nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

11
België–Belgique p.b. hasselt 1 12/675 afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010 driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2008 22 | herfst + + De Limburgse bossen en het klimaat Een boom gelukkig maken in dit nummer o.a.

description

De Limburgse Bosgroepen hebben een eigen tijdschrift, meer bepaald een 'ledenblad'. Het verschijnt viermaal per jaar en houdt de leden op de hoogte van recente ontwikkelingen of interessante nieuwtjes uit de bossector. De leden van een Limburgse Bosgroep krijgen het gratis opgestuurd. Bent u boseigenaar, maar nog niet aangesloten bij de bosgroepen, neem dan contact op met de verantwoordelijken voor uw regio (zie www.bosgroepen.be). Bent u geen boseigenaar, maar wenst u toch op de hoogte te blijven van het reilen en zeilen in de Limburgse bossen, sluit dan (gratis) aan als sympathiserend lid. Meer info: www.bosgroepen.be of www.limburg.be/bosgroepen

Transcript of nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

Page 1: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

België–Belgiquep.b.

hasselt 112/675

afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010

driemaandelijks tijdschrift | oktober-november-december 2008

22 | herfst

+

+

De Limburgse bossenen het klimaatEen boom gelukkig maken

in dit nummer o.a.

Page 2: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

2 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 3

Ruimte voor de struik!De gele kornoelje is een duurzame, weinigziektegevoelige heester die wordt geken-merkt door erg hard hout en een opvallende,uitbundige bloei. Gele kornoelje is een tragegroeier; wil je deze struik dus groeikansengeven in je bos, dan moet je hem de ruimtelaten. Zorg er vooral voor dat je gele kornoel-je niet in de verdrukking komt van snellergroeiende struiken. Van februari tot aprilkleuren kleine bloemen de struik goudgeel:een schouwspel op zich. Na de bloei openende bladknopjes zich en verschijnen frisgroe-ne blaadjes. Enkele jaren na het planten, ver-schijnen vanaf september sappige vruchtjesaan de struik. De gele kornoelje komt ook alshaag voor, vooral in Haspengouw - zij hetdan zonder vruchtjes.

Vitamine C-bomDe bessen van de gele kornoelje zijn vurigrood en ongeveer 2 cm lang. Om rauw te

eten, zijn ze nogal wrang van smaak. Kor-noeljebessen zijn wel gezond, want erg rijkaan vitamine C. Ben je van plan de bessenvan je struik te oogsten? Vergewis je er daneerst van dat de struik een gele kornoelje is.Geen rode (cornus sanguinea), want diedraagt licht giftige bessen, ook duivelsbessengenoemd. Let ook op voor de blaadjes van degele kornoelje: bij het plukken kunnen dielelijk prikken op je huid.

Het verkleuren van de bladeren begon ditjaar wel heel erg vroeg. Met dit nummerin handen mag u er zeker van zijn: deherfst komt er aan! Tijdens de Week vanhet Bos staan de bossen weer extra in dekijker. De relatie tussen het bos en het kli-maat is dit jaar het centrale thema. Alsvoorproevertje geven we u op blz. 2 hier-over al een stevige inleiding.Drie maal raden welke boomsoort voor deeikelmuis cruciaal is ... Maak kennis metdit leuke diertje op blz. 8.Omdat bomen belangrijk zijn voor denatuur, het milieu en onze gezondheid,geven we u op blz. 10 heel wat tips om uwbomen en uw bos gezond te houden. Endat vanaf stap één … het planten.Een ander aandachtspunt is de ruimte dieu een boom moet geven in het bos. Opblz. 7 vindt u de nodige informatie: meteen oud bosbouwmiddeltje, de “grond-vlakmethode”, kan u uw boom de ruimtegeven die hij nodig heeft.

Veel leesplezier!

Frank Smeetsgedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

voorwoord

Het najaar heeft heel wat in petto. De gele kornoelje bijvoorbeeld, die zichtooit in prachtig geel (de blaadjes) en rood (de vruchtjes). Heb je zo’n struikin je bos staan, dan is het niet alleen volop genieten van de felgekleurdeherfst. De sappige vruchtjes van de gele kornoelje zijn namelijk eetbaar; jekan er siroop, confituur of vruchtensap van maken.

lekkers uit het bos

Hasselt aan zee?De aarde warmt op, daarover is de weten-schap het volmondig eens. Hoeveel precies,en op welke plaatsen meer of minder, daar-over is er minder eensgezindheid. Maar hetstaat vast dat een atmosfeer die gemiddeldopwarmt, verstrekkende gevolgen heeft. Ver-schillende wetenschappelijke scenario’sdoen de ronde, maar de grote lijnen zijngelijk. Als de atmosfeer opwarmt, dan stijgt -langzaam maar zeker - ook de temperatuurvan het zeewater. Dat zou op zijn beurt effectkunnen hebben op zeestromingen, neerslagen het ontstaan van stormen. En … als deatmosfeer opwarmt, warmt ook het land op.Daardoor zullen gletsjers en (Zuid)poolijsverder smelten. Dat zorgt niet alleen voor eenenorm probleem in Azië, waar miljardenmensen afhankelijk zijn van rivieren die ont-staan door smeltijs van gletsjers in de Hima-laya. Ook in Europa zullen de gevolgen grootzijn. Sinds 1850 is de gletsjeroppervlakte vande Alpen gehalveerd. Al het smeltwater vloeitnaar de zee: het is niet ondenkbaar dat daar-door de zeespiegel stijgt.Dat we binnen enkele honderden jaren overHasselt aan zee spreken, lijkt echter weinig

waarschijnlijk. Tussen de effecten van eenversterkt broeikaseffect doen zich namelijkonderling heel wat terugkoppelingseffectenvoor. Valt bijvoorbeeld de Golfstroom stil,dan zal het hier niet alleen kouder worden,maar ook droger. De temperatuur van hetzeewater zal dan immers dalen, en kouderwater verdampt minder snel.

Armere bossen, het spijtige gevolgWelke gevolgen hebben al deze effecten nuvoor het bos? Alle ecosystemen zijn uiterstgevoelig voor klimaatsveranderingen; voorhet bos is dat niet anders. Elk ecosysteemwordt gekenmerkt door optimale omstandig-heden, met een optimale temperatuur enneerslag. Uiteraard zijn ook bodem en reliëfbelangrijk. Wanneer één van die parameterswijzigt, zal het ecosysteem zich proberen aante passen aan de nieuwe omstandigheden.Die wijzigingen kunnen voor sommige soor-ten zeer snel optreden. Zo merken we bij-voorbeeld dat zuiderse insecten nu al vakerin onze streken voorkomen. Voor bosplanten- die traag groeien en zich traag verspreiden -kunnen diezelfde wijzigingen gelijk staanmet … verdwijnen. De biodiversiteit van het-

bos zal door de opwarming van de aarde dusalleen maar achteruitgaan. Honderd jaar isimmers veel te kort voor bomen en bosplan-ten om enkele honderden kilometers naarhet noorden te verhuizen.Ook onrechtstreekse effecten zijn belangrijk.Door de opwarming bestaat op veel plaatseneen verhoogde kans op droogte. Op zich isdat al niet positief voor het bos, maar diedroogte kan nog een ander gevolg hebben,namelijk een toename van het aantal bos-branden. Iedere bosbrand brengt op zijnbeurt opnieuw grote hoeveelheden CO2 in deatmosfeer. Sommige wetenschappers bewe-ren dat nu al de helft van alle CO2 die demens in de atmosfeer brengt, veroorzaaktwordt door bosbranden. Wanneer de verdro-ging verder oprukt, kan deze bijdrage nogverhogen.

Het bos, een weldaad voor het klimaatEen bos dat groeit, neemt CO2 op. Die CO2wordt voor 75 % vastgelegd in de boven-grondse en voor 25 % in de ondergrondsedelen. Per jaar kan een groeiend bos 11 tot 55ton CO2 vastleggen per hectare tot een leef-tijd van 150 jaar. België heeft een CO2-uit-

(Foto’s: Wouter Hagens)

Gele kornoelje -Cornus mas

week van het bos

De zomer van 2006 duurde voort tot in november, dat jaar leek de winter wel herfst, de lentevan 2007 was warmer dan de zomer van datzelfde jaar … Is de wijziging van ons klimaat eenfeit? En wat zijn de gevolgen voor het Limburgse bos: spreken we straks over Portugese kurk-eiken als we het hebben over het bronsgroen eikenhout? Het effect van de klimaatswijziging ophet bos is één ding. Omgekeerd is het bos ook een belangrijke bondgenoot om de klimaats-wijziging te trotseren.

Het Luciebos: een recent geplant CO2-bos (Foto: Lotte Meuleman VBV)

Recept voor siroop of jam- Pluk de rode, eivormige, rijpe bessen begin september.- Was de bessen en kook ze even in een beetje water.- Pers de bessen uit door een neteldoek.- Voeg bij 1 liter sap een halve kg fijne witte suiker.- Laat even opkoken.- Doe de siroop in glazen bokaaltjes tot aan de rand vol. Draai het metalen schroefdekselerop en zet de potten omgekeerd weg.

Je kan deze siroop langer dan een jaar bewaren, zolang je het potje niet opent.

TipDoe een vingerdik kornoeljesiroop in je wijnglas en giet er droge witte wijn over. De siroopblijft onderaan in het glas; de smaak van je drankje verandert terwijl je drinkt. Een verrassendeffect, al is niet iedereen weg van de aparte smaak.

Heb je liever kornoeljejam, doe dan geleisuiker bij het aftreksel. Op de verpakking staat hoe jede jam moet klaarmaken. Kornoeljejam is heerlijk bij paté, gestoofde peertjes, wildgerechtenof pudding.

