Nr 08 16 december 2015

Jennifer Kerkman regelt publiek voor je scriptie

Jacqueline Bel over haar Bloed en rozen

Maartje Wortel voelt zich nog een kind

Amsterdams water: nieuw laboratorium voor VU en UvA

Onafhankelijk magazine van de vrije Universiteit — www.advalvas.vU.nl

Nr 816 december 2015

Iris Gündelscheidingsexpert pag 20

HOE VER KIJK JIJ?We leven in een snel veranderende samenleving, met grote maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om mensen die verder kijken. Verder dan het voor de hand liggende, verder dan het bekende. Mensen die verder kijken zijn op hun plek bij de VU. De VU stimuleert haar medewerkers buiten hun eigen afdeling en eigen vakgebied te kijken. Om nieuwe wegen in te slaan. Om samen te werken aan toonaangevend onderzoek en onderwijs. De VU is een universiteit die midden in de maatschappij staat. Met de blik gericht naar buiten. VU is verder kijken.

Ben jij een medewerker van de VU? Kijk dan voor een overzicht van alle interne vacatures op:

WWW.VU.NL/VUNET/VACATURES

Ben jij geen medewerker van de VU maar wel geïnteresseerd om bij de VU te werken? Kijk dan op:

WWW.WERKENBIJDEVU.NL

FORUM: BENOEMING OF VERKIEZING?

Ondernemingsraad

14 januari 2016 | 17:00-19:00 | Atrium, Medische FaculteitAanmelden: [email protected]

Een paneldiscussie over de voors en tegens van een gekozen Rector MagnificusMet prof. dr. Edgar Du Perron (UvA) (o.v.), prof. dr. Karen Maex (VU-UvA) en Laura Henderson (Ondernemingsraad VU). Kom en discussieer mee over het bestuur van je eigen universiteit!

Vanaf 11:00 uur zullen er –voorafgaand aan het fORum- focusgroepen worden georganiseerd over deze en verdere mogelijkheden van democratisering aan de Vrije Universiteit. Alle medewerkers en studenten worden van harte uitgenodigd hieraan deel te nemen!

3nr 8 — 16 december 2015ADVALVAS

INHOUD jaargang 63 — nr 8

En verder Online nieuws 4

Opinie: leren met je lichaam 8 Column: Marjan Olfers 9

Onderzoeksnieuws 14

Mail 19

Opinie: toekomst antropologie 24

Column: Roos 25

Campus: Bernadette Langius 26

So you think you can teach 27

OR 28

Cultuur: kleinkunst en restaurant 30

Uilensteders 31

Griff 32

Het volgende nummer verschijnt op 13 januari 2016.

RedactieadresDe Boelelaan 1105BelleVue, Kamer 1H-43 1081 HV [email protected] SchilpRedactieFloor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Marieke Kolkman, Welmoed VisserEindredactie Win Castermans, Welmoed VisserSecretariaatAnna Jansen (020) [email protected] OntwerpLuis Mendo - GOOD Inc. Vormgeving Rob Bömer - behance.net/rbbmr

Medewerkers Yvonne Compier, Merlijn Draisma, Martijn Gijsbertsen, Roos van Rijswijk, Dick Roodenburg (Griffioen), Bas van der Schot, Peter Valckx, Rutger Westerhof, Marieke WijntjesCopyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, AmsterdamVU-advertentieszie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet (023) 5714745 Druk Opmeer drukkerij BV, Den Haag

OnAFHAnKeLIJK MAGAzIne VAn De VRIJe UnIVeRSIteIt

Jennifer Kerkman maakt scripties klaar voor breed publiek 6

Literatuurgeschiedenis volgens Jacqueline Bel 10

Amsterdam Water Science 12

Studenten over de vloer bij auteur Maartje Wortel 16

Student Iris Gündel schreef boek over echtscheiden 20

De newsreader van hoogleraar Piek Vossen 22

3

VU NUWoensdag 9 december 2015, 21.05

»W&N-gebouw.

Kerstdiner van Storm, de studievereniging van wiskunde en informatica.

Foto marIeke wIjNtjes

Coverfoto Martijn Gijsbertsen

rSS feedabonneer je op het laatste nieuws online

Voor al het laatste nieuws: advalvas.vu.nl

Menselijke botten en wapens beves-tigen dat er een gewelddadige veldslag is geweest tussen de Romei-

nen en Germaanse stammen bij het noord-Brabantse Kessel. “In onze tijd zouden we het genocide genoemd hebben”, zei VU-archeo-loog nico Roymans tijdens een persconferentie.“We hebben net meer botten laten

dateren en die blijken allemaal afkomstig uit de eerste helft van de eerste eeuw voor Christus, de late ijzertijd”, vertelt Roymans. “Dat is precies de tijd waarin ook Julius Caesar in zijn Boek IV van de Gallische oorlogen schrijft over een militaire campagne tegen twee Germaanse stammen op ongeveer de plek waar de botten zijn gevonden.”Caesar zag de Germanen als bedreiging voor de stabiliteit en

veiligheid van Gallië en Italië. Hij trok met zijn volledige expedi-tieleger ten strijde: zo’n 40.000 soldaten plus een flinke dosis militairen te paard. Het Germaan-se kamp moordde hij vervolgens meedogenloos uit. De onderzoe-kers gebruikten koolstofdatering om de gevonden botten precies te dateren. (MK)

meer hierover op advalvas.vu.nl>nieuws>10 december.

Bloedbad Caesar in Brabant bewezen

VVD en PvdA willen studenten collegegeld per vak laten betalenAls het plan van de twee regeringspartijen erdoor komt, wordt het goedkoper om een studie over een langere periode te spreiden. Wie even geen onderwijs volgt, hoeft ook niets te betalen.

Verliest hoogleraar alleenrecht op promoveren?Sinds jaar en dag mogen alleen hoogleraren iemand tot doctor promoveren. De Raad van State levert kritiek op een wetsvoorstel dat daar verandering in moet aanbrengen.

Kamer spreekt met docenten en studenten over EngelsSteeds meer studenten krijgen les in het engels. Goed voor de internationalisering, is de gedachte, maar de twijfel slaat toe. “een nederlandse dichter begrijpt een engels gedicht alleen als hij de diepte van zijn eigen taal kent.”

Ook Elsevier buigt voor open access

Grijze invasie voor Hovo-jubileum

LSVb: ‘Steenkolenengels leidt studenten af’

Misschien toch een nieuw plan voor opleidingskeuring

Overzicht van menselijk skeletmateriaal uit de late ijzertijd, opgebaggerd te Kessel

nr 8 — 16 december 2015 ADVALVAS4

De medezeg-genschap en het college van bestuur hebben overeenstem-ming bereikt over de begroting voor volgend

jaar. Voor de medezeggenschap was een aangekondigde bezuini-ging van 3,8 miljoen euro extra voor de faculteiten een breek-punt. Maar door een aantal maat-regelen van het bestuur is deze

algemene korting nu van tafel. De faculteiten moeten nog wel 4,2 miljoen bezuinigen als gevolg van dalende studentenaantallen.er komen nu extra bezuinigingen op inkoop en externe inhuur. Ook is er een aantal incidentele meevallers. zo is een obligatie van een IJslandse bank die al als onin-baar was afgeschreven, alsnog verkocht voor ruim 2 miljoen euro. en ook valt de bekostiging van het Rijk iets mee. Daarnaast vallen de geraamde personeels-

lasten voor de faculteiten in 2016 negen ton lager uit omdat een eenmalige uitkering aan het personeel al nu in december 2015 wordt uitgekeerd. Die komt dus ten laste van het tekort van 2015. Het bestuur staat toe dat een aantal faculteiten volgend jaar op een tekort uitkomt, mits er een plan is om op langere termijn een sluitende begroting te krijgen. (DdH)

Lees meer op advalvas.vu.nl>nieuws> 10 december.

Akkoord over begroting 2016De faculteiten moeten 4,2 miljoen bezuinigen, maar de extra bezuinigingen van 3,8 miljoen zijn van tafel.

(re)tweetsEen selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen dagen

Toen begin 2013 bekend werd dat de dienst It moest reorga-niseren, was de ondernemings-raad daar fel

op tegen. De raad zag niet in hoe de dienst met 27 fulltime banen minder de grote veran-deringen zou kunnen opvan-gen. Juist doordat er bij ande-re diensten werd bezuinigd en geautomatiseerd (denk bijvoorbeeld aan e-HRM, de studentenadministratie

en financiën), zou It er de komende jaren veel werk bij krijgen. Het bestuur zette de reorganisatie toch door.nu ligt er een evaluatie waaruit blijkt dat de dienst de reorganisatiedoelstelling heeft gehaald, voor een groot deel door tijdelijke contracten niet te verlengen en door een tijdelijke vacaturestop. Maar meteen daarna zijn er weer mensen aangenomen, inder-daad om al het extra werk te doen dat op de dienst afkomt. Je zou je kunnen afvragen of

er niet veel werknemersleed bespaard had kunnen worden als het bestuur destijds naar de OR had geluisterd. naast automatisering van andere diensten is een ander nieuw project de ict-infrastructuur van het nieuwe O|2-gebouw, waar mensen gaan werken van de VU, UvA, VUmc en AMC, die allemaal met dezelf-de infrastructuur moeten kunnen werken. (WV)

Lees meer op advalvas.vu.nl>nieuws>8 december.

nr 8 — 16 december 2015ADVALVAS 5

aDVaLVas_ONLINe

twitter/facebook/issuu

Mar

tha O

rmist

on_r

bbm

r

Reorganisatie IT: mensen eruit, mensen erin

@Marloes_vM14-12_Ik ga even 3 dagen bijkomen van de krachtsinspanning die mijn tentamen op maandagochtend om 8.45 was. Ja, VU weet t leven leuk te maken.

@_Onderwijs14-12_Op VUmc circuleert ‘bangalijst’ met geneeskundestudenten: Op de opleiding Geneeskunde van de VU School of Medi... http://bit.ly/1YepAfTZo’n lijst met studentes die gemakkelijk het bed in

te krijgen zouden zijn, is natuurlijk sneu, ouderwets en een epic-fail. Opleidingsdirecteur Gerda Croiset heeft studenten die op de lijst staan opgeroepen om aangifte te doen, omdat ze het ‘moreel en maatschappelijk onaanvaardbaar’vindt.

Xhan@Xhan4U14-12_(1/2)De manier waarop de vu met studenten omgaat is niet alleen irritant maar ook kwetsend. Heb je eindelijk de moed bij elkaar geraapt om... (2/2) je SA of docent te mailen, krijg je het antwoord “maak maar een afspraak via vunet”. Mag je daarna helemaal opnieuw alles vertellen.De studie waarover deze ‘queen with African

and Caribbean roots’ moppert is communicatie- en informatiewetenschappen.

@csl_vu 13-12_In januari starten er vier trainingen: faalangst, uitstelgedrag, zelfbeeld en mindfulness. Schrijf je in via http://dld.bz/dK39eDeze cursussen van het Centrum voor Studie en

Loopbaan zijn voor VU-studenten en studenten van hogeschool InHolland.

@ARLodder1-12_@VUamsterdam Our budget number is mistakenly used. Now I get the request to find out why other department used the wrong number #wherearewe

@SLKoole 13-12_Your iPhone Is Ruining Your Posture — and Your Mood - http://NYTimes.com http://mobile.nytimes.com/2015/12/13/opinion/sunday/your-iphone-is-ruNiet nieuw, wel goed om je af en toe te realiseren:

van al dat getuur op schermpjes gaat onze houding er niet bepaald op vooruit. Psychologiehoogleraar Sander Koole haalt een stuk aan uit The New York Times.

Vaker thuis

Studenten blijven langer bij hun ouders wonen. Vooral achttienjarigen verhuizen minder snel naar hun studiestad, blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In Amsterdam waren er tussen juli en oktober 2015 3.438 uitwonen-de studenten. In 2014 waren dat er 4.138.

Het zou te maken kunnen hebben met de afschaffing van de basisbeurs, waardoor studeren flink duurder is geworden. (HOP)

Zie: advalvas.vu.nl>nieuws>11 december, met link naar de CBS-gegevens.

In amsterdam wonen dit studiejaar 700 studenten

minder op kamers.

