wijting

steenbolk

horsmakreel

haring

zeebaars

botpaling

rivierpriksnoek

gewone baars

fintsnoekbaars

blankvoorn

ZOET ZOUT

sprot

S

6

advertentie

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 6

Vis in de Schelde? Natuurlijk!

De watervang van de kerncentralewerd midden in dit visrijke gebiedingepland. Niemand hield het immerstijdens de bouw (1975 – 1985) voormogelijk dat er in de Schelde ooitnog vis zou zwemmen. Sinds de jaren’90 herstelde het visbestand van hetbrakwatergebied zich echter. De filters, die in de eerste plaats dienen om afval tegen te houden, filterden ook steeds meer vissen uithet koelwater. De meeste vissen konden niet ontsnappen aan deinzuigstroom en kwamen massaal inde pompinstallatie terecht. Al gauw voerde men jaarlijks zo’n 100ton vis af.

Hulp gevraagd!

Electrabel stelde zichzelf danterecht de vraag wat de impact vanhet koelwatersysteem op de vispopu-laties in de Schelde was.

De Schelde als kinderkamer

De kerncentrale van Doel is éénvan de grootste elektriciteitscentralesvan België. Hier onttrekt men koel-water uit het brakwatergebied van deZeeschelde. Brakwatergebieden staanbekend als kinderkamers voor jongevis, garnalen en krabben. Dit betekent dat vissen hier opgroei-en. Ze profiteren van het gunstigevoedselaanbod en vinden hierbescherming tegen roofvissen doorhet troebele water. Later trekken zeterug naar de Noordzee.

Iedere soort heeft zijn eigen trekseizoen. Tijdens de zomer en deherfst vind je ter hoogte van de kerncentrale grote aantallen strand-krabben en garnalen (grijze garnaalen steurgarnaal), maar ook vissenzoals zeenaalden en grondels. In de winter verblijven vooral jongeharing, sprot, zeebaars en opvallendveel zoetwatervissen in het brakkewater. In het voorjaar wordt de visstand gekenmerkt door trekviszoals bot, rivierprik en harder.

Kerncentrale redt vissendankzij reuzenstereo

• Schematisch overzicht van de werking van het visafweersysteem.

Econ

omie

Econ

omie

Kerncentrales gebruiken tijdens het productieprocesaanzienlijke hoeveelheden koelwater. Dit wordt opgepompt uit rivieren. Aan het onttrekkenvan koelwater zijn echter nadelen verbonden voor hetmilieu. Enerzijds worden soms grote aantallen vissen enongewervelde dieren mee naar binnen gezogen, die via roosters en filters opgevangen worden. Anderzijds wordt het gebruikte warmere koelwater terug naar de rivier gevoerd.

De kerncentrale riep de hulp in vaneen onderzoeksteam van deKatholieke Universiteit Leuven. De onderzoekers namen monsters vanhet koelwater en berekenden wat deimpact zou zijn van een aantalbeschermende maatregelen.

Studio Schelde 107.1 FM …alleen voor vissen

Om het aanzuigen van vissen viahet koelwater te verminderen, werdentwee ingrepen uitgevoerd. Een visafweersysteem belet datgeluidsgevoelige vissen worden inge-zogen en een vistunnel voert de vissen, die toch terechtkomen in hetkoelwater, op een veilige manier naarde Schelde af. Deze maatregelen werden gerealiseerd rond 1997. Het visafweersysteem om de innamevan vissen zo veel mogelijk te verhinderen is gebaseerd op geluid. Maar liefst 20 boxen waarschuwenvissen voor het gevaar en verhinderendat ze terecht komen in de installaties.

• Voor de productie van elektriciteit zijn grote hoeveelheden koelwater nodig.Dit koelwater wordt opgepompt uit de Schelde via de watervang.

• De geluidsboxen worden regelma-tig bovengehaald en gereinigd.

• Om vissen bij de watervang van-daan te houden werd een afweer-systeem geplaatst, gebaseerd opgeluid. De boxen (zichtbaar in hetrood) worden onder water gelaten enjagen de meeste vissen weg.

Vooral vissoorten met een zwem-blaas worden weggejaagd. Ditorgaan is vergelijkbaar met een longen regelt de positie van de dieren inhet water en vangt bovendien hetgeluid onder water op. Vissen engarnalen die tóch door de mazen vanhet afschriksysteem glippen, kerenvia een visvriendelijk systeem veiligterug naar de Schelde. De centraleneemt hierdoor maar liefst 90 % min-der vissen en garnalen in! Het resterende deel wordt afgeleidvia de vistunnel naar de Schelde.