De Limburgse bossenen het klimaat

Page 3: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 54 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

stoot van 14,3 ton/inwoner. De 810 000 Lim-burgers zijn verantwoordelijk voor 11,6 mil-joen ton CO2. Er is dus minstens 211 000 hasupersnel groeiend bos nodig om die uitstootte compenseren. Limburg is 242 214 ha grooten heeft ongeveer 50 000 ha bos. Waar-schijnlijk wordt de CO2 die de Limburgersuitstoten maar voor 5 à 10 % gecompenseerddoor de Limburgse bossen.Per hectare wordt in een volgroeid bos onge-veer 1 100 ton CO2 vastgelegd. Als men bosrooit (en niet heraanplant), gaat het vermo-gen om CO2 vast te leggen verloren. Boven-dien komt de CO2 die vastligt in de bodemdoor allerlei rottingsprocessen vrij. Ontbos-sing heeft dus een dubbel negatief effect. Destrijd tegen ontbossing is bijgevolg van grootbelang om weerwerk te geven aan de kli-maatsverandering.

De Limburgse CO2-bossenSinds 1998 zijn in Limburg zeven CO2-bos-sen aangeplant - in totaal 35 ha - in het kadervan een samenwerking tussen Limburg.net(vroeger de afvalintercommunale RegionaleMilieuzorg) en de Vereniging voor Bos inVlaanderen (VBV). Met die bossen wil mende jaarlijkse CO2-uitstoot van de afvalver-branding in Limburg compenseren. Voor deaanleg van deze bossen werkten Limburg.neten de VBV telkens samen met lokale scholen,natuurverenigingen of buurtcomités. Erwaren financiële middelen voor bosuitbrei-ding. Maar zoals talrijke particulieren meteen wens om een perceel te bebossen, bots-ten ze in de meeste gevallen op tegenstanddoor andere regelgevingen. Het succes vandit project was om die reden erg bescheiden.

Goed bosbeheer: een slimme investeringNiet onbelangrijk: in een beheerd boswordt meer CO2 vastgelegd dan in eenniet beheerd bos.Veel onbeheerde Limburgse bossen groeienmaar weinig. Oude bomen moeten eerstafsterven vooraleer andere exemplaren dik-ker kunnen worden. Die afstervende bomengeven CO2 vrij. Als we hout oogsten, dankrijgen de overblijvende bomen extra groei-ruimte. Wanneer dat hout verwerkt wordt inpapier, spaanderplaat, OSB-platen, paletten,balken of meubelhout, dan komt die vastge-legde CO2 niet opnieuw in de atmosfeer.Weer een goede reden dus om je bos regel-matig te dunnen.Hout is een hernieuwbare grondstof metenorm veel toepassingen die met minderextra energie kan verwerkt worden dan veelalternatieven zoals beton, PVC, aluminium…Misschien zal hout in de toekomst daarvoormeer gewaardeerd worden. Als gevolg daar-van zou de houtprijs op de wereldmarkt weleens kunnen stijgen: een tendens die recental werd ingezet. Door bossen aan te plantenen te beheren, doen we een goede zaak: onsland moet dan immers minder dure CO2-emissierechten aankopen in het buitenland(dit laatste omdat ons landmeer CO2 uitstootdan het CO2-emissierechten heeft). Eengemiddeld bos van 1 ha, dat goed beheerdwordt, levert jaarlijks zo’n 7 m³ houtoogstop: dat is goed voor 2 ton CO2. Een goed bos-beheer is dus zonder meer een investering ineen duurzame toekomst.

Nog niet thuis in hetklimaatjargon?BroeikaseffectHet broeikaseffect is een natuurlijk proceswaarbij gassen in de atmosfeer de zonne-warmte opnemen en weer uitzenden naar deatmosfeer. Zonder dit fenomeen zou de tem-peratuur op aarde nooit boven nul uitkomen.De atmosfeer is gedurende de ontstaansge-schiedenis van de aarde regelmatig vansamenstelling gewijzigd. Door die wijzigingenwaren er ook grote veranderingen in hetbroeikaseffect, met klimaatschommelingendoorheen de geschiedenis als gevolg.

De uitstoot van broeikasgassenOnder menselijke invloed is de laatste 250jaar de concentratie CO2 in de atmosfeer met30 % gestegen. De verbranding van fossielebrandstoffen (aardgas, aardolie, steenkool …)en de massale ontbossingen zijn daar verant-woordelijk voor. Ter vergelijking: de concen-tratie CO2 is de laatste 100 000 jaar tot 1750ongeveer constant gebleven. De klimaatswij-ziging die we nu meemaken, is dus wel dege-lijk een belangrijke verstoring van het natuur-lijke evenwicht in de atmosfeer. Naast CO2komen nog andere broeikasgassen in grotehoeveelheden in de atmosfeer terecht onderinvloed van de mens, zoals methaan.

De GolfstroomDe Golfstroom is een zeestroming die warmwater van de Golf van Mexico naar de Noord-zee brengt en voor het gematigde zeeklimaatin West-Europa zorgt. Door het smelten vande Noordpool kan die stroming vertragen ofzelfs stilvallen, waardoor we een meer conti-nentaal klimaat kunnen krijgen met koudewinters en warme zomers.

Lichtblauw luchtDonkerblauw waterZwart aardolie/aardgasBruin houtproductenGroen bosOranje menselijke adtiviteiten

CO2 in de lucht tentijde van de dinosau-russen en vroeger

CO2 opgeslagenin bossen

CO2 opgeslagenin houtproducten

CO2 in fossielebrandstoffen

Oceanen

Fotosyntheseen

anderebiologische

processen

Verbranding vanfossiele brandstoffen

Verbranden

Fotosynthese Houtoogst

Korte CO2-cyclus

CO2 in de luchtin 2008

Verbranden van afvalhout

Figuur : bossen in de koolstofcyclus

Klimaatswijziging: wat kan ik als bosbeheerder doen?Om je bos te wapenen tegen de klimaatswijziging kan je nu albepaalde maatregelen nemen.• Als je bomen aanplant, kies dan voor soorten die goed zijn aange-

past aan de bodem.• Ga nauwgezet te werk bij het aanplanten. Kies goed plantsoen en

bescherm de wortels tijdens het planten extra goed.• Kies op drogere plekken voor soorten die minder water nodig heb-

ben.• Blijf voldoende dunnen om stabiele (toekomst)bomen te krijgen

die weerstand bieden bij stormweer.• Plant sterke, diepwortelende bomen aan de bosrand in de domi-

nante windrichting.

Brandhout is beterHet gebruik van brandhout is CO2-neutraal. Dat wil zeggen dat doorhet verbranden van het hout dezelfde hoeveelheid CO2 in de atmos-feer terechtkomt als door het bos enkele jaren voordien vastgelegd.Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt extra CO2 in delucht. Die hoeveelheid CO2 werd ook ooit vastgelegd. Maar dat waseen proces van miljoen jaren onder compleet andere omstandighe-den van klimaat en atmosfeer. Je kan dus beter met brandhout jehuis verwarmen: zo verbruik je minder stookolie of aardgas en dat isbeter voor de CO2-balans in de atmosfeer. Zorg er wel voor dat jeeen efficiënte verbranding hebt: in oudere haarden en houtkachelsgaat vaak veel energie verloren.

(Foto’s: Lotte Meuleman VBV)

(Foto’s: Karolien Van Diest)

Page 4: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

De Week van het Bos is de perfecte aanlei-ding om het belang van bossen voor de aardebij jong en oud bekend te maken. De Weekvan het Bos wordt zoals steeds een feestelij-ke bosweek, maar ditmaal met een stevigeklimaatpoot. Wat zijn de gevolgen van deklimaatswijziging voor onze bossen en voorde planten en dieren die er leven? Welkeinvloed hebben bossen op de klimaatveran-dering? Koolstofopslag in het bos, ontbos-

sing in de tropen, duurzaam geproduceerdhout, hout als klimaatvriendelijke grond- enbrandstof: al deze thema’s komen aan bod.

De daad bij het woordMaar: klimaat is niet enkel een zorg voor hetbeleid. Het is zonneklaar dat dit themaiedereen aanbelangt. Of nog: we kunnenallemaal ons steentje bijdragen. Het dage-lijkse verkeer op de weg is verantwoordelijk

voor een groot deel van de CO2-emissies. Ditjaar lanceren de organisatoren van de Weekvan het Bos daarom een warme oproep naariedere bosbezoeker. Voeg de daad bij hetwoord en wees vriendelijk voor het klimaat.Spring op de fiets, neem trein, tram of bus ofstrek je benen en kom op adem in de frisselucht.

Limburg doet meeOp het grootste bosevenement van Vlaande-ren mag de provincie Limburg natuurlijk nietontbreken. De Week van het Bos in Limburgis ook dit jaar weer erg gevarieerd opgevat: erzijn workshops, thematische wandelingen,een paddenstoelentocht en een gedichten-wandeling, belevingstochten voor kinderen …Voor een volledig overzicht of activiteiten inje buurt, surf je best naarwww.weekvanhetbos.be.

Week van het Bos in heel Vlaanderenvan 5 tot 12 oktober. Wie nieuws enweetjes over de campagne graag recht-streeks in de bus krijgt, abonneert zichgratis op de digitale nieuwsbrief. Mailnaar [email protected] of schrijfje in via de website.