Crimineel‘De criminaliteitscijfers klop-pen niet en dat is uw schuld’, betoogt Jasper van der Kemp. zie advalvas.vu.nl>opinie

Omgedraaide klasStudentenraadslid Juliette Ronteltap over blended learning. zie advalvas.vu.nl>blogs&columns

StudietwijfelVoordat je je ov-jaarkaart inlevert is het handig om goed na te denken over de oorzaken van je twijfel. Studentendecaan Wielkens geeft advies op advalvas.vu.nl>tips&trucs

‘Je scriptie verdient een groot publiek’

Student Jennifer Kerkman

6 nr 8 — 16 december 2015 ADVALVAS

Had je ook de bijbehorende fanatieke sportouders? “nee. ze hebben me altijd gesteund, maar ik hoefde niets te doen waar ik geen zin in had. Uitein-delijk ben ik geblesseerd geraakt, maar ik denk dat ik anders ook niet doorgegaan was. Hockey is een harde sport, die erg op pres-tatie gericht is. Dat is niet mijn ding, ik hou meer van samen-werken.”

Aan je cv te zien, ben je niet op de bank gaan zitten. “Ik hou ervan om veel dingen tege-lijkertijd te doen. Dat heb ik wel van thuis meegekregen, ambitie is bij ons normaal. Mijn ouders stimuleerden ons altijd om nieuwe dingen uit te proberen, ook als je het nog niet kunt of kent. en je kans pakken als er iets bijzonders voorbijkomt. Ik ben niet afwachtend. Je kunt wel hopen dat iemand je ergens voor vraagt. Maar het werkt veel sneller om jezelf gewoon aan te bieden. en als je dat vaak genoeg doet, word je ook voor andere leuke dingen gevraagd. zo ging het ook met mijn studentenlid-maatschap van het faculteitsbe-stuur.”

Hoe zit het met je eigen onder-zoek? “Voor mijn scriptie heb ik onderzoek in Sydney gedaan. Ik liep stage bij een medewerker die aan de VU verbonden is. Mijn

onderzoek gaat over hoe mensen hun spieren aansturen. Het is de bedoeling dat het in een wetenschappelijk tijd-schrift komt. en natuurlijk zal ik het aanpassen, zodat het ook op De focus gepubliceerd kan worden.”


IN actIe

Jennifer Kerkman (23), researchmasterstudent bewegingswetenschappen, publiceert wetenschap-pelijke artikelen van studenten. Zij is hoofdredacteur van De focus.

dOOr flOOr Bal FOtO YVOnne COMPIeR

Waarom vind je het belangrijk dat studenten wetenschappelijke artikelen publi-ceren? “Studenten schrijven vaak heel

leuke scripties. Soms zijn ze er wel een jaar mee bezig. en zodra hun scriptie ingeleverd is, wordt er niets meer met die kennis gedaan. Hooguit verschijnt er nog een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift, maar dat is alleen als ze geluk hebben. Wij willen graag dat die infor-matie ook beschikbaar is voor het grote publiek.”

Er zijn al online scriptiebanken. Is dat niet voldoende? “Scripties moeten vaak voor het grote publiek aangepast worden, ze zijn niet altijd even makkelijk te lezen. Wij begeleiden studenten bij het herschrijven. Voor hen is publiceren op De focus een mooie manier om toeganke-lijk te leren schrijven.”

Waarom zou je zoveel tijd in de scrip-ties van anderen steken? “Ik ben er vijf tot tien uur per week aan kwijt. Ik heb me aangemeld omdat ik altijd al door mede-studenten gevraagd werd om hun papers te lezen. Blijkbaar kan ik dat goed. Ik zeg eerlijk wat ik ervan vind. Maar het gaat niet om afkraken, ik vind het belangrijk om opbouwende kritiek te geven. Dat kost veel tijd, maar het geeft me veel voldoening om met iemand samen te werken en er samen voor te zorgen dat een artikel leuker en beter wordt. Boven-dien leer ik zo veel over andere vakgebie-den. Dat vind ik een verrijking.”

Je studeert bewegingswetenschappen. Ben je ook een mislukte topsporter? “Het klopt dat veel studenten bewegings-wetenschappen op hoog niveau sporten of dat gedaan hebben. Maar de studie draait niet alleen om sport, je moet echt affiniteit met het bewegingsapparaat hebben. Anders kun je dat niet doen. zelf heb ik op de middelbare school veel gehockeyd. Ik zat net onder het landelijk niveau. In mijn topjaar trainde ik drie keer per week zelf, en gaf ik daarnaast twee trainingen. en in het weekend speelde ik natuurlijk ook wedstrijden. Ik was heel fanatiek, maar ik vond het ook belangrijk dat sporten leuk bleef. Het team dat ik trainde, meisjes D2, wenste ik altijd veel plezier voordat ze een wedstrijd hadden. Geen succes.”

De focusDe focus is een platform dat wetenschappelijke artikelen van studenten publiceert. De focus is altijd op zoek naar studenten die hun scriptie of onderzoek willen publiceren. Ook zoekt dit platform studenten om fondsen te werven en evenementen te organiseren. Meer info op www.de-focus.nl.

Jennifer KerkmanSeptember 2015 – nu Hoofredacteur De focus, Amsterdam

Januari 2015 – juli 2015 Scriptieonderzoek in Sydney

September 2013 – januari 2015 Studentlid faculteitsbestuur Bewegingswetenschappen

2013 – 2015 Researchmaster bewegingswetenschappen

2012 – 2013 Lid Human Power Team (snelste fiets van de wereld)

2012 – 2013 Lid opleidingscommissie bachelor bewegings-wetenschappen

2011 – 2013 Honoursprogramma

2010 – 2013 Bachelor bewegings-wetenschappen


De tijd dat bewegen alleen werd geassocieerd met gezondheidsbevordering en lichamelijke fitheid ligt ver achter ons. De ontwik-kelingspsycholoog Jean Piaget stelde bijvoorbeeld

al halverwege de vorige eeuw dat bewe-gen en interacties met de wereld de basis zijn van al ons leren. Desondanks wordt in het onderwijs reeds decennialang sterk de nadruk gelegd op het aanleren van verbaal-linguïstische vaardigheden. Recentelijk is echter door de opkomst van embodied cognition, een stroming binnen de psychologie, filosofie en cognitiewe-tenschappen, de gedachte dat lichamelij-ke ervaringen en sensaties een prominen-tere rol verdienen in leren en instructie opnieuw in zwang geraakt. Hoog tijd voor docenten en ontwikkelaars van educa-tieve content om hierbij aan te haken!Volgens embodied cognition zijn zintuiglijke, motorische en emotionele ervaringen nauw verweven met onze denkprocessen. een aanname die hieruit voortkomt is dat leer- en begripspro-cessen verbeteren als deze gekoppeld worden aan bewegingservaringen en een beroep doen op meerdere zintui-gen. Begrijp je bijvoorbeeld tijdens het

Omarm het leren met je lichaam

Lichamelijke ervaringen verdienen een prominentere rol in leren en instructie. Hoog tijd voor docenten om hierbij aan te haken.

lezen de keuzes van Harry Potter beter wanneer je probeert je in het verhaal in te leven door de beschreven situatie te zien, ruiken, voelen en horen? Lossen we rekensommen zoals 6+3 gemakkelijker op als we op een getallenlijn vanaf de zes drie stappen naar rechts zetten? Begrijp je de werking van het hart beter als de uitleg wordt ondersteund met handgebaren die uitzettende en inkrimpende hartka-mers nabootsen? Dergelijke vormen van embodied learning blijken veelbelovend, maar krijgen nog nauwelijks navolging in onderwijs en instructieontwerp. Daar ligt dus een mooie uitdaging waarin docenten en wetenschappers gezamenlijk kunnen optrekken.

Het ligt uiteraard voor de hand om embodied learning door te trekken naar computers, smartphones en tablets. Immers, iedereen heeft tegenwoordig minstens een van deze apparaten. Boven-dien, er is nog een wereld te winnen als het gaat om wetenschappelijk gefundeer-de ontwikkeling van educatieve apps. Het merendeel van wat zich educatieve apps noemt, sluit niet aan bij ontwerp-richtlijnen uit multimediaonderzoek waarin rekening wordt gehouden met

dOOr BjOrn de kOning ILLUStRAtIe BAS VAn DeR SCHOt

marjan Olfers hoogleraar sport en recht


OpINIe wIsseLcOLUmN

fOtO

Yvo

nne C

ompi

er

Mediawijsheid

Zomaar een doordeweekse dag. “Mevrouw Olfers, wij willen graag met een camera langskomen om een quootje op te halen. Kunt u zeggen waar u bent dan sturen we even iemand langs.” een

quootje betekent een zin waarin de hoog-leraar de strekking van het verhaal even duidt of onderschrijft. Het betekent ook dat je wordt benaderd als expert, dat is dan wel weer plezierig.Meestal komt er dan iemand die een half A4’tje met vragen afvuurt. Het kan zomaar zijn dat je het zevende interview op rij bent. Voor het gesprek is het handig wanneer de verslaggever kort wordt ingevoerd in het onder-werp, maar dat gebeurt lang niet altijd. Wordt het van tevoren opgenomen en heb je een kwartier lang heel zinnige dingen gezegd, dan kan het ook zomaar zijn dat je met één zin in beeld bent en een ander, bijvoor-beeld een verslaggever of voice-over, de informatie gebruikt.Het gaat ook weleens anders. zoals: “Klopt het dat u veel weet over X?” Volgende vraag van de redactie: “Bent

u eventueel vanavond bereid om aan te schuiven bij Y?” Bij ja, volgt een spervuur aan vragen. De redacteur zuigt zo kennis op, waardoor Y die avond goed uit de verf komt en de gast slimme vragen kan stel-len. Het betekent niet dat je ook daadwer-kelijk aanschuift. Als ze je namelijk zeker willen hebben gaat het in de regel als volgt: “Kunt u vanavond? Bent u al gebeld door andere media, wij willen u graag exclusief. Waar moet de taxi heen?” er zijn maar een paar ongeschreven regels: weet wat je wilt vertellen, weet wat het verhaal gaat worden, wie er nog meer

aan tafel zitten, vertel de waarheid, kom met feiten, wees eerlijk en zo accuraat mogelijk, leg zo goed als mogelijk uit, blijf bij de inhoud, of leg wat nog niet verteld is of gezien wordt, bloot. Kom niet in een afhankelijkheidsrelatie. Wetenschappers kunnen als geen ander feiten van fictie onderscheiden, de diepte opzoeken en een

bijdrage leveren aan op de beeldvorming en publieke opinie. Maar ik zie ze nog veel te weinig op televisie.

Het kan zomaar zijn dat je het zevende interview op rij bent

Reageren? Mail naar [email protected]. Reageren? Mail naar [email protected].

iemands informatieverwerkingscapaci-teiten en benut niet alle mogelijkheden om fysieke ervaringen aan het leerproces te verbinden. zo kan er bijvoorbeeld winst worden behaald als je bij optelsom-men een vingerbeweging naar rechts moet maken om in een getallenreeks het juiste antwoord te geven. Het gevoel van afstand tussen cijfers biedt een veelzij-diger leerervaring dan wanneer je alleen het juiste getal moet intypen.In het verkennen van (on)mogelijkheden van embodied learning is het belangrijk er rekening mee te houden dat gemaakte acties en opgeroepen zintuigelijke erva-ringen overeenkomen met de leerstof of denkhandeling die moet worden uitge-voerd. Het simpelweg ‘swipen’ of ‘tappen’ op een tablet draagt bijvoorbeeld niet bij aan het leren hoe vissoorten verschil-len in hoe zij hun vinnen gebruiken om vooruit te komen. Iets dat met maken van handgebaren in de fysieke wereld, als ware het vinnen, gemakkelijker te berei-ken is. Bovendien zijn de virtuele moge-lijkheden voor embodied learning ook echt anders dan die in de echte wereld waarin een variëteit aan bewegingen in drie dimensies mogelijk is. Hier moeten we rekening mee houden als we embodied learning omarmen.

