1 van 19

Notitie over ontwikkeling Nederlandse export van goederen – oktober 20171 Deze notitie gaat in op de ontwikkeling van de Nederlandse goederenuitvoer in de eerste zeven

maanden van 2017. Ook bevat zij de groeiverwachtingen voor de Nederlandse export voor geheel

2017 en 2018.

1. Exportrealisaties

Het gaat bijzonder goed met de Nederlandse economie. Het bbp groeit volgens het CPB dit jaar

met 3,3% - de hoogste groei sinds 2007 – en in 2018 met 2,5%. Met deze fraaie groeicijfers

behoort Nederland tot de koplopers binnen de EU2. Aan de economische groei dragen alle

bestedingscategorieën – consumptie, investeringen en export – bij. Met name de investeringen en

uitvoer groeien 2017 en 2018 naar verwachting stevig. De Nederlandse export laat beide jaren een

flink stijging zien dankzij de voorspoedige mondiale economische ontwikkeling. Deze resulteert in

een fraaie toename van de wereldhandel waarvan Nederlandse exporteurs profiteren.

Figuur 1 – Ontwikkeling Nederlandse economie 2008-2018

Bron: CPB, 2017.

1 Deze notitie is gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. 2 Ook qua bbp per hoofd behoort Nederland tot de koplopers. In 2016 lag het inkomen per hoofd in Nederland

28% boven het EU-gemiddelde. Alleen Luxemburg en Ierland hadden binnen de EU een nog hoger bbp per

hoofd.

2

Zo exporteerde Nederland in de periode januari-juli 2017 voor bijna 271 miljard euro aan goederen

(zie tabel 1)3. Daarmee lag de uitvoerwaarde 11,9% hoger dan in dezelfde periode in 2016.

Wel was onderliggend een uiteenlopende ontwikkeling te zien (zie tabel 1). Zo lag de groei van de

uitvoerwaarde in Europa met 9,8% lager dan de totale goederenexport toenam. Anderzijds groeide

de waarde van de goederenuitvoer naar Azië in de periode januari-juli 2017 met 23,9% aanzienlijk

sneller dan de gemiddelde uitvoerwaarde toenam. Ook de goederenexport naar Afrika (+15,3%)

en Noord- en Zuid-Amerika (+14,8%) groeiden in de eerste zeven maanden van 2017

bovengemiddeld.

Tabel 1 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar continent (bedragen x 1.000 euro, tenzij

anders aangegeven)

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-mutatie

j-j 2017 t.o.v.

j-j 2016

Totale waarde

Nederlandse

goederenuitvoer

418.982.251 425.039.412 242.064.978 270.954.158 11,9

Totaal Europa 324.753.817 330.618.356 189.771.472 208.353.078 9,8

Totaal Afrika 14.013.298 11.831.127 6.695.424 7.718.894 15,3

Totaal Amerika 30.795.993 31.417.650 17.268.391 19.831.249 14,8

Totaal Azië 46.756.806 48.352.339 26.774.893 33.181.664 23,9

Totaal Oceanië 2.662.337 2.819.940 1.554.796 1.869.273 20,2

Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2017.

Onderliggend uiteenlopend beeld

Indien we een slag dieper kijken - naar de goederenuitvoer per land -, kunnen we vaststellen, dat

ook daar veelal sprake was van een uiteenlopende ontwikkeling: krimp- en groeimarkten lagen

geregeld naast elkaar. In voorgaande perioden was dat niet anders. Tabel 2 en tabel A in de

bijlagen illustreren de uiteenlopende ontwikkeling voor de meeste exportmarkten4.

Export naar Cuba, Mexico en de VS stijgt, uitvoer naar Venezuela daalt dramatisch

De waarde van de Nederlandse goederenuitvoer naar Noord- en Zuid-Amerika steeg per saldo met

14,8% tot 19,8 miljard euro. Daarbij kochten Canadezen in de eerste zeven maanden van 2017

gemeten in euro’s voor 22,8% meer aan Nederlandse goederen, terwijl de uitvoerwaarde naar de

3 Het CBS publiceert van de Nederlandse goederenexport naar continenten en landen ‘enkel’ de exportwaarde in euro’s. Volumecijfers zijn voor deze handelsstromen niet beschikbaar. Wijzigingen van de exportwaarde t.o.v. eerdere perioden kunnen diverse oorzaken hebben, zoals een verandering van het volume en/of samenstelling van het totale handelsvolume, een verandering van de (stuk)prijs van de onderliggende exportproducten in euro’s en een verandering van de valuta waarin de transacties zijn uitgevoerd (bijvoorbeeld een stijging/daling van de USD of Britse pond). 4 Belangrijkheid qua omvang van de uitvoerwaarde in euro’s. Een andere manier om exportmarkten te rangschikken is te kijken naar de toegevoegde waarde van de betreffende uitvoer voor de Nederlandse economie (dus wat verdienen precies we aan een euro aan geëxporteerde goederen). Zie bijvoorbeeld http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/internationale-handel/publicaties/publicaties/archief/2015/2015-internationaliseringsmonitor-kwi-2015-pub.htm.

3

VS met 21,2% in waarde toenam (t.o.v. januari-juli 2016). Daarentegen nam de exportwaarde

naar Brazilië met 17,9% af. De uitvoerwaarde naar de 2e markt in Latijns-Amerika, Mexico, steeg

in de eerste zeven maanden van 2017 juist met 16,4% in waarde (t.o.v. dezelfde periode in 2016).

De 3e afzetmarkt, Argentinië, liet juist een flinke daling zien: de Nederlandse exportwaarde

verminderde met 10,4% in waarde in de periode januari-juli 2017 (t.o.v. januari-juli 2016).