Domeinbos Pijnven(Hechtel-Eksel)Programma:13.30 u.: Officiële start Week van het Bos14.30 u.: Televisiemaker Jos Van Hemelrijck(Canvas, 'Over Leven') vertelt over deBelgische Zuidpoolexpeditie15.30 u.: Geleide wandelingen met bos-wachters14.30 u., 15.45 u. en 17.00 u.: Poppenkast-voorstellingen voor de kleinstenDoorlopend tot 18.00 u.: Ecodriving-simu-lator (leren zuinig rijden), gekke fietsen par-cours, reuzenspelen, goochelacts, prijzen-rad voor alle kinderen en alle fietsers, knut-sel-atelier voor kinderen, bos-bar, infostan-den van ANB, VBV, Centrum DuurzaamBouwen, …Datum: zondag 12 oktober 2008Afspraak: aan het Bosmuseum langs deKiefhoekstraat.

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 76 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

Dertigste Week van het Bosfocust op klimaat

Wat is het grondvlak?De definitie van grondvlak is vrij eenvoudig:het is de som van de stamdoorsneden op 1,5m hoogte (borsthoogte) van alle bomen dieop een hectare staan. Grondvlak wordt uitge-drukt in vierkante meter per hectare (m2/ha).Het grondvlak wordt gerelateerd aan eenmeting op borsthoogte omdat die gebruike-lijk is in het bos (handig werken, geen invloedvan wortelaanlopen).Het grondvlak is dus een som van cirkeldoor-sneden. De overgang van diameter (D) naargrondvlak (G) is de klassieke formule van deoppervlakte van een cirkel:G = pi/4 x D x DHet getal pi is ongeveer gelijk aan 3,14 of22/7. De som van de grondvlakken van alleindividuele bomen geeft het grondvlak vanhet bosbestand.

Hoe bepaal je het grondvlak?Je kan het grondvlak bepalen door de diktevan alle bomen te meten, cirkeldoorsnedente berekenen en met de oppervlakte van hetperceel rechtstreeks het grondvlak te bereke-nen. Deze methode is accuraat, maaromslachtig. Iets minder nauwkeurig, maarhandiger is het dan om de bomen in een

proefvlakje te meten (cirkel van 5 of 10 are) endit door te trekken naar een volledige hecta-re. De methode wordt nauwkeuriger naarma-te je meer proefvlakken opmeet, maar dat isnatuurlijk meer werk.Het bepalen van het grondvlak is veruit hethandigst met de methode van Bitterlich. Hetachterliggende wiskundige principe van deWinkelzahlprobe van Bitterlich is vrij inge-wikkeld, maar de korte samenvatting is een-voudig.

Voor de grondvlakmeting bestaan meettoe-stellen die je ook gemakkelijk zelf kan makendoor een plaatje met een gleuf van 1 cm breedte bevestigen aan een touwtje van 50 cm

lengte. Als je hier langs kijkt, beschouw je hetbos door een zekere kijkhoek. Nu, bomen diebreder lijken dan het gleufje tellen mee voor1 m/ha, bomen die volledig binnen de gleuflijken te vallen, tellen niet mee. Je moet danmaar van op een toevallig gekozen plek metje meettoestel een volledige cirkel beschrij-ven en alle bomen tellen die breder lijken dande gleuf in het plaatje. Het aantal bomen datje zo telt, geeft ineens het grondvlak inm2/ha. De afstand tot de boom doet er niettoe. Een dikke boom ver weg kanmin of meereven veel kans maken om meegeteld te wor-den als een dunne dichtbij. Herhaal dezemeetmethode enkele keren per hectare en jehebt in een mum van tijd een vrij betrouwba-re schatting van het bestandsgrondvlak zon-der individuele diameters te meten.

Wat kan je doen met het grondvlak?Je zou het kunnen gebruiken om de dichtheidvan je bos te vergelijken met dat van iemandanders, of met productietabellen. Het gemid-delde (dichte) Vlaamse bos heeft algauw eengrondvlak van 20-30 m2/ha, erg dichtebestanden van Corsicaanse den lopen zelfsop tot 50-60 m2/ha. Heb je liever een ijlerbos met goed ontwikkelde individuele bomenen een struiklaag, dan moet je het grondvlaklager houden dan deze waarden. Dit kan bij-voorbeeld door het uitvoeren van een dun-ning. Wetende dat een bos ongeveer 0,5 à 2m2/ha/jaar grondvlakbijgroei heeft, kan jedit getal eventueel gebruiken bij het bepalenvan de dunningssterkte.Een andere toepassing van het grondvlak isom heel snel het staande houtvolume tebepalen, met behulp van de hoogte van dedominante bomen en een correctiefactorvoor het verloop van de bomen (vormgetal F).Het volume is dan grondvlak x hoogte xvormgetal en dat laatste getal zit meestal ietsonder de 50 %. Je kan nauwkeuriger waardenvoor het vormgetal per boomsoort vinden ingespecialiseerde publicaties. Maar als jetevreden bent met een foutenmarge van 10 à20 %, ben je al een heel eind op weg. Eenvoorbeeld: ik tel met m’n grondvlakplaatje opdrie verschillende plaatsen in het bos 19, 22en 20 bomen, dus heb een grondvlak vanongeveer 20 m2/ha. De hoogte schat ik op 23meter. De vermenigvuldiging is 460, de helftis 230, afgerond naar beneden besluit ik dater ongeveer 200 m2/ha hout staat in het bos.Er bestaan methodes om dit veel nauwkeuri-ger te bepalen, maar niet op 10 minuten tijd.En bosbeheer is zoveel meer dan wat houtvo-lumes alleen, toch?!

Meer info: op www.inverde.be vind jeonder ‘Kennisdatabank’ een toelichtingin beeld van deze methode.

Deze bijdrage is een bewerking van het artikel‘Het grondvlak’ van Robbie Goris, verschenenin Bosrevue 20 (jaargang 2007).

boomverzorging

Het grondvlakHet grondvlak van een bos zegt iets over de dichtheid van de boomstam-men. Het vertelt veel over hoe dicht het hout staat en is een handig maat-getal om snel wat ruw rekenwerk te verrichten. In een bos met een laaggrondvlak kan je ver kijken tussen de bomen (als het tenminste niet volstruiken staat), in een bos met een erg hoog grondvlak kijk je al snel tegeneen muur van boomstammen aan. Maar waarvoor kan je het grondvlak inde praktijk gebruiken?

Bosliefhebbers kennen de traditie: ieder jaar in oktober organiseert het Agentschap voorNatuur en Bos, samen met de Vereniging voor Bos in Vlaanderen en tal van lokale part-ners, de Week van het Bos. Gedurende een hele week gonst het in de Vlaamse bossen vande leuke, ontspannende en leerrijke activiteiten. Het thema voor deze dertigste editie isbrandend actueel: het klimaat.

(Foto: Robbie Goris)

Page 5: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

8 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 9

soort in de kijker

De eikelmuis: een guitigeZorro in Zuid-Limburg

De eikelmuis komt in heel Zuid-Limburg voor. Degemeente Kortessem ontfermde zich over dit guitigediertje in het kader van het project ‘Gemeenten adopte-ren Limburgse soorten’. De eikelmuis leeft in boomgaar-den, hagen, houtkanten en bos(randen). Deze land-schapselementen vinden we nog wel in Limburg. Tochduiden allerlei signalen erop dat de eikelmuis het delaatste tijd lastig heeft. Vaak volstaan eenvoudigeingrepen om hier verandering in te brengen.

De eikelmuis, een slaapmuisMet zijn zwarte oogmasker heeft de eikelmuis z’n bijnaam ‘Zorro’niet gestolen. Het diertje is een stuk groter dan een echte muis. Ken-merkend is ook zijn dichtbehaarde staart die eindigt in een zwart-wit pluizige penseel. De eikelmuis behoort, net zoals de in Voerengeadopteerde hazelmuis, tot de familie van de slaapmuizen. Tijdenshet winterhalfjaar houden deze diertjes een winterslaap. Ze ver-schuilen zich dan in een holte: een oude zolder, een schuurtje ofzelfs een oude tafellade. Hun nestje maken ze liefst in een holleboom, een takkenhoop of speciaal voor hen opgehangen nestkasten.

Dol op insecten en fruitEikelmuizen zijn alleseters. Dierlijk voedsel vormt de grootste brokvan hun dieet: huisjesslakken, wormen, spinnen, insecten en ande-re ongewervelden zijn dagelijkse kost. Als ze de kans krijgen, eteneikelmuizen ook jonge vogels, eieren, amfibieën en reptielen. Denaam ‘fruitratjes’ danken ze aan hun voorliefde voor fruit. Elke fruit-soort is goed, maar gevarieerde boomgaarden met zowel vroeg alslaat fruit en schuilmogelijkheden in aangrenzend bos of houtkantzijn top of the bill. Fruitratjes zijn nogal kieskeurige eters; ze knagenvooral aan het zoetste fruit dat aan de hoogste takken groeit. Uiter-aard kunnen ze ook in de natuur hun zoete verslaving botvieren.Vruchten van bosbes, braam, zoete kers, sleedoorn, kornoelje, mei-doorn, hondsroos en allerlei andere bosvruchten staan op hunmenu.

Waar de eikelmuis graag toeftDe gedroomde leefomgeving van de eikelmuis is een oude hoog-stamboomgaard met verschillende fruitsoorten die vruchten gevenin de herfst. Rond de boomgaard staat liefst ook een struis uitge-groeide haag die vruchten draagt en onderdak geeft aan insecten,slakken en ander dierlijk voedsel. In het ideale geval leidt deze haagnaar een bos met een goed ontwikkelde mantel- en zoomvegetatiewaar de eikelmuis graag zijn kostje bij elkaar scharrelt. Met in debuurt ook nog ergens een oud schuurtje of een takkenhoop kan hetniet meer stuk. De eikelmuis vindt dan vast een plekje om zijn win-terslaap te doen en een nestje te bouwen. Dit ideaalbeeld strooktjammer genoeg steeds minder met de realiteit. Waar boomgaarden,erven en tuinen er vroeger vaak ‘gezellig rommelig’ bij lagen, wor-den deze plaatsen tegenwoordig keurig onderhouden. Hagen wor-den strak geschoren, wilde plekjes worden gemaaid en rommel-hoekjes of oude schuurtjes bestaan niet meer. Eikelmuisjes vindenin deze nette omgeving geen schuil- of nestelgelegenheid meer.Geschoren hagen geven bijna geen vruchten en er leven veel minderinsecten en slakken. Ook plotse bosovergangen zonder mantel- enzoomvegetatie zijn voor de eikelmuis een stuk minder attractief. Jedoet er dus goed aan om vruchtdragende hagen of houtkanten aante planten. En laat in een stukje bos, boomgaard of tuin de opruim-woede achterwege: dat is een weldaad voor de natuur.