Bjorn de Koning is universitair docent onderwijsneurowetenschap


Literatuurgeschiedenis

Vele jaren werkte Jacqueline Bel bijna elke avond en elk weekend aan haar vuistdikke literatuurge-schiedenis: Bloed en rozen. Overdag is zij universitair hoofddocent moderne

nederlandse letterkunde. De nederland-se taalunie vroeg haar om een deel van Geschiedenis van de Nederlandse literatuur voor haar rekening te nemen, een reeks met veel aandacht voor de context van literatuur. en daaraan ontbreekt het niet in dit boek. De halve eeuw die Bel beschrijft staat strak van de oorlogen. zij vindt het interessant om te zien hoe die grote militaire conflicten de literatuur kleurden. De titel Bloed en rozen is geïnspireerd op een uitspraak van ernst Jünger in In Stahlgewittern uit 1920, vertaald onder de titel Oorlogsroes. Daarin staat de zinsne-

Een dam tegen de vergetelheid

VU-docent Jacqueline Bel schreef een monumentaal boek over de geschiedenis van de Nederlandse literatuur tussen 1900 en 1945.

dOOr win Castermans FOtO PeteR VALCKX


weteNscHap

de: ‘in een dronkenschap van rozen en bloed’ trokken de soldaten ten strijde. een prachtig beeld, vindt Bel. Bloed en rozen staan voor geweld en schoonheid. “Die eerste Wereldoorlog noemt men ook weleens een literaire oorlog. Onder de jonge soldaten waren veel dichters en kunstenaars; velen sneuvelden in de modder van de loopgraven. Het beeld van de poppies, de klaprozen, past er ook mooi bij”, zegt Bel. Het is een metafoor voor deze periode met twee wereldoorlo-gen die het aanzicht van de wereld totaal veranderd hebben. tijdens haar eigen studie nederlands werd die actualiteit aanvankelijk min of meer uitgerangeerd. “Literatuur keerde zich toen van de maatschappij af. Het was de tijd waarin literatuur als een auto-noom fenomeen werd bestudeerd, waarin men meende dat schoonheid op zichzelf staat. In de beschreven periode zie je juist telkens een mooi krachtenspel tussen de autonome kunst en het engagement.” Gegrepen door literatuureen literatuurgeschiedenis fungeert ook als studieboek. Maar in de afgelopen vijf jaar is de toestroom aan letterenstuden-ten in nederland gehalveerd. Wordt die functie van studieboek nu overbodig? Bel: “Over de terugloop van studenten maak ik me natuurlijk zorgen. een van de oorzaken is het middelbaar onder-wijs, dat zo gericht is op competenties: spreken, schrijven, luisteren, lezen. Het onderwijs is niet gericht op de studie van literatuur, niet op cultuuroverdracht. Dat vind ik jammer. Je moet literatuur zo presenteren dat mensen gegrepen worden. Als er op de hbo-lerarenopleidingen bijna niets gelezen wordt, kun je het een docent ook niet kwalijk nemen dat zij/hij de belang-stelling voor literatuur niet kan overbren-gen.” Uit onderzoek onder scholieren blijkt dat ze het vak nederlands nauwelijks interessant vinden. “Vroeger was het een vak met prestige. nu is er nauwelijks aandacht voor literatuur, ook omdat leerlingen niet graag lezen. De lessen moeten leuk zijn. Maar je gaat bij wiskun-de toch ook niet vragen: goh, vinden

jullie dit een leuke som, of willen jullie dit proefje doen of houden jullie niet van proefjes? Ik heb de indruk dat dit leerling-gerichte onderwijs de status van het vak te grabbel gooit”, aldus Bel.

Creatiever en empathischerMaar er is ook verheugend nieuws. Steeds meer recent onderzoek toont het belang van het lezen van complexe literatuur aan, dus níet van pulp. zo wordt de crea-tiviteit bevorderd door het analyseren van literaire meesterwerken, vertelt ze. “een van de zogeheten 21th century skills is creativiteit. Je moet steeds weer op nieuwe ontwikkelingen kunnen reageren. Hier ligt dus een nieuwe kans voor het vak nederlands: daar leer je niet alleen goed schrijven, ook het analyseren van complexe literatuur is van vitaal belang. Onze nieuwe brede bachelor literatuur en samenleving speelt daar op in.”en het lezen van literatuur bevordert het empathisch vermogen. “zeker, daar zie ik ook een mooie taak. neem de vluchtelin-genstroom, we zullen het allemaal goed met elkaar moeten kunnen vinden. en dat kan ook met behulp van literatuur.”Bel hoopt dat haar boek ook voor leraren op de middelbare school een inspiratie-bron wordt, waar zij terecht kunnen voor

allerlei soorten literatuur: van detectives, dames-romans tot ingewikkelde hermeneutische poëzie, complexe romans, maar ook tendensromans over het feminisme. “Het zit er allemaal in.”

Wie overleeft?De literatuurgeschiede-nis is eigenlijk één groot afslankingsproces. Slechts enkelen overleven. De

meeste auteurs, en zelfs stromingen, zijn uit beeld geraakt, schrijft Bel. Maar Couperus doet na ruim een eeuw weer helemaal mee. toneelgroep Amsterdam speelt ook volgend jaar De Stille Kracht. en álle voorstellingen zijn al uitverkocht.In de eerste helft van de twintigste eeuw waren er gigantisch grote talenten. Voor proza noemt Bel: Couperus, nescio, elsschot, Carry van Bruggen, Bordewijk, Van Schendel, Du Perron en ter Braak. en Gorter, Henriëtte Roland Holst, Leopold, nijhoff, Marsman, Slauerhoff en Vasalis vindt zij prachtige dichters. “Of

‘De donzen val van klamme bloemen’, dat vind ik heel sensueel’

ik nog iemand heb herontdekt? Velen, onder wie Karel van de Woestijne. Hij schreef over ‘de donzen val van klamme bloemen’, zijn verzen vind ik heel sensu-eel; een fantastisch dichterlijk talent.” Voor de NRC was Van de Woestijne ook correspondent in Brussel (1906-1920). “Ja, hij schreef daar over ambulances die door de stad zoeven, en verpleegsters – een nieuw fenomeen destijds – die met kokette eenvoud door de straat zweven. en over soldaten die Brussel binnenmar-cheren. Je hoort ze lang voordat je ze te zien krijgt, het klinkt als een schaaf die over de kasseien gaat, ze komen en zijn opeens verdwenen.” een beeld dat Bel niet meer uit haar hoofd krijgt, daar ligt volgens haar ook de kracht van de taal in literatuur.zij hoopt dat Bloed en rozen een bijdrage levert aan het opnieuw oppakken van sommige schrijvers. “Ik zeg dit niet uit chauvinisme, maar nederlandse litera-tuur is niet het achterlijke broertje van de engelse en Franse letterkunde. In die tijd in elk geval niet.”

jacqueline Bel, Bloed en rozen, geschiedenis van de nederlandse literatuur 1900-1945, 990 pagina’s, Uitgeverij Bert Bakker, amsterdam, €59,50


Amsterdam Water Science

Het Westelijk Havenge-bied in Amsterdam is dé energieopslagplaats van noord-Holland: hier staat de Hemwegcentrale die stroom produceert voor 3 miljoen huishoudens en

er staan reusachtige brandstoftanks waar de kerosine voor Schiphol en de benzine voor een groot deel van nederland (en verder in europa) ligt opgeslagen. Wat gebeurt er als dit gebied overstroomd raakt door bijvoorbeeld een extreme regenbui? en kun je eenvoudige maatre-gelen nemen om de kwetsbaarheid van deze energieleveranciers voor water-rampen te verkleinen? Wat betekent het voor de economie als er hier een overstroming zou plaats-vinden? en is zo’n ramp te verzekeren? Allemaal vragen waar wetenschap-pers van het nieuwe onderzoeksinstituut Amsterdam Water Science zich de komende twee jaar mee gaan bezighouden. Het instituut is opgericht door wetenschappers van de VU en de UvA die hun krachten willen bundelen op het gebied van wateronder-zoek.

Ideale waterstand?Op de oprichtingsbijeenkomst van Amsterdam Water Science eind novem-ber waren allerlei partijen die iets met water te maken hebben uitgenodigd: gemeenten, waterschappen, waterbedrij-ven, het waterzuiveringsbedrijf en mili-euorganisaties. en zij konden problemen aandragen waarbij ze de inbreng van de waterwetenschappers konden gebruiken. De kwetsbaarheid van Westpoort was een van de issues. een ander onderwerp is de waterstand in het Ilperveld, een waterrijk veenweidege-bied ten noorden van Amsterdam. Wat is daar de ideale waterstand? natuurorga-

nisaties willen die graag hoog omdat dat gunstig is voor de soortenrijkdom in het gebied. terwijl boeren de grondwaterstand laag willen omdat ze anders wegzakken met hun land-bouwmachines. “Boven-dien speelt daar ook de uitstoot ook nog mee”, vertelt Jeroen Aerts, hoog-leraar waterrisico’s aan de VU, en een van de initia-tiefnemers van Amster-

dam Water Science. “Bij een hoge grond-waterstand ontsnapt er methaan uit de venige ondergrond. Komt het veen door

‘Het lab, dat is hier buiten’Wat als door een overstroming de stroom in Amsterdam uitvalt? Op dit soort regionale vragen richt het nieuwe onderzoeksinstituut Amsterdam Water Science zich.

Het bewustzijn rondom water mag wel wat groter

DOOR WELMOED VISSER ILLUStRAtIe ROB BöMeR


weteNscHap

laag grondwater te droog te staan, dan laat het CO2 los. Is er hier dan een oplos-sing mogelijk waar alle partijen tevreden mee zullen zijn? Aerts: “Dat weten we nog niet, maar als wetenschapper kun je wel in kaart brengen wat de gevolgen van de een of andere keuze zijn. Bovendien kun je alternatieven onderzoeken: wat als je alleen maar biologische, kleinscha-lige landbouw zou doen daar? Of alleen natuur? Of als je andere grassoorten zou planten die tegen hoger grondwater kunnen? Dat gaan we onderzoeken, niet alleen de ecologische kant, maar ook juist de economische: welke gevolgen hebben bepaalde keuzes voor de economie van het gebied?”

Meer extreem weerOnderzoek doen in de eigen regio biedt veel voordelen, vindt Aerts: “Je bent als wetenschappers vindbaar voor regionale organisaties en bedrijven. en je hebt meteen stage-plekken voor studenten, waar ze na hun afstuderen wellicht aan het werk kunnen. Bovendien: wat is er nou idealer dan onderzoek doen in je eigen achtertuin? Ook voor studenten. Het lab? Dat is gewoon hier buiten.”

Dat er een vraag is naar deze vorm van toegepast onderzoek, bleek wel bij het openingssymposium waar in totaal zo’n 500 mensen aanwezig waren. Aerts kijkt er tevreden op terug: “er zaten lang niet alleen wetenschappers in de zaal, maar ook veel studenten en mensen van allerlei organisaties. Daar ben ik erg blij mee.”In de hele samenleving mag het bewust-zijn rondom water wel wat groter, daarover zijn de deskundigen het eens. Want als er één ding bleek tijdens de oprichtingsconferentie van Amsterdam Water Science, is het dat wij in nederland zelden nadenken over water, hoewel

we ons hele bestaan te danken hebben aan polders en dijken. Dat regelt de overheid maar, vinden we. “Maar dat is aan het veranderen”, denkt Aerts, “de laatste tijd merk ik dat bijvoor-beeld bedrijven wel geïnteresseerd zijn in hoe ze zich beter kunnen beschermen. De kans dat een waterramp je over-komt, blijft natuurlijk heel

klein. Maar we krijgen meer te maken met extreem weer en dat dringt tot steeds meer mensen door.”

'Wat is er idealer dan onderzoek doen in je eigen achtertuin?'

Ze hebben elkaar gevonden: de waterwetenschappers van de VU en de Uva. Minstens 110 onderzoekers houden zich aan een van beide universiteiten bezig met water. De VU-wetenschappers vooral met waterkwantiteit (overstromingen, droogte, risico’s en de economische gevolgen van waterrampen), aan de Uva kijken ze vooral naar de waterkwaliteit (ecologie, milieukunde, toxicologie). Dat vult elkaar mooi aan.

amsterdam Water Science heeft 1 miljoen euro gekregen, de helft van de VU, de andere helft van de Uva. Van dat geld worden drie postdocs aangesteld en worden vijf regionale onderzoeksprojecten uitgewerkt.

amsterdam Water Science gaat ook studenten opleiden tot waterexperts. De tweejarige masters die er al zijn aan de VU (hydrologie) en de Uva (oceanografie), met elk zo’n 25 à 30 studenten per jaar, blijven bestaan en gaan intensiever samenwerken.

Zie ook amsterdamwaterscience.nl.

amsterdam waterstad

Nanodeeltjes uit bijvoorbeeld cosmetica die in ons milieu komen, zijn zo klein dat het moeilijk is om te

beoordelen of ze schadelijk zijn. Promovendus emel topuz ontwikkelde een nieuwe manier om dit te beoordelen. ze combineerde hiervoor een vorm van multicriteria-analyse met analysetech-nieken uit de zogeheten fuzzy logic. De combi-natie van deze

technieken levert een redelijke inschatting op van het milieuri-sico van de nanodeeltjes. Deze deeltjes zitten bijvoorbeeld in zonnebrand en tandpasta, maar ook in kleding en meubels.

