NRIT Magazine 3

N R � - � 0 0 �

T R E N D S E N O N T W I K K E L I N G E N I N D E V R I J E T I J D S S E C T O R

SLECHTE TIJDEN VOOR EUROPEES TOERISME

I N TERV I EW

Herman Lier:“DE EXPERIENCE ECONOMIE OP EENANDER LEVEL”

SLECHTE TIJDEN VOOR ANALYSE

DOCENT NHTV

Sietske GrasEERSTE STAPPEN IN TOERISME-ETHIEK

Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in1 1 14-8-2009 17:00:43

� nritmagazine

ISBN 9789078071099 ISBN 9789078071167

Twee handige doorbladerboekjes met daarin praktische tips voor opdrachtgevers, lijnmanagers & projectleiders.

Van Ierland Uitgeverij BVPaardeweide 34824 EH Breda

Tel: 076-5430690Fax: 076-5420720www.vanierland.nl

BOEKENTIPS

VanIerland_Advertentie.indd 1 5-8-2009 16:01:45Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in2 2 14-8-2009 17:00:43

�nritmagazine

Change!Dat de wereld is veranderd sinds de economische malaise is voor iedereen duidelijk.

Geld verdienen, ongebreidelde economische groei, excessieve bonussen, het uitputten

en vervuilen van de aarde, doorgeslagen marktwerking en een exclusieve focus op

aandeelhoudersbelang, al deze zaken staan nu in een wat kwade reuk. Verantwoord

omgaan met jezelf en de omgeving waarin je leeft, staat veel meer op de voorgrond.

‘Eindelijk’, denk ik dan. Alhoewel ik sinds de film van Al Gore al voorzichtig een omslag

bespeurde, hoop ik, nee verwacht ik, dat we de crisis gebruiken voor een nieuwe manier

van denken, produceren, leven en met elkaar omgaan.

Mensen die jarenlang hebben geloofd in een andere wereld, kruipen nu uit hun schulp

en vinden een steeds groter gehoor voor hun idealen. Het is dan ook niet toevallig

dat we in deze aflevering van NRIT Magazine twee artikelen hebben waarin ethiek,

bewustwording, bezinning en betrokkenheid centraal staan. Sietske Gras-Dijkstra is de

auteur van het pas verschenen boek ‘Values in Tourism: An Itinerary to Tourism Ethics’

en introduceert toerisme-ethiek bij u. Herman Lier zet beleving op een ander level in

zijn boek ‘Van Experience naar Challenge Economy’. In een uitgebreid interview maakt

u kennis met zijn ideeën over participatie, betrokkenheid, verantwoordelijkheid nemen,

uitdagen en mensen écht raken. Volgens Herman Lier heeft toeristisch Nederland een

verouderd product dat niet meer aansluit bij de hedendaagse toerist. Onze vaste colum-

nist Hans Avontuur bewijst dat je met creatief denken al snel op het juiste (toeristen)

spoor kunt zitten.

Deze aflevering van NRIT Magazine heeft een internationaal tintje. De redactie heeft

daarvoor enkele belangwekkende Europese onderzoeken voor u samengevat en twee

buitenlandse auteurs presenteren exclusief voor Nederland ‘The European Tourism

Destination Index (Destix), een nieuw instrument om toeristische bestemmingen ob-

jectief met elkaar te vergelijken. Jac Zom heeft tenslotte een interview gehad met Nor-

bert Vanhove die al bijna een halve eeuw actief is in toeristisch onderzoek. Deze NRIT

Magazine sluiten we af met een kennismaking met Marlice Dreessen, directeur van de

VVV Breda. En dan zitten we al bijna weer in NRIT Magazine 4 waar de VVV-sector

centraal staat.

Ik wens u mede namens de hele redactie veel leesplezier toe.

Ton Vermeulen

Unit-coördinator NRIT Media

voorwoordcolofon

NRIT MagazineVerschijnt zes maal per jaar en signaleert relevante trends en ontwikkelingen op het gebied van recreatie, toerisme en vrijetijdsbesteding.

UitgaveNRIT Media bvPaardeweide �48�4 EH Bredatel: 076-5420600fax: 076-5420720E-mail: [email protected]: www.nritmedia.nl

NRIT Magazine wordt gemaakt door:Ton Vermeulen (hoofdredacteur)Tessa Hermans (redacteur)Jac Zom (redacteur)Rick Persoon (Vormgeving & Opmaak)Anouk Goossens (Vormgeving & Opmaak)

Abonnement NRIT Magazine / NRIT Actueel en toegang nieuwsarchief:98,50 euro per jaar (excl.btw)

Abonnement Combinatiepakket:NRIT Magazine en het Trendrapport toerisme,recreatie en vrije tijd 171 euro per jaar (excl.btw)

Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk 1 no-vember van het lopende abonnementsjaar bij NRIT Media worden opgezegd. Niet tijdige opzegging betekent dat het abonnement automatisch voor het komende abonnementsjaar van 1 januari tot �1 de-cember wordt verlengd.

© Copyright 2009, NRIT MediaAlle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbe-stand of openbaargemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie, opnamen of enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uit-gever.

Dit blad wordt op zorgvuldige wijze samengesteld. NRIT Media aanvaardt echter geen enkele aan-sprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in dit blad.

ISBN 9789078071099 ISBN 9789078071167

Twee handige doorbladerboekjes met daarin praktische tips voor opdrachtgevers, lijnmanagers & projectleiders.

Van Ierland Uitgeverij BVPaardeweide 34824 EH Breda

Tel: 076-5430690Fax: 076-5420720www.vanierland.nl

BOEKENTIPS

VanIerland_Advertentie.indd 1 5-8-2009 16:01:45Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in3 3 14-8-2009 17:00:43

6 Slechte tijden voor Europees toerisme Zakelijk toerisme krijgt klappen

8 Trendmail De belangrijkste trends in het kort

12 The European tourism destination index Nieuw instrument om toeristische bestemmingen te vergelijken

18 Herman Lier Van experience naar challenge economy

24 Europeanen en toerisme Resultaten uit grootschalig Europees vakantie onderzoek

27 Column Hans Avontuur Wie is de klant?

inhoudsopgave

6

20

12 34


28 Waarden en normen in toerisme Eerste stappen in toerisme-ethiek

30 Inspirerende Trends Innovatieve Ideeën

34 Norbert Vanhove Een halve eeuw in toeristisch onderzoek

39 Registratie Euro Attractions Show gestart Dit jaar in Amsterdam

40 Kennis maken met ... Marlice Dreessen, directeur VVV Breda

43 Agenda

34

28

39Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in5 5 14-8-2009 17:00:54

6 nritmagazine

SLECHTETIJDENVOOREUROPEESTOERISME grote verschillen binnen europa

HET EUROPEES TOERISME HEEFT TE LIJDEN ONDER DE FINANCIËLE

CRISIS EN DE ONGUNSTIGE KOERS VAN DE DOLLAR TEN OPZICHTE

VAN DE EURO. MAAR WAT IS HET EFFECT DAARVAN OP DE SPECIFIEKE

MARKTEN IN HET EUROPEES TOERISME?

DOOR: TESSA HERMANS


7nritmagazine

In haar nieuwste rapport ‘European Tou-

rism in 2009, trends & prospects,’ schrijft

de European Travel Commission (ETC)

dat de aankomsten in Europa de eerste vier

maanden van 2009 met zo’n 10% zijn afge-

nomen. Binnen Europa signaleert de com-

missie duidelijke verschillen. Centraal- en

Oost Europa doen het met -13% het slechtst.

Vooral in Polen, Roemenie, Tsjechië, Litou-

wen en Rusland loopt het toerisme fors te-

rug. Het toerisme in West-Europa kreeg met

-10% ook een behoorlijke klap. In Zuidelijk-

en Mediterraan Europa deden vooral Portu-

gal en Spanje slechte zaken. Zij verliezen

met name veel toeristen aan Turkije, Tunesië

en Egypte. Zuidelijk- en Mediterraan Europa

zag evenals West-Europa het totaal aantal

aankomsten van toeristen in de eerste vier

maanden met 10% teruglopen.

Zakelijk toerisme krijgt klappenIn het rapport blijkt dat het vooral slecht gaat

met het zakelijk toerisme. In het toeristisch

segment doen vooral binnenlandse en korte

vakanties het nog wel redelijk. De klappen

vallen vooral bij de verre reizen en tweede

vakanties. De cruisemarkt doet het juist be-

ter dan gemiddeld. Doordat veel Europeanen

hun baan verliezen en het consumentenver-

trouwen nog steeds laag is, zal het aantal

vakanties blijven teruglopen, zo verwacht de

ETC. Bovendien zullen de mensen die wel

op vakantie gaan het dichter bij huis zoeken

en korter op vakantie gaan. De prijs is hierbij

ook een belangrijke factor. Men gaat steeds

meer op koopjesjacht.

Onzekere toekomstDe commissie verwacht dat het Europees

toerisme het dit jaar niet makkelijk zal krij-

gen. Na een slechte start ziet ze echter

wel wat lichtpuntjes. De vooruitzichten zijn

minder negatief dan voorheen, maar de

toekomst is nog onzeker. Europa zal vooral

minder toeristen van buiten de Unie krijgen

maar Europeanen zullen zelf ook minder

naar landen buiten Europa reizen. Voor het

vakantieverkeer tussen Europese landen

verwacht de commissie geen grote veran-

deringen. Interessant om te melden is dat

het binnenlands toerisme het beter heeft ge-

daan dan internationaal toerisme. De con-

sument reist nog steeds, maar kiest steeds

meer voor eigen land.

Pas in 2011 weer op niveau van 2008Door de verliezen in aantallen toeristen komt

het toerisme dit jaar weer op het niveau van

2006. De commissie verwacht dat pas in

�011 het Europees toerisme weer op het

niveau van �008 zit. In de jaren �01�-�01�

wordt pas weer een bovengemiddelde groei

verwacht. Onzekere factor in het geheel is

de Mexicaanse griep. Wanneer zich een

uitbraak voordoet heeft dat grote gevolgen

voor de wereldeconomie en het toerisme.

Bedrijven krijgen last van crisisUit recent onderzoek van de Europese

Commissie blijkt dat driekwart van de Eu-

ropese toeristische bedrijven last denkt te

gaan krijgen van de economische crisis.

Ze verwachten vooral minder gasten en

dat de gasten die wel komen, minder zullen

uitgeven. De meeste ondernemers gaan de

kosten beperken (60%), personeel ontslaan

(34%) of investeringen uitstellen (33%). Aan

dit onderzoek deden 2.750 bedrijven uit

alle Europese landen mee. Al in 2008 ging

het niet goed met het Europees toeristisch

bedrijfsleven. De verschillen tussen de be-

drijven zijn evenwel groot. Zo meldde 37%

minder vraag terwijl eenzelfde deel melding

maakte van een gestegen vraag. Bij een

kwart van de bedrijven bleef de vraag in

2008 gelijk aan 2007.

Britten bang voor griepEen vooraanstaand Brits onderzoeksbureau schat dat bij een

besmettingspercentage van 30% van de Britse bevolking dat 5%

van het Bruto Binnenlands Product kost. De gevolgen voor het

Brits toerisme zijn dramatisch. Het aantal aankomsten van toe-

risten daalt gedurende zes maanden met 60% en de Britten zelf

zullen 30% minder aan toerisme uitgeven.

De ETCDe European Travel Commission is een samenwerkingsver-

band van diverse nationale toeristische organisaties. In 1�48

werd de commissie opgericht, met als doel Europa als toeristi-

sche bestemming te promoten in landen buiten Europa. Op dit

moment bestaat de ETC uit �� leden, waarvan 1� buiten de

Europese Unie.


8 nritmagazine

Vakantie in eigen land dit jaar populairZo’n 3,9 miljoen zomervakanties zullen dit jaar door Nederlanders in eigen land worden on-

dernomen. Dit is een stijging van 100.000 ten opzichte van vorig jaar. Dat verwacht het NBTC

die verder inschat dat Nederland deze zomer door zo´n 2,5 miljoen buitenlandse toeristen zal

worden bezocht. Dat zijn er 100.000 minder dan in �008. Tijdens de zomermaanden zullen

zo’n 8 miljoen vakanties worden ondernomen door de Nederlanders: 3,9 miljoen in eigen

land en 4,1 naar het buitenland. In Nederland zijn vooral de campings en bungalowparken

populair. Het weer vormt een belangrijke factor bij de bestemmingskeuze en kan voor ver-

schuivingen zorgen. Het huidige mooie weer is positief voor een vakantie in eigen land en

kan twijfelaars over de streep trekken. Voor de Duitse en Belgische markt verwacht het NBTC

een stabilisatie/lichte groei. Ook hier geldt dat in tijden van crisis naast het eigen land ook de

buurlanden vaak in trek zijn voor een (zomer)vakantie. De daling komt dan ook uit de overige

herkomstmarkten zoals Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Spanje. Uit deze landen

verwacht het NBTC een bezoekersdaling van ongeveer 10%.

Spanje populairste vliegbestemming voor EuropeanenVan de Nederlanders die naar hun vakan-

tieadres vliegen, gaat 35% naar Spanje.

Italië komt met 19% op de tweede plaats

en Frankrijk is derde met 8%. Dit blijkt uit de

Reisbarometer van reisverzekeraar Mondi-

al Assistance. De Nederlanders staan niet

alleen in hun voorkeur, Spanje is onder alle

Europeanen die met het vliegtuig naar hun

vakantie reizen de populairste bestemming.

De ranglijst is vrijwel hetzelfde als vorig

jaar. “Ondanks de economische crisis is het

vakantiegedrag van Europese luchtvaart-

reizigers weinig veranderd”, stelt directeur

verkoop Erick Morazin. De barometer is

gebaseerd op ruim 360.000 reisverzeke-

ringen die zijn afgesloten via internetsites

van Europese vliegtuigmaatschappijen die

klant zijn bij Mondial Assistance. Het gaat

om vluchten die worden gemaakt tussen 1

juli en �1 augustus. Vorig jaar waren dat er

met 416.000 wel een stuk meer. Toen werd

gemeten in de periode van half juni tot half

augustus. De Fransen gaan met gemiddeld

dertien dagen het langste met vakantie.

Engelsen blijven gemiddeld maar acht

dagen in het buitenland. De Nederlanders

zitten met twaalf dagen boven het gemid-

delde dat op tien dagen ligt.


�nritmagazine

Seniorenmarkt biedt veel kansen voor reissector De Nederlandse reissector laat veel kansen liggen op de seniorenmarkt. Slechts weinig

partijen hebben een duidelijke marktstrategie voor senioren, terwijl de groep groeit en veel

te besteden heeft. Dit blijkt uit een nieuw rapport van ABN AMRO over de reissector. Hierin

zijn de gevolgen van socio-demografische ontwikkelingen voor de sector in kaart gebracht.