Project ‘5-gemeentenpunt’In het gebied rond Wimmertingen zijn nog heel wat kansen voor deeikelmuis, maar ook voor soorten zoals de kamsalamander en desteenuil. Hier wordt dit najaar het project ‘5-gemeentenpunt’ gelan-ceerd. In dit project werken vijf lokale natuurverenigingen, de vijfgemeenten, de Vlaamse Landmaatschappij, Natuurpunt en hetRegionaal Landschap Haspengouw en Voeren samen aan land-schapsherstel. De bedoeling is om inwoners en landbouwers te sti-muleren om op de juiste plaatsen houtkanten, hagen, poelen enhoogstamboomgaarden aan te leggen en hen daarin te ondersteu-nen. Dankzij de financiële steun van de verschillende partners kosthet de eigenaar bovendien maar een fractie van de werkelijke prijs.Inwoner van Wimmertingen en geïnteresseerd?Neem dan contact op met het Regionaal Landschap Haspengouw enVoeren, Vorststraat 2, 3500 Hasselt, tel. 011 31 38 98, [email protected]

Meer informatie over het project ‘Gemeenten adopteren Limburgse soor-ten’ krijg je bij Inge Nevelsteen, Regionaal Landschap Haspengouw enVoeren, tel. 011 31 38 98.Voor deze bijdrage willen wij haar graag bedanken.

Speciale nestkasten met de ingang aan de boomzijde worden ingezet bijde inventarisatie van de eikelmuis en zijn bovendien een geapprecieerdeschuilplaats op plaatsen met weinig natuurlijke holtes. (Foto: Inge Nevelsteen)

(Foto: Rollin Verlinde, Vilda)

Page 6: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 11

over. Sommigen menen dat een dreef aanvervanging toe is wanneer 60 % van de dreef-bomen aangetast is. Maar dat percentage kanook hoger liggen. Je kan er ook voor kiezenom enkele getuigenbomen te behouden. Hetvervangen van dreven gebeurt best planmatigover een groter gebied: zo houd je steeds dre-ven van verschillende leeftijdsgroepen enblijft de aanblik ongeschonden. Een goedbeheerplan is onmisbaar.

Een steuntje in de rugDat aanplantingen mislukken, blijkt vaak tewijten aan het te diep planten van de bomen.De wortelhals moet nog net boven de grondzitten. Bij planten met kluit mag alleen eenzeer dun laagje aarde de kluit bedekken.Palen doen soms meer kwaad dan goed.Gebruik bij voorkeur palen tot op kniehoogte.De paal dient namelijk om de wortel vast tehouden, niet de stam. Na twee tot drie groei-seizoenen moet je de paal wegnemen. Deboom moet aan zijn voet voldoende stevighout kunnen opbouwen. Door een steun vanbuitenaf wordt het evenwicht verstoord. Jeplaatst de paal in de overheersende windrich-ting, zodat de boom hier van weg waait. Jebindt het uiteinde van de paal aan de boomvast. Een jaarlijkse controle is geen overdre-ven luxe: het is immers absoluut te vermij-

den dat de boom ingroeit in het gebruiktebindlint of in de wildbescherming. Kruidenonder jonge bomen wegmaaien is nuttig,maar kan bij onvoorzichtig werk de stamvoe-ten beschadigen.

Boomwortels, een vergeten onderdeel?!Een levensbelangrijk deel van de boom groeitonder de grond: dat wordt nog al te vaak ver-geten. De wortels zijn misschien wel hetallerbelangrijkste onderdeel van een boom,want ze nemen water, zuurstof en voedsel open verankeren de boom. Het wortelstelselreikt gemiddeld twee tot drie keer verder dande kroonomtrek van de boom. Een boomheeft dus een veel groter wortelstelsel dan dekluit die zichtbaar wordt als de boomomwaait. Onze voorstelling van de structuurvan de wortels is maar al te vaak verkeerd.Het zijn geen dikke zware takken die rechtnaar beneden lopen, maar eerder een net-werk van talrijke fijne wortels die dicht tegende oppervlakte liggen. Enkele wortels kun-nen soms diep onder de grond lopen, maarhet klassieke verhaal van de cruciale ‘pen-wortel’ bij grote bomen is overdreven. Depenwortel wordt vaak al in de kwekerij door-gesneden en komt nooit meer terug, zoals jekan zien bij gelijk welke omgewaaide boom.Concreet zit 80 % van de wortels in de eerste

10 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

Hoe plant je een boom?De juiste boom op de juiste plaatsDe keuze van de locatie en de boomsoort diedaarbij past, is een belangrijke eerste stap.Denk hierbij niet aan de situatie nu, maarwel aan hoe het er moet uitzien wanneer debomen volgroeid zijn. De meeste bekendeboomsoorten worden meer dan 20 m hoogen hebben een kroondiameter van een goede10 m en liefst het dubbele. Bovendien zijnniet alle soorten even goed opgewassentegen luchtvervuiling, bodemverdichting ofzuurstoftekort. Wanneer bomen niet denodige ruimte of vrijheid krijgen om hunnatuurlijk karakter te ontwikkelen, takelen

ze snel af; onderhoudskosten en veiligheids-risico’s zijn dan je deel. Volg dus het adviesvan een deskundige of raadpleeg een goedebomengids. Soms is het ecologische of hetlandschappelijke karakter minder belang-rijk, bijvoorbeeld in tuinen en dichtbevolktewoonzones. In zo’n gevallen kies je betervoor uitheemse, standplaatsgeschiktebomen in plaats van vast te houden aan eeninheemse soortenlijst.

Dreven verjongen:ga niet over één nacht ijsVoor een mooi aaneengesloten rij grotebomen (meer dan 12 m hoog) plant je de

bomen best op 8 tot 15 m van elkaar. Dichterbijeen heeft geen zin en bezorgt je later han-denvol onderhoud. Soms tref je in bomenrij-en jonge exemplaren aan tussen oudebomen. Door het tekort aan licht kunnendeze aankomende bomen nooit volwassenworden, en dat is een spijtige zaak. Het gattussen de kronen van de oudere bomen zalwaarschijnlijk al lang dicht gegroeid zijntegen de tijd dat de jonge boom boven komt.Je vervangt daarom beter geen bomen in eendreef. Een beter idee is de dreef volledig tevernieuwen wanneer ze van haar pluimenlaat. Wanneer je een dreef best vervangt,daar doet het vademecum geen uitspraak

Straat-, park- en dreefbomen in Vlaanderen maken moeilijke tijden door. Er wordt heel watgroen aangeplant, dat wel. Maar slechts weinig bomen in openbare groenvoorzieningen wor-den volwassen, laat staan dat ze hun natuurlijke leeftijdsgrens bereiken. Bomen die vandaagde grond in gaan, worden gemiddeld geen dertig jaar oud, zo tonen onderzoek in het buiten-land en waarnemingen in Vlaanderen aan. In die tijdsspanne staan ze er bovendien een grootdeel van de tijd armzalig bij en vragen ze flink wat onderhoud.Willen we ooit nog imposante dreven en monumentale parkbomen laten opgroeien, dan iseen fikse ommezwaai nodig. Gebrek aan kennis over het onderhoud van bomen en aan res-pect, zowel bij de beleidsmakers als bij de weggebruikers, is een belangrijk pijnpunt. Om hettij te doen keren, bracht de Vlaamse overheid een praktische gids uit, boordevol tips voor ter-reinbeheerders. Ook voor bos- en tuineigenaars bevat dit Vademecum Bomen nuttige infor-matie. Wij fietsten er doorheen.

SnoeitipsEnkele vuistregels wanneer je aan hetsnoeien gaat:• Snoei maximaal tot de helft van de hoogte

van de boom, bij volwassen bomen maxi-maal tot een derde.

• Neem per snoeibeurt maximaal 20 % vanhet kroonvolume weg, dus maximaal éénzijtak op vijf.

• Regelmatig (om de 2 à 3 jaar) een beetje(maximaal 20 %) snoeien, levert betereresultaten. Het is ook efficiënter, aange-zien je nooit dikke takken moet wegne-men.

• Snoei nooit gelijk metde stam, maar langsde takkrans.

• Wanneer de diameter van de takken die jemoet snoeien in cm dikker is dan dehoogte van de boom in m, dan ben je telaat. Bij grote bomen snoei je beter geentakken die dikker zijn dan je pols.

• De zomer is het beste tijdstip om tesnoeien. De boom is dan minder gevoeligvoor ziekten en vormt minder waterlot (1).De vroege lente en de herfst zijn hetminst geschikt. Vormsnoeien zoals knot-ten en kandelaren doe je best in de win-ter: dan zijn er meer scheuten uit slapen-de knoppen.

• Snoeien doe je niet met een kettingzaag:dat zorgt voor lelijke wonden. Als hetnodig is om met een kettingzaag te wer-ken, dan ben je meestal ook te laat (depolsdikte is overschreden).