Andersom deed de uitvoer naar Chili (+15,5%) en Colombia (+49,8%) het juist goed. Ook steeg

de goederenexport naar Cuba (+10,8%), Curaçao (+11,1%), Peru (+52,4%), Panama (+15,0%)

en Suriname (+28,0%). Daarentegen kromp onze goederenexport naar Venezuela fors (-43,5%),

dat met een aanhoudende en door financieel-economisch mismanagement veroorzaakte recessie

kampt.

Kader 1 - Eenmalige grote orders resulteren vaak in grote schommelingen

Exportcijfers kunnen flinke opwaartse en neerwaartse schommelingen laten zien in vergelijking met

eerdere maanden én in vergelijking met eerdere jaren. Met name bij kleinere exportmarkten is dit

geregeld het geval. Vooral eenmalige grote orders kunnen in grote uitslagen resulteren. Tevens

kan de kalenderval van bepaalde feestdagen er voor zorgen dat bepaalde orders net in een andere

maand (en zelfs jaar) vallen, bijvoorbeeld als de goederen lang onderweg zijn (een containerschip

is ongeveer een maand onderweg van Rotterdam naar Shanghai)5.

Zowel bij de goederen- als bij de dienstenuitvoer zijn maand-op-maandschommelingen (en bij

relatief kleinere afzetmarkten ook jaar-op-jaarschommelingen) vaak te zien. Door exportcijfers

over een langere periode te nemen wordt dit ondervangen. Langere cijferreeksen over

verschillende jaren geven veelal een meer zeggend beeld van de ontwikkeling (trend) op een

specifieke afzetmarkt.

Meeste Europese exportmarkten tonen mooie groei

Europa is verreweg de grootste afzetmarkt voor Nederlandse exporteurs. Bijna 77% van de

goederenuitvoer met een waarde van ruim 208 miljard euro ging in de periode januari-juli 2017

naar Europese afzetmarkten. Daarbij nam de waarde van onze goederenuitvoer naar het Verenigd

Koninkrijk in de eerste zeven maanden van 2017 met 2,2% af (t.o.v. dezelfde periode in 2016),

mogelijk door de daling van de koers van het Britse pond t.o.v. de euro. Ook Cyprus (-11,0%) en

Malta (-11,9%) kochten minder Nederlandse goederen. De overige Europese landen waarvoor het

CBS handelsstatistieken bijhoudt, lieten echter een uitvoerstijging zien. Vaak was de

waardestijging fors, zoals bij Duitsland (+10,8%), België (+12,9%), Frankrijk (+9,7%), Italië

(+8,7%), Spanje (+12,0%) en Polen (+16,4%). Soms was de waardetoename beperkter, zoals bij

Ierland (+1,8%) en Tsjechië (+0,4%).

Azië blijft stevig groeiende Nederlandse afzetregio

China - de belangrijkste Nederlandse exportmarkt in Azië – kocht in de eerste zeven maanden van

2017 voor 6,5 miljard euro aan Nederlandse goederen: 17,4% meer dan in dezelfde periode in

2016. Ook voorgaande jaren liet de export naar China prachtige groeicijfers zien, waardoor de

totale goederenexport van 3,8 miljard euro in 2008 tot ruim 9,7 miljard euro in 2016 groeide. Naar

5 Ook valutaschommelingen kunnen tot forse sprongen in uitvoercijfers (gemeten in euro’s) leiden. Met name bij grondstoffen die op de wereldmarkten in een andere valuta dan de euro worden verhandeld (als olie, koper en tarwe), is dit een vaak voorkomend verschijnsel.

4

de 2e afzetmarkt in de regio - Singapore – ging 21,9% meer en de afzet op de 3e Aziatische

exportmarkt, Zuid-Korea, groeide met maar liefst 55,7%. Japan – de 4e markt – pluste 21,1%,

terwijl Taiwan als de 5e Aziatische exportbestemming 44,4% meer kocht. India met zijn nog altijd

stevig expanderende economie nam in de periode januari-juli voor 10,8% meer aan Nederlandse

goederen af (t.o.v. dezelfde periode in 2016).

Tabel 2 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar exportmarkttop-20 (bedragen x 1.000

euro, tenzij anders aangegeven)

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli.

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

Totale waarde Nederlandse

goederenexport

418.982.251 425.039.412 242.064.978 270.954.158 11,9

1 Duitsland 98.509.463 98.293.430 56.190.877 62.242.664 10,8

2 België 43.914.097 43.095.963 24.624.744 27.809.929 12,9

3 Verenigd Koninkrijk 36.479.233 38.962.896 22.981.006 22.484.356 -2,2

4 Frankrijk 33.123.467 34.297.186 19.659.013 21.556.617 9,7

5 Verenigde Staten 18.026.194 17.699.205 9.727.308 11.789.168 21,2

6 Italië 17.371.680 17.532.614 10.139.955 11.022.163 8,7

7 Spanje 12.205.592 12.644.512 7.264.645 8.137.729 12,0

8 Polen 9.994.332 10.396.343 5.916.668 6.887.763 16,4

9 China (Volksrepubliek) 8.527.310 9.721.222 5.557.694 6.527.489 17,4

10 Zweden 7.754.333 8.676.491 4.835.171 5.581.990

15,4

11 Tsjechië 6.569.355 6.726.390 3.853.202 3.867.430 0,4

12 Zwitserland 5.529.123 5.654.884 3.245.526 3.452.215

6,4

13 Denemarken 5.734.402 5.841.771 3.337.134 3.450.567 3,4

14 Turkije 5.241.402 5.121.125 2.905.492 3.428.640 18,0

15 Oostenrijk 4.937.203 5.156.993 2.971.650 3.332.922 12,2

16 Singapore 3.976.639 4.853.474 2.725.220 3.322.364 21,9

17 Zuid-Korea 4.152.228 3.633.544 2.047.958 3.187.922 55,7

18 Russische Federatie 4.197.608 4.320.399 2.361.285 3.185.128 34,9

19 Noorwegen 3.757.713 3.952.747 2.204.974 2.659.699 20,6

20 Finland 4.336.697 4.202.886 2.413.792 2.533.357 5,0

Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2017.

