Geef jeugd de ruimte!Geef jeugd de ruimte!

Notitie inrichting speelruimten

2008 - 2009

Gemeente Uden

maart 2009

Inhoudsopgave

Inleiding blz. 5

Hoofdstuk 1 Waarom ruimte voor jeugd? blz. 6

1.1 Aanleiding

1.2 Doelstelling

1.3 Afbakening

1.4 Kinderen in Tel

1.5 Relatie met andere plannen/beleid

Hoofdstuk 2 Visie blz. 10

2.1 Speelruimte

2.2 Woonomgeving

Hoofdstuk 3 Basisvoorwaarden voor spelen blz. 13

3.1 Doelgroepen, spelvormen en behoeften

3.2 Basiskwaliteit van een bespeelbare woonomgeving

3.3 Speeltuinen de Wiebert en het Heuvelhofke

3.4 Jongerenvoorzieningen

3.5 Kinderen met een functiebeperking

Geef jeugd de ruimte!

Notitie inrichting speelruimten 2008 - 2009

Gemeente Uden

maart 2009

Hoofdstuk 4 Uitgangspunten en richtlijnen blz. 21

4.1 Renovatie van buurten en wijken

4.2 Inrichting nieuwe wijken

4.3 Reserveren van ruimte

4.4 Richtlijnen per hectare

4.5 Koppeling aan woningdichtheid

4.6 Inrichting en kwaliteit

4.7 Voornemens

Hoofdstuk 5 Beheer en onderhoud blz. 29

5.1 Vandalisme

5.2 Veilig spelen

5.3 Duurzaamheid

5.4 Juridische positie

Hoofdstuk 6 Financiering blz. 32

6.1 Beheer en onderhoud

6.2 Planontwikkeling, renovatie en (her)inrichting

6.3 Bestemmingsreserve jeugd

6.4 Extra financiële mogelijkheden

Hoofdstuk 7 Communicatie blz. 34

7.1 Bekendmaking gemeentelijke keuzen

7.2 Interactieve inbreng

7.3 Communicatiemethoden

7.4 Integraal

Hoofdstuk 8 Spelen in Uden, een nieuwe impuls blz. 37

8.1 Huidige speelplekken

8.2 Uitgangspunten en richtlijnen

8.3 Uitdaging

8.4 Speeltuinen

Bronvermelding blz. 42

Inleiding

Nog steeds zijn het de kinderen en de jongeren die de meeste vrije tijd buiten

doorbrengen. Zij zijn de belangrijkste gebruikers van de openbare ruimte.

Met de toenemende bebouwingsdichtheid en het verkeer is een ruimte waar

kinderen en jongeren in Uden veilig kunnen spelen en elkaar ontmoeten van

groot belang.

De gemeente Uden vindt het bevorderen van de leefbaarheid in de wijken en

dorpen zeer belangrijk. Dit blijkt onder andere uit het coalitieprogramma

‘Mensen bouwen Uden’ (2006-2011) en het ontwerp beleidskader jeugd 2009.

Speelruimten voor kinderen en jongeren dragen bij aan het woongenot in

Uden. Het ontbreekt echter aan een norm, uniformiteit in de inrichting en het

onderhoud van de speelruimten.

De notitie inrichting speelruimte 2008-2009, Geef jeugd de ruimte! is een

beleidsvisie op hoofdlijnen.

Daarnaast is het stuk een praktisch toetsingsinstrument bij planvorming

zodat speelruimte als een integraal onderdeel wordt meegenomen. In de

notitie is ook een uitvoeringsplan opgenomen.

Voor de totstandkoming van deze notitie is gebruik gemaakt van verschillende

nota’s van andere gemeenten (zie bronvermelding).

4 5

Hoofdstuk 1. Waarom ruimte voor jeugd?

1.1 AanleidingIn de gemeente Uden streven we naar kwalitatief en kwantitatief voldoende

buitenspeelruimte die voldoet aan landelijke normen.

Momenteel wordt bij planvorming van nieuwbouw- en (her)

inrichtingsprojecten speelruimte niet als een integraal onderdeel

meegenomen. Er is ook geen samenhang tussen het ontwerp, beheer en de

gewenste kwaliteit. Richtlijnen waaraan de kwaliteit, grootte en spreiding van

speelplannen worden beoordeeld ontbreken.