Omdat ze te klein zijn om te worden gefilterd, komen ze via het riool in het milieu terecht. topuz deed ook labo-ratoriumproeven. ze

bekeek de effecten van concentraties zilver-nanoverbindingen op bepaalde wormen. Die bleken vooral van invloed op de voort-planting van

de wormen. (WV)


Hoewel een speci-aal gezondheids-programma voor bouwvakkers in eerste instantie positieve resul-taten liet zien,

vallen ze na een jaar weer in hun oude patronen terug. Dat blijkt uit het onderzoek waarop Laura Viester 24 november bij VUmc promoveerde. Viester ontwikkelde het programma Vitaal in Praktijk (VIP) in de bouw, waarbij de werknemers van een groot bouwbedrijf een stappenteller kregen. en een coach begeleidde hen bij het maken van een leef-stijlplan voor voeding en bewe-ging. Op korte termijn vielen de deelnemers af en maakten ze andere leefstijlkeuzes. zo dron-ken ze minder frisdrank. Maar na twaalf maanden was dit effect alweer verdwenen. (FB)

Manon Wigbers, oud-student theoretische natuurkunde, wint de Shell Afstudeerprijs voor Natuur-kunde voor haar masteronderzoek naar groepsgedrag van bacteriën. De prijs, een geldbedrag van 5.000 euro, is 30 november uitgereikt door de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen.

Ab Flipse wordt de vaste universiteitshisto-ricus van de VU. Zijn aanstelling was aanvanke-lijk voor drie jaar, maar wordt nu structureel. Flipse doet onderzoek naar de geschiedenis van de VU, bevordert het historisch besef en beantwoordt publieksvragen.

Promovendus dierecologie Gijsbert Werner gaat met een Newton International Fellowship naar Oxford. Met deze beurs van bijna 100.000 Engelse pond gaat hij twee jaar onderzoek doen naar het fenomeen mutualisme, de vruchtbare samenwerking tussen twee organismen.

In Het Parool verscheen een artikel over negen talentvolle Amsterdamse academici jonger dan 45 jaar die ook hoge ogen gooien in het buitenland. Op nummer 1 staat Albert Menkveld, hoogleraar finance en flitshandelkenner.

VIPs

Politiek passief

W aarom zijn burgers in Oost-europa zo poli-tiek passief? Omdat ze elkaar niet vertrouwen!

Dat blijkt uit promotieonderzoek van teodora Gaidyte. “Het sociaal vertrouwen werd in de postcom-munistische samenlevingen flink beschadigd door het commu-nistische regime, en als gevolg van de moeilijke economische omstandigheden en corruptie-schandalen tijdens de democra-tische transitie”, aldus Gaidyte. Dit veroorzaakt een kloof tussen de politieke elite en de burgers. Als de meeste burgers niet komen opdagen bij verkiezingen, is het voor radicale en populistische partijen makkelijker om zetels te winnen. (PB)

Vieze deeltjes

jero

me O

liver

_flic

kr.co

m

foto

VU/r

vdV

Mar

k van

den

Brin

k

noun

proj

ect/r

bbm

r

bouwvakker valt terug in oude patronen

“De totale hoeveelheid bosbran-den blijft ongeveer hetzelfde, maar de locaties verschui-ven: in Afrika zijn er minder bosbranden omdat er meer savannegrond wordt gebruikt voor landbouw. Tegelijk zie je dat er meer bosbran-den voorkomen in noordelijkere gebieden, zoals de toendra’s van Siberië. We vermoeden dat dat met opwarming van het klimaat te maken heeft, maar dat gaan we de komende jaren verder onderzoe-ken.

Deze herfst waren er hevige branden in Indonesië. Daarbij spelen conflicten over land vaak een rol. De regering in Jakarta verkoopt een stuk land aan een bedrijf dat daar een plantage wil beginnen, maar ter plekke blijkt het al in gebruik door lokale bevolking. Een van beide partijen steekt de boel dan in brand. Indonesië heeft ieder najaar last van bosbranden, maar dit jaar was het wel heel erg: vijf procent van de wereldwijde CO2-uitstoot komt voor rekening van de Indonesische branden. Vorig jaar was ik er tijdens het brandenseizoen. Dat is heftig hoor, die rook! Ik zat er maar drie dagen in, maar voor miljoenen mensen duurt het weken.” (WV)

Guido van der Werf is de eerste hoogleraar bosbranden en ontbossing in Nederland. Hij hield zijn oratie op 26 november.


ONDerzOeksNIeUws

Afrikaanse hiv-programma’s die draaien op gemeenschapszin en zelfredzaam-heid helpen de gezondheidszorg

voor chronisch zieken op het hele continent vooruit. Dat blijkt uit het onderzoek waarop Carolien Aantjes 27 november bij Aard- en Levenswetenschappen promo-veerde. De toegang tot goede, betaalbare gezondheids- en maatschappe-lijke zorg is problematisch voor veel burgers in Afrika. Overheden staan voor enorme problemen om aan de behoefte van de bevolking te voldoen. Bovendien neemt in Afrika het aantal chronisch zieken sterk toe. In ethiopië, Malawi, zuid-Afrika en zambia maken hiv-patiënten gebruik van een breed scala aan zorgverlening: van medicatieverstrekking tot thuiszorg. Deze zorgverlening doet een groot beroep op de zelfredzaamheid van patiën-ten en families. Veel van deze programma’s hebben hun doel-groep inmiddels uitgebreid naar patiënten met suikerziekte of kanker. (FB)

Plastic soep

‘Bosbranden komen steeds meer voor in Siberië en andere noor-delijke streken’, aldus Guido van der Werf, hoogleraar bosbranden en ontbossing.

Brand!

Een deel daarvan draagt bij aan de zogehe-ten plastic soep in zee. Die plastic soep is wijdverspreid, ontdekten wetenschappers van onder meer de VU. Ze vonden plastic in alle grote Europese zeeën en in alles wat ze onderzochten: van microplastics in mosse-len en de zeebodem tot grote stukken plastic

in grotere vissen. “We hebben er in korte tijd een puin-hoop van gemaakt”, zegt milieuwetenschapper Heather Leslie, die het project leidde. De wetenschappers maak-ten de documentaire Clean Sea, die onlangs werd gepre-senteerd in de Amsterdamse bioscoop Eye. (WV)

De documentaire is te zien via www.cleansea-project.eu.

Met een kijkoperatie via de anus en de buik kan een endeldarmtumor volle-dig worden verwijderd. Hierdoor is er mogelijk minder kans op terugkeer van de kanker. Dat concludeert Simone Velthuis in haar proefschrift waarop ze 7 december is gepromoveerd. endel-

darmtumoren werden voorheen altijd verwijderd door een grote snede in de buik, wat leidde tot een grote buikwond. Velthuis beschrijft een combinatie van twee operatietechnieken die bij relatief laaggelegen endel-darmtumoren gemakkelijker uit te voeren is dan de traditionele endeldarmoperatie. (PB)

Reddende kijkoperatie

Een Europeaan produceert per jaar gemiddeld 6.000 kilo afval.

Hiv- programma ook voor chronisch zieken

foto

VU/r

vdV

noun

proj

ect/r

bbm

r


Schrijvershuisbezoek

Maartje Wortel voelt zich nog een kind

Vrije Schrijver Niña Weijers gaat met studenten naar Maartje Wortel. ‘Ik schrijf omdat het nog niet gelukt is: dat wat ik wil zeggen.’

Derdejaarsstudenten van alle faculteiten binnen en buiten de VU kunnen de minor ‘Aan de slag met literatuur’ volgen. Met als krent in de pap: het huis-bezoek aan vier schrijvers.

Het college dat voorafgaat aan het huis-bezoek bij auteur Maartje Wortel begint in het Witsenhuis in Oost. Op de boven-ste etage woont namelijk Vrije Schrijver niña Weijers. een uitzonderlijk brede, lichte etage voor Amsterdamse begrip-pen. In deze omgekeerde pijpenla kijkt zij uit op de toppen van de bomen in het Oosterpark. “Dit huis is vernoemd naar de schilder Willem Witsen. Het ontleent zijn bekendheid aan de gastvrijheid die Witsen verleende aan de tachtigers. Volgens de wens van de weduwe van Witsen wonen hier sinds 1943 neder-landse letterkundigen, onder wie Margo Minco, Bert Voeten, thomas Rosenboom, Jan Kal en sinds deze zomer heb ik het geluk om hier te wonen”, vertelt Weijers

aan de studenten. Op de schouw hangt een sfeervolle zwart-witfoto van Minco en Voeten die op de brede dakgoot gehurkt zitten; zij hebben hier twintig jaar gewoond. Rosenboom moest eerder vertrekken wegens het enorme succes van Publieke Werken. en Weijers mag hier vijf jaar lang gratis wonen.Op deze bijzondere etage houdt een studente een referaat over de roman IJstijd van Maartje Wortel, die centraal staat bij het bezoek aan de auteur. Haar analysepunten zijn elke keer weer aanleiding voor levendige gesprekken. zij moet steeds weer het volgende punt aankaarten, anders krijgt ze het niet af in anderhalf uur. Weijers complimenteert na afloop deze dertien studenten voor hun ingeleverde opdrachten, het refe-raat en de voorgestelde vragen. “Stel ze vooral!” moedigt ze aan. na dit college loopt de groep door het Oosterpark naar een studentenhuisachtig pand waar Wortel woont. een groot contrast met het Witsenhuis. In een kleine kamer vol

boeken installeren Weijers en Wortel zich op de bank en Weijers geeft groen licht voor het afvuren van de vragen over IJstijd. Deze roman uit 2014 gaat over de liefde tussen James Dillard, een dertiger, en de jongere Marie. Dillard woont in hotels, bestelt Franse kazen en dure wijnen en gaat soms met een meisje naar bed. Maar met Marie is het anders. Voor het eerst heeft hij het idee dat er echt iets van hem gevraagd wordt. Twee verloren figuren“Hoe kom je nu aan zo’n personage als James Dillard?” vraagt een studente. Wortel: “Ik ken hem echt, ik leerde hem

dOOr win Castermans FOtO'S MARtIJn GIJSBeRtSen


ONDerwIjs

kennen in San Francisco, hij had geen doel, hij had alles al: kon een café kopen, een landgoed, naar nederland heen en weer vliegen, champagne drin-ken. Alles kon hij, maar toch was hij heel onrustig, hij zocht een doel voor zichzelf.”Als personage heeft Wortel hem gekop-peld aan het personage van Marie. een meisje uit een warm gezin, waar alles goed was. Maar toch heeft zij anorexia. James en Marie zijn twee verloren figu-ren. “Het zijn mensen die niet weten wat zij met zichzelf aan moeten. ze zoeken

bij elkaar een antwoord op wie ze zijn, maar dat kunnen ze niet vinden. zo werkt de liefde niet”, aldus Wortel. Uitgestelde jeugdGelooft zij in de liefde?

“Ha jazeker! Voor een interview over IJstijd in het tv-programma Kunststof vroeg een redacteur of ik hem twee namen kon geven van mensen die iets meer over mij weten. Ik heb mijn vrien-din Marie opgegeven. en de eerste vraag die ze aan haar stelde was: hoe is het om met iemand te zijn die in de liefde

‘Ik onderzoek in IJstijd hoe oprecht liefde is’

De studenten bezoeken dit najaar ook Connie Palmen, nina Polak en roel Bentz van den Berg. Het college is onderdeel van de minor ‘aan de slag met literatuur’ voor derdejaarsstudenten van alle faculteiten binnen en buiten de VU. Vrije Schrijver niña Weijers koos de vier auteurs uit. Samen met jacqueline Bel, universitair hoofddocent moderne nederlandse letterkunde, begeleidt Weijers deze huisbezoeken.

Op de bank links niña Weijers, naast haar Maartje Wortel.