Naar Maleisië groeide de Nederlandse goederenuitvoer met 16,0% in waarde en naar Thailand met

7,6%, terwijl de exportwaarde naar Indonesië met 1,5% terugliep (t.o.v. januari-juli 2016).

5

Opvallend was verder de plus van 129,1% in de uitvoer naar Pakistan. Mogelijk is dit het gevolg

van een of enkele grote, eenmalige orders (zie ook kader 1).

Kader 2 – Uitvoerontwikkeling naar type exportproduct

Achter de forse stijging van de uitvoerwaarde in de eerste zeven maanden van 2017 gaat een

uiteenlopende ontwikkeling van de afzonderlijke uitvoercategorieën schuil (zie tabel 3). Zo steeg de

grootste uitvoercategorie – machines en vervoermaterieel (27,8% van de totale goederenuitvoer) -

met 8,6% in waarde (t.o.v. januari-juli 2016). Deze toename was lager dan de gemiddelde

uitvoerstijging van 11,9%. De uitvoerwaarde van fossiele brandstoffen (13,1% van de totale

goederenuitvoer) steeg met 30,0% juist ruim bovengemiddeld. Zeer waarschijnlijk is dit een

gevolg van de weer opgelopen olieprijs (en daarmee veelal ook de hieruit geproduceerde producten

als benzine, kerosine en stookolie). Daarentegen lag de toename van de uitvoerwaarde van

dranken en tabak met 4,7% weer onder de gemiddelde waardestijging.

Tabel 3 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar type exportproduct (bedragen x 1.000

euro, tenzij anders aangegeven)

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

Totale waarde Nederlandse

goederenexport

418.982.251 425.039.412 242.064.978 270.954.158 11,9

0 Voeding en levende dieren 56.512.344 59.299.932 33.999.510 36.395.942 7,0

1 Dranken en tabak 5.644.067 6.002.771 3.474.314 3.638.452 4,7

2 Grondstoffen 19.694.276 19.979.515 11.818.270 13.009.231 10,1

3 Minerale brandstoffen 56.954.547 50.489.687 27.292.134 35.491.985 30,0

4 Dierlijke en plantaardige oliën 3.461.244 3.805.292 2.238.683 2.641.946 18,0

5 Chemische producten 74.474.132 73.879.511 42.743.507 47.540.877 11,2

6 Fabricaten 37.189.287 38.351.494 22.337.259 24.662.059 10,4

7 Machines en vervoermaterieel 117.097.329 121.387.632 69.447.982 75.402.863 8,6

8 Diverse gefabriceerde goederen 45.499.979 49.272.157 27.320.973 30.470.929 11,5

9 Niet afzonderlijk genoemde goederen 2.455.047 2.571.422 1.392.347 1.699.875 22,1

Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2017.

Gemengd beeld in Midden-Oosten en Afrika

De Nederlandse uitvoerontwikkeling naar het Midden-Oosten bood een gemixt beeld. Opvallend

was de daling van onze goederenuitvoer naar Iran met 3,9%. Daartegenover stond de scherpe

stijging van de exportwaarde naar Irak met 63,0% in de periode januari-juli 2017 (t.o.v. dezelfde

periode in 2016). De uitvoer naar Israël steeg met 15,3%, naar Libanon met 17,6% en naar

Jordanië met 18,5%. De Golfstaten Koeweit (+15,7%), Oman (+86,3%), Qatar (+21,8%), Saoedi-

Arabië (+0,9%) en de VAE (+5,7%) zaten alle in de plus. In totaal exporteerde Nederland in de

periode januari-juli 2017 voor ruim 4,1 miljard euro aan goederen naar de Golfstaten.

6

De goederenexport naar de grootste Afrikaanse afzetmarkt, Nigeria, steeg in de eerste zeven

maanden van 2017 met 29,5% tot bijna 1,8 miljard euro. De afzet naar de 2e exportmarkt op het

Afrikaanse continent, Zuid-Afrika, nam met 5,4% in waarde toe, terwijl de uitvoer naar Egypte met

4,1% verminderde. Voorts steeg de exportwaarde naar Ghana (+20,5%), Angola (+6,6%),

Ethiopië (+126,4%), Kenia (+36,0%), Algerije (+9,3%%) en Togo (+30,8%). De uitvoerwaarde

naar Benin (-22,2%), Libië (-6,9%), Mauritanië (-18,6%) en Tanzania (-15,4%) daalde

daarentegen (t.o.v. januari-juli 2016).

Kader 3 – CBS: export en innovatie gaan hand in hand

Het CBS gaat in zijn nieuwste Internationaliseringsmonitor6 in op de relatie tussen

internationalisering en innovatie. In een globaliserende wereldeconomie met sterkere concurrentie

is het voor ondernemingen essentieel om innovatief te zijn. Het verrichten van R&D-activiteiten is

daarvoor essentieel. Deze activiteiten leveren nieuwe kennis op die kan resulteren in innovaties,

ofwel de (praktische) toepassing van deze nieuw verworven inzichten. Dit kan bijvoorbeeld door de

beschikbare productiefactoren arbeid en kapitaal anders of 'slimmer' in te zetten of producten en

diensten te vernieuwen. Innovatie is daarmee een belangrijke bron van technologische

voortuitgang, economische groei en welvaart.

Hoofdpunten uit de jongste CBS-Internationaliseringsmonitor zijn:

• In 2015 spendeerden Nederlandse bedrijven en instellingen ruim 13,6 miljard euro aan R&D.