Kandelaren (2) en knotten is enkel aangewe-zen als je daar van bij de aanplant voor hebtgekozen. Deze behandeling moet al van opjonge leeftijd van start gaan. Door een oude-re boom plots te gaan kandelaren vanwegelicht- of ruimtegebrek, geef je hem meestalde doodsteek. Het is bovendien een intensiefen duur karwei: eens begonnen, kan je nietmeer stoppen. Wanneer je het verkeerd aan-pakt, kan het bovendien gevaarlijk worden.De boom kan inrotten door de grote snoei-wonden. Soorten als boskers, berk en popu-lier zijn hier gevoelig voor.

(1)Waterlot: wanneer bestaande knoppenop de stam uitlopen. Dit is meestal eenreactie op te sterke snoei. Dan probeert deboom met het waterlot zijn bladopper-vlakte te herstellen.

(2) Kandelaren: is een snoeivorm waarbijalle gesteltakken periodiek geknot worden.Het takkengestel lijkt op een meerarmigekandelaar. Het vormen van een gekande-laarde boom begint bij de jonge boom.

Een boomgelukkig maken

beheer van bomen

(Foto: Karolien Van Diest)

Page 7: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

12 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

30 centimeter van de bodem en 99 % in deeerste meter. Verstoring van de bovenlaagvan de grond - door afgraven, ophogen, hetleggen van leidingen … - heeft dus nefastegevolgen voor de boom. De duizenden kleineworteltjes die zuurstof, water en voedingopnemen, bevinden zich exact op die dieptewaar alles wat de boom nodig heeft in even-wicht is. Een ophoging van amper enkelecentimeters heeft al een grote impact op deboom.

Wortels hebben ruimte en zuurstof nodigDe staat van de bodem bepaalt in belangrijkemate of een boom het goed doet. Wanneerhet doorwortelbare bodemvolume te klein is,of het zuurstofgehalte te laag, krijgt je gega-randeerd problemen. Voor een middelgroteboom heb je al snel zo’n 100 tot 200 m³ door-wortelbare en goed beluchte bodem nodig.Aangezien de wortels in de eerste meterdiepte zitten, betekent dit minstens 10 op 10m vrije ruimte rond de stam. Lukt dit niet,dan moet je kunstmatig beluchten, drainerenen bewateren: een dure en weinig duurzameaangelegenheid. In de praktijk krijgen nogmaar weinig stadsbomen voldoende ruimte.In veel gevallen worden enkele stoeptegelsweggehaald en de boom erin gepoot. Ruimte-gebrek is één van de voornaamste oorzakenvan het mislukken van groenbeplantingen.

Voorkom bodemverdichtingEen verdichte bodem heeft vaak een ver-stoorde water- en luchthuishouding en eenslechte doorwortelbaarheid. Bodemverdich-ting voorkomen is dus de boodschap - ooktijdens werken. Baken een beschermingszo-ne af om het wortelgestel zo goed mogelijk tebeschermen tegen beschadiging. Deze zonemoet minstens zo groot zijn als de projectievan de kroon met een marge van 1,5 tot 2 m.Bij de start van de werken baken je debeschermingszone af met werkhekkens. Eenveel voorkomend euvel is namelijk bodem-verdichting door sluipverkeer op kleinewegen: de auto’s kunnen elkaar niet kruisenen rijden vlakbij de stammen in het zand.Beuk is hier bijvoorbeeld erg gevoelig voor.

Snoei alleen wanneer het moetWanneer je een boom snoeit, breng je altijdverwondingen toe, waarlangs allerlei ziektende boom kunnen binnendringen. Als jelevende takken wegneemt, verliest de boombovendien groeikracht. Snoei dus alleen alshet echt noodzakelijk is.Bij een normaal onderhoud voer je geduren-de de eerste jaren een ‘begeleidingssnoei’ uit.Dat doe je tot de boom een voldoende takvrijestam heeft waaronder het wegverkeer kanpasseren. Voor straatbomen is dit 7 à 8 m,voor bomen langs fiets- en voetpaden 5 à

6 m. Zodra de takvrije stam bereikt is - datkan soms 20 tot 30 jaar duren -, is het groot-ste snoeiwerk achter de rug. Je hoeft dan – alsalles goed gaat – niet meer te snoeien. Behal-ve misschien een enkele onderhoudssnoeiom gevaarlijke, dode of zieke takken weg tehalen. Bij de begeleidingssnoei haal je deonderste takken stelselmatig weg. En je ver-wijdert probleemtakken op tijd: dubbele top-pen en takken die door wrijving andere tak-ken of de stam beschadigen. Boven de tak-vrije stam, in de definitieve kroon, hoef jedubbele toppen en andere probleemtakkenniet meer weg te halen.Als bomen een verkeerde standplaats en/ofniet voldoende ruimte hebben om te groeien,dan bereiken ze niet de hoogte die nodig isvoor een voldoende takvrije stam. Acht metertakvrij betekent immers dat de boom min-stens 16 m hoog is, vermits de kroon nooitminder dan de helft van een boom mag uit-maken. Dikwijls wordt dan toch gesnoeid totde takvrije stam bereikt is en er dus bijnageen kroon over blijft. De bomen waren alniet vitaal en zullen door deze ingreep hele-maal verkommeren. Daarbij komt nog dateen boom die niet in de hoogte gaat, meestalzware zijtakken en dubbele toppen vormt, ener dus grote snoeiwonden en een krommeboom ontstaan.

Ontzag voor de boomNu je eenmaal weet wat er allemaal kan mis-lopen met een boom, ben je misschien ver-wonderd dat er nog bomen zijn die onzebehandelingen overleven. Ontzag voor dekracht van een boom is dus echt wel op z’nplaats. Veel bomen kunnen blijkbaar heelwat verdragen. Toch zijn er grenzen aan wateen boom aankan. Het gebeurt maar al tevaak dat bomen letterlijk aftakelen door eenlang volgehouden verkeerde behandeling.Ook verdwijnen heel wat jonge en gezondebomen door onze drang naar voortdurendevernieuwing en verandering. De zwakte vaneen boom is misschien wel dat wat hij gedu-rende eeuwen heeft opgebouwd met ééngebaar van de mens van de kaart kan geveegdworden …Alle info over het ‘Technisch vademe-cum bomen’:www.harmonischparkengroenbeheer.beJe kan het vademecum hier ook down-loaden of zelf aankopen. Dit kan bijVeerle Decock van het ANB([email protected]),door storting van ¤ 60 op het rekening-nummer 091-2206053-11, met vermel-ding van TVBomen.

Deze bijdrage is een bewerking van het artikel‘Bomen Beter Beheren’ van Jan Goris van deBosgroep Houtland, verschenen in ’t Boom-blad, lente 2008. Foto’s en tekeningen komenuit het Technisch Vademecum Bomen van hetAgentschap voor Natuur en Bos.

Bij deze treurwilg zijn zonder enige reden alle basistakken afgezaagd.Nochtans is er de nodige groeiruimte en waren er geen gebreken. Dekans is nu groot dat de boom gaat rotten en binnen enkele jaren let-terlijk in elkaar stuikt. Met knotten of kandelaren, waarvoor dergelijkeingrepen al te vaak doorgaan, heeft dit weinig of niets te maken.

Een goede snoeier concentreert zich eerst op probleemtakken zoalsdubbele toppen en beschadigde takken. Pas dan komt het opsnoeienvan de onderste takken aan de beurt. Bij elke snoeibeurt neem je nietmeer dan 20 % van de kroon weg. Vervolgens laat je de boom tweetot drie groeiseizoenen herstellen, dan pas is het tijd voor een vol-gende snoei. Door regelmatig te snoeien vermijd je dikke takken temoeten wegnemen. De hoeveelheid werk en de schade aan de boomblijven daardoor beperkt.

Een boom mag niet testrak vasthangen aanzijn paal. Om wrijfscha-de te voorkomen, maakje de band hooggenoeg aan de paalvast en bevestig je tus-sen de boom en depaal een speciaal hier-voor ontworpen plaatje,de zogenaamde aan-schuifmof. Om deboom zelf voldoendestabiliteit te laten ont-wikkelen, moet je depaal na twee tot driegroeiseizoenen verwij-

deren. ‘Ingroeien’ moet je in elk geval zien te vermijden.

Bijna alle wortels van een boom bevinden zich in de bovenste 30 cmaarde, in een straal die tot drie keer groter is dan de straal van dekroon. Elke activiteit in deze zone (materiaal opslaan, berijden metvoertuigen, vuur maken, afgraven, ophogen, zout, olie of cementlozen …) veroorzaakt ernstige schade aan de boom.

Een middelgrote boom heeft al gauw 100 tot 200 m³ doorwortelbareen goed beluchte bodem nodig. Dit betekent bijvoorbeeld een plant-vak van 10 m bij 10 m. Te weinig ondergrondse groeiruimte is éénvan de belangrijkste redenen voor het mislukken van beplantingen inwoongebieden. Een te klein plantvak in een verdichte bodemomge-ving trekt bovendien zowel bovengronds als ondergronds water aan,waardoor de bomen verdrinken.

Als we onze bomen genoeg ruimte geven, ze voldoende met rustlaten en … als we genoeg geduld hebben, dan groeien ze uit totkolossale eeuwenoude monumenten waaraan verschillende genera-ties plezier beleven.

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 13

Page 8: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 1514 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

Duurzaam bosbeheer: de rode draadEen excursie naar de buren is verrijkend,daarover is iedereen het eens. Ook al is desituatie ter plekke vaak erg verschillend vande condities op Limburgse bodem, en is deopgestoken informatie niet altijd recht-streeks toe te passen in het eigen bos, tochvinden de leden het erg boeiend om spreken-de voorbeelden van goed bosbeheer te zien.“Duurzaam bosbeheer is de rode draad: dieprincipes vind je terug in België, Polen,Schotland tot zelfs in Afrika. Ze nog eensbevestigd zien in de praktijk, werkt verster-kend.” En: “Algemene wetenswaardighedenen tips over dunningen en kappingen zijnaltijd mooi meegenomen. Van wat je bijleert,neem je altijd wel iets mee in je eigen bosbe-heer.”