In het rapport wordt duidelijk dat de reissector rekening moet houden met een veranderend

consumentenprofiel. Daarbij moeten klantbehoeften continu worden gemonitord. Sasja van

As-Winters, Sector Banker Vrijetijdsindustrie bij ABN AMRO: “Social networks zoals Twitter

worden een heel belangrijke informatiebron voor de vrijetijdsindustrie. Wie erin slaagt hier

de juiste informatie te vinden en om te zetten naar concrete producten is klantgericht bezig

en plukt hiervan de vruchten”. Een andere ontwikkeling die in het rapport wordt gesigna-

leerd, is de toenemende vraag naar zorggerelateerde reizen zoals medische, cosmetische

en plastisch-chirurgische reizen. Voor een groeiende groep consumenten moet het reis-

aanbod bovendien voldoen aan bepaalde duurzame randvoorwaarden. Tot slot concludeert

ABN AMRO in dit rapport dat reisaanbieders die verschillende distributiekanalen hanteren,

het meest succesvol zullen zijn.

Toeristen geven € 220 miljoen uit in het Groene HartVerblijfstoeristen in het Groene Hart hebben in 2008 gezamenlijk ruim 220 miljoen euro besteed, het meeste aan verblijf (38%) en horeca

(25%). Hotelgasten en watersporters zijn goed voor circa 80% van de bestedingen (beide 40%). Dit blijkt uit onderzoek in opdracht van de

stichting ‘Groene Hart, kloppend hart’. De bestedingen creëren werkgelegenheid voor circa 2.625 fte. Ten opzichte van de nulmeting over

2005 zijn de verblijfstoeristische bestedingen (exclusief watersport) in het Groene Hart met circa 19 miljoen euro toegenomen, ofwel een

groei van 16,7%. Ook de werkgelegenheid steeg, namelijk met 5,6%. In totaal vonden in 2008 in het Groene Hart ruim 1,3 miljoen overnach-

tingen plaats. Vooral in hotels (43%) en op campings (31%) is een groot deel van deze overnachtingen gerealiseerd. Het aantal overnach-

tingen in 2008 in het Groene Hart in de categorie Bed&Breakfast bedraagt ongeveer 29.000, een toename van 56% ten opzichte van 2005.

Verblijfstoeristen komen vooral naar het Groene Hart vanwege de Hollandse omgeving (56%) en om te fietsen (47%). Bezoek aan steden,

watersport, wandelen, attracties en bezienswaardigheden scoren ook hoog (20-30%).

Nederlanders besteden 12 miljard aan vakantie Nederlanders gaven in 2007 ruim 12 miljard

euro uit aan vakanties. Ze staan daarmee op

de vijfde plaats in de Europese Unie. Frank-

rijk had met bijna 81 miljard euro het hoog-

ste bedrag aan vakantie-uitgaven, gevolgd

door Duitsland met ruim 78 miljard euro. Dat

meldde het CBS maandag �� juni. Neder-

landers gingen in 2007 gemiddeld 1,4 keer

op lange vakantie, waarbij ze vier nachten of

langer buitenshuis in binnen- of buitenland

verbleven. Dat is vrijwel even vaak als De-

nen en Duitsers. Van de Europeanen zijn de

Luxemburgers de grootste vakantiegangers.

Zij waren goed voor 1,8 lange vakanties per

persoon. Onderaan de Europese ranglijst

staan de Roemenen met 0,� lange vakan-

ties.


10 nritmagazine

Bezettingsgraad hotelbranche neemt afDe hotelbranche in Nederland heeft vorig jaar de bezettingsgraad voor het eerst zien dalen.

Na een aantal jaren van stijging daalde de gemiddelde bezettingsgraad van 68,2% in 2007

tot 65,8% in 2008. De gemiddelde kamerprijs daalde van 97 euro in 2007 tot 95 euro in

2008. De daling van de bezettingsgraad deed zich met name voor bij hotels in Amsterdam

en Schiphol. Vooral vijfsterrenhotels binnen deze regio hadden last van een dalende bezet-

tingsgraad. Ook landelijk deed de daling zich met name voor in het vijfsterrensegment. In

dit segment nam de bezettingsgraad af van 73,3% in 2007 tot 60,3% in 2008. Dit blijkt uit

onderzoek van KPMG onder ruim �00 Nederlandse hotels in het drie-, vier- en vijfsterren

segment.

Boekingen bungalowparken in de plusDe boekingen voor Nederlandse vakantie-

bungalows komen dit jaar naar verwachting

uit op een plus van 3% à 3,5%. Dat verwacht

Leo van der Kruk van Markant Adviesbu-

reau. Met zijn systeem Tourist Manager

volgt hij dagelijks de boekingen en reserve-

ringen bij honderden Nederlandse bunga-

lowparken. Vooral de laatste tijd trekken de

boekingen flink aan. Het gaat volgens Van

der Kruk niet met alle bedrijven even goed:

“Er is opmerkelijk genoeg sprake van een

tweedeling. De helft van de bedrijven zit in

de min terwijl de andere helft het juist erg

goed doet. Doordat de goede bedrijven het

steeds beter doen, kom je per saldo op een

plus uit.” Opmerkelijk is verder het algemene

idee, dat mensen steeds later boeken, niet

door de cijfers wordt ondersteund. In de

kampeersector wordt dit jaar juist iets eer-

der geboekt dan vorig jaar. “Maar omdat er

ook minder geboekt wordt, komt dit wellicht

doordat de trouwe kampeerders altijd al iets

eerder boeken. De komende weken zul-

len het leren”, aldus Leo van der Kruk. Het

hele interview met Leo van der Kruk is door

NRIT Media gefilmd en staat op Youtube. Ga

daarvoor naar www.youtube.com en zoek

op NRIT.

Zware tijden voor internationaal toerisme

Het toerisme is wereldwijd in de eerste vier maanden van 2009 met 8% afgenomen, verge-

leken met dezelfde periode in �008. Dit blijkt uit de World Tourism Barometer van juni �00�.

Het aantal toeristen wereldwijd daalde van 269 miljoen in de eerste vier maanden van 2008

naar 247 miljoen toeristen in de eerste vier maanden van dit jaar. UNWTO voorspelt voor

heel 2009 een daling tussen de 6% en 4%. Uitsluitend Afrika registreerde in de maanden

januari tot en met april 2009 een stijging in het aantal toeristen (+3%). In Europa daalde het

aantal toeristen met 10%, in de Verenigde Staten met 5%, en Azië registreerde een daling

van 6%. In het Midden-Oosten daalde het aantal toeristen in de eerste vier maanden van dit

jaar het meest, met 18%. Zuid-Amerika registreerde met +0,2% net als Afrika een stijging in

het aantal toeristen.


11nritmagazine

Minder toeristen naar Nederland In het eerste kwartaal van dit jaar hebben 15% minder toeristen Nederland bezocht. Dat blijkt

uit voorlopige cijfers van het NBTC. Pasen viel dit jaar in het tweede kwartaal in plaats van

in het eerste kwartaal, zoals vorig jaar het geval was. “Zonder het Pasen-effect daalde het

aantal toeristen dat Nederland bezocht met 10%’’, aldus een woordvoerster van het NBTC.

Het aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland, daalde zelfs met 21%. Voor Ne-

derland zijn Duitsers de belangrijkste toeristen, gevolgd door Britten, Belgen en Amerikanen.

Vooral Spanjaarden lieten Nederland links liggen. Er kwamen in de eerste drie maanden

van het jaar 32% minder Spanjaarden naar Nederland. Het aantal Britse bezoekers daalde

met 22%. Van de toeristen buiten Europa bleven Japanners in groten getale weg. Het aantal

Japanners dat Nederland bezocht, daalde vergeleken met het eerste kwartaal van vorig jaar

met 23%. Er kwamen 16% minder Amerikanen naar Nederland. Uit cijfers van het CBS blijkt

dat buitenlandse toeristen in het eerste kwartaal ook veel minder uitgaven in Nederland. De

uitgaven van toeristen in Nederland daalden in de eerste drie maanden van dit jaar tot 1

miljard euro. Dat is 17% minder dan in het eerste kwartaal van 2008.

Boekingsachterstand nog steeds -10%Volgens ANVR/GfK boekingscijfers hebben

in de maand juni +7% méér Nederlanders

dan vorig jaar een zomervakantie geboekt

bij een ANVR-touroperator. Daarmee loopt

de boekingsachterstand die de reisbranche

had opgelopen, langzaam terug van -18%

begin dit jaar naar -10% begin juli. Vooral

autovakanties en verre vliegvakanties zijn

opvallend veel geboekt in de maand juni.

Bijna de helft (49%) van alle Nederlanders,

die een reis boekte bij een ANVR-tourope-

rator, stapt deze zomer in het vliegtuig naar

een Europese of verre bestemming. Het

vliegtuig is daarmee nog steeds het meest

populaire vakantievervoermiddel, al blijft het

totale aantal vliegreizen achter met -17% in

vergelijking met de boekingen vorig jaar tot

begin juli. De bij ANVR geboekte autova-

kanties lopen -3% achter op de boekingen

van vorig jaar. In juni werden er +43% meer

autovakanties naar Frankrijk geboekt, en

heeft daardoor deze zomer nog maar een

achterstand van -4%. De cruisemarkt ziet

ondanks het kleine aantal reizigers ten op-

zichte van de vliegen autovakanties, het

aantal geboekte cruisevakanties voor deze

zomer stijgen met +27% ten opzichte van

vorig jaar zomer.


1� nritmagazine

The tourism industry is all around the

world one of the main economic sec-

tors which will – even during times of

crisis – continue to grow. Tourism offerings of

already existing and new destinations will in-

crease for all different kinds of travel: business,

education, recreation, ad-venture, health and

many more. Hence, guests are more sophis-

ticated, marketing practices become more

professional, strategic management skills are

required and the competition itself increases

among the destinations. Therefore it is im-

portant to not only monitor ones own tourism

developments but to consider the competing

destinations as well – ideally through a com-

bination of relevant tourism indicators. Up to

now, this is scarcely being done. Largely, na-

tional and international developments in the

tourism economy are monitored, described

and evaluated by isolated views on various

tourism related indicators like tourist arriv-

als and overnight stays. Such an approach

is advantageous if distinct details are meant

to be analysed. However, the results often

do not deliver significant, continuous and

compre-hensive views on the overall tourism

competition with the inclusion of a macroeco-

nomic framework. Hence, the combination of

relevant indicators from the tourism industry

in just one system would allow for the assess-

ment of the market position and market dy-

namics of the tourism economy in Europe.

The present article will therefore illustrate the

development and creation of a new indicator

system for the European tourism destinations.

The main focus lies on the methodological ap-

proach as well as the interpretation of the re-

sults of the DESTIX �008.

1 Background and Approach of the DESTIX

In 2007 the Deutsche Sparkassen- und Gi-

roverband commissioned the development of

a monitoring system for the German tourism

economy. Together with the executing project

office, the dwif-Consulting GmbH, a compre-

hensive analysis of Germany’s tourism sector

was striven for. Featured by the “Sparkas-

sen-Tourismusbarometer Deutschland” (Sav-

ings Banks Tourism Barometer for Germany)

the development of an integrated system of

indica-tors was one main component which

was first published in November �008. This

prof. dr. mathias feige,Karsten heinsohn, anica titzdwif-consulting gmbh

THE EUROPEANTOURISM DESTINATION INDEX ( DESTIX )


1�nritmagazine

new tool for comparing destinations’ perfor-

mances provides background information,

determines market positions, allows for a

SWOT-analysis and renders the possibility

to derivate central approaches of action. The

name “European Tourism Destination Index”

was derived from its content:

European: The DESTIX is based on an eval-

uation of the EU-27 countries. For achieving

an overall view on the performance of Skan-

dinavia, Norway was also considered. Fur-

ther-more, Switzerland as one of the main

tourism destinations in the Alps area was

included.

Tourism Destination: In the context of the

DESTIX this means all European countries

and regions.

Index: The collection and summary of data in

a single base figure.

The Key Performance Indicators of the DESTIXThe main prerequisite for developing the

DESTIX was the availability of annually iden-

tical data for all countries as well as a broad

topic coverage. Especially the first criteria

concerning the availability often imposed lim-

itations on the development of a balanced in-

dicator system. Especially infrastructural indi-

cators were difficult to narrow. Therefore, the

most important data source which was used

is Eurostat, the data website by the Statisti-

cal Office of the European Communities. This

was supplemented by statistics from OECD,

UNESCO and the World Bank. However, also

these data have to be analysed in detail and

constantly be ques-tioned in order to avoid

misinterpretation, methodological fuzziness

and to be able to disclose different collecting

methods. Still, their usage assures the larg-

est comparability and validity.

Overall the DESTIX covers �8 indicators

which are all meaningful, reliable, compa-

rable and up-to-date. All indicators are hard

data, meaning that qualitative survey results

and ranking outcomes of other studies were

not applied. As can be seen in figure 1 the

�8 indicators are classified into eight groups.

These contain both specific tourism indica-

tors concerning the market volume, the mar-

ket structure and the tourism economy, as

well as important, tourism affecting general

indicators on infrastructural and socioeco-

nomic matters. Since a sole reflec-tion of the

current situation (meaning of one specific

year) would have been onesided, the market

dynamics were explicitely included. For this,

the development of the past five years was

considered. Consequently, the combination

of absolute values, relative proportions, in-

tensities as well as the according develop-

ment figures allow for a realistic comparison

as regards tourism in the EU-27 countries.

Tourism Indicators

Current Situation 2006 Dynamics 2001-2006

Mar

ket S

truk

tur Number of bed places (quantity)

Bed intensity (Beds per 100 inhabitants) Occupancy rate (%) Number of accomodation establishments (quantity) Size of enterprises (number of beds/numbr of

accomodation establishments)

Development of available bed places (%) Development of bed intensity (%) Development of occupancy rate (%) Development of the number of accomodation

establishments (%)

Mar

ket V

olum

e Arrivals (quantity) Overnight stays (quantity) Overnight stays of international guests (quantity) Overnight intensity (overnights per 100 inhabitants) Duration of stay (days)

Development of arrivals (%) Development of overnight stays (%) Development of overnight stays of international guest

(%) Development of overnight intensity (%) Development of duration of stay (%)

Tour

ism

Eco

nom

y

Turnover (in Million €) Gross investment in fixed assets (in Million €) Level of investment (%) Employment in the hotel and restaurant industry

(share of all employees in %)

Development of turnover (%) Development of gross investment in fixed assets (%) Development of the level of investment (%) Development of employment (%) Consumer prices in the hotel and restaurant industry

(annual rate of change in %)

Infrastructural and Socioeconomic Indicators Current Situation/Dynamics 2006/2001-2006

Infr

astr

uctu

re Medical care (physicians per 1.000 inhabitants)

Flight connections (number of commercial flights) Road network(km/km²) Natural/cultural resources (UNESCO world heritage sites)

Soci

oeco

nom

ics GDP per capita / Development (€ / %)

Inflation (%) Unemployment rate (%) Employment rate (%) Public expenditure on education (as percentage of GDP)

Fig. 1: Set of Indicators of the DESTIX 2008

Bron: dwif 2008


14 nritmagazine

2 Methodology of the DESTIX

For the creation of the DESTIX a broad eval-

uation of already existing indicator systems

and the analysis of technical literature was

undertaken. The result of this examination

was a clear understanding concerning the

different approaches. This knowledge helped

in setting-up the methodology for the DESTIX

calculation and resulted in the development

of a 4-step bottom-up calculation process on

the basis of a scaling method (see figure 2).