• Nederland ontving tussen 2012 en 2015 meer R&D uit het buitenland dan dat het in het

buitenland uitbesteedde. Specifiek voor het bedrijfsleven gold echter het omgekeerde;

Nederlandse bedrijven besteedden meer R&D uit in het buitenland dan vice versa.

• Circa 30% van de eigen R&D uitgaven van bedrijven komt voor rekening van bedrijven in

Noord-Brabant.

• 70% van de bedrijven met R&D is actief in internationale handel in goederen en/of diensten.

Zij zijn goed voor circa een derde van de goederen- en dienstenexport.

• Ongeveer 55% van de (grotere) bedrijven is innovatief bezig.

• 11% van de omzet van de grotere innovatieve bedrijven is dankzij nieuwe of sterk

verbeterde producten.

• Europese patentaanvragen worden relatief vaak gedaan op gebied van fysica, elektriciteit en

chemie. Patentaanvragen bij het Nederlands Octrooicentrum vaak op gebied van

bewerkingen, bouw en fysica.

• De Nederlandse export van high-tech-goederen bedroeg 111 miljard euro in 2016. Circa

20% hiervan is in Nederland gefabriceerd. Machines, chemische producten, medicijnen en

wetenschappelijke apparatuur behoren tot de belangrijkste high-tech-producten van eigen

makelij.

• Circa 38% van de high-tech-export van eigen makelij gaat naar Azië.

6 De CBS-Internationaliseringsmonitor beschrijft trends in internationalisering en de consequenties hiervan voor

de Nederlandse economie en samenleving. De publicatie verschijnt vier keer per jaar. Zij maakt deel uit van het

CBS-ontwikkel- en publicatieprogramma Globalisering, dat het CBS in opdracht van het ministerie van

Buitenlandse Zaken uitvoert.

7

• Er zijn significante sunk costs voor bedrijven met R&D en export; bedrijven met export en/of

R&D hebben een significant grotere kans het jaar erop nog steeds te exporteren en/of aan

R&D te doen.

• Het hebben van productinnovaties vergroot de kans dat een bedrijf een jaar later goederen

exporteert.

Bron: CBS, 2017.

2. Exportverwachtingen

A. Vertrouwensindicatoren

Vooruitlopende indicatoren schetsen een positief beeld van de verwachte conjuncturele en

exportontwikkeling. Zo wijst de CBS-exportradar over september 2017 op ruwweg dezelfde

redelijk tot goede exportomstandigheden als in voorgaande maanden (zie

http://www.cbs.nl/nl-nl/menu/themas/dossiers/conjunctuur/cijfers/radars/exportradar.htm).

Ook duidt de NEVI-index, die de bedrijvigheid in de industrie weerspiegelt, met een bijzonder

gunstig cijfer van 60 in september (59,7 in augustus) op stevige groei7. Verder ligt het

vertrouwen van producenten in de industriële sector op het hoogste niveau sinds begin 2008

(zie figuur 3).

Figuur 3 – Producentenvertrouwen in de industrie (saldo % positieve en % negatieve

antwoorden, seizoensgecorrigeerd) (bron: CBS, 2017)

7 Een stand boven 50 wijst op groei, terwijl een stand onder 50 krimp impliceert. In september 2017 lag de

index op het op een na hoogste niveau sinds 2000.

8

B. CPB- en EIU-groeiramingen voor 2017-2018

Het CPB is in de op Prinsjesdag gepubliceerde Macro Economische Verkenning 2018 bijzonder

positief gestemd over de Nederlandse economie “die floreert”. De forse groei wordt ook breed –

consumptie, investeringen en uitvoer - gedragen. Daarbij wordt de groei van de Nederlandse

uitvoer gestimuleerd door de mondiaal aantrekkende economische groei. Zo groeit de

wereldeconomie in 2017 met 3,4% en met 3,6% in 2018. Voor de eurozone raamt het CPB een

bbp-groei van 2,0% in 2017 en 1,8% in 2018. Dit gunstige internationale conjuncturele beeld

zorgt voor een toenemende wereldhandel, waarvan Nederlandse exporteurs weer profiteren. Zo

voorziet het CPB voor 2017 een volumegroei van de export van goederen en diensten met

5,4% (t.o.v. 2016) (zie tabel 4), tegenover een volumestijging met 4,3% in 2016. Voor 2018

raamt het CPB een uitvoergroei van goederen en diensten van 4,7%.

Risico’s en onzekerheden

Wel zijn de gunstige vooruitzichten zowel mondiaal als binnen Europa omgeven met risico’s en

onzekerheden, zo schrijft het CPB. Het gaat dan onder andere om het monetaire beleid van de

Europese Centrale Bank, noodlijdende Italiaanse banken, de brexit, het financiële beleid van de

Verenigde Staten en de geopolitieke spanningen rond Noord-Korea. Naast deze neerwaartse

risico’s kan het echter volgens het CPB ook zijn dat het de conjuncturele opleving in Europa en

de Verenigde Staten momenteel onderschat.

Tabel 4 - CPB-ramingen (%-volumemutaties t.o.v. het voorgaande jaar)

Gemiddelde

jaarmutatie

1999-2014

2015 2016 2017 2018

Nederlands bbp 1,5 2,3 2,2 3,3 2,5

Relevante wereldhandel 4,5 3,8 3,6 4,3 4,0

Totale uitvoer van goederen &

diensten (exclusief energie)

4,3 6,7 4,3 5,4 4,7

- Wederuitvoer 7,6 6,9 5,9 7,0 6,0

- Uitvoer van binnenlands

geproduceerd

2,0 4,4 4,4 5,4 4,6

- Uitvoer diensten 3,9 9,7 1,4 2,5 2,5

Bron: CPB, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2017.