Meer schrijvers bezoeken


Schrijvershuisbezoek

gelooft?” antwoordt Wortel. In deze roman onderzoekt de auteur hoe oprecht liefde is.Maar waarom geef je jouw personage de naam van je echte vriendin? Wortel schiet in de lach: “Ik vond die Marie uit mijn boek heel vervelend en onsympathiek. Ik noemde haar Marie om tijdens het schrij-ven wat meer liefde voor haar te kunnen voelen.”Wortel verbaast zich soms over de lengte van haar antwoorden. zij praat dan ook uitvoerig en associatief over haar werk, met een niet aflatend enthousiasme. zij schrijft vrij zelfbewust, soms ook piete-peuterig, vinden lezers. Ligt dat aan de tijd? nee, het hoort bij Maartje Wortel. zij is heel erg bezig met de vraag hoe de ander je ziet en hoe je jezelf ziet. Het

verschil tussen de binnen- en buitenwe-reld intrigeert haar.Wortel schrijft intuïtief. zij houdt niet van plannen maken, ook in het leven niet. zij geniet van haar uitgestelde jeugd. Geen vaste baan, niet getrouwd, geen kinderen, geen professioneel huis. “Ik voel me nog een kind, een meisje, maar ik ben een vrouw”, en ze kijkt vragend naar Weijers. “Moet ik dit soms bevestigen?” lacht Weijers.en ten slotte de lastigste vraag: wat is haar poëtica? na lang nadenken zegt ze: “Steeds opnieuw beginnen. elke dag weer een poging doen om zo oprecht mogelijk een idee te vertolken. Dat is wat ik wil. Ik schrijf ook omdat het me nog niet gelukt is: dat wat ik wil zeggen. Dus daar ga je weer.”

wortel noemt haar schrijfstijl onopgesmukt:

‘als jij hier nu was zou ik vragen hoe je dag was. jij zou zeggen: goed. Ik zou zeggen: Mooi zo. Ik zou het jammer vinden dat jij niet wat meer over je leven vertelde, wat dan ook, en dat je niet aan mij vroeg hoe het met mij ging, zodat we een gesprek konden voeren. toch zou ik er niets van zeggen, want ik zou denken, ik zou ervan overtuigd zijn geweest, dat je niets van elkaar mag verlangen. Daar heb ik spijt van. Dat ik niets van je verlangd heb. Dat we niet op een stoel zijn gaan zitten en zijn begonnen te praten. Zoals ik nu ook gewoon begin zonder dat ik precies weet waar ik moet beginnen. Dat had ik eerder moeten doen. Ik dacht dat het beter was je te laten. Ken je dat gevoel, dat je weet dat er iets moet veranderen, en dat je denkt: laat ook maar? Dat je op het moment dat je de kans krijgt vergeet waarom je vond dat dingen anders moesten? Dat je denkt: het komt nog? Het komt allemaal nog wel? Ik leefde alsof alles nog ging gebeuren, maar het is al gebeurd.’

fragment uit: Er moet iets gebeuren, verhalen, Das Mag Uitgevers, 2015, 238 pag, € 19,50. Deze verhalenbundel verscheen eind november; te kort dag om nog te behandelen op dit huisbezoek.

Vrije Schrijver niña Weijers noemt Maartje Wortel (33) het onmiskenbare gezicht van haar generatie: de dertigers. Wortel werd van de School voor journalistiek gestuurd omdat ze te veel verzon. Voor haar debuut Dit is jouw huis ontving ze de anton Wachterprijs en Ijstijd won de Bng Bank Literatuurprijs. Ze schrijft columns voor de dagbladen nrc.next, trouw en het maandblad Eigen Huis & Interieur.

Meer informatie op maartjewortel.nl.

Hét gezicht van de dertigers

Onopgesmukt


maIL

Reacties (max. 300 woorden) op Advalvas-artikelen zijn welkom op [email protected]. De redactie behoudt zich het recht voor uw bijdrage eventueel in te korten. Het opiniestuk in de vorige

Advalvas ‘De criminaliteitscijfers kloppen niet en dat is uw schuld’ stuit mij tegen de borst. Ik zie dit namelijk heel anders. Al vanaf 2012 probeer ik aangifte te doen van een poging tot doodslag. nog voor het overlijden van de betref-fende persoon meldde ik mij op het Bureau IJtunnel in Amster-dam voor aangifte.Achter de balie zat een dame in opleiding van ongeveer twintig. zij stemde in met de aangifte, maar maakte verder geen aanstal-te een rechercheur ter beschik-king te stellen. Voor Amster-damse bureaus, zoals aan de Van Leijenberglaan en de Linnaeus-straat, geldt hetzelfde. Ook daar werd ik te woord gestaan door agenten in opleiding, zonder een

teschriftstelling van de aangifte en een afgifte van een kopie van het proces-verbaal. tevergeefs deed ik nog een aangifte bij Meld Misdaad Anoniem. Had ìk een opiniestuk geschre-ven, dan had u gelezen: ‘De burger wil wel aangifte doen, maar de politie verhindert dat!’ Misschien ligt daar toch een taak voor onze burgemeester Van der Laan. Maar helaas is hij geen hoofd meer van de politie sinds de recente instelling van de nationale Politie. een aangifte doen per e-mail zou natuurlijk een oplossing bieden, maar dat is volgens de huidige regels niet mogelijk. F.J. Colon, VU-alumnus geschiedenis

Student neurosciences thomas Wassenaar verkoopt sokken tegen Alzheimer. Kijk, zo heb je nog eens wat aan Advalvas. Helaas voor thomas, maar ik heb geen Alzheimer en ken ook niemand die daaraan lijdt. Ik vind het ernstig wat Wassenaar doet, want hij verkoopt niet alleen sokken tegen Alzheimer, maar daarmee ook voor dierproeven tegen Alzheimer. De opbrengst van de sokkenverkoop gaat dus

in het potje voor dierproeven. Dat laatste mag dan hét taboe van de VU zijn, maar daarom kun je toch nog wel eerlijke informatie geven? extra pijnlijk is dat hij zelfs het woord ‘ethisch’ gebruikt. en dan gaat het over… marke-tingtechnieken. er is volgens mij urgenter onderzoek denkbaar dan onderzoek naar een ouder-domskwaal als Alzheimer. Ed Destrée, alumnus rechten

Goed dat de vorige Advalvas een artikel had over seksuele intimi-datie. Ik mis een kader over wat hieraan gedaan wordt: preventie, melding en afhandeling bij de VU voor studenten en medewerkers. Waar moet je zijn als je ermee te maken krijgt?Weet iedereen specifieke voor-beelden van wat niet mag op het werk en/of in de collegezaal? Als slachtoffer kun je twijfelen over jezelf als iemand te ver gaat. en iemand met andere normen kan door te wijzen op de gedragscode en de consequenties als hij/zij zich hier niet aan houdt, zich tweemaal bedenken. In Amerika is het veel duidelijker voor iedereen wat ongewenst gedrag is. zowel in de publieke ruimte als op het werk is daar veel meer aandacht voor. De metro van Washington hangt bijvoor-beeld vol met posters met If it is not wanted... its harassment, en waar je het kunt melden. In de Verenigde Staten kennen studenten, werknemers, en werkgevers de lijst van un.org/

womanwatch/osagi/pdf met wat onder sexual harassment valt. en dat is bijvoorbeeld ook: aanhou-dend een collega die niet geïnte-resseerd is, meevragen om uit te gaan.Werknemers die aangenomen worden, krijgen zo’n expliciete lijst van wat niet mag vaak ook te zien. Dat is tenminste duidelijk. Voorkomen is beter dan genezen. Interessant hoor, die wetenschap-pelijke theorieën over waarom nog steeds zo veel mensen slachtoffers worden en dat het ook op de VU campus gebeurt. Maar nu moet er gewoon iets aan gedaan worden. en de eerste stap is dat werkgevers gedragscodes expliciet maken en preventief onder werknemers en studenten verspreiden.

Studente wil graag anoniem blijven

Naschrift redactieVertrouwenspersonen voor VU-studenten zijn: Mariken Blom (5985027) en jan nieuwenhuis (5985048)

Sinds een aantal jaar reizen wij in de zomer af naar de Alpen voor een bergsportvakantie. Hoewel de sportieve uitdaging en de schoonheid van het landschap vooropstaan, halen we ook veel plezier uit het verklaren van de dingen om ons heen, door de opgedane kennis tijdens onze bachelor aardwetenschappen en master hydrology aan de VU. Beide opleidingen waardeerden we zeer, onder meer door de aandacht voor het veldwerk en het ‘systeemdenken’.Ruim twee jaar geleden hoorden wij de eerste berichten over het mogelijke lot van een aantal van ‘onze’ docenten; er dreigde ontslag vanwege bezuinigingen en reorganisaties. Inmiddels zijn zij inderdaad ontslagen. Wij hebben met enkele getroffen docenten contact opgenomen en hen gevraagd naar de reden van de gedwongen ontslagen. Geen van hen gaf aan dat het bestuur een gegronde reden hiervoor had, zelfs geen financiële. Wel kregen

ze te horen dat oudere werkne-mers te duur waren en vervangen zouden worden door tijdelijke krachten die zich eerst moeten bewijzen. Deze zogeheten tenure tracks bieden werknemers bij goede prestaties meestal pas na vijf jaar een vast dienstverband. Masteropleidingen worden zo inhoudelijk afhankelijk gemaakt van de vraag of docenten in staat zijn projecten binnen te halen. Op de VU komt onderwijs kennelijk niet meer op de eerste plaats. Ondertussen doet de VU alsof er niets aan de hand is. Maar… er loopt wel een onderzoek bij de europese Commissie voor de rechten van de mens aangaande leeftijdsdiscriminatie bij de VU. Wij leven mee met onze voor-malige docenten. Gezien hun kundigheid en passie voor de opleiding is het voor ons moeilijk te geloven dat zij ontslagen zijn. Pieter Pauw, Lodewijk Biemond en Maarten Slot, VU-alumni

Criminaliteitscijfers

Sokken voor dierproeven

Seksuele intimidatie

Leeftijdsdiscriminatie


Boek

dOOr Peter Breedveld FOtO MARtIJn GIJSBeRtSen

Dat een scheiding erin hakt bij de kinderen, dat hoef je niemand uit te leggen. Maar de pijn is er vaak nog steeds als die kinde-ren allang volwassen zijn en zelf relaties en kinderen hebben. Bachelorstudent bestuurs- en organisatiewetenschap Iris Gündel (20) interviewde tientallen mensen

over de scheiding van hun ouders in hun jeugd en daar-naast professionals als relatie-experts, psychologen en onderzoekers. ze verwerkte die gesprekken in een boek: Schei eens uit.“Met de persoonlijke verhalen in mijn boek wil ik steun bieden aan mensen die in dezelfde situatie zitten. Misschien herkennen ze zich in de verhalen van ande-ren, of halen ze er advies uit.”Gündels ouders scheidden ook toen zij acht was. “Het was een schok. Alle funde-ring valt onder je leven weg, ik ging naar school in een dorp waar niemand van mijn klasgenoten gescheiden ouders had; ik vroeg me af of het door mij kwam. er waren praktische problemen, bijvoor-beeld dat ik geen zwemkleding bij me had voor schoolzwemmen, omdat ik het weekend bij mijn vader had doorge-bracht. en de verscheurdheid, als mijn ouders zich negatief over elkaar uitlieten. Als mijn moeder het over mijn vader deed, was ik het roerend met haar eens en bij mijn vader was ik weer voor hem.”

Pijn blijfttoch vindt Gündel dat haar ouders het goed hebben gedaan. “ze zijn altijd open geweest, stelden zich naar mij toe op één lijn op, ik mocht alles vragen, overal werd

‘Het huwelijk is achterhaald’

Scheiden doet lijden, maar er kan een hoop schade worden voorkomen door te praten, zegt VU-studente Iris Gündel, die er een boek over schreef.

‘Je moet niet zoeken naar de Ware omdat het hoort’

over gepraat.” Dat is volgens haar essentieel: de commu-nicatie. “Scheiden gaat nooit leuk worden, de pijn zal altijd blijven, maar je kunt die wel verlichten door open te zijn. en je moet in je relatie duidelijk zijn in wat je van de ander verwacht. niet dat je in een kamertje met een notaris erbij een lijst met afspraken moet opstellen, maar openheid verkleint de kans dat je later opeens met voldongen feiten wordt geconfronteerd.”Haar boek gaat niet alleen over scheiden, zegt Gündel, maar ook over relaties. “er wordt tegenwoordig veel gescheiden, en ik denk dat het individualisme in de samenleving de oorzaak is. Het veroorzaakt zoveel scha-de, we zouden er meer stil bij moeten staan; waar zijn we eigenlijk mee bezig?”Maar elke vergelijking met de huidige SGP-campagne tegen echtscheidingen wijst ze fel van de hand. “Ik ben voor duurzame relaties, maar niet tegen scheiden. Inte-gendeel, ik heb ook mensen gesproken die blij waren dat hun ouders gingen scheiden. Want als je voor de kinde-

ren bij elkaar blijft, met alle spanningen en dagelijkse ruzies, is dat wat je wilt? Ik denk van niet.”Gündel gaat zelfs nog verder: “Ik denk dat het huwelijk achterhaald is. Misschien is het niet meer van deze tijd om te zoeken naar de Ware, waar je je hele verdere leven mee gaat doorbrengen. Het is mooi als het wél lukt, maar je moet het niet doen omdat het hoort.”