De drijfveer: kennis opsteken en diethuis toepassenKennis meepikken die direct bruikbaar is inhet eigen bos, is voor bepaalde leden zelfs dédrijfveer om mee te gaan op excursie. Datbeide uitstappen oude bosgebieden alsbestemming hadden, was voor veel leden eenpluspunt. “Met eigen ogen zien hoe het er bij

ons, zij het dan op veel kleinere schaal, bin-nen enkele decennia kan uitzien, is een echteopsteker.” Nog een reden die wordt opgege-ven om mee op uitstap te gaan, is het uitwis-selen van ervaringen met andere leden. “Zovaak zien we mekaar niet en bij een bospick-nick komen de tongen vanzelf los.”

Deskundige gidsenDat op de Ardennen-uitstap de opkomst watminder was, vond een deelnemer niet eenseen nadeel: zo kon hij meer gerichte vragenstellen aan de begeleider en de gids, en waser meer tijd voor een pittig discours. Zowel inMarche-en-Famenne als in het Afrikamuse-um én het Zoniënwoud werd de aanpak vande gidsen bijzonder gesmaakt. Een excursievalt of staat met de deskundigheid en hetspreektalent van de gids, zo vindt men, maardaarover viel dus allerminst te klagen. “Het isbijzonder inspirerend om een bevlogen bos-beheerder te horen praten over zijn stiel. Eenoeroud beukenbos als het Zoniënwoud vormthet ideale kader om al die interessante verha-len te aanhoren.”

Excursie ‘Hou ’t vast’ inTervuren en Zoniën: eenverslagOp 30 juli kregen boseigenaars uit Limburgeen rondleiding in de tentoonstelling ‘Hou ’tvast’ in het Afrikamuseum in Tervuren. Onderleiding van een enthousiaste gids werden zeondergedompeld in het tropische bos van Cen-traal-Afrika. Van regenwoud tot savanne, overAfrikaanse Mahonie, ebbenhout en Wengé,van illegale houtkap tot FSC: het kwam alle-maal aanbod. Eén van de boseigenaars hadnog in de rubberplantages in Kongo gewerkt engaf het verhaal van de gids een persoonlijketoets. Verderop werd stilgestaan bij de toepas-singen van tropisch hout. Zowel het gebruik inAfrika (tamtam’s, maskers, beelden …) als inEuropa (meubels, treinsporen, binnenhuisin-richting …) kwamen aan bod. Die kennis endetails zijn afkomstig uit de grootste ‘houtbi-bliotheek’ (xylarium) van de wereld, die ver-bonden ismet het Afrikamuseum.Na een Afri-kaans middagmaal en dito biertje werden deboseigenaars in het Zoniënwoud verwacht.Boswachter Dirk Raes wijdde hen in degeschiedenis en het beheer van het ‘ Stadbosvan Brussel’ in. Uiteraard ging hij uitgebreid inop de oude beukenbestanden, die wel goedgroeien maar niet verjongen op de harde leem-bodem. Met de inventarisatie van dood hout,het aanplanten van bosranden en het beheervan open plekken werd de link naar het FSC-label gelegd. De jonge aanplantingen vaninlandse eik met verplegende soorten als linde,esdoorn en boskers zullen in de toekomst voormeer variatie zorgen in dit bos. Na nog eenbezoek aan het arboretum verlieten de deelne-mers de ‘reus op lemen voeten’ van de Vlaam-se bossen.

onze leden aan het woord

Op excursie metde BosgroepenDe afgelopen zomer organiseerden de Limburgse Bosgroepen tweeexcursies: in juni een gegidst bosbezoek in Marche-en-Famenne enin juli een dubbeluitstap naar het Afrikamuseum en het Zoniënwoud.Wij sprokkelden enkele reacties bij de deelnemers.

Plant een boom… en doe meeaan ‘The MillionTree Campaign’.

Deze campagne kadert in ‘The Billion TreeCampaign’, die gestart werd door hetMilieuprogramma van de Verenigde Naties.De oorspronkelijke doelstelling was hetaanplanten van één miljard bomen. Onder-tussen werden al meer dan twee miljardbomen geplant en is een nieuw doel voorop-gesteld: zeven miljard bomen tegen eind2009!Vlaanderen mag hier niet in ontbreken! Metonze lage bebossingsindex (10,8 %), kunnenwij zeker wat extra bossen en bomengebruiken. In Vlaanderen wordt de campag-ne getrokken door de Vereniging voor Bos inVlaanderen (VBV). Met de financiële steunvan en samenwerking met de Vlaamseoverheid, wil de VBV in Vlaanderen één mil-joen bomen aanplanten en registreren.In 4 jaar tijd willen de Vlaamse initiatiefne-mers 1 miljoen bomen planten. Dit komtongeveer overeen met een bos van 500 ha.De VBV wil zich opstellen als tussenper-soon om gronden en financiële middelensamen te brengen. Met deze middelen zul-len, zowel in Vlaanderen als in het Zuiden,gronden bebost worden.Registreer via de teller op de websitewww.vbv.be de bomen die je zal aanplanten.Zo help je het virtuele boompje groeien,maar draag je vooral bij aan een mooier engezonder Vlaanderen!

Meer info: www.vbv.be

(Foto’s: Jan Mampaey)

Page 9: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 1716 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

nieuws van de bosgroepen

Bosgroep Hoge KempenEen nieuwe startAllereerst is een woordjevan dank op zijn plaats.Alle eigenaars konden erbegrip voor opbrengendat de Bosgroep HogeKempen naar een lagereversnelling schakelde tij-

dens de afwezigheid van de coördinator. Inhet vorige nummer kon je al lezen hoe EddyCryns en Sus Willems, samen met de restvan het personeel van de Limburgse Bos-groepen, voor de opvolging zorgden. Ookvoor deze mensen een welgemeende dank!

BeleidsplanDe eerste taak van coördinator Lise Hen-drick na haar terugkeer was te zorgen vooreen beleidsplan voor de periode 2009 - 2014.Tegen 1 oktober 2008 moet dit plan wordeningediend om de subsidies van het VlaamseGewest voor die periode te verzekeren. DeRaad van Bestuur van de Bosgroep heeft dekrijtlijnen van dit plan uitgezet. Op 23 sep-tember keurde de Algemene Vergadering ditbeleidsplan goed. Ook de resultaten van deenquête van de Algemene Vergadering van16 februari zijn hierin verwerkt. De aantallenzijn te klein om gefundeerde conclusies tetrekken, maar bepaalde strekkingen zijnduidelijk:• Het is niet omdat we subsidies krijgen dat

we geen beroep kunnen doen op vrijwilli-gers.

• Van de coördinator wordt actieve onder-steuning verwacht, zowel wat betreft hetpapierwerk als het beheer.

• De aanwezige leden waren erg tevredenover de vormingsactiviteiten en ’t Lim-burgs Bosbelang.

• De ecologische en de economische func-tie van het bos worden als belangrijkbeschouwd, de recreatieve minder.

• Geen half werk leveren: waar we meebezig zijn, moeten we goed doen. Ook alvraagt dat meer dan één terreinbezoekper eigenaar.

TerreinbezoekenNaast de administratieve kant van de zaakblijft het terreinwerk een belangrijke peilervan de Bosgroep. Voor de goedgekeurdebeheerplannen van Dilsen-Stokkem, Maas-mechelen en As is er nood aan opvolging vande geplande beheerwerken. Je leest het goed,het beheerplan As-Maaseik is goedgekeurddoor het Agentschap voor Natuur en Bos!Verder moet het beheerplan van Katteven-nen-Noord nog worden aangevuld. Binnenenkele maanden hopen we goedkeuring tekrijgen van de uitgebreide beheerplannenvan As en Zutendaal, zodat we ook daar ver-der aan de slag kunnen. Als we op al deze

vlakken vooruitgang boeken, kunnen webovendien starten met de voorbereidingenvan een uitgebreid bosbeheerplan in Lana-ken. En dan zijn er natuurlijk nog de sponta-ne adviesvragen van de boseigenaars in onsgebied.De Bosgroep Hoge Kempen is nog op zoeknaar mensen die actief willen meewerken.Ben jij geïnteresseerd in bosbeheer, hebje nog wat vrije tijd en zin om een hand-je toe te steken? Neem dan contact op!

BosgroepLimburgse Duinen

Opstart boscomplexSonnisOp 21 juni 2008 organi-seerden we een informa-tievergadering inHelchteren voor alle bos-eigenaars van het bos-complex Sonnis. We zet-

ten de werking van de Bosgroep uiteen aande ongeveer 25 aanwezigen. De boseige-naars werden uitgenodigd om deel te nemenaan een beperkt bosbeheerplan. We trokkenook het bos in om de mogelijkheden vanbosbeheer in de praktijk toe te lichten. Deaanwezigen waren best enthousiast en in devakantiemaanden zijn al tal van terreinbe-zoeken in Helchteren afgelegd.Mensen die nog willen deelnemen aanhet bosbeheerplan kunnen nog altijd deBosgroep contacteren.

Noordoost-LimburgCoördinator weer oppostNa haar bevallingsverlofis coördinator An Pier-son terug op post. Zij zaltot eind 2008 vier vijfdewerken, ’s vrijdags is zijniet op kantoor. De Bos-

groep Noordoost-Limburg is ondertussenniet stilgevallen. Zo werden verschillendeexploitaties uitgevoerd en afgerond, en heeftook de arbeidersploeg doorgewerkt. Ze heb-ben enkele nieuwe werkopdrachten uitge-voerd en nabehandelingen van de Ameri-kaanse vogelkers tot een goed eindegebracht.