1.2 DoelstellingIn het Verdrag inzage de Rechten van het Kind (IVRK), artikel 31 Vrije tijd,

cultuur en recreatie staat dat een kind recht heeft op rust en vrije tijd, op

deelneming aan spel en recreatieve bezigheden passend bij de leeftijd van het

kind, en op vrije deelneming aan het culturele en artistieke leven.

De gemeente Uden wil dit uitgangspunt uitwerken door voldoende

toegankelijke, sociaal veilige en uitdagende speelruimte voor kinderen

en jongeren in hun omgeving te realiseren. Er zijn kwalitatief goede

speelvoorzieningen, afgestemd op de speelbehoefte van de jeugd. In

alle wijken en dorpen is de speelruimte evenwichtig verdeeld en is een

aantrekkelijke leefomgeving gecreëerd.

1.3 AfbakeningHet beleid richt zich op speelvoorzieningen en informele speelruimte in

de openbare buitenruimte en heeft betrekking op de fysieke inrichting

ervan. Daarbij wordt de leeftijdscategorie tot 18 jaar gehanteerd. In deze

notitie worden de schoolpleinen niet meegenomen. Ze zijn particulier

eigendom en veelal niet toegankelijk buiten schooltijden. Voor de normen

en afstanden die gelden voor speelgelegenheid in de woonomgeving worden

de ontwikkelingsstadia van kinderen samengevat in drie leeftijdsgroepen:

peuters/kleuters (0-6 jaar), schoolkinderen (6-12 jaar) en jongeren (12-18

jaar).

6 7

1.4 Kinderen in TelHet IVRK gaat uitdrukkelijk uit van kinderen als burgers die recht hebben op

vrije tijd en daarmee op ruimte en voorzieningen die dat recht ondersteunen.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) verzamelt periodiek informatie

over de verdeling van ruimten binnen alle gemeenten in Nederland. Op

basis van de indeling die het CBS hanteert is een keuze gemaakt om in de

indicator ruimten op te nemen die kinderen als speel- en/of sportruimte

zullen gebruiken. Het gaat hier om ruimte die door de gemeente is aangelegd

zoals speelvelden, sportterreinen en ruimte voor vrije recreatie. De indicator

houdt in het aantal 0 t/m 17 jarigen per hectare georganiseerde speelruimte,

afgezet tegen het totale aantal inwonende 0 t/m 17 jarigen. Voor 2006 is door

het CBS een landelijk gemiddelde van 52 kinderen per hectare speelruimte

vastgesteld. Uden scoort met 47 kinderen per hectare speelruimte vrij goed.

1.5 Relatie met andere plannen en beleidHet Wet Maatschappelijke Ondersteuningbeleidsplan ‘Mensen bouwen

Uden voor elkaar’ stelt leefbaarheid centraal. In het in 2009 vast te stellen

beleidskader jeugd wordt het belang van jeugdparticipatie benadrukt. In dit

verband is het skate-terrein in het Bevrijdingspark een goed voorbeeld. De

ervaring leert dat als je jongeren niet bij de keuze betrekt er een grote kans is

dat de voorziening niet wordt gebruikt. Een speelvoorziening kan ook gebruikt

worden als sportvoorziening zoals een trapveldje, een basketbalterrein of een

skateramp.

De aanwezigheid van hondenpoep bevordert de kwaliteit van de speelruimte

niet. Het heeft een negatieve invloed op de bespeelbaarheid van de

speelplekken. In de Algemene Plaatselijke Verordening is een aantal

regels opgenomen waaraan hondeneigenaars zich dienen te houden. De

medewerkers van Toezicht Openbare Ruimte zullen er op toezien dat de

regels worden nageleefd.

In het voorontwerp bestemmingsplan “Woongebieden Kom Uden”

kunnen in gebieden met de bestemming “stedelijk groen, gebruiksgroen,

verblijfsdoeleinden en recreatiedoeleinden” voorzieningen voor de jeugd

worden gerealiseerd.

In het beheerplan Openbaar Stedelijk Groen is het onderhoudsfonds “Groen”

opgenomen. Er zijn structurele middelen aanwezig om de duurzame

instandhouding te garanderen.

