C4 Van Gogh

Kunstverzamelaar sLang niet alle doeken van Vincent van Gogh

hangen in een museum. Een Duitse journalistschreef een boek over die andere doeken enhun eigenaren: ego’s, macht en geldsmijterij.

Niet naast,maar vóór je

Van Gogh staan

Sanatorium vanSaint-Paul-de -Mausole(1889, F803)

Was tot haar dood in2011 in het bezit vande Amerikaanse ac-trice Elizabeth Tay-l o r. Ze hing het werkop in haar privé-jacht.

Door Pieter van Os

De eerste Chinees die een VanGogh kocht deed dat afgelopennovember op een veiling in NewYork. Prijs: 61,8 miljoen dollar.Hij liet een foto maken, van zich-zelf met zijn nieuwe bezit. Wang

Zhongjun, want zo heet de filmmagnaat die hetbloemstilleven van Van Gogh kocht, staat op defoto niet naast, maar voor zijn aanwinst.

Dat doen bezitters van een Van Gogh vaker,zegt de Duitse kunstjournalist Stefan Kolde-hoff. Hij kan het weten: hij verzamelt al jarenfo to’s van mensen mét hun Van Gogh. Onlangspubliceerde hij ze in een boek Ich und VanGogh. Bilder, Sammler und ihre abenteuerlichenG e s ch i ch te n , uitgegeven door Galiani Berlin.Behalve foto’s bevat het boek 35 fascinerendeverhalen (inderdaad ‘avo n t u u rl i j k ’) met de be-zitsgeschiedenis van zo’n 65 Van Goghs.

De foto van de Chinees kwam net te laat: hetmanuscript was al naar de drukker. Maar eenfoto van Pamela Harriman met die van haarstaat er wel in. Deze „moderne Kurtisane” wierlijst minnaars en echtgenoten leest als eenWh o’s who van de twintigste eeuw, staat methaar koninklijk gecoiffeerde harses pal vooreen bos roze rozen, door Van Gogh geschilderdin mei 1890 en sinds Harrimans dood te zien inde National Gallery in Washington. Ook is ereen foto van Aspasia Zaimis, een erfgenaamvan de Griekse reders Goulandris. Ze ontneemthet zicht op Olijfoogst , uit december 1889.

Deze Zaimis is een van de ruziemakers uithet boek: ze meent dat haar nichten onder éénhoedje speelden met de executeur-testamen-tair en stiekem klassieke modernen verkochtenuit de uiterst kostbare verzameling van hun erf-laters, Basi en Elise Goulandris.

Lang niet iedereen maakt ruzie. Een favorie-te Van Gogh-bezitter van Koldehoff is Alice Rü-ben Faber, een Deense kunstenares die als jon-ge vrouw Portret van Dokter Gachet kocht, kortna de dood van Van Gogh. Ze zette de dokterrechtop achter haar bed – Koldehoff heeft ereen foto van – omdat ze zwanger was. Toen zeeenmaal was bevallen, verkocht ze het weer,voor hoogstens een paar honderd Fransefranc. De arts had zijn werk immers gedaan. In1990 wisselde Dokter Gachet voorlopig voor hetlaatst van eigenaar: de Japanse papiermagnaatRyoei Saito kocht het voor 82,5 miljoen dollar.

Zelfportret (met schildersezel) dat jarenlang inbezit was van de bankier Chester Dale (1883-1962) verging het anders. Toen Dale zijn verza-meling schonk aan de National Gallery in Wash-ington DC, liet de Amerikaanse miljardair inhet schenkingscontract vastleggen dat nooitmocht worden getwijfeld aan de echtheid vanhet werk, waarvan de kenners toen al overeen-gekomen waren dat het een vervalsing betrof.Dale, die overigens ook vier onbetwiste VanGoghs bezat, kon en wilde zich daar niet bijneerleggen, ondanks het overweldigende be-wijs. En wie machtig is, kan veel: hij zette de ge-zaghebbende Van Goghkenner De la Faille zolang onder druk (hij bedreigde hem met de fi-nanciële ondergang) dat die het schilderij in1939 opnieuw in de oeuvrecatalogus zette, te-gen beter weten in. Het betekende het eindevan de reputatie van De la Faille.

Pas sinds een paar jaar – Dale overleed in1962 – heeft de National Gallery de naam Vin-cent van Gogh vervangen door: ‘Imitator ofVincent van Gogh’.