BosgroepWest-LimburgTerug van wegge-weest: onze coördina-torCoördinator BenjamineBufkens was vier maan-den in bevallingsverlof,maar zet zich nu weervoltijds in voor de bos-

eigenaars in West-Limburg. Dankzij degoede opvolging door de collega’s en SusWillems heeft de Bosgroep, zij het op eenlager pitje, zijn werking kunnen voortzetten.De arbeidersploeg heeft nieuwe opdrachtenen nabehandelingen van Amerikaansevogelkers werden uitgevoerd. Ook met deexploitaties van de verkochte loten van deopenbare houtverkoop van februari zijn wedeze zomer gestart.

In het najaar worden de exploitaties verderopgevolgd. De coördinator zal hoofdzakelijkterreinbezoeken afleggen in het kader van hetuitgebreid beheerplan van Beringen. Na deinfovergaderingen vorig najaar gebeurden eral een aantal in december 2007 en tijdens hetvoorjaar van 2008. Dit najaar start een studie-bureau met de opmaak van het beheerplan enzet de Bosgroep de terreinbezoeken voort.Geïnteresseerd om de werking van de Bos-groep West-Limburg mee op te volgen (bij-voorbeeld exploitaties of het brandhoutcir-cuit)? Wil je de coördinator helpen door alsaanspreekpunt op te treden voor een bos-complex (Gerheserheide, Kwaadmechelen,Genenbos …)?

Neem dan zeker contact op met de Bos-groep.

Bosgroep Zuid-LimburgBeleidsplanDe voorbije maandengaven we heel wat aan-dacht aan het opstellenvan een beleidsplan voorde periode 2009 - 2014.Tegen 1 oktober 2008moet dit plan worden

ingediend om de werkingsmiddelen van het

Vlaamse Gewest te verzekeren voor die peri-ode. De Raad van Bestuur van de Bosgroepheeft de krijtlijnen van dit plan uitgezet. Ookde resultaten van de enquête van de Algeme-ne Vergadering van 16 februari zijn hierinverwerkt. De aantallen zijn te klein omgefundeerde conclusies te trekken, maarbepaalde tendensen komen wel duidelijknaar voor.• Onze leden vinden dat kwaliteit in de wer-

king primeert boven kwantiteit. Dus beterminder nieuwe leden en een volledige ser-vice bieden.

• Anders dan in de rest van Limburg is hetin ons werkingsgebied weinig zinvol om tewerken met boscomplexen (d.w.z. min ofmeer aaneen gesloten bosgebieden). Erwordt meer gerealiseerd door in te gaanop individuele vragen.

• Van de Bosgroep worden naast de admini-stratieve ondersteuning ook professioneeladvies en ondersteuning bij de realisatievan beheerwerken verwacht.

• De leden vinden de Bosgroep erg nuttigom signalen uit het (privé)bos door tegeven aan het beleidsniveau in Brussel.

Op 15 september werd het beleidsplan aan deAlgemene Vergadering ter goedkeuring voor-gesteld in Hasselt. De leden kregen voorafeerst een boeiende toelichting van DieterCuypers van Groenhart vzw. Hij vertelde overde rol van bossen in de klimaatproblematiek.Iedereen beaamde het nut om hierover objec-tieve informatie te krijgen.

Dit najaar...• spenderen we weer heel wat tijd aan de

voorbereiding van herbebossingen en eer-ste bebossingen bij onze leden. Vorigplantseizoen startte onze Bosgroep metde begeleiding en organisatie. Eén locatieuitgezonderd, waar grauwe abeel maarzwak aansloeg en dit jaar bijgeplant moetworden, ontwikkelde het gros van debeplantingen zich de afgelopen maandenerg goed. Deze ervaringen leidden tot hetopstellen van een volmacht en een over-eenkomst, die vanaf het plantseizoen2008-2009 in heel Limburg van nut kun-nen zijn.

• verwachten we de eerste hoofdstukkenvan het gezamenlijk uitgebreid bosbe-heerplan Sint-Truiden, Nieuwerkerken enGingelom.

• zal de arbeidersploeg nog zeker vijftienonrendabele bosbeheerwerken bij onzeleden uitvoeren.

• verkopen we minstens op een vijftal loca-ties brandhout voor onze leden, en berei-den we onderhandse en openbare verko-pen voor.

(Foto: Ine Houbrechts)

Exploitaties in West-Limburg in volle gang. (Foto: Karolien Van Diest)

Een herbebossing met es van het voorjaar 2008 in Zuid-Limburg.(Foto: Karolien Van Diest)

Page 10: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst | 1918 | ‘t Limburgs Bosbelang | 22 | herfst

Colofon’ t L imbu r g s B o s b e l a n g2 2 | h e r f s t

u i t g a v eDe deputatie van de provincieraad vanLimburg, Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Sylvain Sleypen,Gilbert Van Baelen, Frank Smeets,Hilde Claes, Erika Thijs,gedeputeerden en Renata Camps,provinciegriffier.

h o o f d r e d a c t i eJohan Van den Broek

c o ö r d i n a t i eKarolien Van Diest – [email protected] Hannosset –[email protected]

e i n d r e d a c t i eRita Bogaerts – [email protected]

r e d a c t i e s e c r e t a r i a a tAnnemie Hannosset –[email protected]

r e d a c t i e r a a dBenny Mathijs, Rita Bogaerts,Annemie Hannosset, Johan Van den Broek,Karolien Van Diest

r e d a c t i eBenjamine Bufkens, Robbie Goris, LiseHendrick, Jan Mampaey, Inge Nevelsteen(RLH), Katelijne Norga, An Pierson enKarolien Van Diest

f o t o c o v e rKarolien Van Diest

c a r t o o nDirk Vercampt

t e k s t b e w e r k i n gKatelijne Norga – [email protected]

v o r m g e v i n g & l a y - o u tDion Boodts, Chantal Janssens –Grafische Producties,Informatie & Onthaal, Provincie Limburg

d r u kDrukkerij Vaes – Overpelt

p o s t b u sLimburgse Bosgroepenp/a provincie Limburg, 3de Directie -Afdeling Milieu en NatuurUniversiteitslaan 1, B–3500 HasseltTel. 011 23 83 [email protected]

o p l a g e2 400 exemplaren

v e r a n t w o o r d e l i j k e u i t g e v e rJohan Van den BroekUniversiteitslaan 1, B–3500 HasseltDeze publicatie werd gedrukt op hout- en chloorvrij

kringlooppapier, zonder optische witmakers.

activiteitenkalender

Cursussen met InverdeDe Limburgse Bosgroepen organiserensamen met Inverde cursussen en excursiesvoor boseigenaars en bosliefhebbers. Dezecursussen zijn dé ideale gelegenheid om jetheoretische of praktische kennis over bos-sen en bosbeheer bij te schaven! Meer infor-matie over de werking van Inverde en huncomplete cursusaanbod vind je opwww.inverde.be of via tel. 02 657 93 64.We sommen hieronder de cursussen op dieje in 2008 nog in Limburg kunt volgen,gerangschikt volgens datum. De leden beta-len ¤ 10 p.p. en de niet-leden ¤ 15 p.p. Decursussen kettingzaag 1, 2 en 3 (2-daagsecursussen) kosten ¤ 30 p.p. (¤ 45 voor niet-leden). Wil je zeker zijn van een plaatsje,schrijf dan zo vlug mogelijk in via ons secre-tariaat (tel. 011 23 83 15 of 011 23 73 28).

DunningenProgramma: dunnen is het sturen van debestandsontwikkeling door een selectievekapping. Waarom dit nuttig kan zijn, opwelke manieren dunnen mogelijk is en welkegevolgen het heeft voor het bos en zijn struc-tuur: dat zijn de onderwerpen van deze cur-sus. Tijdens de terreinexcursie oefenen wehet aanduiden van dunningen in. Als ‘demo-materiaal’ is er onder andere een overlangsdoorgezaagde toekomstboom van 25 m.

Datum: zaterdag 4 oktober 2008Organisatie: Bosgroep Noordoost-Limburg

Kettingzaag - module 2Programma:Dag 1: theorie over het vellen van bomen.Demonstratievelling door de instructeur,gevolgd door veloefeningen door de cursis-ten.Dag 2: veloefeningen door de cursisten methet gebruik van hulpmiddelen.Datum: dinsdag 7 en woensdag 8 oktober2008Organisatie: Bosgroep West-Limburg

BosexploitatieProgramma: we starten met een overzichtvan de meest gebruikte exploitatiemethodenzoals paarden, uitsleeptractoren en harves-ters. De voor- en nadelen van de verschillen-de technieken passeren de revue, en ook deimpact op het bos komt aan bod. De deelne-mers leren ook exploitaties voorbereiden(schalmen, ruimingspistes, exploitatieplanen communicatie) en maken samen eenoefening op het terrein.Datum: woensdag 29 oktober 2008Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen

GereedschapsonderhoudProgramma: het onderwerp van deze cursuszijn de steel en het snij- en zaaggereedschapzelf. Een overzicht van de verschillende

eigenschappen van houten stelen wordtgevolgd door de theorie over het scherpmaken van het snij- en zaagblad. Na demon-straties over het vervangen van stelen en hetscherpen van het gereedschap volgt eengrondige inoefening.Datum: vrijdag 7 november 2008Organisatie: Bosgroep Hoge Kempen