8 9

Hoofdstuk 2. Visie

Buiten spelen is niet alleen ontspannend en uitdagend voor kinderen en

jongeren maar ook van groot belang voor hun ontwikkeling. Ze leren bewegen,

samen te spelen, hun fantasie vorm te geven, te bouwen, uitdagingen aan te

gaan en hun grenzen te verkennen. De ontwikkeling van een kind verloopt

globaal van het spelen in eigen huis en tuin, naar het op verkenning gaan in de

directe omgeving van zijn huis, alleen of in kleine groepjes en in kleinschalige

ruimten. De behoefte aan ruimte om vrijuit te kunnen spelen zal groter

worden naarmate een kind ouder wordt. Maar voor ieder kind geldt dat de

directe omgeving van zijn woning de meest frequente speelplaats blijft.

De kwaliteit van de leefomgeving wordt mede door buitenspeelruimte bepaald.

De ruimte die beschikbaar is moet optimaal te gebruiken zijn waardoor er een

kindvriendelijke omgeving is. Speelplekken hoeven niet altijd direct zichtbaar

als speelvoorziening herkenbaar te zijn. Ook een grasveld of een plein kan als

spelaanleiding dienen. In deze notitie gaan we in op de formele en informele

speelruimte.

Voor de inrichting van speelplekken in de openbare ruimte is het belangrijk om

vanuit verschillende invalshoeken uitgangspunten te formuleren.

2.1 SpeelruimteKinderen en jongeren kunnen altijd en overal spelen. Wat ze gaan spelen,

waar en hoe ze spelen hangt af van hun leeftijd, hun individuele voorkeur en

de mogelijkheid die de directe omgeving hen biedt. Het liefst trekken kinderen

en jongeren al spelend door de buurt. Het hele openbaar gebied wordt als

speelruimte in hun spelpatroon opgenomen.

Van belang is dat een zo groot mogelijk deel van de woonomgeving

bespeelbaar is, dat wil zeggen aan bepaalde basisvoorwaarden dan wel

kwaliteitseisen voldoet om spelen en elkaar te ontmoeten mogelijk te maken.

Een zo optimaal mogelijk, ingerichte omgeving biedt zoveel mogelijk informele

speelgelegenheid. Het is niet eenvoudig de kwaliteit van de woonomgeving op

dit aspect te beoordelen. Vooral subjectieve factoren spelen een rol waarom

kinderen en jongeren op de ene plek wel spelen en op de andere niet.

10 11

Denk daarbij aan het gevoel van veiligheid, uitdaging, bereikbaarheid en

ontmoeting.

Speeltoestellen kunnen gezien worden als een vervanging van de

mogelijkheden die van nature aanwezig zijn. De noodzaak van speelplekken

neemt toe naarmate de fysieke ruimte zowel particulier als openbaar

om te spelen afneemt. Het toenemende verkeer en de verdichting van de

woningbouw leggen een steeds groter beslag op de beschikbare “openbare”

speelruimte. Om kinderen en jongeren voldoende mogelijkheden te bieden

om zich te ontwikkelen zal er gezocht moeten worden naar meer “formele”

speelplekken.

2.2 WoonomgevingKinderen en jongeren hoeven hun spel niet alleen uit te voeren op de daarvoor

bestemde formele speelplekken, maar moeten juist ook in staat zijn de hele

buitenruimte te gebruiken. Een bespeelbare woonomgeving vormt voor de

jeugd een uitdaging, is leuk en interessant en biedt veel mogelijkheden tot

spel en verkenning en ontmoeting. De informele ruimte moet in beginsel aan

kinderen en jongeren de mogelijkheid bieden om te spelen. De gemeente gaat

er vanuit dat de woonomgeving bespeelbaar moet zijn en houdt hier rekening

mee bij de planontwikkeling en (her)inrichting van de openbare ruimte.

Hoofdstuk 3. Basisvoorwaarden voor spelen

Voor kinderen en jongeren is het van belang om elkaar in de buitenruimte

te ontmoeten, samen te spelen en sociale vaardigheden te kunnen

ontwikkelen. Een wijk zonder speeltoestellen maar met voldoende ruimte of

een buurt met specifieke speelplekken in de openbare ruimte bieden volop

spelmogelijkheden.