Echte liefdeZoveel ego’s, macht en geldsmijterij; viel hetKoldehoff niet zwaar liefde te blijven voelenvoor zijn hoofdrolspelers? Nee, zwaar viel het

hem nooit. Het gaat hier meer om cultuur- dankunstgeschiedenis, zegt hij, en dus spelen rod-del en sensatie een belangrijke rol. „B ovendienzijn de Van Gogh-bezitters te divers om te ver-o o rde l e n . ” Natuurlijk gaat het vaak vooral omtrots, showing off, en hyperrijkdom, zegt hij:„Maar ik kwam ook echte liefde tegen. Neemhet zelfportret dat Van Gogh kort voor zijn doodvoor zijn moeder heeft geschilderd. De Duitsetextielondernemer Carl Neumann heeft het in1952 verkocht om de behandeling van een aantuberculose lijdend familielid te kunnen bekos-tigen. De familie heeft toen een groot afscheids-feest voor het schilderij gegeven. Een echt feest,met alles erop en eraan. Dat is niet het gedragvan kunstbarbaren, of investeerders.”

Koldehoff zou ook het verhaal van Walter An-nenberg kunnen vertellen, een Amerikaanseuitgever en diplomaat. Behalve miljarden aangoede doelen besteedde de man veel geld aankunst, vooral van impressionisten. Toen hij,reeds bezitter van een prachtige Van Gogh, opeen veiling in 1987 ook een van de Z o n n ebl o e -men wilde bemachtigen, is dat mislukt. Een an-der kon meer bieden: 39,9 miljoen dollar. Datwas destijds een kunstveilingrecord. Annen-berg heeft daarna een reproductie van hetwerk aan de muur van zijn werkkamer gehan-gen, precies daar waar hij het origineel had wil-len hangen.

Kennelijk ging het Annenberg niet alleen omhet bezit van nog een origineel topwerk vanVan Gogh, ter bevestiging van zijn rijkdom enmacht. Hij wilde gewoon echt graag die vijftienzonnebloemen aan de muur, zoals alleen VanGogh ze kon schilderen. Koldehoff: „G eloofme, die eigenaren zijn geen eendimensionalet ypen.”

VAN GOGH VAN MIJ

Vier beroemde privé-Vincents

1. Treinbrug overde Avenue Mont-majour in Arles(1888, F480).

Was tot zijn doodvan Erich Maria Re-marque(1898-1970), schrij-ver van Im Westennichts Neues, eenWO I- bestseller uit1929 die de auteurop slag beroemd enschathemelrijkmaakte. In Parijskocht hij het werk, in1933, voor 80.000franc van een Jood-se kunsthandelaar.

2. De man is op zee(kopie naar VirginieD e m o n t- B re t o n ,1889, F644)

Was tot zijn dood in1959 bezit van deAmerikaanse acteurErrol Flynn(1909-1959). Bij-naam van het schil-derij: ‘de enigevrouw die bij Flynnis gebleven’.

3. Vaas met vijfzo n n e b l o e m e n(1888, F459)

Vernietigd in hetbombardement opHiroshima. Was be-zit van de textielon-dernemer Koya t aYa m a m o t o, die deoorlog wel overleef-de. De barokke lijstvan het schilderijwas zo zwaar, dathet werk niet snelgenoeg in veiligheidgebracht had kun-nen worden.

4. Ommuurd veldmet opkomendezo n(1889, F737)

Hing decennialangin de huiskamer vanRobert Oppenhei-mer (1904-1967), deuitvinder van deatoombom. Hij ver-kocht het twee jaarvoor zijn dood aanschrijfster F l o re n c eGould, dochter vanmiljardair Jay Gould.

PODIUMKUNSTEN| MUZIEK | THEATER | KLEINKUNST | CABARET | BALLET | OPERA | DANS |

D O N D E R DAG 23 JULI 2015 C5N RC HANDELSBLAD CULTUREEL SUPPLEMENT

Het Vincent vanGoghhuis in VanGoghs geboorte-dorp Zundert vroegbegin dit jaar foto-graaf Wiesje Peels(1975) en grafischontwerper SteffenMaas (1973) om alsartists in residencekunst te makengeïnspireerd op le-ven en werk van VanGogh. Dat resulteer-de in ‘Gogh with theflow’ , foto’s vanmensen en land-schappen die min ofmeer verwijzen naarVan Goghs werk, zo-als zijn kleurenpaletin Brabant (donker)en Frankrijk (bont engoudgeel) – zo a l sde foto van rossigewinterstruiken (Red-flame) op eenboomkwekerij inZundert. Op de CS-cover een portretvan een vrouw, in dekleuren van VanGoghs portret vanzijn moeder. Zie ookfacebook Goghflow

Zu n d e r tbiedti n s p i ra t i e

Meer Goghflowf o t o’s zijn te zien opn rc . n l / i n b e e l d