BrandhoutinitiatieProgramma: op deze dag kom je meer teweten over veilig en handig werken in hetbos (met de kettingzaag). Verder ligt denadruk op eigenschappen voor de soorther-kenning en de bestrijding van agressieveexoten, met specifieke aandacht voor glyfo-saatgebruik. We trekken daarna het bos inom de praktische kant van de zaak te bekij-ken.Datum: donderdag 27 november 2008Organisatie: Limburgse Duinen

Kettingzaag - module 3Programma:Dag 1: theorie over de impact van het werkenmet hout onder spanning. Hoe verwerktmen deze stammen, zaagoefeningen aan despanningsbank.Dag 2: oefeningen bij bomen die onder span-ning staan.Datum: donderdag 27 en vrijdag 28 novem-ber 2008Organisatie: Bosgroep Zuid-Limburg

(Foto: Lise Hendrick)

Informatienamiddag'Bos en Klimaat' - dins-dag 30 septemberIn het kader van het thema 'Bos en Klimaat'organiseren de Vereniging voor Bos inVlaanderen en het Agentschap voor Natuuren Bos op dinsdag 30 september 2008 eeninformatienamiddag. Dan spreken befaam-de wetenschappers en beleidsmedewerkersover de impact van de klimaatveranderin-gen op het bos als ecosysteem, en omge-keerd, de invloed van bossen op de klimaat-verandering. Deze informatienamiddagricht zich tot boseigenaars en -beheerders,milieu- en duurzaamheidambtenaren, bos-bouwkundigen, wetenschappers, studen-ten, NGO's …: kortom iedereen met eenpassie voor bomen en bos!Meer info en inschrijvingen:www.weekvanhetbos.be of tel. 09 264 90 56

Symposium over bos-bouw versus houtver-werkingOp donderdag 27 november organiseert hetInstituut voor Natuur– en Bosonderzoek(INBO) in samenwerking met het Laboratori-um voor houttechnologie van de UniversiteitGent een symposium over de interacties tus-sen bosbouw en de houtverwerkende indus-

trie in Vlaanderen. Het symposium brengteen compilatie van meer dan vijftien jaarhoutkwaliteitsonderzoek. De voorbije jarenhebben de partners onder meer onderzoekverricht naar de invloed van standplaats, kli-maat en beheer op de houtkwaliteit.Wanneer? donderdag 27 november van 9.30tot 16.30 u.Waar? Cultuur– en congrescentrum HetPand van de Universiteit GentPrijs: ¤ 25, inclusief referatenmap en mid-dagmaalMeer info: [email protected], tel.09 264 61 18

29 november: Brandhout,van bos tot stoofBrandhout zit in de lift en steeds meer men-sen zagen zelf hun hout in het bos. Heel watvan dit zaag- en snoeiwerk gebeurt door par-ticulieren: onderhoud van knotbomen, hout-kanten, hagen, hakhoutbosjes, bomenrijenen het uitvoeren van kleinschalige bosex-ploitaties. Vaak kan dit werk nog verbeterdworden. Deze demonstratiedag over klein-schalige houtoogst speelt daarop in. Hoewerk je goed, hoe werk je veilig, natuur- enmilieuvriendelijk, welke machines zijn er opde markt: op al deze vragen krijg je een ant-woord. Demonstraties, informatiestands eneen marktplaats waar je materiaal kan aan-kopen, maken deze demodag compleet. Om16 u. is er ter afsluiting een demonstratie vaneen openbare houtverkoop.‘Brandhout, van bos tot stoof’ is een organi-satie van het Agentschap voor Natuur enBos, Inverde vzw, de bosgroepen Houtlanden IJzer & Leie, de Regionale LandschappenHoutland, IJzer & Polder en West-VlaamseHeuvels, de provincie West-Vlaanderen,Proclam en de Stad Torhout. [vet]Meer info: www.natuurenbos.be

Nieuw boek: ‘Terug naarhet lindewoud’Onze bossen zijn eenvormig en weiniggevarieerd; ondergroei is vaak nauwelijksaanwezig. De Nederlandse uitgave ‘Terugnaar het lindewoud’ laat zien hoe dat metweinig moeite te verbeteren is: door hetaanplanten van inheemse boomsoortenmet een snel afbreekbare strooisellaag.De auteurs, vijf specialisten in bos-ecologie, bosbeheer en cultuurlandschap-pen, nemen het prehistorisch lindewoudals referentie. Dit prachtige boek is eeninspiratiebron voor iedereen die bosseneen warm hart toedraagt.‘Terug naar het lindewoud - strooisel-kwaliteit als basis voor ecologisch bos-beheer’ kost ¤ 29,95 en is op aanvraag teverkrijgen bij KNNV Uitgeverij,tel. 00 31 30 69 29 024,[email protected].

Page 11: nr. 22 - 't Limburgs Bosbelang - herfst 2008

limburg.be

provincie LimburgUniversiteitslaan 1B–3500 HASSELT

BosgroepenP.a. provincie LimburgUniversiteitslaan 13500 Hasseltwww.bosgroepen.befax 011 23 83 10

BosgroepHoge Kempen vzwondernemingsnummer874 667 014Coördinator:ir. Lise Hendricktel. 011 23 83 23gsm 0475 46 04 [email protected] Houbrechtstel. 011 23 83 15

BosgroepLimburgse Duinenondernemingsnummer882 247 464Coördinator:ir. Jan Mampaeytel. 011 23 83 19gsm 0478 78 07 21

[email protected] Houbrechtstel. 011 23 83 15 - 011 23 73 82

BosgroepNoordoost-Limburg vzwondernemingsnummer459 481 087Coördinator: ir. An Piersontel. 011 23 83 24gsm 0473 88 53 [email protected] Rouffatel. 011 23 83 30

BosgroepWest-Limburg vzwondernemingsnummer479 742 895Coördinator:ir. Benjamine Bufkenstel. 011 23 83 29gsm 0479 40 08 [email protected] Olaertstel. 011 23 73 28

BosgroepZuid-Limburg vzwondernemingsnummer874 670 378Coördinator:ir. Karolien Van Diesttel. 011 23 83 25gsm 0473 88 53 [email protected]

SecretariaatAnnemie Hannossettel. 011 23 83 20

Agentschap Natuur enBos, afdeling LimburgWoudmeester: ir. G. MeesMedewerker privébos:An AartsVlaams HuisKoningin Astridlaan 50/53500 Hasselttel. 011 74 25 00fax 011 74 25 39

Noodnummer voor deprovinciale afdelingLimburg:7 dagen op 7 bereikbaartel. 011 74 24 50

De provincie is opgedeeldin 5 beheerregio’s:Noordwest-Limburg:Dries GorissenNoordoost-Limburg:Gui WintersOost-Limburg:voorlopig geen regiobeheerderZuid-Limburg:Ghislain MeesWest- en Midden-Limburg:Tom Hoebrechts

voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

lekkers uit het bosGele Kornoelje - Cornus mas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

week van het bosDe Limburgse bossen en het klimaat. . . . . . . . . . . . . . . 3Dertigste Week van het Bos focust op klimaat . . . . . . 3

boomverzorgingHet grondvlak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

soort in de kijkerDe eikelmuis: een guitige Zorro in Zuid-Limburg . . . . 8

beheer van bomenEen boom gelukkig maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

onze leden aan het woordOp excursie met de Bosgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

nieuws van de bosgroepenBosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

activiteitenkalender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Vo e re n

H o u t h a l e n -H e l c h t e re n

O p g l a b b e e k

G e n k

N e e r p e l t

O v e r p e l t

L o m m e l

H e c h t e l -E k s e l

B re e

B o c h o l t

B e r i n g e n

H a m

L e o p o l d s b u r g

H a s s e l t

P e e r

M e e u w e n -G r u i t ro d e

H a m o n t -A c h e l

K i n ro o i

M a a s e i k

D i l s e n -S t o k k e m

M a a s m e c h e l e n

H e u s d e n -Z o l d e r

Z u t e n d a a l

A s

L u m m e n

H e r k - D e - S t a dH a l e n

D i e p e n b e e k

Te s s e n d e r l o

Nieuwerkerken A l k e n

We l l e n

K o r t e s s e m

H o e s e l t

B i l z e n

L a n a k e n

S i n t -T r u i d e n

G i n g e l o m

H e e r s

H e r s t a p p e

To n g e re n

R i e m s tB o r g l o o n

Z o n h o v e n

Nederland

Luik

Brabant

Antwerpen

nuttige adressen

Een bos bezitten en beheren,daar komt heel wat bij kijken.Voor vragen of informatie kan jeevenwel altijd te rade bij de Bos-groep. We sommen hier even opwaarmee de bosgroepmedewer-kers je van dienst kunnen zijn:• gratis en onafhankelijk advies

over het bos en het beheerervan (bosbouwtechnische,wettelijke, financiële enadministratieve aspecten)

• informatie over hoe een duur-zaam bosbeheer eruit ziet,wat je wettelijke rechten enplichten zijn als boseigenaar

en wat de mogelijke subsidieszijn waarop je aanspraak kanmaken

• hulp bij het invullen van kap-aanvragen of het opstellenvan beheerplannen

• kaartmateriaal• adressen van houtexploitan-

ten en boomkwekerijen• coördinatie van de samen-

werking tussen verschillen-de boseigenaars.

Waarvoor kan je terecht bij de Bosgroep?

WebsitesBoseigenaars en bosliefhebbers vinden nutti-ge informatie op de websites van de volgendeinstanties:Agentschap Natuur en Bos:www.natuurenbos.beVereniging voor Bos in Vlaanderen vzw:www.vbv.beLandelijk Vlaanderen vzw:www.landelijkvlaanderen.beInstituut voor Natuur- en Bosonderzoek:www.inbo.beInverde vzw: www.inverde.beUnie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.be

driemaandelijks tijdschrift | okt.-nov.-dec. 2008

22 | herfst | in dit nummer