3.1 Doelgroepen, spelvormen en behoeftenDe basisvoorwaarden voor een bespeelbare woonomgeving vragen om

een specifieke invulling per leeftijdsgroep. Voor de normen en afstanden

die gelden voor speelgelegenheid in de woonomgeving worden de

ontwikkelingsstadia van kinderen samengevat in drie leeftijdsgroepen:

peuters/kleuters (0-6 jaar), schoolkinderen (6-12 jaar) en jongeren (12-18

jaar).

De spreiding van speelvoorzieningen over de wijk wordt voor een groot deel

bepaald door de leeftijdsopbouw van een wijk en de norm per leeftijdsgroep.

In onderstaand schema is de formele speelruimte omschreven die voor

de leeftijdsgroepen wenselijk is. Het geeft tevens een overzicht van het

spelpatroon van de leeftijdsgroepen, de relatie met de woonomgeving en het

type speelvoorziening.

12 13

Leeftijdsgroep 0-6 jaar: peuters/kleuters

6-12 jaar: schooljeugd

12-18 jaar: jongeren

Spelpatroon - spelen vaak alleen- bewegen: hollen, klauteren, glijden, steppen- fantasie/rollenspel- constructiespel: water, zand en bouwen- actieradius van 100 tot 150 meter van de woning

- samen spelen en kletsen- bewegen: hollen, klimmen, skaten- fantasie/rollenspel- constructiespel: water, zand en bouwen- regel- en wedstrijdspel- avontuurlijk spel: hutten bouwen en struinen- verschil in spel jongens en meisjes- actieradius van 300- 400 meter

- sporten, skaten- muziek maken, dansen, gevoelig voor trends- ontmoeting, chillen en rondhangen- actieradius 800- 1000 meter

Relatiewoonomgeving

- eigen tuin, balkon- zelfstandig ontdekken van de informele speel- ruimte- niet aan wegen of bij water

- groter ruimtebeslag, verharde ruimten, schoolplein- informele speelruimte zonder specifieke inrichting- gesitueerd in groene ruimten, parken of grotere groengebieden- besloten plekken met geborgenheid

- groter ruimtebeslag, verharde ruimten, schoolplein- gesitueerd in groene ruimten, parken of grotere groengebieden- ontmoetingsplek- ken, zien en gezien worden- bij voorkeur gelegen op enige afstand van de woningen

Type speelvoor-zieningen

- speelplekje of spelaanleiding- ruimtebeslag ca. 50 m² - ca. 2 (kleine) speeltoestellen of spelaanleidingen- soms specifieke ondergrond

- speelplek met ca. 2 speeltoestellen of 1 groter toestel- ca. 300m²- verhard speelveldje, ca. 18 x 30 m. en schoolplein- trapveldje ca. 25 x 40 m.- avontuurlijk terreintje met heuveltjes en begroeiing- skatevoorziening (op wijkniveau)

- multifunctioneel verhard speelveld ca. 18 x 30 m.- trapveld ca. 40 x 60 m.- skatevoorziening (op wijk- of stadsniveau)- sport- en spelattribuut (doelwand, basketbalpaal, tafeltennistafel)

14 15

3.2 Basiskwaliteit van een bespeelbare woonomgevingEssentieel voor kinderen en jongeren is de kans om de hele woonomgeving

te gebruiken. Dat stelt bijzondere eisen aan het ontwerp, de inrichting en het

beheer van de woonomgeving. Er zijn een aantal basisvoorwaarden waaraan

goede speelruimte in een woonomgeving moet voldoen.

16 17

SitueringVerkeersveiligheid Van de verkeersveiligheid van de woonomgeving

hangt af of jeugd buiten kan spelen. Een speelplek verliest zijn waarde als eerst een drukke weg moet worden overgestoken. Speelplekken die toch aan een drukke straat grenzen moeten zó worden ingericht dat de kinderen en de jongeren niet tijdens hun spel de weg oprennen. In een woongebied zijn verkeersluwe gebieden belangrijk voor jeugd.

Bereikbaarheid Voor de jeugd moet speelruimte goed bereikbaar zijn waarbij afstand een rol speelt. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen t/m 6 jaar dicht bij huis spelen (actieradius van 150 meter). Schoolkinderen in de leeftijd van 6-12 jaar gaan verder van huis weg (tot 300/400 meter), maar ook in die leeftijdsgroep blijkt ruim de helft het liefst dicht bij huis te spelen. De oudere jeugd geeft de voorkeur aan een ruimte op enige afstand van de woning (800/1000 meter).