Step 1: Harmonisation of the individual indicators:Due to the different measurements of the key

indicators these have to be harmonised. So

the source data of each indicator is trans-

ferred into a standardised 10-point-scale

where always the best country receives 10

points, the tail light 1 point (= point value).

Step 2: Aggregation of the individual indicators:In a second step the individual indicators

– now with their point values – are aggregat-

ed into eight subindicators by using a mean

calculation. Once again the scaling method is

repeated, transferring the calculated means

into point values (1 through 10) on a stan-

dardized scale.

Step 3: Conversion of the subindica-tors into three categories:The eight subindicators are aggregated into

three categories again by calculating the

mean value. The scaling method is repeated.

Step 4: Combination of the three cat-egories forming the destination index: In a last step the three categories are sum-

marised into the DESTIX. This happens

through an indirect weighting process ac-

cording to the number of subindicators in

each category. Therefore the categories are

incorporated using the following weights:

current 3/8, dynamics 3/8, infra/socio 2/8.

The result is one figure for each destination.

Once again this figure is transferred into a

point value on a uniform 10-point-scale – the

DESTIX value.

Calculating the Scale ValueDue to the scaling procedure the position of

the destinations/countries as well as the rela-

tive distance stay unchanged. Therefore the

advance or shortfall in the competition can be

read off immediately. In some sense the scal-

ing method creates an artificial raising of the

distance as compared to an approach which

only uses a means calculation in every step.

The formular for calculating the scale value

is as follows:

Since a high value of one indicator is not nec-

essarily positive (e.g. unemployment rate, in-

flation) the formular was adjusted for inverse

indicators so that the country with the lowest

value receives the 10 point scale value.

Destination IndexDestination Index

Current Situation Infrastructure/ Socioeconomics

DynamicsCurrent Situation Infrastructure/ Socioeconomics

Dynamics

Infr

astr

uctu

re

Soci

oeco

nom

ics

Mar

ket

Volu

me

Tour

ism

Econ

omy

Mar

ket

Stru

ctur

e

Tour

ism

Econ

omy

(Dyn

amic

s)

Mar

ket

Stru

ktur

e(D

ynam

ics

)

Mar

ket

Volu

me

(Dyn

amic

s)

Infr

astr

uctu

re

Soci

oeco

nom

ics

Mar

ket

Volu

me

Tour

ism

Econ

omy

Mar

ket

Stru

ctur

e

Tour

ism

Econ

omy

(Dyn

amic

s)

Mar

ket

Stru

ktur

e(D

ynam

ics

)

Mar

ket

Volu

me

(Dyn

amic

s)

Indicator

Sub-indicator

Index

Category

Indi

cato

rA

Indi

cato

rB

Indi

cato

rC

Indi

cato

rD

Indi

cato

rE

Indi

cato

rF

Indi

cato

rG

Indi

cato

rH… ……… ……

Indi

cato

rA

Indi

cato

rB

Indi

cato

rC

Indi

cato

rD

Indi

cato

rE

Indi

cato

rF

Indi

cato

rG

Indi

cato

rH… ……… ……

4-step calculation of index Scaling with a uniform scale

Value of Indicator

Country 1

Country 2

Country 3

Country 4

Country 5

Country 8

Country 6

Country 7

-5%

0%

5%

15%

10%

20%

Uniform Scale(Point value)

1

2

3

4

5

8

6

7

9

10 Country 1

Country 2

Country 3

Country 4

Country 5

Country 8

Country 6

Country 7

Uniform Scale(Point value)

1

2

3

4

5

8

6

7

9

10 Country 1

Country 2

Country 3

Country 4

Country 5

Country 8

Country 6

Country 7

Bron: dwif 2008

Fig. 2: Methodology of the DESTIX: 4-step calculation and scaling method


15nritmagazine

3 The Competitiveness of the German Tourism Economy:

A European Comparison by means of the DESTIX 2008The exposure of competition and the possi-

bility to benchmark with other countries are

the main objectives of the DESTIX. As the re-

sult of the year 2008 reveals, Germany ranks

number five with 7,7 out of 10 possible points

– a good ranking among the Top-5 in Europe.

(see table 1). Compared with the previous

year this means a slight decline by 0,3 in-

dex points. This, however, is caused mainly

by an improved performance of the leading

countries Spain and Italy, which were able to

distance themselves even further away from

their competitors.

4 The Results for Germany in DetailApart from being a tool which illustrates

the tourism competition in Europe the DES-

TIX also delivers information on strenghts

and weaknesses for one specific destination

relative to others. By taking a closer look at

the subindicators for Germany and some

competing countries a more detailed per-

spective is revealed. The different shapes,

structures and development stages are be-

coming obvious. In the following section an

analysis of Germany’s tourism performance

will give an example on how to interpret the

results of the DESTIX with the deduction of

findings and formulation of recommendations

for the future.

While Germany scores with its infrastructual

setting, the socioeconomic indicators display

weaknesses. The greatest deficit in compari-

son to the other destinations we find in the

dynamic indicators. Although relatively low

rates of change are not astonishing for a ma-

ture destination with a high market volume, in

many aspects Germany is positioned behind

countries like Italy, Spain or Great Britain.

SVC =(VIC-VIMin/all)

(VIMax/all-VIMin/all)

9

+1

----------------------------SV scale valueSV(i) scale value for inverse indicatorsVI value of indicatorC countryMin/all minimum value of indicator from all countriesMax/all maximum value of indicator from all countries

SV(i)C =(VIMax/all-VIC)

(VIMax/all-VIMin/all)

9

+1

Bron: dwif 2009

Fig. 3: Methodology of DESTIX: Calculating the scale value

DESTIX �008 DESTIX �008 vs. DESTIX 2007

DESTIX 2007

Country Position Index value

Index points Position Index value

Spain 1 10 ±0,0 1 10Italy 1 10 0,� � 9,7Great Britain � 8,4 -0,� 4 8,7France 4 8,1 -0,� � �Germany 5 7,7 -0,� 5 8Estonia 6 7,6 ±0,0 6 7,6Bulgaria 7 6,5 -0,6 7 7,1Austria 8 6,1 -0,� 8 6,3Portugal � 5,9 1,4 16 4,5Norway 10 5,5 0,6 15 4,�Netherlands 11 5,1 -0,7 � 5,8…Romania �� ,8 n/a n/a n/aHungary �4 �,� -� 1� 4,�Poland 25 1 ±0,0 �4 1

Bron: dwif 2008

Tab. 1: DESTIX: The ranking 2008 and 2007


16 nritmagazine

5 Future Prospects

Especially the detailed analysis of Germany

illustrates how the DESTIX can be used and

how its results are possibly interpreted. The

tourism performance of one destination can

be compared to others and delivers a far

more comprehensive situation analysis than

an intro-versive view. Of course, in order to

achieve an interpretation which is profound

and sound certain background information is

necessary. Additional research to construe

the DESTIX outcome is essential. Still, an

elaboration of all considered countries in the

DESTIX according to the German example is

possible.

Furthermore, an expansion of the DESTIX is

realistic. A development towards a compari-

son of regions is by all means conceivable.

The EU-27 states are divided into 271 so-

called NUTS-2 Regions. The NUTS system

functions as the valid categorisation system

for European territorial units. The advantages

of such enhancements are obvious. NUTS-�

regions are smaller than states and therefore

define a new and more specific category of

destinations. Particularly for destination man-

agers on regional levels this constitutes an

added value, as they can compare their own

destination with others from all over Europe

which feature similar characteristics; for ex-

ample, coastal areas, mountain or city areas.

Furthermore, possible differences of similar

destinations in terms of positions in the rank-

ing might impose deeper questions such as:

Why is the other region performing better

than me? Why are their developments more

dynamic? Which marketing goals are they

following? Do they address specific target

groups? The regional DESTIX will be pub-

lished for the first time in November �00�.

6 Literature (extract)

Becher, Manuel (2007): Entwicklung eines

Kennzahlensystem zur Vermarktung tourist-

ischer Destinationen.

Booz | Allen | Hamilton (2007): Wettbew-

erbsfähigkeit der Reise- und Touristik-Indust-

rie in der Europäischen Union.

Bundesministerium für Wirtschaft und

Technologie (2007): 1. ePerformance Re-

port 2007 Deutschland im Vergleich.

Crouch, G. I. (2006): Destination Competi-

tiveness: Insights into attribute importance,

Pres-entation at the International Conference

of Trends, Impacts and Policies on Tourism

Devel-opment.

Deutscher Sparkassen- und Giroverband

(2008): Sparkassen-Tourismusbarometer

Deutschland �008.

GfK Custom Research (2008): Anholt-GfK

Nation Brands Index �008

Ritchie, J. R. B. (2003): Destination Perfor-

mance Index: Indicators of Performance and

Success for Destinations, Presentation at the

WTO Task Force for Destination Manage-

ment.

World Economic Forum (2009): Travel &

Tourism Competitiveness Report �00�.

Poland Estonia

AustriaSpainGermany

109

8

7

6

5

4

2

1

3

Tour

istis

che

Situ

atio

n

Infrastructure Socio-economy

Tourism Supply

TourismDemand

TourismEconomy

Tour

istic

Situ

atio

n

TouristicD

ynamic

Influencing Economic Factors

Tourism Supply

TourismDemand

TourismEconomy

Bron: dwif 2008

Fig. 4: Comparison of Strenghts and Weaknesses of Selected European Countries


17nritmagazine

De Academie voor Toerisme van

NHTV internationaal hoger on-

derwijs Breda is co-producent

geworden van het jaarlijkse Trendrapport

toerisme, recreatie en vrije tijd van NRIT

Media. Deze publicatie is al 28 jaar een

begrip in Nederland. Overheden, onder-

nemers en onderwijsinstellingen maken

jaarlijks dankbaar gebruik van deze bun-

deling van trends, cijfers en inzichten over

toerisme, recreatie en vrijetijdsbesteding

in al hun facetten.

NHTV gaat al met ingang van de editie

�008/�00� inhoudelijk participeren in het rap-

port. In het Trendrapport komen artikelen van

NHTV-medewerkers, met betrekking tot trends,

vakantie- en vrijetijdsgedrag en over specifieke

sectoren. Unit-coördinator NRIT Media Ton

Vermeulen is enthousiast over de deelname

van NHTV in het Trendrapport: “Deze samen-

werking geeft het rapport inhoudelijk een posi-

tieve impuls. Binnen NHTV is enorm veel kennis

aanwezig over het werkveld. Het is geweldig dat

we die kennis nu met behulp van het Trendrap-

port naar de sector kunnen verspreiden.” NRIT

Media heeft de afgelopen maanden zowel haar

tijdschrift NRIT Magazine als de e-mailnieuws-

brief NRIT Actueel vernieuwd. Ook bij het

Trendrapport kon de vernieuwing niet achterblij-

ven: “Mede dankzij de inbreng van NHTV heb-

ben we nu een behoorlijke stap kunnen zetten.”

Ook Wicher Meijer, directeur van de Academie

voor Toerisme van NHTV is zeer te spreken

over de samenwerking: “Kennisontwikkeling

bij NHTV is in een stroomversnelling geraakt.

Deze samenwerking geeft ons de kans die ken-

nis - gecombineerd met andere kennis - bij een

groot publiek onder de aandacht te brengen.”

Andere vernieuwing in het NRIT/GfK/NHTV

Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd

2008/2009 is een analyse van de Nederlandse

vakantieganger op basis van leefstijl. Daarvoor

heeft GfK haar lifestylesegmentatiemodel, de

GfK Consumer Roperstyles, ingezet. In het rap-

port wordt natuurlijk ook uitgebreid aandacht

besteed aan de economische crisis en de im-

pact daarvan op de vrijetijdssector. Verder heb-

ben dit jaar diverse kennisorganisaties zoals

het SCP, CBS, PTR en NBTC een bijdrage aan

het rapport geleverd. De bijdragen van de bran-

cheorganisaties worden dit jaar voor het eerst

verwerkt in deel drie van het rapport. Daarmee

wordt in dat deel een compleet en samenhan-

gend beeld van de diverse subsectoren in de

vrijetijdssector gepresenteerd. Vertrouwd, maar

in deze tijd niet onbelangrijk, is de prognose

van het vakantiegedrag van de Nederlandse

bevolking in de nabije toekomst. Het rapport

verschijnt in augustus �00�.

Een complete inhoudsopgave van het Trendrap-

port toerisme, recreatie en vrije tijd staat op de

website van NRIT Media: www.nritmedia.nl.

De volgende NHTV-lectoren en

medewerkers hebben een artikel voor het

nieuwe Trendrapport geschreven:

- Herman Lier MM (hogeschooldocent

marketing): Oud is out, marketing voor 50-

plussers.

- Drs. Marian van der Ent

(hogeschooldocenttoerisme en

imagineering): Kansen en

bedreigingen in het tijdperk van de

ontketende reisconsument.

- Ing. Paul Peters (lector sustainable tourism

and transport): Het toeristisch klimaat.

- Koert de Jager MSc (bijzonder lector

tourism experiences and co-creation:

Toeristische bestemming en co-creatie.

- Sietske Gras-Dijkstra (hogeschooldocent):

Zijn er grenzen aan de groei van toerisme?

- Eke Eijgelaar MA (onderzoeker lectoraat

sustainable tourism and transport):

Nederland fietsland? Kansen voor de

sector en milieu.

- drs. Ben Offringa (hogeschooldocent en lid

van de kenniskring visitor studies): Kust

tussen de oren.

- Esmé Visser MA (onderzoeker nieuwe

markten): BRIC bezoekers nemen toe.

- Goof Lukken (hogeschooldocent

toeristisch en recreatief werkveld):

Succesfactoren van de Nederlandse

dierentuinen.

- Dr. Elke Ennen (lector visitor studies):

Erfgoed, bezoekers en hedendaagse

authenticiteit.

- Albert van Schendel MEd

(hogeschooldocent eventmanagement):

Evenementen: meer dan

alleen een inkomstenbron.


18 nritmagazine

nhtv-docent herman lier daagt u en de toerist uit!‘Beleving’ dat is tegenwoordig hét

toverwoord in de toeristische sector.