EIU: veel exportmarkten laten fraaie groei zien

De (macro-)exportramingen zijn voor 2017 en 2018 positief. De kansen voor exporterend

Nederland lopen volgens EIU-ramingen per regio en land echter uiteen (zie tabel B in de

bijlagen). Zo is in diverse veelal opkomende markten sprake van een stevig groeitempo, zoals

in Indonesië, Pakistan, Peru, Sri Lanka, Thailand en Vietnam. Verder hebben Argentinië,

Brazilië en Rusland de recessie achter zich gelaten, terwijl de Indiase en Iraanse economie

volgens EIU krachtig doorgroeien.

Ook voor diverse ontwikkelde markten zijn de economische vooruitzichten voorspoedig, zoals

9

voor Australië, Canada, Ierland, Israël, Nieuw Zeeland, Oostenrijk, Spanje, de VS, Zuid-Korea

en Zweden. Verder lijken op basis van de EIU-ramingen in Oost-Europa mooie exportkansen te

liggen. Voorbeelden hiervan zijn Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië, Slowakije en Tsjechië.

Andere Europese markten als België en Duitsland groeien eveneens, maar in een lager tempo.

Ook Frankrijk, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk zijn hier voorbeelden van.

Niches en do’s en don’ts zijn van groot belang

Belangrijk is te beseffen dat ook op matig groeiende afzetmarkten ruimte kan zijn voor

afzetgroei voor Nederlandse exporteurs. Andersom geldt hetzelfde. Op exportmarkten die fors

groeien, kan de afzet van bepaalde Nederlandse goederen toch teruglopen. Het hangt sterk af

van de sector waarin een Nederlandse exporteur actief is. Daarbij komt dat de feitelijk

afzetontwikkeling ook weer afhangt van de individuele concurrentiepositie van Nederlandse

exporteurs. Daarbij kan worden gedacht aan zijn prijs/kwaliteitverhouding en het al dan niet

goed kennen van de do's en don'ts van het lokale zakendoen. Ben Mandemakers (nr. 31 in

Quote 500 over 2015) zegt over ondernemen op de Duitse markt: “Ik ging daar [in Duitsland]

heel enthousiast te keer, op onze manier. Maar na zes maanden dacht ik: we doen het niet

goed. Wanneer ik nu de grens over ben, dwing ik mezelf een halve Duitser te zijn. We moeten

het op hún manier doen” (Quote, 2016).

Voor het schrijven van deze notitie is gebruik gemaakt van een groot aantal openbare, betrouwbare en

gerenommeerde bronnen, zoals het CBS, CPB, DNB, EIU, the Economist, IMD, het FD, de Volkskrant en WEF.

De auteur heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van publicatie de gegeven

informatie niet onjuist of misleidend is. De auteur kan echter geen garantie geven dat de door hem gebruikte

informatie accuraat of compleet is.

Opmerkingen, suggesties ter verbetering en andere vormen van feedback zijn zeer welkom. Hetzelfde geldt

voor uw eventuele (ook aanvullende) vragen. Deze kunt u sturen aan ron.hogenboom@rvo.nl.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Directie KAI/Unit Omgevingskennis/Ron Hogenboom

Oktober 2017

10

Bijlagen

Tabel A – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x

1.000 euro, tenzij anders aangegeven)

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

Totale Nederlandse goederenexport 418.982.251 425.039.412 242.064.978 270.954.158 11,9