Integratie en samenhang Voor de eenheid in een woonomgeving is het belangrijk dat ruimten en voorzieningen onderling met elkaar verbonden zijn, zoals rechtstreekse routes voor fietsers en voetgangers. Ook een combinatie van voorzieningen en de bruikbaarheid van ruimten zoals straat, plein en speelveld dragen bij aan de samenhang.

Spreiding Speelvoorzieningen moeten evenwichtig verspreid zijn van blokniveau tot buurt- en wijkniveau. Op blokniveau met het accent van klein, besloten en beperkt aanbod zijn jonge kinderen en schoolkinderen de belangrijkste doelgroep. Jongeren komen er op buurt- en wijkniveau bij en hebben meer behoefte aan een groot, avontuurlijker en divers aanbod.

Zichtbaarheid Voor veel ouders is de zichtbaarheid van een speelplek een belangrijke overweging bij het buiten laten spelen van jonge kinderen. Omgekeerd willen kleine kinderen hun ouder(s) zien. Oudere kinderen en jongeren zien de speelplek meer als ontmoetingsplek, zij willen graag door andere kinderen gezien worden.

VeiligheidConstructies Sinds maart 1997 is het Warenwetbesluit attractie-

en speeltoestellen van kracht. Speeltoestellen moeten voldoen aan wettelijk vastgestelde veiligheids- en constructie-eisen.

Groenvoorziening De omgeving van de speelplekken moet ‘groenveilig’ zijn. Giftige of doornige planten zijn ongeschikt voor plaatsing op of bij speelvoor- zieningen. Aanwezige groenvoorziening moet de zichtbaarheid van een speelplaats niet belemmeren.

Volksgezondheid Elke speelplek dient goed beheerd en onderhouden te worden. Daarbij hoort ook het schoonhouden van de speelvoorziening en het weren van honden en katten.

Natuurlijke speelomgeving Voor jeugd biedt water aanleiding om te spelen maar (te diep) water kan eveneens een gevaar voor jonge kinderen zijn. De vormgeving van vooral waterkanten is daarom belangrijk. In het ontwerp kan ook rekening gehouden worden met andere, minder gevaarlijke vormen zoals een fontein.Op dit moment is er een wet in voorbereiding dat speelwater aan drinkwater moet voldoen.

18 19

GeborgenheidHerkenbaarheid Voor kinderen en jongeren is bekendheid met de eigen

woonomgeving heel belangrijk. Vooral jonge kinderen hebben behoefte aan veel houvast, zoals duidelijk, afgebakende ruimten in de woonomgeving.

Beschutting Bij de situering en inrichting van een speelplek moet rekening worden gehouden met weersinvloeden. Er kan beschutting worden geboden tegen de wind, zon, regen en kou door bijvoorbeeld beplanting, bomen of een speelhuisje. Hierbij dient rekening gehouden te worden met sociale veiligheid (voldoende zicht op de plek) en vandalisme.

Intimiteit Niveauverschillen en beplanting kunnen voor de inrichting een bijdrage aan intimiteit leveren. Kinderen en jongeren moeten zich thuis voelen in een herkenbare omgeving. Voor jonge kinderen betekent dit kleinschalige ruimten, voor schoolkinderen en jongeren biedt afwisseling in maat en schaal herkenbare speelmogelijkheden.

Betrokkenheid Voor het realiseren en in standhouden van een speelvoorziening zijn verschillende vormen van betrokkenheid. Het betreft hier de inspraak (zowel van ouders en omwonenden als van de kinderen als toekomstige gebruiker), het toezicht (zowel formeel als informeel), de tolerantie (van omwonenden voor het ‘lawaai’ dat een speelvoorziening met zich meebrengt) en het samenspel van kinderen. Om de inbreng en tolerantie van bewoners te vergroten is het nodig om proactief met bewoners en gebruikers te praten.

3.3 Speeltuinen de Wiebert en het HeuvelhofkeBinnen de aanwezige speelruimte nemen de speeltuinen de Wiebert en het

Heuvelhofke een bijzondere plek in. Vrijwilligers beheren de speeltuin, ze

onderhouden de speeltoestellen en het terrein en organiseren activiteiten.