Mensen moeten op hun vakantie wat

beleven, met een verhaal thuis komen.

Bedrijven en toeristische organisaties

zijn daar op dit moment volop mee aan

de slag. Alhoewel de theorieën van

de experiece-economie al heel wat

jaren bestaan, lijkt er de laatste jaren

in Nederland wel een hele hype rond

beleving te ontstaan. Toch kunnen we

ons als redactie niet aan de indruk

onttrekken dat er langzaam maar

zeker een tegenstroom komt. Mensen

die dat beleven maar helemaal niks

vinden. “Beleef, of ik schiet!”, zei

Christaan Kruis in de eerste editie

van NRIT Magazine van dit jaar. Ook

Herman Lier, docent Marketing aan

de NHTV en auteur van het nieuwe

boek ‘Van Experience naar Challenge

Economy’ is geen kritiekloze adept van

de experience economie. Hij vindt het

hele beleven alweer achterhaald en

wil het naar een nieuw level brengen.

Een openhartig gesprek met een

gedreven docent die stelt dat mensen

zijn uitbeleefd.

DOOR: TON VERMEULEN


1�nritmagazine

“Dat komt omdat je op dit moment

in de maatschappij iets proeft

van de 3 B’s: Bewustwording,

Bezinning en Betrokkenheid. Het gaat erom

dat mensen iets willen betekenen, betrokken

willen zijn en willen participeren. Het gaat er

niet meer om dat je naar Parijs gaat om de

Eiffeltoren, het gaat erom dat je naar Parijs

gaat en Parijs ervaart zoals de Parijzenaars

het ervaren. Een Bed & Breakfast is daarbij

een heel goed voorbeeld. De gasten krijgen

de mogelijkheid om te participeren in een

‘normaal’ gezin. Je hoeft helemaal geen ho-

telachtige setting te maken in je huis. Het gaat

er juist om dat mensen het ervaren als ‘echt’.

Laat ze bijvoorbeeld meehelpen met bood-

schappen doen, eieren rapen of koken. Dat

vinden ze honderd keer leuker dan een grote

attractie bezoeken.”

Volgens Herman Lier is de vakantieganger in

veertig jaar tijd totaal veranderd. Was het in

de jaren zeventig belangrijk om bruin terug te

komen van de zomervakantie, nu is dat hele-

maal anders. Hij neemt ons mee naar de ja-

ren zestig en zeventig, toen het toerisme nog

in de kinderschoenen stond.

“Mensen deden ook relatief weinig op va-

kantie. Ze gingen gewoon naar de plaats van

bestemming, lagen daar drie weken plat op

het strand en aan het einde van de vakantie

waren ze bruin. Tegenwoordig zie je dat zelfs

het meest eenvoudige publiek op vakantie

minstens één dag naar een stad gaat en daar

iets wil doen. Nemen we dat een stapje ver-

der dan gaan ze ook participeren. Je ziet heel

sterk dat educatie steeds belangrijker wordt.

Belangrijke vraag daarbij is: ‘hoe kan ik me-

zelf verrijken op vakantie?’ Dat kan heel indi-

vidueel zijn. Dus de vrouw gaat bijvoorbeeld

in de Loirestreek een tekencursus volgen en

de man gaat een wijncursus doen. Of ze kie-

zen beide voor de wijncursus. Maar men wíl

terugkomen met iets educatiefs. En we zullen

zien dat over 10 jaar dat ook door de massa

wordt gedaan.”

Participerende toeristen dat is aardig ar-

beidsintensief. Is er wel genoeg aanbod voor

deze vorm van toerisme als ook de massa

instapt?

“Je zult natuurlijk altijd massatoerisme hou-

den. Maar je ziet aan de zijlijnen van het mas-

satoerisme echt de mogelijkheid ontstaan om

iets uitdagends te ondermenen. Voor de één

is dat z’n postzegelverzameling en voor de

ander is dat het vervaardigen van zilveren rin-

gen, voor een derde persoon is dat meehel-

pen in de natuur om een authentiek stenen

muurtje weer te herstellen. Het heeft iets te

maken met ‘doen’. De hobby’s en liefhebbe-

rijen van de lokale bevolking kun je eenvoudig

koppelen aan de interesses van de toeristen.

Grote uitdaging voor bestemmingen is dat

pallet aan mogelijkheden te ontwikkelen,

bundelen en communiceren. Daar moet je

een soort regisseur voor hebben.”

Tegenover me zit een gedreven man. Iemand

die makkelijk vertelt en zijn verhaal lardeert

met veel voorbeelden. Als je zo naar hem luis-

tert klinkt het allemaal heel erg voor de hand.

Waarom is het er eigenlijk nog niet?

“Dat komt omdat er heel lang niet vanuit de

klant is gedacht. Jarenlang zijn er producten

vervaardigd die wel werden afgenomen. Maar

het gaat er niet om dat je producten vanuit

jezelf bedenkt, maar dat je leert kijken vanuit

de ogen van de klant, de afnemer. Dat is ja-

ren totaal genegeerd. Er zijn ontzettend veel

producten ontwikkeld. Ook door de mensen

van de NHTV. Met imagineering in de hand

hebben ze allerlei producten bedacht. Maar

zitten de klanten daar wel op te wachten? Wil

de klant op dit moment bedachte producten

van een ander? In mijn ogen is dat niet. Wij

moeten ons steeds meer afvragen: ‘Wie wordt

bewustwording bezinning betroKKenheid


�0 nritmagazine

mijn afnemer?’ Een voorbeeld. Mijn studenten

zijn allemaal met mij naar Stockholm geweest.

Daar moesten zij een product ontwikkelen

voor een doelgroep van 45 jaar en ouder. En

ik vraag deze leerlingen: ‘Wanneer zijn deze

mensen opgegroeid? Wanneer werd muziek

voor ze interessant? Wat zou voor deze men-

sen een uniek muzikaal herkenningspunt

zijn? Ze kwamen er niet op. Maar dat is heel

eenvoudig, ABBA. Daar zijn zijn de 45-ers

mee opgegroeid. Het pas geopende ABBA-

museum moet je dan echt op je programma

hebben staan. Een ander voorbeeld. Ook in

Zweden. De studenten uit mijn groep hadden

nog nooit gehoord van Cornelis Vreeswijk.

Een Nederlandse zanger die ook in Zweden

furore heeft gemaakt. Er is in Zweden zelfs

een Cornelis Vreeswijk museum. Hij is de

man die de Zweden in de harten raakt. In Ne-

derland kennen ouderen allemaal ‘de Nozem

en de Non’. Met ABBA en Cornelis Vreeswijk

raak je mensen in de leeftijd van 45 jaar en

ouder die naar Zweden gaan. In de challenge

economy ga je altijd op zoek naar iets dat

mensen puur raakt. Hoe kun je ze uitdagen?

Daar draait het om. En als je mensen raakt,

dan maakt het niet meer uit hoeveel geld je

er voor vraagt. Of je dan 20 of 25 euro voor

iets vraagt, maakt niets meer uit. Maar dat zijn

wel gigantische extra marges. De gemiddelde

marge in het toerisme is 2% tot 3% . Dus als

je dus 25% marge op iets kunt scoren, dan

ben je spekkoper.”

Nu gaan wel langzaam maar zeker naar de

kern van het nieuwe boek ‘Van Experience

naar Challenge Economy’. In dit boek neemt

Herman Lier samen met co-auteurs Ruud

Heyblom en Angela Waijers de lezers mee op

de tocht van belevenis naar uitdaging. Waar-

om wil hij mensen uitdagen?

op zoeK naar iets dat de Klantecht raaKt


�1nritmagazine

“Het grappige is, als je mensen uitdaagt, ze

dan net over hun grenzen gaan. Ze doen net

iets meer dan dat ze eigenlijk voor mogelijk

houden en dat levert een geweldige kick op.

Ik ben met studenten de afgelopen week van

een tokkelbaan afgeweest. Daarvoor moest

je eerst tot 15 meter hoog in een boom klim-

men. Er was een meisje die ik met heel veel

moeite toch naar boven heb gekregen. Maar

ze heeft het wel gedaan en ze was na afloop

geweldig trots op zichzelf. En dat geeft een

heerlijk gevoel. Uitdaging heeft de mensheid

altijd geprikkeld. Vanaf de oudheid toen we in

Nederland terpen zijn gaan bouwen tot men-

sen op de maan.”

Jarenlang was het adagium globalisering,

marktwerking, geld verdienen. Je merkt dat

nu, aangewakkerd door de tour van Al Gore

en de crisis, andere zaken belangrijker wor-

den. Maatschappelijk verantwoord onderne-

men werd jarenlang alleen maar in woord be-

leden, nu merk je dat het menens wordt. Heb

je het gevoel dat jouw ideeën in vruchtbare

aarde vallen?

“Volgens mij heb ik volledig de tijd te pakken.

Mensen die ik spreek en stukjes in het boek

hebben gelezen zeggen: `dit is echt zoals ik

het nu voel´. Mensen willen iets doen, iets

toevoegen. ‘We care’ is wat veel mensen nu

willen uitstralen. Het gaat niet alleen maar

om geld, je mag iets extra’s doen. Dat is

‘We care’. Op één van de scholen waar ik

heb gewerkt, was er een fijne collega met

reuma. Haar proeftijd liep af. Ik ben naar mijn

baas geweest en heb gezegd ‘ik wil dat we

haar in dienst houden’. Het is juist goed om

iemand in je team te hebben die een beper-

king heeft. We care, dat maakt het verschil.

Laten we maar met z’n allen iets meer doen

als zij er een keer vanwege haar ziekte niet

is. We moeten de maatschappij veranderen.

Bewustzijn, bewustwording, bezieling, bezin-

ning. Daar gaat het om!”

Gaan we terug naar het geitenwollensokken-

tijdperk?

“We moeten vooral niet terug naar het verle-

den met Sustainable Tourism. Mensen willen

sexy, luxe en mooi op vakantie. Dat kan tegen-

woordig ook maatschappelijk verantwoord.

Door zonnecellen op het dak, te werken met

windenergie of het recyclen van water. Maar

toeristen willen niet het comfort verliezen, dat

moet minstens zo zijn als thuis.”

De ideeën van Herman Lier gaan over par-

ticipatie, betrokkenheid, verantwoordelijkheid

nemen, uitdagen en mensen echt raken.

Grote vraag is natuurlijk hoe dat allemaal in

de praktijk gaat werken.


�� nritmagazine

“Allereerst moet je heel anders gaan denken.

Niet in producten maar in oplossingen. Ik heb

geen boormachine nodig, maar wil een gaatje

in de muur. Producten zijn er genoeg. Je wilt

een oplossing voor het probleem dat erachter

zit. Je wil geen tabletje tegen de hoofdpijn, je

wilt een oplossing voor je hoofdpijn. Daarvoor

moeten we de experience economie op een

ander level brengen. In de jaren ’90 was ik

adviseur in het bedrijfsleven voor bakkers,

slagers en slijterijen. Ik vertelde toen al dat ze

meer experience moesten toepassen. ‘Jullie

moeten een kaasje laten proeven, een wijn-

avond organiseren, een worstje laten proeven,

als bakker een muts op zetten en mensen

verse speculaas uit de oven laten proeven en

de geur laten ervaren.’ Dat is allemaal over-

genomen door de supermarkten. Daar kun je

niet meer op scoren. Waar je jezelf wel in kunt

onderscheiden is participatie. Een verjaar-

dagsfeestje organiseren in de bakkerij zelf. Je

kunt een groentepakket aan mensen geven en

zeggen: wie het lekkerste gerecht maakt met

deze producten mag deze voor deze maand

gratis hebben. Dus je laat mensen meeden-

ken. Participatie is het nieuwe toverwoord in

de marketing. En ik heb dat op allerlei fronten

al kunnen toepassen en het werkt echt.”

In je boek is ook een hoofdstuk ingeruimd

voor spiritualiteit. Wat moeten marketeers met

spiritualiteit?

“Spiritualiteit moet je niet zien als geloof, maar

als iets wat van binnen komt. Mensen hebben

op dit moment geen tijd meer, leven van het

ene moment in het andere. Ze knallen de tv

aan, hebben altijd de radio aan, hebben ook

nog een computer online. Maar simpelweg

door de stilte en de spiritualiteit te laten bin-

nenkomen, ga je veranderen. Ik denk dat je

spiritualiteit op allerlei manieren kunt inbren-

gen in je marketingwereld. Jongeren zijn er

heel erg mee bezig. Ze vragen zich af: ‘Is dit

alles? Moeten we niet veel aardiger zijn met

het milieu?’ Je ziet nu al dat jongeren een dag

per jaar voor iets goeds willen werken. Dat

doen ze ook in grote bedrijven zoals Siemens.

Daar is het al ingevoerd en moet een manager

één dag per jaar iets goeds doen. Dat heeft

een enorme impact op mensen. Ze willen zich

graag ergens bij betrokken voelen en daar

hoef vaak helemaal geen geld tegenover te

staan, integendeel.”

Wat is jouw boodschap voor het bedrijfsleven?

Ik ben een ondernemer, mijn bedrijf zit een

beetje in het slop, wat moet ik doen?

“Daag jezelf en de klant opnieuw uit. Ik denk

dat het daar om gaat. Het boek ‘Van Expe-

rience naar Challenge Economy’ is in feite een

kapstok waarin de theorie wordt geschetst

maar je zult zelf ermee aan de slag moeten.

Het is een uitdaging om het te lezen en het

wordt een uitdaging om er mee aan de slag te

gaan. Het boek geeft totaal nieuwe inzichten

op het gebied van marketing. Het zet je echt

op een ander idee, je wordt erdoor getriggerd.

En dat is in feite waar het om gaat bij de chal-

lange, je moet iemand raken en daardoor gaat

hij de uitdaging aan. Ook dit boek moet een

challange zijn.”

Wij zien het al een tijdje, toeristisch Nederland

zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden, wil het

in de toekomst nog grote groepen toeristen

trekken. Het aanbod zal drastisch moeten wor-

den gemoderniseerd wil het nog aansluiten bij

de belevingswereld van de nieuwe toerist. Hoe

kijk jij daar tegenaan?

“Toeristisch Nederland heeft zich niet gereali-

seerd wat de afnemer wil. Nederland heeft een

verouderd product dat niet meer aansluit bij

de hedendaagse toerist. Als ze dat niet willen

daag jezelf en de Klant opnieuw uit

de experienceeconomie op eenander level


��nritmagazine

veranderen, is het een aflopende zaak. Dit jaar

zal het vast goed gaan, want mensen blijven in

eigen land. En het ergste is dan dat die Zeeuw

denkt, ‘ik doe het nog niet zo slecht want het

was toch druk dit jaar. Het is volgens mij dege-

lijk mogelijk om in Nederland veel geld aan toe-

risten te verdienen, maar je moet ze dan wel

raken. Wat wordt er aan de kust bijvoorbeeld

gedaan voor hobbyvissers? Helemaal niks. En

aan vissers is veel geld te verdienen, ze geven

kapitalen uit aan hun uitrusting. Waarom zijn

er geen cursussen zeevissen? Het is vaak zo

eenvoudig. Kijk maar naar de stadsstranden.