1 Duitsland 98.509.463 98.293.430 56.190.877 62.242.664 10,8

2 België 43.914.097 43.095.963 24.624.744 27.809.929 12,9

3 Verenigd Koninkrijk 36.479.233 38.962.896 22.981.006 22.484.356 -2,2

4 Frankrijk 33.123.467 34.297.186 19.659.013 21.556.617 9,7

5 Verenigde Staten 18.026.194 17.699.205 9.727.308 11.789.168 21,2

6 Italië 17.371.680 17.532.614 10.139.955 11.022.163 8,7

7 Spanje 12.205.592 12.644.512 7.264.645 8.137.729 12,0

8 Polen 9.994.332 10.396.343 5.916.668 6.887.763 16,4

9 China (Volksrepubliek) 8.527.310 9.721.222 5.557.694 6.527.489 17,4

10 Zweden 7.754.333 8.676.491 4.835.171 5.581.990

15,4

11 Tsjechië 6.569.355 6.726.390 3.853.202 3.867.430 0,4

12 Zwitserland 5.529.123 5.654.884 3.245.526 3.452.215

6,4

13 Denemarken 5.734.402 5.841.771 3.337.134 3.450.567 3,4

14 Turkije 5.241.402 5.121.125 2.905.492 3.428.640 18,0

15 Oostenrijk 4.937.203 5.156.993 2.971.650 3.332.922 12,2

16 Singapore 3.976.639 4.853.474 2.725.220 3.322.364 21,9

17 Zuid-Korea 4.152.228 3.633.544 2.047.958 3.187.922 55,7

18 Russische Federatie 4.197.608 4.320.399 2.361.285 3.185.128 34,9

19 Noorwegen 3.757.713 3.952.747 2.204.974 2.659.699 20,6

20 Finland 4.336.697 4.202.886 2.413.792 2.533.357 5,0

21 Japan 3.456.742 3.332.303 1.765.499 2.137.509 21,1

22 Ierland 3.423.743 3.530.584 2.053.456 2.089.456 1,8

23 Canada 2.993.301 3.080.245 1.701.938 2.089.269 22,8

24 Hongarije 3.015.423 3.144.020 1.808.052 1.950.328 7,9

25 Taiwan 2.747.708 3.134.521 1.342.949 1.939.050 44,4

26 Nigeria 2.936.953 2.324.042 1.370.306 1.774.044 29,5

27 VAE 2.828.800 2.850.157 1.598.809 1.690.316 5,7

11

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

28 Portugal 2.379.350 2.407.459 1.351.020 1.641.472 21,5

29 Australië 2.238.754 2.337.182 1.274.090 1.508.947 18,4

30 Brazilië 2.696.825 3.286.886 1.775.355 1.457.694 -17,9

31 Roemenië 2.001.733 2.380.655 1.407200 1.399.567 -0,5

32 Mexico 2.346.534 1.910.983 1.153632 1.342.332 16,4

33 Saoedi-Arabië 2.515.057 2.165.388 1.327076 1.338.880 0,9

34 Griekenland 2.031.514 2.093.403 1.201250 1.318.703 9,8

35 Hongkong 2.243.165 2.115.884 1.208617 1.183.387 -2,1

36 India 1.918.554 1.794.071 1.034.949 1.146.370 10,8

37 Zuid-Afrika 2.034.217 1.877.720 1.060.101 1.117.093 5,4

38 Israël 1.413.373 1.968.856 931.237 1.073.456 15,3

40 Slowakije 1.365.902 1.455.356 858.411 859.359 0,1

41 Maleisië 1.114.893 1.178.329 716.190 830.903 16,0

42 Egypte 1.391.616 1.341.407 717.251 687.754 -4,1

43 Thailand 1.067.469 1.084.402 631.125 679.248 7,6

44 Luxemburg 1.044.401 1.018.942 568.844 660.661 16,1

45 Togo 1.026.879 796.538 504.861 660.409 30,8

46 Gibraltar 461.655 512.475 439.246 644.676 46,8

47 Litouwen 740.685 815.427 456.357 615.449 34,9

48 Bulgarije 897.389 854.179 494.477 539.184 9,0

49 Marokko 849.446 1.021.412 524.063 534.124 1,9

50 Indonesië 710.595 958.624 540.540 532.638 -1,5

51 Estland 717.086 788.740 460.311 519.760 12,9

52 Pakistan 373.666 538.847 223.900 512.940 129,1

53 Algerije 1.114.632 849.376 443.163 484.499 9,3

54 Slovenië 674.156 796.151 443.374 484.223 9,2

55 Vietnam 798.886 826.373 465.925 479.062 2,8

56 Oekraïne 630.643 725.168 379.080 474.389 25,1

57 Argentinië 679.280 724.733 462.221 413.970 -10,4

58 Caymaneilanden 173.102 1.168.000 522.792 399.356 -23,6

12

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

59 Iran (Islamitische

Republiek)

455.957 707.152 403.583 387.860 -3,9

60 IJsland 447.360 559.226 306.114 386.398 26,2

61 Kroatië 532.735 553.621 323.526 376.470 16,4

62 Chili 491.039 588.225 321.073 370.977 15,5

63 Koeweit 623.863 542.652 316.728 366.380 15,7

64 Ghana 799.739 442.421 287.482 346.440 20,5

65 Letland 464.755 51.5897 299.041 345.119 15,4

66 Ecuador 374.967 284.696 123.091 335.538 172,6

67 Oman 344.276 340.907 166.879 310.828 86,3

68 Colombia 525.923 410.570 200.110 299.692 49,8

69 Filipijnen 433.818 488.683 278.500 289.344 3,9

70 Qatar 417.453 395.022 232.457 283.244 21,8

71 Nieuw-Zeeland 361.267 414.601 234.361 277.372 18,4

72 Irak 288.552 345.718 163.729 266.916 63,0

73 Servië 403.444 360.519 197.625 257.816 30,5

74 Guinee 304.153 337.516 193.427 255.840 32,3

75 Libanon 308.463 333.682 187.282 220.278 17,6

76 Bangladesh 184.460 195.838 107.809 212.349 97,0

77 Peru 259.920 293.094 138.202 210.685 52,4

78 Jordanië 338.943 289.515 172.427 204.339 18,5

79 Cyprus 334.313 369.250 226.920 201.934 -11,0

80 Kazachstan 372.444 366.798 232.445 198.551 -14,6

81 Ivoorkust 219.987 162.636 90.569 183.131 102,2

82 Kenia 282.612 244.735 132.892 180.724 36,0

83 Malta 311.948 301.204 183.831 161.903 -11,9

84 Senegal 337.410 309.950 163.947 160.059 -2,4

85 Tunesië 271.146 291.300 177.839 155.854 -12,4

86 Wit-Rusland 208.395 196.888 102.071 140.299 37,5

87 Curaçao 216.048 203.568 116.222 129.098 11,1

88 Ethiopië 82.099 122.167 52.427 118.685 126,4

89 Suriname 208.939 141.430 76.593 98.052 28,0

13

2015 2016 Jan.-juli 2016 Jan.-juli 2017 %-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

90 Panama 154.874 142.423 84.480 97.166 15,0

91 Bosnië-Herzegovina 143.063 152.811 82.318 94.659 15,0

92 Libië 195.415 158.045 100.139 93.233 -6,9

93 Bahrein 140.065 153.314 93.760 91.419 -2,5

94 Angola 229.452 160.163 83.320 88.826 6,6

95 Bahamas 55.675 91.322 60.470 84.930 40,4

96 Cuba 149.439 157.594 73.356 81.014 10,4

97 Azerbeidzjan 177.406 117.044 68.333 77.524 13,5

98 Mali 76.249 94.188 50.369 72.291 43,5

99 Uruguay 86.535 90.663 55.230 70.709 28,0

100 Kameroen 115.193 118.285 60.458 67.177 11,1

101 Georgië 91.100 120.577 54.285 66.529 22,6

102 Dominicaanse Republiek 111.305 135.152 85.166 66.320 -22,1

103 Macedonië 73.123 92.522 52.068 62.875 20,8

104 Aruba 95.385 97.846 54.929 58.655 6,8

105 Oezbekistan 83.666 63.565 42.178 55.121 30,7

106 Sri Lanka 114.128 110.993 75.915 51.589 -32,0

107 Costa Rica 72.634 85.101 46.830 50.055 6,9

108 Tanzania (Verenigde

Republiek)