Professionele kindercoachHaar ouders hebben allebei een andere

relatie. Gündel, die een jongere broer heeft, kreeg er met haar stiefmoeder ook een stiefbroer en -zus bij. twee gezinnen verdubbelt de pret, beaamt ze lachend. en het heeft haar een paar jaar gekost om het beste van twee werelden te combineren tot iets nieuws, waar ze zich fijn bij voelde, vertelt ze.Haar moeder en stiefvader hebben een echtscheidings-praktijk waarin scheidende paren terecht kunnen voor


stUDeNteN

bemiddeling, advies, maar ook voor coaching, tevens voor de kinderen. “Die kunnen terecht bij een professionele kindercoach, maar ze hebben ook de optie om met mij als ervaringsdeskun-dige te praten”, aldus Gündel. “Die optie wordt vaak gekozen.”“Ik hoorde zoveel verhalen; ik vond dat die niet verloren mochten gaan. eerst heb ik er blogs over geschreven, toen kreeg ik samen met mijn moeder het idee voor een boek.”Met dat boek wilde ze zich eerst richten tot een zo breed mogelijk publiek van acht tot tachtig. “Maar ik realiseerde me dat dat wel erg breed van opzet was. toen besloot ik om een boek te schrijven voor volwassenen, waar ook adolescenten met gescheiden ouders iets aan kunnen hebben.”

Beetze ging tal van uitgeverijen af. “naïef als ik ben, zonder nog maar één letter op papier te hebben gezet. Veel uitge-vers wilden wel met me in zee, maar ze bemoeiden zich met de opzet van het boek. Dan wilden ze bijvoorbeeld dat ik met een lijst met van tevoren vastge-legde vragen te werk ging. Maar ik wilde gewoon gesprekken met ervaringsdes-kundigen, die allemaal hun eigen verhaal hebben.”Boeken en studies met cijfers, feiten en statistieken rond echtscheidingen zijn nuttig en belangrijk, maar persoonlijk kan ze er niet veel mee, zegt Gündel. “Ik wilde me juist richten op de individuele ervaringen omdat anderen zich dáár in kunnen herkennen, of er steun uit kunnen halen.”Bij de Amersfoortse uitgeverij Commu-nicatiereeks had ze beet. “Die zag het op dezelfde manier als ik”, aldus Gündel. ze krijgt al veel positieve reacties op haar boek. “De ontroerendste van een vrouw die ik heb geïnterviewd voor het boek, en wier vader daarna was overleden. ze was toen met haar moeder gaan praten, die haar na de geboorte had afgestaan, en had voor het eerst geen pijn meer gevoeld.”

Iris gündel, Schei eens uit. Uitgever: amersfoort: communicatiereeks ISBn: 978-90-818547-8-8; € 19,95

Piek Vossen: ‘We vonden al iets smeuïgs rond de bankencrisis’


Piek Vossen

Newsreader is eindelijk af. na drie jaar ontwikkelen, leest het computerpro-gramma van hoogleraar computationele lexicologie Piek Vossen helemaal zelf het nieuws. Voor de bouw

van de taaltechnologische database werkte Vossens onderzoeksgroep de afgelopen drie jaar samen met universi-teiten en bedrijven uit Spanje, Italië en engeland. “er zitten nu ongeveer twee miljard beweringen in die in het nieuws gedaan zijn over de autoindustrie”, zegt Vossen. “Dus wie deed wat met wie, waar en wanneer.” De europese onderzoeks-partners kozen voor de autoindustrie omdat die bestaat uit complexe wereld-wijde netwerken, en de media er doorlo-pend over schrijven. Het project begon toen Volkswagen Porsche overnam. nu het ten einde loopt, haalt Volkswagen met vervuilende motoren opnieuw het nieuws. Vossen: “In de database kun je een gebeurtenis of persoon opzoeken in een bepaalde context. Je wilt bijvoorbeeld weten waarom de oud-ceo van Porsche, Wendelin Wiedeking, is afgetreden. Die

gebeurtenis voer je in en newsreader laat zien wat vooraf in het nieuws was. Daaruit blijkt dat Wiedeking te veel had geleend om Volkswagen te kunnen kopen. toen werd het crisis en kocht juist Volkswagen Porsche op. Dus moest hij aftreden.”

Relaties weergevenDat kan ik toch ook gewoon in Google opzoeken, denk je nu. Inderdaad, dat kan. Maar dat werkt alleen goed als iemand anders al heeft geschreven over de reden dat Wiedeking aftrad. Google toont domweg alle webpagina’s en docu-menten waar de gezochte termen in staan en kent er verder geen betekenis aan toe. newsreader onderwerpt het nieuws automatisch aan een flinke taalkundige schoonmaakactie. Allereerst leest het programma nieuws in vier talen: engels, nederlands, Italiaans en Spaans. Het herkent ook om wie of wat het gaat in een nieuwsbericht en wat daarover gezegd wordt. Dat gebeurt met technologie die automatisch taal verwerkt en relaties weergeeft tussen de personen, bedrijven en gebeurtenissen. Dan blijven alleen de kale beweringen en relaties over, waar

Beter zoeken dan Google

Taaltechnologen van de VU bouwden een computerprogramma dat relaties legt tussen nieuwsfeiten en op termijn wellicht de toekomst kan voorspellen.

Computerlinguïstiek

ook de dubbelingen uitgehaald zijn.niemand kan zoveel lezen als news-reader en al helemaal niet alle details onthouden. De data worden vervolgens overzichtelijk gemaakt met visualisaties als interactieve landkaarten of grafieken waarin alle directe relaties tussen bijvoor-beeld personen en bedrijven worden getoond. zo vind je dus veel sneller en efficiënter wat je zoekt dan via Google.

Criminele netwerkenHet zal alleen nog wel even duren voor de gewone mens newsreader kan gebruiken voor duiding van het dagelijkse nieuws. Met de huidige 2,3 miljoen nieuwsartike-len over de autoindustrie in de database lopen de onderzoekers hard tegen de grenzen van de technologie aan. “De servercapaciteit die we nu hebben, laat

dOOr marieke kOlkman FOtO VU/RIeCHeLLe VAn DeR VALK

newsreader laat het netwerk van interacties tussen mensen en organisaties zien, hun geografische spreiding en de spreiding over de tijd


weteNscHap

newsreader 100.000 arti-kelen per dag lezen, terwijl er dagelijks een miljoen artikelen binnenkomen in de nieuwsdatabase van online uitgever Lexis-nexis. Je loopt dus direct al eindeloos achter.”Maar op kleinere schaal zijn er al wel toepassingen gemaakt. Vossen werkte bijvoorbeeld samen met historici aan een database voor criminele netwerken in de laatste veertig jaar. “Men heeft het vermoeden dat voor de handel in drugs, mensen en dieren dezelfde criminele netwerken worden gebruikt. De handelaars gaan door de tijd heen misschien andere dingen verhandelen, maar de netwerken blijven in stand. In veertig jaar nieuws zit heel veel informa-

tie over die netwerken.” Of het vermoeden klopt, kan Vossen alleen nog niet zeggen.

Bankencrisisnewsreader werd ook al door de tweede Kamer ingeschakeld voor een

analyse achteraf van de parlementaire enquête over de bankencrisis. De compu-ter las daarvoor 800.000 documenten. “We vonden nog iets smeuïgs toen we gingen zoeken op de mensen die niet waren komen opdagen. Maurice Lippens was destijds de ceo van Fortis, dat ABn Amro kocht, waarna de bank ten onder ging. We ontdekten dat Lippens de Russische zakenman Soelejman Kerimov had overgehaald om 100 miljoen euro

Helaas zijn de voorspellingen nog niet helemaal waterdicht

in Fortis te investeren na de aankoop van ABn Amro. Kerimov, een vriendje van Poetin, is eigenaar van een investe-ringsbedrijf dat allemaal kleine bankjes opkoopt, Sberbank. nadat Fortis omge-vallen was, kon hij wel fluiten naar zijn geld.”Momenteel zijn de onderzoekers in gesprek met de Spaanse regering. “Die zoekt naar innovatie. ze wil weten waar mensen en bedrijven mee bezig zijn en welke projectaanvragen er bijvoorbeeld allemaal gedaan worden.” newsreader kan wellicht ook wat betekenen in discus-sies over medische kwesties als vacci-naties. “Op internet bestaat een enorme kluwen aan informatie en opinies, waar je als lezer niet altijd direct uit komt. De computer kan van het hele veld in kaart brengen wat iedereen zegt. Overigens zonder zelf een standpunt in te nemen.”

Lijnen doortrekkeneen leuke bijkomstigheid van het programma is dat het op basis van alle geschiedenis de toekomst kan probe-ren te voorspellen. Het trekt daarvoor de lijnen door zoals die op dit moment lopen. zo zou op basis van het auto-nieuws tot 2007 worden voorspeld dat India een grotere speler in de autoin-dustrie is geworden in 2015. Dat klopt. Maar helaas zijn de voorspellingen door onvoorziene wendingen niet helemaal waterdicht.“Ook de computer is niet perfect”, zegt Vossen. “Soms stelt die dat dezelfde persoon op hetzelfde moment op twee plekken tegelijk is. Dat kan natuurlijk niet.” Dus er zijn nog altijd mensen nodig om het programma te perfectioneren.

http://www.newsreader-project.eu


ton Salman hoofd afdeling Antropologie OpINIe

grote vraagstukken van deze tijd. Daarnaast zijn we voortdurend aan het vernieuwen. Ons studie-veld is de wereld van vandaag. De mensen die de antropologen honderd jaar geleden bezochten, wonen nu bij ons om de hoek. en dat laten we ook zien op onze website Standplaats Wereld, waar onderzoekers en studenten berichten over hun reizen, onder-zoek en werk.”

Iedereen vindt zijn afdeling belangrijk. “Wij leveren ook een belangrijke bijdrage aan andere disciplines binnen de sociale wetenschappen. Daarom werken we graag interdisciplinair samen

en geven wederzijds vakken en minors voor studenten van andere opleidingen. Daarnaast zijn wij ook heel inte-ressant voor studenten psychologie, letteren, rechten, criminologie en economie. eigenlijk voor iedereen.”

Wat moet er gebeuren? “Het bestaande toewijzings-systeem zorgt voor te grote fluctuaties. zeker bij kleine afdelingen als de onze kan dat ernstige consequenties hebben. Kijk naar de prestaties over een langere termijn en reken ons daar op af. Dan doen we het goed en hebben we heel mooie toekomstperspectieven.”

Een uitgebreider interview staat op advalvas.vu.nl>nieuws> 10 december.

Reageren? Mail naar [email protected].

‘Antropologie is voor iedereen’De opleiding antropologie mag niet worden wegbezuinigd, vindt Ton Salman.

naar beneden. Dit jaar hebben we weer 49 eerstejaars, 15 procent meer dan vorig jaar.’’

Collegevoorzitter Winter heeft gezegd dat als je wilt vernieuwen niet al het oude kan blijven bestaan. Dreigt antropologie te verdwijnen? “Wij horen niet bij het oude. Antropologie is een van de meest actuele studies over de

ton Salman

dOOr dirk de hOOg FOtO AnnA JAnSen

Het gerucht gaat dat antropologie meer dan een kwart van het budget kwijtraakt. Hoe zit dat? “De faculteit Sociale Wetenschappen dreigt in 2016 zo’n twaalf

procent minder geld te krijgen. Op basis van het verdelingsmodel gaan wij dat flink voelen. een van de redenen is dat er twee jaar geleden fors minder studen-ten waren. Maar van een tekort van 25 procent is geen sprake. Onze eigen baten waren daarin nog niet opgenomen. De faculteit wil bovendien de aangekon-digde bezuiniging deels opvangen door het inzetten van de financiële reserve. natuurlijk moeten we daarnaast op zoek naar duurzame oplossingen voor de volgende jaren.”