Daar is de zee helemaal niet meer nodig. Het

gaat om het decor waar mensen in zitten. Die

bak met zand, de stoelen, de muziek de gezel-

ligheid. Mensen die bij elkaar willen komen. Het

strand levert een goed gevoel op bij jou en mij.

Dat gaat verder dan beleven en ervaren, dat

raakt je.”

Van Experience naarChallenge EconomyRuud Heijblom, Angela Waijers enHerman Lier

ISBN-13: 9789001771058 ,Noordhoff Uitgevers, € 24,95

Waarom drinkt iemand een dure kop koffie op

het San Marco plein in Venetië? Wat trekt men-

sen naar de grootste Nike winkel van Europa in

Londen? Waarom zijn mensen bereid flink meer

te betalen voor een kerstboom, wanneer ze die

kopen bij een tuincentrum met een volledig in-

gerichte kerstshow, compleet met glühwein en

rondwandelende kerstman?

Dit heeft te maken met de Experience Economy, het creëren van unieke belevenissen

en ervaringen voor klanten, want dat levert een toegevoegde waarde op van een dienst

of product en mensen zijn bereid daarvoor te betalen. Mensen willen in toenemende

mate persoonlijk geraakt en vervolgens ook uitgedaagd worden. Daarmee ontstaat voor

bedrijven in alle sectoren de noodzaak om te schakelen naar een nieuwe aanpak die

aansluit op de experience, namelijk de Challenge Economy: kunnen producten of dien-

sten een nog hogere tegenwaarde verkrijgen wanneer deze uitdagender of als uitda-

ging worden aangeboden?

In het boek ‘Van Experience naar Challenge Economy’ wordt deze ontwikkeling nader

beschreven en theoretisch onderbouwd vanuit een management- en marketingperspec-

tief en voorzien van uitgewerkte praktijkvoorbeelden uit onder meer de reiswereld, the-

aterwereld en het pokerspel.


�4 nritmagazine

resultaten uit grootschalig europees vaKantie onderzoeK

Medio februari van dit jaar werd in de

EU een onderzoek uitgevoerd naar de

attitudes van Europeanen ten opzichte

van toerisme. Doel van deze door Gal-

lup in opdracht van het Directoraat

Generaal voor Ondernemingen en

Industrie uitgevoerde studie was ‘het

verkrijgen van meer inzicht in trends

en diverse vakantieaspecten (2007 en

2008) en in de vakantieplannen van

Europeanen voor dit jaar’. Voordat we

nader ingaan op wat interessante re-

sultaten uit deze studie eerst enkele

opmerkingen over de methode van on-

derzoek.

DOOR: DRS. JAC A.M. ZOM, NRIT ADVIES


25nritmagazine 25nritmagazine

De voor deze studie gebruikte steek-

proef omvatte in totaliteit 27.000 ad

random geselecteerde en in een

van de 27 EU lidstaten woonachtige perso-

nen van 15 jaar of ouder. De afzonderlijke

steekproeven varieerden van circa 500 res-

pondenten in de kleinste tot ongeveer �.000

respondenten in de grootste EU landen. Het

merendeel van de dataverzameling vond,

conform de opzet van de Flash Eurobaro-

meter surveys, op basis van telefonisch uit-

gevoerde interviews plaats. Echter vanwege

de geringe telefoondichtheid in landen als

Bulgarije, Hongarije, Polen en bijvoorbeeld

Roemenie werden daar ook face to face in-

terviews gehouden. Om de representativiteit

van de op deze wijze verkregen onderzoeks-

data te verhogen is er ook nog een herweging

uitgevoerd op basis van de belangrijkste so-

cio-demografische variabelen. Bij de analyse

van de onderzoeksresultaten is er vanwege

de huidige economische crisis speciale aan-

dacht besteed aan de financiële aspecten in

relatie tot vakanties.

Dan nu enkele interessante bevindingen

uit deze ‘Survey on the attitudes of Europe

towards tourism’ (flash Eurobarometer 258;

The Gallup Organisation):

VakantietrendsVorig jaar maakte �/� van de EU burgers een

vakantie met minstens 1 overnachting, en

58% met 4 opeenvolgende overnachtingen;

In de meest welvarende EU landen gaat �/4

van de inwoners minstens 1 keer per jaar met

vakantie. Bij de overige (minder rijke) EU le-

den is dat ongeveer de helft;

De populairste vakantiebestemmingen van

EU vakantiegangers waren in �008 Spanje,

Italië, Frankrijk en Griekenland. Deze vakan-

tielanden domineren wederom bij de vakan-

tieplannen van EU ingezetenen voor dit jaar;

Op het moment van enquêtering (februari

2009) gaf 19% al aan dit jaar zeker niet met

vakantie te gaan. In �008 bedroeg dat per-

centage uiteindelijk 32%;

Bijna 1/5 deel (17%) van de Europeanen die

vorig jaar met vakantie gingen, twijfelt nog

over dit jaar. Dit geldt met name voor Neder-

landers en Italianen (beide 21%);

Vorig jaar ging 48% van alle respondenten in

eigen land met vakantie, terwijl dit percenta-

ge in �00� op basis van de vakantieplannen

hoger zal zijn. Namelijk nagenoeg de helft

oftewel 48%;

De belangrijkste redenen voor Europeanen

om met vakantie te gaan zijn: rust/recreatie

(36%), zon/strand (20%) en het bezoeken

van familie en kennissen (16%).

VakantiebudgettenVoor een kleine helft (41%) van de EU bur-

gers die in �008 niet met vakantie gingen

waren de financiën de belangrijkste reden.

Daarna volgden redenen als persoonlijke

omstandigheden (21%); gebrek aan tijd

(10%) en bijvoorbeeld de voorkeur om met

familie en vrienden thuis te blijven (9%).

Overigens bleken financiële redenen voor

Luxemburgers het minst relevant te zijn (3%)

en daarna volgden Nederlanders met 4%;

Zo’n 4 van de 10 Europeanen die voor dit

jaar vakantieplannen hebben, geven aan

over voldoende financiële middelen daarvoor

te beschikken. In slechts zes lidstaten was er

een duidelijke meerderheid die zich in finan-

cieel opzicht dit jaar een vakantie kan veroor-

loven. Specifiek gaat het om Finland (69%),

Nederland (66%), Zweden, Luxemburg, De-

nemarken (allen 62%) en Oostenrijk (60%);

Respondenten die vakanties van meer dan �

weken of combinaties van langere met korte-

re vakanties hebben gepland, zijn (ondanks

de economische crisis) vrij zeker van hun

financiële mogelijkheden. Meer twijfelaars

zijn er te vinden bij de plannenmakers voor

kortere en traditionele vakanties;

Belangrijke besparingsmogelijkheden zijn

volgens de Europeanen op vakantie gaan in

het laagseizoen, vakantie dichter bij huis, een

last minute boeking of goedkopere logiesac-

commodaties en/of vervoermiddelen;

Wanneer Europeanen moeten besparen

op het vakantiebudget dan komt daarvoor

wat betreft soort vakantie allereerst de win-

tersportvakantie (42%). Slechts 12% wil in

dit verband afzien van hun zomervakantie,

terwijl dit bij korte vakanties iets eerder van

toepassing zal zijn, namelijk 17%;

Vooral de winkel-, de wellness (beiden 23%)

en de restaurantsector 16%) kunnen nadelige

effecten vrezen bij lagere vakantiebudgetten

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•


26 nritmagazine26 nritmagazine

van Europeanen. Belgen zullen in dit verband

allereerst op beauty/wellness bezuinigen en

daarna op winkelen.

Vakantiebestemmingen Recreatiemogelijkheden staan voor onge-

veer de helft (47%) van alle Europeanen bij

de keuze van een bepaalde vakantiebestem-

ming centraal. Daarna volgen strand- (20%)

en culturele vakanties (17%);

De gemiddelde Europese vakantieganger

prefereert ‘waar voor je geld’ boven lage prij-

zen (33%). Veiligheid op de vakantiebestem-

ming wordt ook nogal eens vermeld (13%);

Iets meer dan de helft (54%) van alle Europe-

anen geeft de voorkeur aan een de meer tra-

ditionele vakantiebestemmingen. Ruim een

kwart (28%) prefereert niet conventionele

bestemmingen, waarbij de ‘couleur locale’

het meest wordt gewaardeerd;

Spanje, Italië zijn de belangrijkste bestem-

mingen in het kader van hoofdvakanties van

Europeanen in �008;

Europeanen met een duidelijke voorkeur voor

niet traditionele bestemmingen manifesteren

een relatief langere verblijfsduur en hebben

voor dit jaar al meer definitieve vakantieplan-

nen;

Het belangrijkste criterium voor Europea-

nen om een bepaalde vakantiebestemming

te kiezen is de aantrekkelijkheid van de

(landschappelijke) omgeving (31%). Daarna

volgen cultureel erfgoed (24%) en entertain-

ment mogelijkheden (18%).

Het vakantievervoermiddelHet zal bepaald geen verrassing zijn dat de

auto vorig jaar bij de hoofdvakanties van

Europeanen met 46% het belangrijkste ver-

voermiddel was. Daarna volgden het vlieg-

tuig (36%), de bus (7%), de trein (6%) en

de boot (3%).

De vakantievoorbereiding Een meerderheid (56%) van de EU vakan-

tiegangers heeft de belangrijkste vakantie

zelf georganiseerd. Het gaat hierbij vooral

om vakantiegangers (72%) die in eigen land

blijven;

De informatiebronnen die het meest worden

geprefereerd zijn onafhankelijk van de toeris-

tische industrie. Hierbij staan ‘mond tot mond

reclame’ en sociale netwerken bovenaan;

Naarmate men bij de vakantievoorbereiding

meer gebruik maakt van persoonlijke erva-

ringen van familie en kennissen wordt het

reisbureau minder belangrijk;

Het internet is duidelijk de invloedrijkste in-

formatiebron bij het plannen van vakanties

geworden. Ruim 1/3 deel (38%) van alle EU

vakantiegangers gebruikt dit medium voor

zowel commerciële informatie als persoonlij-

ke reiservaringen en aanbevelingen. Bijna de

helft van alle Europese vakantiegangers die

op zoek zijn naar een nieuwe bestemming

gebruiken daarvoor het internet. Internet

wordt in Nederland het meest gebruikt (61%)

bij de vakantieplanning. Daarna volgen Fin-

land (56%) en Denemarken (53%);

De rol van massamedia, zoals kranten, radio

en TV, wordt in het kader van de vakantie-

informatie in alle EU landen minder;

‘Waar voor je geld’ speelt de belangrijkste

rol (33%) bij de vakantiebesluitvorming van

Europeanen. Daarna volgen aspecten als

prijs (16%), veiligheid (13%) en bijvoorbeeld

kwaliteit/service (12%). Bij Nederlanders zijn

kwaliteit/service, veiligheid en ‘waar voor je

geld’ de drie belangrijkste beslissingsfac-

toren en bij Belgen allereerst ‘waar voor je

geld’ en daarna kwaliteit/service en prijzen.

Juist dat laatste wordt nogal eens eerder bij

Nederlanders verwacht!

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

DOOR: HANS AVONTUUR, REISJOURNALIST


27nritmagazine

Wat is er nou zo moeilijk aan? Ik snap het niet.

Als ik baas zou zijn van een hotel, camping,

vakantiebestemming of reisorganisatie zou ik

mezelf eerst afvragen wie mijn klanten zijn en

wat zij willen. Noem het beroepsdeformatie,

want als reisschrijver is dat de vraag die me

het meest bezig houdt: voor wie schrijf ik dit

verhaal? Het heeft immers weinig zin om een

bloedstollende reportage over downhill moun-

tainbiken te maken voor een cultureel maga-

zine dat door kunstliefhebbers wordt gelezen.

Denken vanuit de klant. Logischer kan het niet.

Toch zegt Herman Lier, docent marketing aan

de NHTV in deze uitgave van NRIT Magazine,

dat dit in de toeristische sector jarenlang niet

is gebeurd. Hij vervolgt: ,,Het gaat erom dat je

leert kijken door de ogen van de klant, de af-

nemer.” Hè, hè, dacht ik bij het lezen van zijn

relaas, eindelijk ben ik niet meer de enige roe-

pende in de woestijn. D’r is er nog eentje.

Nou wordt er over dit soort zaken altijd heel ge-

wichtig en ingewikkeld gedaan. Om het tastbaar

te maken worden er strakke marketingtermen bij

bedacht, maar in feite draait het in de meeste ge-

vallen om boerenverstand en creativiteit. Zo kwam

ik een jonge Zwitserse hotelier tegen die zijn idee

tegen alle wijze raad in had doorgezet. Zijn hotel

stond in een dorp zonder skigebied en maakte vol-

gens de experts ’s winters geen kans.

,,Maar”, zei hij, ,,de mensen zijn de drukte van die

skidorpen beu, willen rust, ruimte, natuur, de win-

ter beleven. Ik ga vanuit mijn hotel wandeltochten

op sneeuwschoenen aanbieden. Dat past perfect

bij de wensen van een groeiende groep gasten.”

Of je dit nou beleving of uitdaging noemt is een

beetje om het even. Het gaat erom dat de hotelier

goed heeft gezien waar zijn gasten behoefte aan

hebben. Het is een doorslaand succes.

Hoewel er ook in Nederland goede voorbeelden te

vinden zijn, is het verre van gangbaar om vanuit

de klant te denken. Er wordt een product ontwik-

keld, een reclamecampagne tegenaan gegooid en

vervolgens is het wachten op de resultaten. Op die

manier worden miljoenen euro’s verspild. Ook ge-

meenschapsgeld in de vorm van subsidies. En het

ergste van alles: het is helemaal niet zo ingewik-

keld om dat te voorkomen.

Voorbeeld? Vooruit dan. Een doorsnee badplaatsje

aan de Nederlandse kust. Draait een goede zomer,

maar over de afgelopen jaren loopt het bezoek ge-

middeld terug. Wat gebeurt er? Het ‘product’ wordt

opgewaardeerd, een kekke slogan bedacht en

nieuwe folders gedrukt. Kijk eens wat we in huis

hebben? Fout. Ga eens lekker met z’n allen op het

terras zitten en stel elkaar één vraag: waar hebben

onze gasten – gezinnen met kinderen tot ongeveer

veertien jaar oud - behoefte aan? Niet aan een

slogan.