JM2

Het Laboratorium voor AquatischeEcologie aan de KatholiekeUniversiteit Leuven heeft eenonderzoeksgroep die sinds 1991 derelatie tussen vispopulaties enwaterkwaliteit bestudeert.Daarnaast bekijken ze ook de roldie het estuarium speelt als kinder-kamer voor jonge zeevis. Via modellen trachten ze verder deimpact van visserij of verdiepingvan de Schelde op de ecologischefunctie van de rivier in te schatten.

www kuleuven.ac.be/bio/eco

Electrabel geeft ook kansen aan mensen met energie. De kerncentrale van Doel ismomenteel op zoek naar technischegraduaten. Kom je pas van schoolof heb je al ervaring en ben je geïn-teresseerd? Surf dan naarwww.electrabel.com . Je vindt devacatures via ‘Carrière’ en ‘Jobs’.Solliciteren kan online of je kanook je brief en CV opsturen naarElectrabel, Productie – HR, Haven1067, Scheldedijk 1, 9120 Kallo.

Wilt u graag een bezoek brengen aan de kerncentrale van Doel? Electrabel Nucleaire ProductiezoneDoel biedt gratis bedrijfsbezoekenaan. Meer info kan u bekomen via Doel.Infocenter@electrabel.com en op het telefoonnummer +32 3 202 20 50.

E

E

E

E

7

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 7

Het Schelde InformatieCentrum is eenNederlands-Vlaamse organisatie dieinformatie geeft over het Schelde-estuarium (de Schelde van Gent totaan de monding in zee bij Vlissingen). Op de website www.scheldenet.be ofwww.scheldenet.nl lopen de onder-werpen uiteen van natuur tot scheep-vaart, van recreatie tot beleid en vaneconomie tot veiligheid. Het centrumvoert ook educatieve projecten uit voorscholieren en gidsen.

Voor wie is het ScheldeInformatieCentrum bedoeld?

Het Schelde InformatieCentrum is een vraagbaak voor alle belangheb-benden en belangstellenden, voor bestuurders en bevolking, voor studenten en docenten.

Nieuwsbrief

Elk kwartaal geeft het ScheldeInformatieCentrum eenScheldeNieuwsbrief uit, waarin achter-grondinformatie wordt gegeven overprojecten en ontwikkelingen die met deSchelde te maken hebben. Deze nieuws-brief is gratis voor belangstellenden.

Voor meer informatie of een gratisabonnement op de Schelde Nieuwsbriefkunt u terecht bij:

Schelde InformatieCentrum+32 (0)59-34 21 44 of +31 (0)118-672293info@scheldenet.be ofinfo@scheldenet.nlwww.scheldenet.beof www.scheldenet.nl

Het Scheldefonds is een uniekesamenwerking tussen de overheid,het bedrijfsleven en milieuverenigin-gen uit België en Nederland voor eenduurzame ontwikkeling van deSchelde.

Waarom?

Het uitgangspunt is dat de Scheldeniet alleen een economische functie kanvervullen, maar zich ook kan ontplooientot een ecologisch estuarium waar plaatsis voor natuur en recreatie. Het Schelde-estuarium is namelijk een interessantecosysteem met een hoge natuurwaarde.Door de economische en de ecologischebelangen aan elkaar te koppelen, kangewerkt worden aan een duurzame ontwikkeling van de rivier.

Wie?

Het stichtend bestuur van hetScheldefonds bestaat uit:∑- Vlaamse en Nederlandse overhe-

den: Administratie Waterwegen enZeewezen, Rijkswaterstaat;

- ∑Vlaamse en Nederlandse bedrijven:Electrabel, Dredging International,Multraship Towage & Salvage;

- ∑Vlaamse en Nederlandse milieuver-enigingen: Bond Beter Leefmilieu,Natuurpunt, ZeeuwseMilieufederatie, Stichting HetZeeuwse Landschap.

Voorzitter van het Scheldefonds isprof. dr. Patrick Meire, hoofd van deonderzoeksgroep Ecosysteembeheer vanhet departement biologie aan deUniversiteit Antwerpen.

Wat doen ze?

Het Scheldefonds organiseert verschillende activiteiten en projectenwaarbij steeds de Schelde centraal staat:de Scheldekrant, lessenreeksen, studie-dagen, causerieën, excursies, … Wiegraag lid wil worden of meer informatiewil over deze activiteiten kan terecht bij:

Scheldefonds vzw+32-(0)59-342145info@scheldefonds.orgwww.scheldefonds.org.