Gaat het dan zo slecht dat de studen-ten wegblijven? “Integendeel. In neder-land zijn er vijf opleidingen antropologie. Al jarenlang staan we met de bachelor- en de masteropleiding in de top-twee op ons vakgebied in de nationale Studenten enquête. Wij bieden dus een opleiding van hoge kwaliteit. Het jaar waarop we nu worden afgerekend was een uitschieter

Forse bezuinigingenDe faculteit Sociale Wetenschappen dreigt volgend jaar een tekort van tegen de twee miljoen euro te hebben. Daarom hangen forse bezuinigingen in de lucht. Ook bij de kleine afdeling Sociale en Culturele antropologie met zo’n dertig medewerkers, inclusief de promovendi. In concept-plannen was zelfs sprake van een korting van meer dan een kwart van de eerstegeld-stroominkomsten.


cOLUmN

Ik herinner me dat we op de middel-bare school een keer een enorme beroepskeuzetest in moesten vullen. We deden er ongeveer 48 uur over, zonder slaap, en staarden naar vragen als:

Ik zou het liefsto In een stand staan op een

ongedefinieerde beurso Varkens uitbenen met een theelepelo een gesprek tussen niet nader

verklaarde (eventueel zeden?)delinquenten leiden

Volgens de test moest ik de bouw in of anders kleuterjuf worden. Veel aandacht besteedde ik er niet aan, zestien jaar zijn is sowieso best hard werken. Maar om me heen bleef de vraag weerklinken: wat wil je eigenlijk wórden? na het eindexa-men begon ik aan een serie onsamen-hangende doch prima banen, ik zat op kantoren en Deed Dingen, de vragen verstomden, misschien omdat ik zowel geld verdiende als opleverde. Pas toen ik haast halverwege de twintig was kwam ik op het lumineuze idee te gaan studeren. terstond begon mijn omgeving zich weer

Waar wil je dan zijn?

druk te maken: maar wat zou ik dan worden, na zo’n studie nederlands? Dat was inderdaad ernstig de vraag, want als je ernstig alfa bent en niet direct een onderwijspassie ontwik-kelt, blijft je toekomst op zo’n moment inderdaad gehuld in een neveltje dat vooral financiële proble-men en nutteloosheid in zich meedraagt. Dat is dan ook, mag ik blij-moedig vermelden, precies waar ik in terecht kwam na de studie. Ik voldeed eindelijk compleet aan de verwach-tingen! niet alleen vond ik geen gepaste baan, ook besloot ik een roman te gaan schrijven en ging ik, geheel in stijl, in een huis wonen waar de paddenstoelen uit de muren schoten. niemand vroeg me wat ik wilde worden; ik was al iemand. zo één zonder geld en met literaire aspiraties. De enige die hiermee leek te zitten was ikzelf, maar een allesverterende zelftwijfel scheen te horen bij een bestaan als dit. Inmiddels ben ik een paar jaar verder en heb de prima baan die ik uiteindelijk toch maar zocht, weer opgezegd. Van het geld dat ik verdiende, kan ik het ongeveer een half jaar uitzingen, mits ik het als vanouds houd bij aanlenglimonade en schoenenwinkels vermijd. Het is

het engste wat ik ooit gedaan heb, wat misschien meer zegt over mijn schijte-rige karakter dan de daad zelf. en reeds zwelt het toekomstkoor weer aan. “Maar”, vraagt men ongerust of vol spot, “waar wil je dan zijn, over een halfjaar?” Het is geloof ik gewoner om een halfjaar te gaan reizen dan om die tijd te besteden aan het opbouwen van een freelancersbestaan. Ik weet niet waar ik ben over zes maan-den, en ik weet ook niet of het lukt, mijn vreemde plan. Maar als alles faalt, kan ik altijd nog

o Wandtapijten weven met prehistorische instrumenten

o een cursus teambuilding met vingerverf geven aan de lokale peuterspeelzaal

o Gewoon effe normaal gaan doen.

een goed nieuwjaar vast, VU, en als u iemand langs ziet lopen met een bouw-helmpje op en een kleuter onder de arm: ik ben het maar, als wat ik dus eigenlijk moest worden.

Ik was al iemand. Zo één zonder geld en met literaire aspiraties

roos van rijswijk



Reorganisatie

De grote reorganisatie van de ondersteunende diensten is bijna afgerond. Tijd voor een terugblik met VU-bestuurder Bernadette Langius die deze maand vertrekt.

dOOr dirk de hOOg FOtO VU/YVOnne COMPIeR

“We hebben in de geschiedenis van de VU nog nooit zo’n grote ingreep meegemaakt. Mijn belangrijkste conclusie is dat we in de toekomst moeten voorkomen dat zo’n omvangrijke operatie weer nodig is. Dat is ook een van de doelstellingen van de nieuwe bedrijfsvoering. Die moet flexibeler, slagvaar-

diger en efficiënter zijn”, aldus collegelid Langius. zij was onder meer verantwoordelijk voor de reorganisatie van de bedrijfsvoering. De plannen daarvoor zijn in 2010 al gemaakt. Inzet was een structurele besparing van 21 miljoen euro per jaar door onder andere het schrappen van ruim 400 formatieplaatsen, waarbij een verbetering van bedrijfsvoering en meer geld voor onderzoek en onderwijs uitgangspunten waren. Langius vindt reorganisatie geen fijn woord, liever spreekt ze van verbeterslag. “Jullie vragen altijd maar hoeveel mensen er weg moeten, maar bijna nooit naar wat we inhoudelijk verbeteren. We wilden de bedrijfs-voering beter laten aansluiten op de vragen vanuit onderwijs en onderzoek. en ja, het moet ook efficiënter om meer geld vrij te maken voor dat onderwijs en onder-zoek. Ik vind dat de nieuwe bedrijfsvoering nu redelijk op de rails staat, hoewel er ook nog hobbels te nemen zijn. en we zijn er ook in geslaagd de verhouding onder-steunend en wetenschappelijk personeel ten gunste van het onderwijs en onderzoek te verbeteren.”

Per jaar 17 miljoen besparen Inmiddels ligt er van zes domeinen een evaluatie van de reorganisatie: ICt, HRM, internationalisering, biblio-Bernadette Langius: ‘jullie vragen altijd maar hoeveel mensen er weg moeten’

‘Dit moeten we niet nog eens meemaken’

30-11-2015|9.00-10.45|HG 08A-00. Het schijnt nog mee te vallen vandaag, het aantal studenten dat op maandagochtend negen uur de gang naar de universiteit heeft gemaakt. Het tijdstip waarbij je voor het ontbijt het eerste college al achter de kiezen hebt. Ga er maar aanstaan ook, als docent, voor al die slaperige koppies. Aan Pieter Gautier de eer om met economics for the global era de week in te luiden. Nine o’ clock sharp komt hij de zaal binnen, stoft de pluisjes van zijn overhemd en schiet uit de startblokken. Op het programma staan de kortetermijnfluctuaties op wereldwijde en natio-nale markten.Gautier laat er geen gras over groeien. In de eerste vijf minuten wordt een rits van verklaringen voor de recessie van 2008 aangedragen. Dat is de korte introductie, de rest van het college bestaat uit definities van macro-economische begrippen. Het verhaal wordt steen voor steen opge-bouwd, definities worden één voor één aangetikt en uitgelegd. Dat is een plus-punt. Gautier heeft duidelijk nagedacht over hoe hij het verhaal moet opbouwen, maar het zijn zo veel begrippen dat het lastig is om er een meeslepend verhaal van te maken. Bovendien gaat het dusda-nig snel dat als je tien seconden de ande-re kant opkijkt en dan weer terug, je het risico loopt naar een muur te kijken waar-

van je geen idee hebt hoe die in elkaar gezet is. er zit duidelijk te veel tijdsdruk achter, de hoeveelheid stof past niet in het aantal contacturen. en dat gaat echt ten koste van de spanningsboog van het college. Ondanks de berg aan begrippen gaat Gautier er presentatietechnisch vol voor. Hij is prima gekleed, praat met zijn handen, wijst volgens de regels van het spel regelmatig naar het scherm om

de blik van de kijker te sturen, maar beweegt niet zoveel dat het afleidt. een afstandsbediening voor de Powerpoint was geen over-bodige luxe geweest, het grote aantal slides dwingt Gautier in de buurt van zijn computer te blijven, maar of dit de verantwoor-delijkheid is van de VU of van de individuele docent is tot op heden onduide-lijk.Het hoge tempo van het

college heeft nog een slachtoffer: interac-tiviteit. een zaal met de nodige interna-tionale studenten biedt mogelijkheden voor verschillende perspectieven, maar daar is nu geen plaats voor. De momen-ten dat hij het publiek aanspreekt, gaat het vooral over studenten die zich met iets anders dan de les bezighouden (de Vloek van de Laptop). Die studenten krij-gen uiteindelijk wat ze ervan verwachten. Het is een feitelijk college en zo behan-delt Gautier het ook. en dat is jammer, want er had meer ingezeten.


ONDerwIjscampUs


theek, communicatie en huisvesting. Maar Langius wil niet gedetailleerd op de uitkomsten ingaan. “We moeten juist af van het denken in afzonderlijke domei-nen. De ondersteuning is er om de kwali-teit van het onderwijs en onderzoek te verbeteren en dat doe je samen. Daarom willen we een flexibele organisatie die slagvaardig de vragen van de werkvloer kan aanpakken. Daarin zijn we behoor-lijk geslaagd. Maar we lopen natuurlijk ook tegen nieuwe problemen op. zo zijn bepaalde modules bij e-hrm niet gebruiksvriendelijk genoeg. Die worden nu dan ook verbeterd. De organisatie staat niet ineens stil. We zullen telkens moeten blijven vernieuwen en verande-ren, want de wereld draait door.’’ze is tevreden over de efficiëntiever-betering. “Structureel besparen we nu jaarlijks ongeveer 17 miljoen euro op de bedrijfsvoering. Dat is minder dan zes jaar geleden de doelstelling was. Maar gaande het proces hebben we steeds geluisterd naar wat er speelde en hebben we bijgestuurd. Daarom zijn sommige dingen anders aangepakt, maar dat was dan bijvoorbeeld op nadrukkelijk verzoek van de faculteiten.”Langius noemt een voorbeeld van effici-enter werken. “We hebben een enorme opschoning gerealiseerd, waardoor we 2200 administraties van onderzoekspro-jecten hebben teruggebracht tot 1200.”De gevolgen voor het personeel wil ze niet bagatelliseren. “Omdat we jaren uitgetrokken hebben voor het proces, zijn er uiteindelijk minder mensen ontslagen dan we gevreesd hadden. Mede door sterk in te zetten om mensen van werk naar werk te helpen. Maar natuurlijk is het voor degenen die moesten vertrekken een hard gelag.”

Een uitgebreide versie van dit interview staat op advalvas.vu.nl>nieuws>14 december.

Wie weet van een hoorcollege een inspirerende sessie te maken? Student-reporter rutger Westerhof probeert het uit. Deze keer: het college van Pieter Gautier over economics for the global era.

+ Opbouw verhaal � Alleen maar begrippen/feiten

So you think you cAn teAch

E: [email protected] | WWW.VU.NL/OR | WWW.ONDERNEMINGSRAADVU.NL | 16 DECEMBER 2015

CVB KOMT TEGEMOET AAN BREEKPUNTEN GV HOOFDLIJNEN BEGROTING 2016DE GEZAMENLIJKE VERGADERING (ONDERNEMINGSRAAD EN UNIVERSITAIRE STUDENTENRAAD) VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT (GV) HEEFT TIJDENS DE OVERLEGVERGADERING MET HET COLLEGE VAN BESTUUR (CVB) OP 9 DECEMBER AANGEGEVEN ONDER VOORWAARDEN IN TE STEMMEN MET DE UNIVERSITEITSBEGROTING VAN 2016, ONDERDEEL VAN HET JAARPLAN. SINDS 2015 HEEFT DE GV INSTEMMINGSRECHT OP HOOFDLIJNEN VAN DE UNIVERSITEITSBEGROTING VAN HET VOLGENDE JAAR. VANAF 2016 HEEFT DE FACULTAIRE MEDEZEGGENSCHAP INSTEMMINGSRECHT OP DE FACULTAIRE BEGROTINGEN.