Binnen tien seconden schieten de ideeën door m’n

hoofd: een dropoffpunt bij de strandopgang zodat

ouders geen kilometers meer hoeven te sjouwen

voor ze op het strand zijn, opleuken van de strand-

tenten want ook buiten Bloemendaal willen jonge

ouders loungen bij lekkere muziek, cursussen

golfsurfen en bodyboarden, een uitleen van me-

taaldetectoren voor de kids, testcentrum voor surf-

planken en kites, kijkje achter de schermen van de

reddingsbrigade, gratis fietsen voor vaste gasten,

liefst van die toffe en herkenbare beachcruisers

waarop iedereen wil rijden, enzovoorts, enzo…

Het is slechts een kwestie van andersom denken.

Mijn handen jeuken.

DOOR: HANS AVONTUUR, REISJOURNALIST

wie isde Klant?column


�8 nritmagazine

“the best way to maKe new friends is to be a friend.remember: we all smile in the same language!” (globee, unwto world peace passport, 2007)

Begin juli onthulden de kranten de

volgende resultaten van een en-

quête van TNS Infratest, gehouden

bij 40.000 hotels over de hele wereld: “Fran-

sen zijn de ergste en Japanners de beste

toeristen ter wereld”. Criteria hiervoor waren

met name beleefdheid en houding. Kort

gezegd: hotels hebben liever Japanse dan

Franse toeristen, want de eerste zijn veel

beleefder dan de laatste. Maar wat houdt

beleefdheid eigenlijk in? Wanneer is gedrag

beleefd en wanneer onbeleefd, en wie be-

paalt dat? Is niet beleefdheid bij uitstek een

kwaliteit die cultureel bepaald wordt? En

heeft beleefdheid niet alles te maken met

waarden en normen? En wat zijn waarden

en normen eigenlijk?

Waarden zijn meestal een gemeenschap-

pelijk kenmerk van de beschaving van een

samenleving of groep en een persoonlijk

kenmerk van een individu. Normen zijn

de regels of principes hoe die waarden tot

uitdrukking worden gebracht. Waarden en

normen worden niet beschouwd als “eeu-

wige monumenten” van een cultuur, want zij

kunnen variëren tussen groepen binnen één

cultuur en tussen verschillende periodes.

Beleefdheid of respect kan omschreven wor-

den als een waarde, waarbij bijvoorbeeld de

manier waarop men iemand aanspreekt of

begroet een van de normen is die aangeeft

hoe beleefdheid tot uitdrukking gebracht

kan worden. Zo is het in sommige landen,

bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland, veel

minder gebruikelijk dan in Nederland om ie-

mand te tutoyeren. Zomaar iemand met jij of

jou aanspreken wordt daar beschouwd als

een uiting van onbeleefdheid, van gebrek

aan respect.

Verschillende normen kunnen binnen een

bepaalde cultuur of groep als verplicht, geac-

cepteerd of ongewenst worden beschouwd.

Een cultuurconflict kan ontstaan als bepaal-

de regels die verplicht gedrag voorschrijven

in de ene cultuur botsen met gedragsregels

die in een andere cultuur strikt verboden

zijn. Een goed voorbeeld van cultuurgebon-

den gedragsnormen die met elkaar in con-

flict kunnen komen, is de gewoonte waarop

mensen elkaar begroeten. In veel culturen

begroet men elkaar met een handdruk, hoe-

wel jongeren vaak alleen maar “hi” zeggen of

elkaar begroeten met een “high five”. In veel

Westerse landen is een vluchtige kus op de

wang – of op beide wangen – gebruikelijk.

Anderen raken elkaars neus of kin, of steken

hun tong uit als begroeting – wat Westerlin-

DOOR: SIETSKE GRAS-DIJKSTRA


��nritmagazine

gen vaak beledigend of juist lachwekkend

vinden. In weer andere culturen echter, zoals

bij orthodoxe Joden, Hindoes en Moslims, is

iedere vorm van lichamelijk contact tussen

mannen en vrouwen ten strengste verboden

en zelfs beledigend. In plaats van een hand-

druk begroet men elkaar vaak met buiging of

een zogenaamde “wai”, dit is een teken van

respect waarbij men de handen gevouwen

tegen de borst houdt, met of zonder knik van

het hoofd of buiging. Een eventuele buiging

is des te dieper naarmate men meer achting

heeft voor de ander.

Ook in de hospitality sector zijn er verschil-

lende waarden en normen, die meestal

cultuurafhankelijk zijn. Een voorbeeld is de

Hindoestaanse dharma of plicht tot gastvrij-

heid (“athiti-jayna”), waarbij als regel geldt:

“De gast is God”. In de praktijk betekent dit

dat bijvoorbeeld in veel hotels in India, waar

80% van de bevolking hindoeïstisch is, het

hotelpersoneel de gast als een god behan-

delt. Voor Westerlingen doet die hoffelijke

houding, die gepaard gaat met veel egards

en buigingen, soms wat overdreven aan.

Maar omgekeerd ervaren veel Aziaten het

gebrek aan dergelijke egards in Europa en

Amerika als nogal onbeleefd. Ook gewoon-

ten en tradities op het gebied van eten en

drinken tonen duidelijke cultuurverschillen.

Sommigen beweren zelfs dat eten cultuur

is. Elk land en volk presenteert zich immers

in zijn culinaire specialiteiten en dranken en

eetgewoonten. Zo is Italië vooral bekend

vanwege de pasta en pizza, Spanje vanwe-

ge de paella en tapas, Noord-Afrika is be-

kend om zijn couscous, in Azië wordt vooral

rijst gegeten, enz. Ook de manier waarop

men eet kan sterk cultuurgebonden zijn.

Denk bijvoorbeeld aan het eten met stokjes

in bijvoorbeeld China en Japan!

Cultuurverschillen kunnen zowel voor de

toerist (gast) als voor lokale bevolking en

werknemers in de toeristenindustrie (host)

oorzaak zijn van vervelende misverstanden.

Die misverstanden zouden voor een groot

deel voorkomen kunnen worden als beide

partijen zich van tevoren op de hoogte ge-

steld zouden hebben van de karakteristieke

verschillende eigenaardigheden van elkaar.

De gast die zich voor zijn reis goed heeft

voorbereid en zich verdiept heeft in zijn va-

kantiebestemming, zal nog meer van zijn

reis kunnen genieten, omdat hij beter voor-

bereid zal zijn op eventuele cultuurverschil-

len. En omgekeerd kan de gastheer/vrouw

het de gast beter naar de zin maken, als hij/

zij is voorbereid op bepaalde karakteristieke

gewoonten van een gast.

Waarden en normen zijn kernbegrippen uit

de ethiek. Bij ethiek denken veel mensen al

snel aan moraalridders die met opgeheven

vinger vertellen hoe mensen zich behoren

te gedragen. Dat is gedeeltelijk juist, maar

het is de vraag of dit zo verkeerd is. Blijk-

baar heeft de moderne mens behoefte aan

dergelijke richtlijnen. Dat is niet zo moeilijk te

verklaren. In de loop van de twintigste eeuw

heeft de een ontwikkeling doorgemaakt,

waarbij diverse instituties, zoals de kerk en

zijn regels, hun invloed op de individuele

mens langzamerhand zijn gaan verliezen.

Sociale controle is sterk verminderd. Uit

angst om zelf slachtoffer te worden, durven

nog maar weinig mensen het nog aan om

openlijk kritiek te geven op andere mensen

die zich misdragen of vernielingen aanrich-

ten. Al snel wordt een beroep gedaan op

wetshandhaving. Maar niet alle gedrag is in

wetten te vangen. En daaruit ontstaan dan

een behoefte aan andere soorten gedrags-

regels die de mens houvast kunnen bieden.

Ethiek, met name toegepaste ethiek, kan

gedefinieerd worden als de wetenschap die

zich bezighoudt met het morele gedrag van

mensen in de samenleving in alledaagse

situaties. Een bekend voorbeeld toegepaste

ethiek is medische ethiek. Medische ethiek

ontstond in de vorige eeuw vooral omdat

de medische beroepsgroep geconfronteerd

werd met lastige morele dilemma’s (o.a.

abortus, euthanasie). Hieruit ontstond de

behoefte aan een gedragscode of ethische

code. Iets dergelijks geldt voor media-ethiek,

milieuethiek, dierethiek, bedrijfsethiek, enz.

Sinds kort zijn ook de eerste stappen gezet

voor toerisme-ethiek. In de afgelopen vijftig

jaar heeft het toerisme wereldwijd een ra-

zendsnelle groei doorgemaakt. Deze ontwik-

keling gaat steeds meer gepaard met vaak

onbedoelde en ongewenste neveneffecten.

Daarom heeft de World Tourism Organiza-

tion 10 jaar geleden een mondiale ethische

code voor toerisme ontworpen. Deze Glo-

bal Code of Ethics voor Tourism vormt een

referentiekader voor een meer duurzame

en moreel verantwoorde ontwikkeling van

toerisme in de wereld (zie www.unwto.org/

ethics/index.php).

Sietske Gras-Dijkstra is verbonden aan de Academie voor Toerisme van de NHTV. Zij is auteur van het onlangs verschenen boek “Values in Tourism : An Itinerary to Tourism Ethics.” Dit boek is een uitgave van Edu Actief.


�0 nritmagazine

‘joK vaKantie’is nieuwste fenomeen

De ANWB heeft trendwatcher Adjiedj Bakas opdracht gegeven om een boekje te schrijven over de

wereld van recreatie en toerisme. De ANWB volgt al 125 jaar met belangstelling de activiteiten

van de leden in hun vrije tijd. Het boekje ‘Verlangen naar vrije tijd’ is bedoeld om te inspireren

en antwoord te geven op vragen als: `Wat doen ze? Waar gaan ze heen? En hoe komen ze daar?` Bakas

verwacht dat door technologische ontwikkelingen en het vermijden van grote drukte mensen in de nabije

toekomst helemaal geen vakantiekaartje naar het thuisfront zullen sturen. De toerist laat zich verleiden

tot de geloofwaardige zogenoemde ‘jok vakantie’. Dit houd in dat een reiziger zegt dat hij in New York is

geweest, maar gewoon thuis was. Met programma’s zoals Photoshop plaats je jezelf in de toekomst met

groot gemak een willekeurig decor. Het boekje is te koop voor €2,95 in de winkels van de ANWB.

VVV-informatie via bluetoothToeristen die in de buurt van het Eindhovense VVV-

kantoor komen, kunnen sinds kort geïnformeerd

worden via bluetooth. Erik van Lith, directeur Regio-

VVV Zuidoost-Brabant: “Als eerste in de regio wordt

nu rechtstreeks via de mobiele telefoon, waarvan de

bluetoothfunctie aanstaat, de mogelijkheid gegeven

vrijetijdsinformatie van de VVV te ontvangen”. Accep-

teert de bezoeker of voorbijganger de melding op de

mobiele telefoon, dan wordt het bericht automatisch

gestuurd. De berichten bestaan uit kleine digitale fly-

ers of animaties met leuke acties of actuele stads-

informatie. Daarnaast wil de VVV dit nieuwe kanaal

inzetten om mobiele cityguides te gaan verzenden.


�1nritmagazine

Baasje op vakantie, goudvis naar het hotel Goudvissen hoeven dit jaar niet alleen achter te blijven als hun baasjes met vakantie gaan.

Zij kunnen deze zomer gratis op Schiphol logeren, mits hun baasje een reis bij D-reizen

heeft geboekt. Het goudvissenhotel maakt onderdeel uit van de nieuwe marketingactie van

D-reizen met als titel: ‘Vissen naar voordeel’. Op een speciale website staat elke dag één

aanbieding centraal. De zogenaamde ‘Catch of the day’. De campagne wordt ondersteund

met reclame op tv. In de aankomsthal van Schiphol staat een aquarium, waarin tachtig vaste

gasten zwemmen `De bak is ingericht als hotel. De vissen kunnen gebruik maken van faci-

liteiten als een zwembad en een tennisbaan’’. Daar worden de vissen in de watten gelegd,

totdat hun eigenaar ze weer ophaalt.

Duurzaam dierenverblijfopent deurenOp 8 juli heeft burgemeester Aboutaleb

van Rotterdam het duurzaamste dieren-

verblijf in Nederland geopend. Het gaat om

het Savannehuis in diergaarde Blijdorp. Dit

dierenverblijf is het is eerste in Nederland

dat op basis van het duurzaamheidprincipe

‘cradle to cradle’ is ontworpen. Het gebouw

is zeer onderhoudsarm en kan voor het

overgrote deel eenvoudig gerecycled wor-

den. De ��0.000 liter regenwater die het

gebouw jaarlijks opvangt, wordt gebruikt

voor de planten in een naastgelegen bio-

toop. Voor de verwarming worden, in plaats

van fossiele brandstoffen te gebruiken,

houtsnippers gestookt. Op koude dagen

zoeken de dieren zelf de warmte op; spe-

ciale ‘knuffelmuren’ (stalen elementen met

laag temperatuur verwarming) maken het

verwarmen van het, gehele 4500 kubieke

meter tellende gebouw, overbodig.

Rotterdam verwacht veel van TourstartRotterdam verwacht dat de start van de Tour de France in �010 de stad een rendement van

35 tot 40 miljoen euro oplevert. De gemeente zelf investeert 10 tot 12 miljoen in de Grand

Départ. Dat heeft wethouder Hans Vervat van economie, verkeer en vervoer donderdag tij-

dens een presentatie van de plannen gezegd. Op zaterdag 3 juli begint de 97e editie van de

Ronde van Frankrijk met een negen kilometer lange proloog door de stad. Rotterdam denkt

in de dagen rond de start anderhalf miljoen bezoekers te trekken. Een week lang zijn naar

verwachting alle hotels in de stad en omgeving bezet. De stad maakt van de gelegenheid

gebruik het fietsen onder de inwoners te stimuleren. Met het motto New Energy mikt het ge-

meentebestuur op minder CO�-uitstoot en fittere burgers. Na de proloog vertrekt de tweede

etappe eveneens uit Rotterdam. Rond de start van 2010 (1 tot 4 juli) zijn tal van activiteiten

georganiseerd. Zo zijn er clinics voor mensen die niet kunnen fietsen maar het wel willen

leren, krijgen scholen een lespakket Tour de France en is er in het Nieuwe Luxortheater een

speciale voorstelling over de Ronde.


�� nritmagazine

Nieuwsheadlines op TwitterDe redactie van NRIT Actueel is gestart met een eigen Tweet. Op www.twitter.com/nritmedia

plaatsen we elke dag de headlines met het belangrijkste vaknieuws. De redactie was al langer

op zoek naar een medium waarop we dagelijks het belangrijkste nieuws konden publiceren.

Dat hebben we met Twitter gevonden. U kunt zich op onze twitterfeed abonneren.

Efteling investeert50 miljoen euroDe economische recessie heeft nog geen

vat gekregen op attractiepark de Efteling

in Kaatsheuvel. Vergeleken met dezelfde

periode van vorig jaar passeerden al een

kwart meer bezoekers de kassa. Daar-

naast investeert de Efteling het komend

jaar in totaal 50 miljoen euro in het park.