119.616 107.828 57.405 48.552 -15,4

109 Gabon 108.762 55.903 31.250 47.175 51,0

110 Congo (Democratische

Republiek)

95.350 77.121 45.744 45.179 -1,2

111 Venezuela 436.130 145.815 78.867 44.561 -43,5

112 Mauritanië 100.585 86.326 51.307 41.763 -18,6

113 Benin 125.131 87.816 53.699 41.762 -22,2

114 Congo 105.312 67.139 34.542 41.281 19,5

115 Soedan 84.146 64.556 43.007 40.443 -6,0

116 Moldavië 57.522 65.263 34.398 38.026 10,5

117 Bolivia 82.627 63.725 38.938 36.573 -6,1

118 Guatemala 67.114 70.166 36.582 36.254 -0,9

14

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

119 Gambia 41.299 29.876 15.928 36.151 127,0

120 Oeganda 4.9579 55.222 33.348 35.326 5,9

121 Brunei Darussalam 3.0497 27.184 13.654 34.989 156,3

122 Burkina Faso 7.2276 47.569 29.748 34.913 17,4

123 Zambia 3.9694 40.366 20.960 33.785 61,2

124 Paraguay 6.8482 60.936 37.237 32.283 -13,3

125 Sierra Leone 5.3863 35.302 20.593 32.140 56,1

126 Caribisch Nederland 4.6821 53.959 31.362 32.126 2,4

127 Marshalleilanden 389 552 443 30.157 6.707,4

128 Mozambique 33.821 35.442 20.595 30.141 46,4

129 Syrië 38.755 50.507 19.128 29.458 54,0

130 Albanië 47.393 54.855 32.082 29.083 -9,3

131 Jemen 222.801 52.021 33.827 26.915 -20,4

132 Sint Maarten 42.746 41.614 22.544 26.546 17,8

133 Trinidad en Tobago 72.752 76.810 51.829 25.530 -50,7

134 Mauritius 40.653 46.654 28.443 24.653 -13,3

135 Turkmenistan 65.465 40.473 15.785 24.077 52,5

136 Montenegro 33.582 40.119 22.950 23.207 1,1

137 Armenië 30.632 28.631 16.584 22.789 37,4

138 Equatoriaal-Guinee 276.897 39.793 23.090 22.407 -3,0

139 Haïti 31.812 31.537 16.860 21.958 30,2

140 Madagaskar 20.495 22.964 12.804 21.155 65,2

141 Honduras 35.683 42.096 19.824 21.082 6,3

142 Afghanistan 42.610 33.894 19.335 19.947 3,2

143 Jamaica 26.105 31.290 15.638 19.730 26,2

144 Ceuta 29.519 26.802 16.607 19.195 15,6

145 Liberia 41.885 28.834 17.607 18.953 7,6

146 Norfolk 2 48 48 18.865 39.202,1

147 Birma 18.642 26.111 16.618 17.977 8,2

148 Guyana 27.367 27.377 15.377 17.494 13,8

149 Cambodja 27.748 21.943 10.695 17.190 60,7

15

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

150 El Salvador 34.080 28.503 17.777 16.430 -7,6

151 Kaapverdië 80.891 32.814 15.929 15.502 -2,7

152 Malawi 6.624 6.648 3.997 14.713 268,1

153 Djibouti 29.335 34.048 21.475 14.617 -31,9

154 Kosovo 22.788 23.669 14.036 14.604 4,0

155 Macau 27.870 20.113 11.211 13.735 22,5

156 Niger 30.357 15.356 9734 13.454 38,2

157 Liechtenstein 20.302 23.861 13.628 13.407 -1,6

158 Nicaragua 19.419 16.226 9487 13.181 38,9

159 Gebied onder Palestijnse

autoriteit

21.100 20.251 12.235 12.964 6,0

160 Guinee-Bissau 8.374 10.581 4336 11.605 167,6

161 Nepal 14.494 16.997 10.288 11.564 12,4

162 Kirgizische Republiek 25.421 14.252 9839 10.922 11,0

163 San Marino 25.598 16.367 12.224 10.686 -12,6

164 Faeröereilanden 40.924 14.691 7888 10.674 35,3

165 Rwanda 23.283 18.528 12.580 10.427 -17,1

166 Mongolië 11.444 15.928 8969 10.009 11,6

167 Seychellen 13.945 18.834 10.053 9.686 -3,7

168 Namibië 26.212 26.793 15.934 9.420 -40,9

169 Frans-Polynesië 12.927 14.716 7.610 8.928 17,3

170 Nieuw-Caledonië 13.809 12.597 7.358 8.568 16,4

171 Maldiven 11.450 13.933 7.357 8.061 9,6

172 Andorra 15.661 13.905 7.536 7.852 4,2

173 Zimbabwe 14.120 13.666 7.714 7.631 -1,1

174 Barbados 10.019 11.614 4.482 7.410 65,3

175 Centraal-Afrikaanse

Republiek

9.834 11.724 5.953 6.335 6,4

176 Britse Maagdeneilanden 23.929 41.932 38.795 5.949 -84,7

177 Botswana 9.800 8.315 2.284 5.830 155,3

178 Papoea-Nieuw-Guinea 19.492 10.396 6.571 5.563 -15,3

179 Somalië 8.622 10.261 6.229 5.501 -11,7

16

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

180 Tsjaad 28.854 11.450 6.406 5.157 -19,5

181 Saint Lucia 5.330 7.951 4.267 4.100 -3,9

182 Bermuda 5.161 3.950 2.718 3.971 46,1

183 Guam 3.684 4.219 3.085 3.794 23,0

184 Zuid-Sudan 20.829 8.898 5.337 3.632 -31,9

185 Tadzjikistan 8.679 10.436 5.408 3.573 -33,9

186 Groenland 5.512 7.088 3.428 3.554 3,7

187 Antigua en Barbuda 8.027 32.338 27.727 3.343 -87,9

188 Fijieilanden 3.558 5.519 3.343 3.248 -2,8

189 Belize 8.068 7.121 3.862 2.928 -24,2

190 Burundi 12.498 6.701 4.382 2.473 -43,6

191 Laos (Democratische

Volksrepubliek)