VOORGESCHIEDENISOp 16 september van dit jaar stemde de GV niet in met een hoofdlijn van de kadernota: de generieke korting van 3,8 miljoen over de faculteitsbegrotingen. Deze korting wilde het CvB toepassen onder andere doordat door een lagere bijdrage van het ministerie en hogere huisvestingslasten de VU afstevende op een tekort van 28 miljoen. Een deel van dit tekort – 3,8 miljoen – moest door de faculteiten worden opgebracht, terwijl veel faculteiten

al een bezuinigingsslag moesten maken door bijvoorbeeld verminderde studentenaantallen. De generieke korting was daarom een dubbele klap voor onderwijs en onderzoek aan de VU. De GV eiste dat de korting werd teruggedraaid, omdat dergelijke bezuinigingen negatieve gevolgen zullen hebben voor de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Dit is niet goed voor de VU in zijn geheel en komt niet overeen met de doelstellingen zoals het CvB die geformuleerd heeft in het Instel

lings plan. In plaats van faculteiten min of meer te dwingen de 'kaasschaaf methode' op de faculteitsbegrotingen toe te passen, zou er door een meer centrale aanpak van het inkoopproces, bijvoorbeeld door scherpere onderhandelingen over nieuwe contracten, gunstigere of lagere inkoopkosten op de genoemde lasten bereikt kunnen worden.

JAARPLAN 2016Uit het jaarplan blijkt dat de generieke korting van 3,8 miljoen grotendeels op een andere manier is gerealiseerd door extra bezuinigen op externe inhuur en bespa ringen op inkoop – suggesties van de GV. Door de extra bezuinigingen op inhuur en besparingen op inkoop hebben ook de diensten en met name IT minder hoeven te bezuinigen. Daarnaast zorgt een onver wachte meevaller van 9 ton in het begro tings jaar van 2016 voor extra ruimte bij de faculteiten.

RANDVOORWAARDENDe GV heeft wel een aantal randvoorwaarden aan instemming met de begroting gesteld. Allereerst moet de 9 ton die de faculteiten extra kunnen besteden in 2016 geheel ten goede komen aan verbetering van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek – bijvoorbeeld door vergro ting van de vacatureruimte – waarbij altijd wordt overlegd met de facultaire medezeggenschap. Een andere voorwaarde is dat de GV vanaf volgend jaar instemmingsrecht krijgt op de voorinvesteringen op het onderwijs en de onderwijsagenda. Dit jaar komen de voorinvesteringen al op de agenda van de decentrale medezeggen schap. Begin 2016 zullen gesprekken plaatsvinden waaruit duidelijk wordt hoe volgend jaar het facultaire instemmings recht op de facultaire onderwijsagenda gestalte zal krijgen.

23819_OR_pagina_december_2015.indd 1 11-12-15 10:01

COMMISSIE COMMUNICATIE OR KARIN LURVINK, SANDRA DE MAESSCHALCK, HENK OLIJHOEK, JEROEN RODENBERG, BORIS SLIJPER TEKST HANS VAN EYGHEN, KARIN LURVINK, JONA MIJALKOVIC, BORIS SLIJPER BEELD MERLIJN DRAISMA VORMGEVING HAAGSBLAUW

COLOFON

WWW.FACEBOOK.COM/ONDERNEMINGSRAAD.VU

@OR_VU

OP 4 NOVEMBER ORGANISEERDE DE OR EEN STUDIEDAG ONDER DE TITEL ‘HOE SAMEN DOORPAKKEN?’ EEN DAG WAAROP DE OR DE TIJD NAM OM EENS KRITISCH NAAR HAAR EIGEN FUNCTIONEREN TE KIJKEN, MET BEHULP VAN TRAINSTER ARIANE BLOKZIJL VAN BUREAU SBI FORMAAT. DE OR MOEST EVEN MET HAAR BILLEN BLOOT: MEN KAN EFFICIËNTER VERGADEREN EN HET CONTACT MET DE ACHTERBAN KAN BETER.

Blokzijl begon de dag met het observeren van de ‘gewone’ Ondernemingsraadvergadering. Na afloop merkte ze op dat het af en toe wat romme lig was geweest: ‘een paar keer gebeurde het dat een besluit was genomen, maar sommige leden dan plots weer fundamentele vragen gingen stellen’. Zij adviseerde de OR om de verschillende fase van beeldvorming – informatie – oordeelsvorming – argumenten – en besluitvorming duidelijker te scheiden.

In het middagprogramma gingen de leden in kleine groepen uiteen, waarin ze aan de hand van een checklist analyseerden hoe zij bij verschillende dossiers te werk waren gegaan. Hieruit kwam naar voren dat er onvoldoende

KRITISCHE BLIK OP DE ONDERNEMINGSRAAD

gebruik werd gemaakt van de expertise en input van de Onderdeelcommissies. Veel leden (h)erkenden dit probleem. Met sommige ODC’s is het contact zeer intensief, ‘maar een aantal faculteiten zijn praktisch uit beeld’, zo merkte een ORlid op.

Bij de afsluiting werden een groot aantal suggesties genoteerd. Om efficiënter te vergaderen zouden dossiers bijvoorbeeld voorzien moeten worden van een korte samenvatting met de belangrijkste informatie en de fase waarin het dossier zich bevindt. Het contact met de ODC’s kan worden verbeterd door de ODCvoorzitters gericht uit te nodigen voor ORvergaderingen. Voorzitter Jelly Reinders merkte op dat ‘we ook moeten durven denken aan een ander model voor de OR’: het model van een Centrale Ondernemingsraad, waarbij de leden afgevaardigden zijn van faculteiten en diensten. De OR gaat er de komende maanden met de kleine en grote verbeterpunten en suggesties aan de slag.

Sinds augustus 2013 promoveer ik bij het departement wijsbegeerte op een onderzoek naar wetenschappelijke verklaringen van religie. Voordien studeerde ik zes jaar lang aan de KU Leuven, respectievelijk theologie en filosofie. In Leuven was ik lid van een studentenvereniging waar ik enkele bestuurlijke functies vervulde en hoorde ik geregeld over wat er zich in vergaderingen op hoger niveau afspeelde. Nu ik al twee jaar aan de VU werk, komt het me voor dat de problemen bij de VU een stuk ernstiger zijn dan aan de KU Leuven. De KU Leuven had haar problemen met het inrichten van examens en de kwaliteit van het onderwijs, maar kende in mijn periode daar nooit zulke verregaande bezuinigingen die de VU nu treffen. Daarom wil ik me inzetten voor de Ondernemingsraad. Mijn interesses bij de Ondernemingsraad liggen vooral bij financiën en onderzoek. Financiën zijn uiteraard van essentieel belang voor elke onderneming, maar bij de VU is het duidelijk dat er de komende tijd keuzes gemaakt zullen moeten worden. Het lijkt me belangrijk dat deze keuzes niet (te diep) gaan snijden in het onderzoek en onderwijs, wat toch de kerntaken van een universiteit horen te zijn. Verder hoop ik me, in navolging van de protesten van vorig jaar, in te zetten voor de democratisering van de VU.

Hans van Eyghen

COLUMN: NIEUW IN DE OR

DURING THE WORKS COUNCIL (OR) MEETING WITH THE EXECUTIVE BOARD IN NOVEMBER, THE OR HAS PLEADED FOR MORE APPRECIATION FOR POSTDOCTORAL RESEARCHERS (POST DOCS) AT THE VU.

SPOTLIGHT ON OUR POST DOCS!

Post docs are hardworking and motivated researchers, committed to high quality research. However, they are underrepresented in the university, for example in the central OR and faculty councils. The OR stressed that not enough awareness exists on the VU about what post docs exactly do, that very few career counseling options are available, and that not all university communication is bilingual yet. In order to change this, the OR urged for organizing a yearly Post Doc Appreciation Day at the VU. The idea of a Post Doc Appreciation Day is borrowed from the U.S., where 122 universities

Jelly Reinders‘WE MOETEN OOK DURVEN DENKEN AAN EEN ANDER MODEL VOOR DE OR’

and institutes organize an appreciation week in which post docs are recognized as valued members of the university community. In addition to raising awareness, the event provides a much needed platform for post docs to voice their concerns, ideas, and needs. In other words, what can the university do to better support post docs in their work and careers?

The idea was received with much enthusiasm by the Executive Board. The OR looks forward to the first Post Doc Appreciation Day in 2016!

23819_OR_pagina_december_2015.indd 2 11-12-15 10:01


eva Crutzen won in 2012 de publieksprijs van het Amsterdams Kleinkunst Festival. een jaar later werd haar debuutprogramma Bankzitten enthousiast ontvangen: ‘Knalt uit elkaar van het talent’ (Het Parool), ‘talent waar nederland nog veel van gaat horen’ (NRC) en ‘Indrukwekkend debuut’ (de Volkskrant). Kortom: eva Crutzen heeft bewezen dat ze mee mag doen. nu gaat, begeleid door onemanband Jerry Bloem, haar nieuwe voorstelling Spiritus in première. De geest is uit de fles. eva speelt, vertelt en zingt. Vol vuur, want ze is nog lang niet opgebrand.De cabaretière vat Spiritus zelf als volgt samen: 0,84 x 103 kg/m3 • 0,4% Ethanol • 21% Sketches • 85% Dijenkletsers • 51% Muziek • 11% Moralistische ijver • 23% H2O+Natrium (zweet) • 34% Verhalen die je later gaat proberen na te vertellen.

Dick Roodenburg,publiciteitsmedewerker Griffioen

Olijfje

CONCEPT Mediterrane gerechten: tapas en grill. SFEER Gezellig. er is zachte achtergrondmuziek en een goede akoestiek zodat je normaal met elkaar kunt praten. ETEN We willen vooral veel proeven en beginnen met een mand brood, kruidenboter, knoflooksaus en olijven. Die mand is vol, maar er zitten ook ook uitgedroogde stukken brood tussen. Dan komen onze voorgerechten. een is volgens de kaart de absolute aanrader: kipfilet met walnoten, mayonaise, room, paprika en gemalen brood. Het andere is op houtskool gegrilde aubergine met knoflookteentjes, tomatensap, citroensap en granaatappelsaus. Dit heeft een zeer sterke grillsmaak. De tapas bestaan uit drie boletus-kroketjes, drie bacalao-kroketjes, twee pimientos (groene milde peper), patatas bravas, een vegetarisch ovengerecht, salade en twee kipborrelhapjes. Van het huis krijgen we een glas water erbij. We sluiten af met baklava en Griekse roomyoghurt met honing. Deze toetjes lijken veel op elkaar door de combinatie van honing, pistachenootjes en siroop. De gerechten komen dus uit zuidelijke landen, zoals turkije, Spanje en Griekenland. BEDIENING Snel. Misschien onzeker, want ze vragen continu of het wel smaakt. Attent, want ze vragen vooraf naar mogelijke allergieën. De baas loopt langs de tafels om uit te leggen wat de gerechten inhouden en… of het smaakt. AANRADER niet echt. Het eten is niet bijzonder en duur voor wat je krijgt: het zijn vrij kleine porties. Als ik hier nog eens zou komen, zou ik een hoofdgerecht proberen. PRIJS Vijftig euro met twee personen. na de maaltijd is je maag goed gevuld, dat wel. WAARDERING

Matig allegaartje

Cultuurcentrum griffioen Uilenstede

Spiritus(landelijke première)

Vrijdag 15 januari aanvang 20.30 uur

Studenten € 10,- Medewerkers VU € 12,50

griffioen.vu.nl

Eva Crutzen

OLIJFJEValkenburgerstraat 223Drestaurantolijfje.nl

Brigitte Burger, vierdejaars geneeskunde

Kleinkunst Restaurant

om de week gaat een student op kosten van

advalvas uit eten en beoordeelt het restaurant.

HUff

rEUt

Er

Ook GratIs UIt eteN voor advalvas? mail naar [email protected].


cULtUUr

“De laatste tijd ben ik volwassen aan het worden. en volwassen worden is kut. Sinds begin oktober maak ik een moeilijke tijd door: mijn vader is ziek. Mijn leven is momenteel rommelig, ik probeer mijn hoofd boven water

te houden. Daarom sport ik vrij veel. Als ik rusteloos word, ga ik hardlopen of boulderen. Ik probeer mijn aandacht bij mijn studie te houden. Het is beter om gewone dingen te blijven doen, dat geeft afleiding. Bovendien wil ik geen studieachterstand oplopen. Gelukkig heb ik ook mooie momenten, juist in mijn contacten met vrienden en huisgenoten. Ik hoef maar te appen dat ik me naar voel en ik krijg een bericht: ‘Kom naar de keuken. Gaan we speciaalbier drinken.’

frank-mark schut

Door Floor BalFoto Peter Valckx

Wil je ook in Uilensteders? Mail naar [email protected].

Uilensteders 08

Op kamers

De eenkamerwoningen van Uilenstedebewoners zijn hetzelfde. Hun verhalen beslist niet.

21

Derdejaars psychologie

Blauw-paarse toren

griffdoor Merlijn Draisma


Nr 08 16 december 2015

Documents

Transcript of Nr 08 16 december 2015