Dat zei Efteling-directeur Bart de Boer.

Het geld gaat naar het Raveleijn, ‘Joris

en de Draak’ en de Sprookjesboom in het

Sprookjesbos. De attractie ‘Joris en de

Draak’ wordt een dubbele racer-achtbaan

die de opvolger wordt van de huidige hou-

ten achtbaan Pegasus. Net als de Sprook-

jesboom, waar kinderen een praatje met

de boom kunnen maken, is de attractie

vanaf �010 in gebruik. Het Raveleijn

wordt een middeleeuws stadsaanzicht

waar een openluchttheater tegenaan is

gevestigd. Het is de bedoeling dat vanaf

�011 vijf keer per dag een spectaculaire

show wordt opgevoerd.

Bestel een drankje op het strand van NoordwijkLekker luieren op het strand en een drankje

laten brengen bij je windscherm? Sinds 21

juni kan dit op het Noordwijkse strand. Zeven

strandpaviljoens zijn officieel gestart met My-

Order. Dat is een gratis programma waarmee

gasten met de mobiele internettelefoon een

hapje of drankje kunt bestellen en betalen.

Het personeel ontvangt een MyOrder-bon

uit de kassa en brengt de bestelling naar het

juiste windscherm. De betaling verloopt via

Rabo SMS Betalen van de Rabobank. Het

systeem werkt met elke bank en telecompro-

vider.


��nritmagazine

Strand Scheveningen heeft draadloos internet Sinds donderdag 16 juli kunnen strand-

gasten in Scheveningen met hun laptop op

het strand internetten. Volgens voorzitter

Heino Walbroek biedt het veel mogelijk-

heden. Ondernemers en maatschappelijke

organisaties kunnen op die manier draad-

loze diensten aanbieden aan bezoekers en

ondernemers van Scheveningen. “Denk

bijvoorbeeld aan toeristenapplicaties waar-

bij weggelopen kinderen makkelijk terug

kunnen worden gevonden omdat zij in

plaats van polsbandjes een chip aan hun

zwembroek hebben. Ouders kunnen op die

manier via internet op de telefoon hun kind

in de gaten houden,” aldus de voorzitter.

Voor bijvoorbeeld eigenaars van strandten-

ten zijn er mogelijkheden in de beveiliging.

De zaak kan draadloos worden beveiligd

en vanuit huis worden gevolgd.

Eerste caravanport op Nederlandse campingOp camping De Agnietenberg zijn 3 caravanports geplaatst. De caravanport is een overkap-

ping met veranda, eigen badkamer en berging, waaronder de kampeerder zijn eigen toerca-

ravan plaatst. De Agnietenberg is de eerste camping in Europa die deze nieuwe vorm van

kamperen als huurobject in de markt zet.

Slagharen betrekt bezoeker bij marketingcampagneAttractie- & Vakantiepark Slagharen inves-

teert in een promotiecampagne waar de

bezoekers zelf een belangrijke rol spelen.

Bezoekers kunnen hun ontdekkingsreis in

Slagharen vastleggen in een filmpje. Er is

een speciale actiewebsite gebouwd waar

alle inzendingen op te zien zijn. Naast een

prijzenpot maken bezoekers kans op de

hoofdprijs; de winnaar mag in de huid krui-

pen van een echte indiaan en met z’n hele

familie slapen in een wigwam.


�4 nritmagazine

bijna een halve eeuwin toeristisch onderzoeK

DOOR: DRS. JAC A.M. ZOM, NRIT ADVIES


35nritmagazine

U studeerde economie aan de univer-

siteit van Gent, daarna rondde u de

studie af in Nederland. Waarom?

“Mijn studie heb ik als Vlaming aan de Rot-

terdamse Erasmus universiteit afgerond

omdat ik assistent was bij prof. Vlerick aan

de universiteit van Gent. Gebruikelijk was

het toen om een jaar in de Verenigde Sta-

ten te gaan studeren. Ik had echter een

voorkeur om bij de professoren Klaassen

en Tinbergen in Rotterdam mijn studie te

vervolgen. Deze wens werd ingewilligd met

als resultaat dat ik ook mijn doctoraat aan de

Erasmus universiteit heb afgerond. Het was

nog best spannend of mijn universitaire titel

ook in België erkend zou worden. Toen ik die

vraag aan professor Tinbergen stelde was

zijn eenvoudige maar duidelijke antwoord:

‘Aan alles wat uit Rotterdam komt wordt niet

getwijfeld!’ Ondanks aanbiedingen voor een

professorraat in Rotterdam heb ik uiteinde-

lijk toch voor Vlaanderen gekozen. De vari-

eteit aan aanbiedingen was namelijk daar

voor mij nog wat groter en bovendien be-

stond er bij mijn gezin toch een wat grotere

voorkeur om in Vlaanderen te blijven wonen.

Het werd dus het West-Vlaams Economisch

Studiebureau (WES) waar ik me naast regi-

onale economie vanaf 1962 ook met toeris-

tisch onderzoek ben gaan bezighouden.”

U heeft meer dan dertig jaar bij het WES

gewerkt en aan de wieg van het toeristisch

onderzoek gestaan in Vlaanderen en België.

Wat zijn hoogtepunten voor uw geweest?

“In het begin waren de studies vooral econo-

misch en op de provincie West Vlaanderen

gericht. Langzamerhand vond binnen het

toeristisch onderzoek een zowel inhoude-

lijke als territoriale verbreding plaats. Dit

resulteerde in 1967 tot het eerste vakantie-

onderzoek in België met zowel een Vlaamse

als Waalse editie. Een ander hoogtepunt bij

de toeristische studies van het WES was het

eerste (internationale) toeristische marke-

tingplan voor België dat in 1�80 samen met

het Spaanse bureau THR werd opgesteld.

Daarin stonden vier gebieden centraal, na-

melijk de (Belgische) kust, de kunststeden,

de Kempen en de Ardennen. De met dit

plan opgedane expertise werd gedurende

de daarna volgende jaren benut voor het

opstellen (wederom in samenwerking met

THR) van toeristische marketingplannen

voor landen als Argentinië, Indonesië en bij-

voorbeeld Thailand.”

U heeft heel wat gepubliceerd zowel artike-

len als boeken en onderzoeksrapporten. Is

er een bepaalde ‘kroon’ op uw werk?

“Aan het einde van de tachtiger jaren heb ik

aan de universiteit van Antwerpen speciale

colleges gegeven over de economie en het

management van toerisme. Dit resulteerde

uiteindelijk in het boek ‘Ecomomics of

Tourist Destinations’, dat zowel wat betreft

recensies als verkoop zeer succesvol was.

De derde editie is zelfs in het Chinees en

Grieks vertaald! Onvermeld mogen ook niet

de talrijke studies over de Belgische kust

vermeld blijven die vanaf begin 1970 tot nu

toe regelmatig door het WES zijn uitgevoerd.

Van 1962 tot 2001 heb ik colleges regionale

economie gegeven aan het Europa College

in Brugge en momenteel doceer ik nog eco-

nomie van het toerisme aan de universiteit

van Leuven in het kader het masterprogram-

ma toerisme.”

In deze editie van NRIT Magazine staat internationaal toeristisch onderzoek

centraal. De keuze voor een interviewgast was daarmee al snel duidelijk. In

het Nederlands taalgebied is Norber t Vanhove op dit terrein een van de meest

vooraanstaande personen. Vanhove stond meer dan �0 jaar aan het roer

bij het West-Vlaams Economisch Studiebureau, voerde talr ijke toeristische

studies uit en par ticipeerde actief in tal van internationale organisaties.

Jac Zom reisde af naar de Vlaamse kunststad Brugge en had een uitvoerig

gesprek met hem. Hij neemt Vanhove terug naar zijn studietijd.


36 nritmagazine

Hiervoor is het toeristisch onderzoek vooral

in relatie tot het WES aan de orde geweest.

Zou je nu iets kunnen vertellen over de in-

houdelijke veranderingen die het toeristisch

onderzoek in de loop der jaren heeft onder-

gaan?

“Het toeristisch onderzoek van het WES

was in de beginjaren territoriaal vooral ge-

richt op West-Vlaanderen en inhoudelijk

op economische aspecten. In de loop der

jaren is de beleidsrelevantie van het onder-

zoek voor zowel overheid als bedrijfsleven

steeds belangrijker geworden. Een evolutie

dus naar meer praktisch gericht toeristisch

onderzoek. Evenals het NRIT heeft ook het

WES altijd het principe gehanteerd dat men

ten aanzien van de inhoudelijke en metho-

dologische onderdelen geen trendsetter

hoeft te zijn, maar wel een nauwlettende

trendvolger. Dit bracht met zich mee dat

aspecten als marketing en strategische

planning steeds belangrijker binnen het

toeristisch onderzoek zijn geworden. Ook

het huidige ‘WES Strategisch onderzoek

en advies’ beschikt nog steeds over een

gespecialiseerd onderzoeksteam met veel

expertise. Daardoor is men in België op het

gebied van toeristische studies nog steeds

marktleider. Een ding is er in de loop der

jaren niet echt veranderd. Namelijk een te-

kort aan onderzoeksgelden om structureel

en jaarlijks met name landelijke studies

naar vakanties en dagtochten uit te voeren.

Hopelijk wordt de financiële overheidsbij-

dragen voor dit soort onderzoeken in de

toekomst alsnog vergroot zodat België op

het gebied van vakantie- en dagtochten-

onderzoeken minstens gelijk wordt aan

Nederland.”

In Nederland hebben diverse hogescholen

en universiteiten specifieke toeristische op-

leidingen. Hoe is dit in Vlaanderen nu geor-

ganiseerd?

“Na enige ‘strijd’ tussen met name de uni-

versiteiten van Antwerpen en Leuven is er

nu aan laatstgenoemde universiteit sinds

enkele jaren een masterprogramma toe-

risme. Via dit programma werken diverse

universiteiten en hogescholen in België

met elkaar op het gebied van toeristische

opleidingen samen. In meer algemeen op-

zicht kan men wel stellen dat het toeristisch

onderwijs in Vlaanderen wat minder is ont-

wikkeld dan in Nederland. Inhoudelijk staat

bovendien nog steeds het toerisme en de

daaraan te relateren bedrijfseconomische

aspecten vrij centraal en is er (wederom in

vergelijking met Nederland) minder aan-

dacht voor leisure/vrije tijd enerzijds en bij-

voorbeeld sociaal psychologische aspecten

(imagenering) anderzijds.”

U heeft, zoals reeds hiervoor vermeld, via

het WES in de loop der jaren heel wat toe-

ristisch onderzoek over de Belgische kust

uitgevoerd. Daarom heeft u ongetwijfeld

een aardig beeld van de structurele veran-

deringen en de huidige sterke en zwakke

punten binnen deze voor België in toeris-

tisch opzicht zeer belangrijke regio.

“Gesteld kan worden dat zich ten aanzien

van de Belgische kust in de loop der jaren de

heel wat structurele ontwikkelingen hebben

voorgedaan. Zo is er een behoorlijke pro-

fessionalisering van een aantal toeristische

diensten (VVV’s), heeft de hotelsector een

sterke kwaliteitsverbetering doorgemaakt

en is deze sector nu veel beter ingesteld

op nieuwe doelgroepen als de 50+ markt


37nritmagazine

en is de kwaliteit van veel kampeerterreinen

verbeterd. Het appartementstoerisme is en

blijft voor de Belgische kust de grote trek-

pleister met als unique selling point ‘zicht op

zee’. Deze sector profiteert nog steeds in

grote mate van de reeds jaren aan en voor

de Belgische kust actieve professionele

verhuurkantoren. Deze kantoren zijn al lang

niet meer uitsluitend actief voor de langere

(zomer)vakanties, maar ook voor kortere

verblijven (weekends) gedurende het hele

jaar. Er is ook steeds meer aandacht geko-

men voor de toeristische infrastructuur ‘in

brede zin’, zoals goede parkeerfaciliteiten,

beplantingen, enz..

Diverse badplaatsen blijven innovatief be-

zig, met Knokke en Oostende als goede

voorbeelden. Zo zijn er in de eerstgenoem-

de badplaats plannen voor een apparte-

mentencomplex met 40 tot 50 verdiepingen.

Hierover is momenteel veel discussie.

Een belangrijke tegenhanger van de Belgi-

sche kust zijn de Ardennen die wat betreft

markt duidelijk een andere opbouw hebben.

Immers voor dit toeristisch gebied zijn de

Vlaamse en Nederlandse markt vrij domi-

nant en het is bovendien een gebied voor

met name kortere en ook wintervakanties.

Een ander verschil met de Belgische kust

is de grote versnippering van het toeristisch

aanbod in de Ardennen. Bij de Belgische

kust is de binnenlandse markt dominant

(80%), terwijl bij de Belgische kunststeden

juist van het tegenovergestelde sprake is.

Net alleen Brugge (in zestiger jaren 10 ho-

tels en nu 110!) , maar ook Gent, Leuven en

Mechelen trekken dankzij hun cultuurhistori-

sche attractiviteit steeds meer internationale

toeristen aan uit niet alleen Zuid Europa en

de V.S., maar ook Latijns Amerika, Japan en

bijvoorbeeld China. Brussel is in toeristisch

opzicht nog steeds teveel fragmentarisch

en daardoor voor de gemiddelde toerist wat

minder aantrekkelijk.”

U bent niet alleen binnen België en Vlaan-

deren zeer actief, maar ook al jaren inter-

nationaal een belangrijke speler. Vooral het

Tourist Research Center (TRC) is daarbij

ook in NRIT Magazine al diverse keren aan

de orde geweest. Kunt u de ontwikkeling

daarvan voor onze lezers nog eens even in

het kort schetsen?

“Het TRC is in feite ontstaan uit de onte-

vredenheid van diverse (toen nog) jonge

AIEST-leden die vonden dat er binnen die

organisatie voor toeristische experts te wei-

nig aandacht was voor inhoudelijk aspecten

in het algemeen en onderzoeks/methodolo-

gische aspecten in het bijzonder. Uiteindelijk

werd het TRC door het toenmalige AIEST

comité (onder leiding van prof. Hunziger)

geaccepteerd. Voorwaarde was wel dat TRC

leden ook lid van de AIEST moesten zijn.

In het begin waren er 5 organisaties/perso-

nen TRC lid, terwijl dit aantal tijdens de in

het voorjaar in Poznan gehouden (44e) TRC

meeting �4 bedroeg. Er zijn momenteel ook

nog vier zogenaamde ‘invited persons’ die

als het ware genomineerd zijn om in de toe-

komst de geledingen te komen versterken.