2.412 3.438 1.542 2.126 37,9

192 Grenada 3.152 4.674 2.738 2.098 -23,4

193 Falklandeilanden 1.044 4.035 77 1.922 2396,1

194 Amerikaanse

Maagdeneilanden

6.969 4.292 2.790 1.920 -31,2

195 Comoren 2.635 2.380 1.495 1.824 22,0

196 Swaziland 1.997 3.051 2.060 1.753 -14,9

197 Dominica 2.996 3.012 1.663 1.662 -0,1

198 Sao Tomé en Principe 2.288 1.614 1.059 1.580 49,2

199 Oost-Timor 1.826 1.781 601 1.573 161,7

200 Eritrea 4.073 5.130 4.224 1.381 -67,3

201 Saint Barthelemy 623 691 417 1.056 153,2

202 Franse zuidelijke

gebieden

3.308 2.089 1.274 818 -35,8

203 Bhutan 449 301 254 663 161,0

204 Noord-Korea 2.097 2.189 2.100 528 -74,9

205 Anguilla 1.478 1.401 679 462 -32,0

206 Turks- en Caicos-eilanden 1.467 1.354 700 456 -34,9

207 Wallis- en Futuna-

eilanden

891 865 540 440 -18,5

17

2015 2016 Jan.-juli

2016

Jan.-juli

2017

%-

mutatie

j-j 2017

t.o.v.

j-j 2016

208 Lesotho 1.282 1.213 796 403 -49,4

209 Vanuatu 281 496 259 265 2,3

210 Vaticaanstad 235 852 732 184 -74,9

211 Montserrat 198 325 147 175 19,0

212 Tokelau-eilanden 972 105 83 143 72,3

213 Kiribati . 154 102 122 19,6

214 Micronesië (Federale

Staten)

73 77 45 105 133,3

215 Palau 33 117 71 95 33,8

216 Tonga 84 14.235 14.159 62 -99,6

217 Sint-Helena 795 1.740 15 8 -46,7

218 Westelijke Sahara 18 65 43 1 -97,7

Bron: CBS, 2017 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2017.

18

Tabel B – Bbp-groeiramingen voor een selectie van landen (%-volumemutatie t.o.v.

voorgaand jaar)

2015 2016 2017 2018

Algeria 3,9 3,4 2,6 1,7

Argentina 2,6 -2,2 2,7 3,3

Australia 2,4 2,5 2,6 2,4

Austria 0,8 1,6 2,5 1,9

Azerbaijan 1,1 -3,1 -1,0 1,9

Belgium 1,5 1,2 1,7 1,6

Brazil -3,8 -3,6 0,7 2,3

Bulgaria 3,6 3,4 3,7 3,3

Canada 0,9 1,5 3,0 1,9

Chile 2,3 1,6 1,3 2,7

China 6,9 6,7 6,8 5,8

Colombia 3,1 2,0 1,7 2,5

Czech Republic 5,4 2,5 4,5 2,9

Denmark 1,6 1,7 2,5 1,9

Ecuador 0,2 -1,5 -0,5 -1,8

Egypt 4,4 4,3 3,8 4,2

Finland 0,0 1,9 2,1 1,7

France 1,0 1,1 1,7 1,7

Germany 1,5 1,9 2,1 1,8

Greece -0,3 0,0 1,0 1,8

Hong Kong 2,4 2,0 3,1 2,1

Hungary 3,1 1,9 3,7 3,4

India 7,9 7,1 7,1 7,8

Indonesia 4,9 5,0 5,1 4,8

Iran -1,3 13,4 5,5 5,7

Ireland 25,5 5,1 4,5 3,0

Israel 2,6 4,0 3,6 3,8

Italy 0,7 1,0 1,4 1,0

Japan 1,1 1,0 1,6 1,0

Kazakhstan 1,0 0,9 3,3 2,5

Malaysia 5,0 4,2 5,4 5,0

Mexico 2,7 2,0 2,4 1,9

Netherlands 2,3 2,1 3,2 2,3

New Zealand 3,2 3,6 2,8 2,6

Nigeria 2,7 -1,6 0,8 2,2

19

2015 2016 2017 2018

Norway 1,8 1,0 1,9 1,8

Pakistan 4,7 5,5 5,7 5,4

Peru 3,3 4,0 2,5 3,7

Philippines 6,1 6,9 6,6 5,7

Poland 3,8 2,7 4,3 3,2

Portugal 1,6 1,4 2,4 1,7

Romania 3,9 4,8 5,3 4,5

Russia -2,8 -0,2 1,6 1,5

Saudi Arabia 4,1 1,7 -0,5 1,1

Singapore 1,9 2,0 2,9 2,1

Slovakia 3,8 3,3 3,1 3,5

South Africa 1,3 0,3 0,8 1,8

South Korea 2,8 2,8 2,9 2,3

Spain 3,2 3,2 3,2 2,8

Sri Lanka 4,8 4,4 4,2 4,7

Sweden 3,8 3,0 3,2 2,4

Switzerland 1,2 1,4 0,6 1,4

Taiwan 0,7 1,5 2,2 1,5

Thailand 3,0 3,3 3,5 3,1

Turkey 6,0 3,3 5,5 4,9

Ukraine -9,8 2,3 1,7 1,3

United Kingdom 2,2 1,8 1,7 1,3

United States 2,9 1,5 2,2 2,2

Venezuela -5,4 -13,6 -9,3 -5,7

Vietnam 6,7 6,2 6,3 6,5

EIU, 2017.