Extra exemplaren zijn steeds gratis tebekomen!

Overname van teksten is mogelijk met bronvermelding en na toestemming van deredactie.

Interesse om een advertentie of een artikelte publiceren in de Scheldekrant? Neem dan contact op met het Schelde InformatieCentrum of hetScheldefonds.

COLOFON

De Scheldekrant is een jaarlijkse Nederlands-Vlaamse uitgave van het Scheldefonds en hetSchelde InformatieCentrum.

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaaktdoor: Administratie Waterwegen en Zeewezen,Electrabel, Waterwegen en Zeekanaal nv,ProSes, Schelde InformatieCentrum, VlaamsInstituut voor de Zee.

Met dank aan: A. Phernambucq, C. Vanderstraeten, J. Van Hoof, K. Minnaard, M Debaerdemaeker,M. Lejeune, M. Wartel

Schelde InformatieCentrumCorrespondentieadres:Postbus 80394330 EA MiddelburgNederland

Bregje Beystinfo@scheldenet.be+32 (0)59 34 21 44

Schelde InformatieCentrum op internetwww.scheldenet.be /www.scheldenet.nl

ScheldefondsP/a VLIZVismijn, Pakhuizen 45-52B-8400 Oostende

Ann Govaertsinfo@scheldefonds.org +32 (0)59 34 21 45

Scheldefonds op internetwww.scheldefonds.org

RedactieA. Govaerts, B. Beyst

EindredactieB. Beyst, J. Duinkerke, A. Govaerts, P. Meire, J. Seys

TekstenJM2: Joachim Maes, P: ProSes

IllustratiesCartoons: R. De KievithAndere illustraties: A: Aquaterra, AE: A. Eijlers, AK: A. Kampen, AP: A. Phernambucq, BD: B. D’Hoore, E: Electrabel, EA: Environment Agency,EE: Eendracht, JM1: J. Maebe, JM2: J. Maes, LK: L. Kattenwinkel, P: ProSes, PM: P. Meire, PT: P. Tavernier, MD: M. Decleer, S: Scaldisnet, ZL: Stichting Het Zeeuwse Landschap

Vormgeving en productieJ. Mahieu, grafische vormgevingHet Volk Printing - SOFADI, drukkerij

Oplage100 000

PUZZELHOEKPrijsvraagWeet jij het antwoord op onderstaande vragen? Stuur ze dan samen met je naam enadresgegevens per mail door naarinfo@scheldefonds.org (voor Vlaanderen) of info@scheldenet.nl (voor Nederland).

8

Winnaars wedstrijd Scheldekrant 2Ann Serlet (Zulte, België), Bram Tack(Beveren-Leie, België), Bram Tissink(Kapelle, Nederland), Carla Desseyn(Ledeberg, België), Francis Vissers (Hoboken,België), Han Pluijmers (Goes, Nederland),Roger Buys (Berendrecht, België)Tony & Saskia Nuyts (Hoevenen, België), Walter Van Leeckwyck (Ranst, België)

Vraag 2:Is het Grevelingenmeer een zoetwater- ofeen zoutwatermeer?Vraag 3:Tot welke provincie behoort Doel?

Vraag 1 :Ken je deze vogel?

De eerste 10 juiste inzendingen wordenbeloond met een pakket leerrijke fietskaar-ten met uitgebreide informatie over hetDelta-gebied, u vriendelijk aangebodendoor Aquaterra.

Fietskaarten met een meerwaarde!

Aquaterra werkte insamenwerking met PierreTavernier, ornitholoog,natuurgids en fietser, tweegloednieuwe fietskaartenuit. Op deze unieke fietskaarten worden allelandschappen, biotopenen natuurontwikkelings-projecten aangeduid langsde Zeeuwse Delta.

Zowel Nederlanders als Vlamingen kunnengenieten van deze kaarten! Deze fietskaartenzijn te koop in diverse boekhandels en toe-ristische diensten. Eerder verschenen in dezereeks kaarten die heel Vlaanderen omvatten.

www.fietskaart.be

www.aquaterra.be

De derde editie van de Scheldekrant werdvoorgesteld op 14 mei in Antwerpen. Hierbijkonden we rekenen op de muzikale talentenvan Axl Peleman en werd een dagtocht voortwee personen op de Schelde aangebodendoor de Eendracht. Zeezeilen met de Eendracht: dagtochten enmeerdaagse reizen voor iedereen!

+31-(0)70-354 62 61

info@www.eendracht.nl

www.eendracht.nl

PM

A

EE

A

OPMAAK DEFINITIEF 26-04-2005 07:05 Pagina 8