Zij moeten tijdens de TRC meeting van �010

in Wenen als gast een presentatie houden

en op basis daarvan besluit de TRC leden-

vergadering vervolgens of men als lid wordt

geaccepteerd. Deze procedure geeft al aan

dat er bij TRC een vrij stringente regelge-

ving wordt gehanteerd waarbij vooral de

inhoudelijke, methodologische en onafhan-

kelijke onderzoekkennis op het gebied van

toerisme van doorslaggevende betekenis is.

Uitwisseling van dergelijke toeristische on-

derzoeksexpertise staat en zal ook binnen

het TRC centraal (blijven) staan. In tegen-

stelling tot organisaties als AIEST en TTRA

ziet TRC de animo om lid van haar organi-

satie te willen worden nog steeds toenemen.

Bovendien neemt het overgrote deel van de

leden jaarlijks deel aan de TRC meeting.

Naast het voorzitterschap van TRC (waarbij

ik de 45 jaar hoop vol te maken) ben ik ook al


�8 nritmagazine

jaren vice voorzitter van de AIEST. Over de

ontwikkelingen in die internationale organi-

satie voor toeristische deskundigen (vooral

ook leden vanuit het toeristisch onderwijs

en overheid) moet voorzitter professor Pe-

ter Keller maar eens voor NRIT Magazine

het nodige vertellen.

Ik wil dit interview afsluiten met een onder-

werp dat we in uw CV tegenkwamen. Na-

melijk de ‘Ten commandments for a tourist

destination’. Wat zijn die geboden?

“Voor de OESO moest ik in Porto een voor-

dracht houden over toeristische bestem-

mingen. Om een dergelijk verhaal voor

de gemiddelde toehoorder wat smeuïger

te maken heb ik toe 10 geboden (oftewel

voorwaarden) gepresenteerd waaraan een

(goed) toeristische bestemming zou moe-

ten voldoen. Je moet dan niet allen denken

aan de attractiviteit in het algemeen, maar

eveneens aan aspecten als: branding, in-

novatie, management, kwaliteit en bijvoor-

beeld veiligheid.”

Na afsluiting van een dergelijk toch enkele

uren durend interview zou je denken de

Norbert van Hove weer even van zijn wel-

verdiende pensioen zou gaan genieten.

Niets is echter minder waar! Direct na het

gesprek moest hij snel ‘voor enkele klusjes’

naar het Europa College en daarna ook

nog even naar Brussel. Op mijn vraag of hij

het nu wel rustiger aandoet krijg ik toch een

bevestigend antwoord. ’Ik heb het rustiger

tijdens de avonduren’ waren zijn laatste

woorden voordat hij mij snel naar de ka-

mer van zijn WES opvolger, Rik de Keijzer,

bracht.

Norbert Vanhove is in Nederland

vooral bekend als directeur-generaal

van het WES, een functie die hij ruim

twintig jaar heeft bekleed. Het WES

is in België een toonaangevend on-

derzoeksbureau, gespecialiseerd in

regionale economische vraagstuk-

ken en toerisme. Vanhove is in 1935

geboren, heeft economie gestudeerd

in Gent (Master of Economic Scien-

ces) en aan de Erasmus Universiteit

in Rotterdam (Doctor of Economics).

Hij is al vanaf 1965 lid van het Tourist

Research Center (TRC) en vanaf 1994

vice-president van de Association In-

ternationale d’Experts Scientifiques

du Tourisme (AIEST). Sinds 1996 is

hij lid van ‘The Leadership Forum of

the WTO Business Council’. Vanhove

is momenteel part-time professor aan

de universiteit van Leuven (Master in

Tourism). Hij heeft tientallen boeken/

rapporten geschreven waarvan ‘The

Economics of Tourism Destinations’

de meest recente is. Hij heeft ruim 100

artikelen in (semi)wetenschappelijke

tijdschriften gepubliceerd.


��nritmagazine

Elk jaar wordt in Europa de Euro

Attractions Show (EAS) georgani-

seerd. Deze beurs wordt onder au-

spiciën van de IAAPA (International Associ-

ation of Amusement Parks) gehouden en is

de grootste bijeenkomst van professionals in

de Europese attractieparkensector. Dit jaar

is Nederland de organisator. Het evenement

vindt van �0 september tot en met � oktober

2009 plaats in het Amsterdam RAI Conven-

tion Centre. Behalve een beurs zijn er ook

verschillende seminars en netwerkevents.

Het centrale thema bij de seminars die ge-

durende de beursdagen worden gehouden,

is de vraag hoe de attractieparkenbranche

er in �0�0 uit zal zien. Vooraanstaande spre-

kers uit de branche zullen hun licht laten

schijnen op zaken als consumententrends,

ontwikkelingen op het gebied van de vrije

tijd, digitale communicatie, financiën, maar

ook ontwikkelingen op het vlak van veilig-

heid en milieu. Er worden meer dan 7.000

bezoekers uit zestig verschillende Europese

landen verwacht. Op de beurs staan ruim

250 exposanten.

RegistrerenVia de site www.iaapa.org/eas kan men zich

vooraf aanmelden voor deelname aan de

beurs, seminars en events. Recron, Konink-

lijk Horeca Nederland en de Club van Elf

ondersteunen de Euro Attractions Show. Le-

den van deze organisaties kunnen de EAS

tegen een speciale prijs bezoeken.

EAS 2009De Euro Attractions Show vindt plaats van

�0 september tot en met � oktober �00�. De

beurs is op woensdag en donderdag van

11.00 tot 18.00 uur geopend. Op vrijdag is

de beurs van 11.00 tot 16.00 uur geopend.

IAAPADe IAAPA, opgericht in 1918, is de grootste

internationale vak-organisatie ter wereld

voor amusementbedrijven met een vaste

standplaats. De organisatie vertegenwoor-

digt meer dan 4.000 aanbieders, leveran-

ciers en individuele leden uit meer dan �0

landen. IAAPA Europa heeft 650 leden.

grootste europese attractieparKenbeurs dit jaar in amsterdam


40 nritmagazine

met...

VVV Breda is opgericht in 1�08

toen het toerisme in Nederland

nog in de kinderschoenen stond.

Deze VVV Breda heeft twee

vestigingen de hoofdvestiging

bevindt zich vlakbij het NS

station in de Willemstraat. De

dependance is gelokaliseerd

zich in het historisch centrum

op de Grote Markt. Breda is een

stad met 170.000 inwoners en

een overzichtelijk en gezellig

centrum met jaarlijks zo’n 1,4

miljoen bezoekers.

1 Waar ben je geboren/opgegroeid?Ik ben geboren en getogen in Made een Brabants dorp boven Breda en nu onderdeel van de gemeente Drimmelen.

� Wat was je meest bijzondere vakantie-ervaring in je jeugd?Ik ben net na de middelbare school twee maanden rondgetrokken met de rugzak door Griekenland

3 Welke opleiding heb je genoten?HBS - A en propedeuse Rechtenstudie

4 Wat is je van je opleiding het meest bij-gebleven?Dat ik meer een praktijkmens ben

5 Wat is je beste/slechtste eigenschap?Ik ben een mens - mens, ik houd van men-sen en sta positief in het leven; heb veel moeite met discipline voor mezelf, ben nooit met mezelf bezig

6 Wat was je eerste echte baan? VVV-informatrice in Breda

7 Waar werk je nu? Ik ben nu werkzaam als directeur van de VVV Breda, nadat ik ruim tien jaar daarvoor werkzaam ben geweest als hoofd exploitatie van Autotron in Rosmalen. De doelstelling van een VVV is op de eerste plaats gastheer te zijn voor de bezoeker aan de stad Breda en de recreant uit de stad zelf. Daarnaast is de toeristische promotie in en buiten de stad zeer belangrijk. In mijn vak wordt vaak ver-geten dat ik op de eerste plaats een bedrijf moet leiden met bijna twintig werknemers. Immers ben ik ben verantwoordelijk voor het personeel en de exploitatie. De VVV wordt gesubsidieerd door de lokale overheid maar dat is lang niet genoeg voor een sluitende begroting. Dus je moet commercieel denken, maar niet uitsluitend commercieel handelen, omdat de buitenwereld je ziet als een ge-

subsidieerde instelling. Daarnaast moet je zorgen voor een groot netwerk in de stad om toeristische recreatieve projecten en activi-teiten van de grond te krijgen.

8 Wat is de grootste uitdaging in je werk op dit moment?Mijn grootste uitdaging is om te zorgen dat Breda nog veel meer toeristen krijgt, dat ver-dient de stad! Het is tenslotte de gezelligste stad van Nederland

9 Wie is je grote voorbeeld?Mijn vader voormalig burgermeester van Made.

10 Wat is je grootste succes?Dat de toeristische bezoeken in Breda elk jaar toenemen en dat wij als VVV ons 100- jarig bestaan in �008 met verve hebben ge-vierd.

11 Van welk initiatief had je veel verwacht maar werkte helaas niet?Dat komt bij mij nauwelijks voor, omdat ik heel goed nadenk voordat ik iets in de markt zet, bovendien heb ik veel ervaring met de stad en in de toeristische branche.

12 Wat is je voor jou de ultieme vakantie?Ik ben geen mens voor vakantie. Ik wil graag thuis zijn of samen met vrienden naar het theater en uit eten of lekker borrelen.

1� Wat is de leukste Nederlandse dagat-tractie?De leukste Nederlandse dagattractie is een dagje binnenstad Breda om cultuur te snui-ven, te winkelen en liefst op een van de vele terrassen te borrelen en te eten.

14 Verder nog iets?Ik heb gekozen voor dit vak in de stad Breda en dus niet voor het vak los van Breda. Ik heb emotie bij de stad en ik hoop nog veel voor de stad te kunnen betekenen.

marlice dreessen,directeur vvv breda.

Ondernemingsplannen Beheers- en exploitatieopzet

Doelgroepanalyses

A d v i s e u r s v a n h u i s u i t

Meer informatie op:www.nritadvies.nl

NRIT_Advies_Advertentie.indd 1 14-8-2009 13:46:48


Ondernemingsplannen Beheers- en exploitatieopzet

Doelgroepanalyses

A d v i s e u r s v a n h u i s u i t

Meer informatie op:www.nritadvies.nl

NRIT_Advies_Advertentie.indd 1 14-8-2009 13:46:48

Georgette ButtermanHoofd Verkoop • NRIT Media

076 543 06 90 • [email protected]

Informeer geheel vrijblijvend naar tarieven en mogelijkheden bij:

ADVERTEREN IN NRIT MAGAZINE EN/OF NRIT ACTUEEL?

Adverteerders_Advertentie.indd 1 14-8-2009 15:37:14


4� nritmagazine

Naam bedrijf/instellingContactpersoon m/vFunctieAdresPostcode en PlaatsTelefoonE-mailDatumHandtekening

Laat u inspireren en informeren!

ik neem een abonnement op het nrit magazine + actueel + nieuwsarchief voor 98,50 euro per jaar

• Alle prijzen zijn exclusief € 3 verzendkosten en BTWU kunt deze bon gratis toesturen aan:

NRIT Media Antwoordnummer 356 4800 WE BREDA

Volg de trends en ontwikkelingen met het geheel vernieuwde NRIT MagazineBlijf elke week op de hoogte van het belangrijkste nieuws met de e-mailnieuwsbrief NRIT Actueel

Krijg exclusief toegang tot het NRIT Nieuwsarchief met meer dan 20.000 artikelen

Nog geen abonnee? Neem dan nu een abonnement!


4�nritmagazine

7 september 2009: VVV-VNG Symposium Vrijetijdseconomie VVV Nederland houdt samen met de Vereniging Nederlandse Gemeenten op maandag 7

september een symposium over het belang van binnenlands toerisme en recreatie voor

gemeenten en regio’s. Meer informatie op: www.vvv.nl/symposium/

9 en 10 september: NBTC NEDWorkshop 2009 Het NBTC organiseert in het World Forum in Den Haag de NBTC NEDworkshops �00�.

Hét evenement waar de Nederlandse toeristische en zakelijke reismarkt en het NBTC

elkaar ontmoeten. De NBTC NEDworkshops 2009 staan in het teken van ‘Partners on

Stage’. Meer informatie op: www.nbtc.nl

30 september t/m 2 oktober 2009: Euro Attractions Show Deze grote Europese beurs voor de attractieparkenbranche komt dit jaar naar Nederland.

In de Amsterdam Rai zullen de nieuwste ontwikkelingen voor parken en andere grote

publieksevenementen te zien zijn, maar ook besproken worden.

Meer informatie op: www.eas-expo.org/

14 en 15 oktober: Sculptura-Kwan Vakdagen In oktober vinden voor de eerste keer in Nederland de ‘Sculptura-Kwan Vakdagen’ plaats.

De dagen worden in Helmond gehouden met als thema ‘Duurzaam innoveren’.

Meer informatie op: www.sculptura-kwan.nl/

12 t/m 20 november 2009: Leisure studiereis Van Assendelft & Partners organiseert in nauwe samenwerking met Pleisureworld, Hol-

land Business Promotion Office en Recron voor de vierde maal een ‘educational tour’

naar de allergrootste vakbeurs ter wereld voor de vrijetijdssector: de IAAPA Attractions

Expo 2009, ditmaal in Las Vegas!

Meer informatie op www.vanassendelftpartners.nl/ of www.pleisureworld.nl/ Naam bedrijf/instellingContactpersoon m/vFunctieAdresPostcode en PlaatsTelefoonE-mailDatumHandtekening

Laat u inspireren en informeren!

ik neem een abonnement op het nrit magazine + actueel + nieuwsarchief voor 98,50 euro per jaar

• Alle prijzen zijn exclusief € 3 verzendkosten en BTWU kunt deze bon gratis toesturen aan:

NRIT Media Antwoordnummer 356 4800 WE BREDA

Volg de trends en ontwikkelingen met het geheel vernieuwde NRIT MagazineBlijf elke week op de hoogte van het belangrijkste nieuws met de e-mailnieuwsbrief NRIT Actueel

Krijg exclusief toegang tot het NRIT Nieuwsarchief met meer dan 20.000 artikelen

Nog geen abonnee? Neem dan nu een abonnement!


Dit rapport van NRIT/GfK/NHTV geeft een samenhangend beeld van de vrijetijdsindustrie. Op basis van toonaangevende (statistische) onderzoeken komen de belangrijkste trends en

ontwikkelingen in toerisme, recreatie en vrije tijd aan bod.

NIEUWUitgebreid aandacht voor de economische crisis en de impact daarvan op de sector.

Een analyse van de Nederlandse vakantieganger naar lifestyle-segmentatie

TrendrapporT Toerisme, recreaTie en vrije Tijd 2008/2009

TRENDRAPPORTTOERISME, RECREATIE EN VRIJE TIJD

2008 / 2009

onderzoekNRI

Nieuw

BesTel nu via www.nriTmedia.nl en profiTeer van een aanTrekkelijke voorinTekenkorTing!


NRIT Magazine 3

Documents

Transcript of NRIT Magazine 3