Vele kinderen en jongeren bezoeken de speeltuinen. Anders dan bij de Wiebert

is het Heuvelhofke een wijkvoorziening.

De speeltuinverenigingen ontvangen van de gemeente Uden jaarlijks subsidie.

Voor het beheer en onderhoud is het budget niet toereikend om toestellen te

vervangen of te investeren.

Er is behoefte aan het duidelijk vastleggen van taken en

verantwoordelijkheden ten aanzien van het groot onderhoud en de vervanging

van speeltoestellen.

3.4 JongerenvoorzieningenVoor jongeren worden vooral voorzieningen gerealiseerd die gericht zijn

op sportieve activiteiten zoals trapvelden, skatebanen en multifunctionele

verharde speelvelden.

Een plek waar jongeren kunnen afspreken, samen rondhangen en die beschut

is. De gemeente vindt dat er flexibel en adequaat ingespeeld moet worden

op de dynamiek in de subculturen van de jeugd. Een van de mogelijkheden

daartoe is het ontwikkelen en ook weer beëindigen van voorzieningen. Het

mogelijk maken van jongerenvoorzieningen binnen bestemmingen in de

openbare ruimte is een geschikt middel daartoe.

Hoofdstuk 4. Uitgangspunten en richtlijnen

Vooraf gestelde uitgangspunten dienen als leidraad om de gemeentelijke

visie en doelstelling over speelruimte in de praktijk te brengen. Bij renovatie

van buurten en wijken en inrichting van nieuwe wijken worden beslissingen

genomen die bepalend zijn voor keuzes en mogelijkheden in latere fasen.

Het is van belang om deze consequenties helder te maken. Als er bewust

wordt afgeweken van een uitgangspunt moet dit met de keuze en/of

tegemoetkomende maatregel worden beargumenteerd.

4.1 Renovatie van buurten en wijkenBij een herinrichting van een buurt of wijk zijn de mogelijkheden om voldoende

speelruimte te realiseren beperkter. Specifieke aandacht zal vooral liggen op

het bespeelbaar maken van de woonomgeving en aanpassing en inbedding van

de (in)formele speelvoorzieningen voor de verschillende leeftijdsdoelgroepen.

4.2 Inrichting nieuwe wijkenBij het formuleren van plannen voor nieuwbouwwijken moet rekening worden

gehouden met de aanleg van speelvoorzieningen in een kindvriendelijke

woonomgeving. In elk bestemmingsplan moet dan ook de juiste verhouding

Binnen de integrale aanpak van jeugdoverlast werken partijen samen om dit

te voorkomen, beheersen en bestrijden. In een periodiek overleg met politie,

professioneel jongerenwerk en gemeente worden overlastsituaties besproken

en wordt er per situatie een plan van aanpak gemaakt.

Soms is het wenselijk dat er extra voorzieningen gerealiseerd worden of dat

er convenanten afgesloten worden. Zo zijn er in het verleden convenanten

afgesloten met de buurt, politie, gemeente en jongeren over de skatebaan

en een Jop in Volkel. Belangrijk is dat gemaakte afspraken door alle partijen

gedragen én nagekomen worden.

3.5 Kinderen met een functiebeperkingKinderen met een beperking vormen een specifieke doelgroep. Velen kunnen

zich grotendeels zelfstandig verplaatsen en participeren in het spelen met

kinderen zonder handicap. Bij de (her)inrichting van speelplekken dient met

deze groep kinderen rekening gehouden te worden.

Er zijn speelvoorzieningen die zowel voor kinderen met en zonder handicap

bereikbaar en toegankelijk zijn zonder dat afbreuk wordt gedaan aan de

variatie, de uitdaging en het avontuur.

20 21

worden gezocht tussen de te bebouwen grond, de hoeveelheid verharding, de

hoeveelheid groen en speelruimte.

4.3 Reserveren van ruimteVoor informele en formele speelruimte wordt op elk niveau ruimte

vrijgemaakt. Deze ruimte moet voldoen aan de basisvoorwaarden, genoemd

in hoofdstuk 3.

Afhankelijk van de bevolkingssamenstelling, bevolkingsdichtheid en behoefte

kan daarna bekeken worden hoe de gereserveerde ruimte ingericht gaat

worden. Het komt de kwaliteit van de openbare ruimte ten goede om tijdens

de renovatie van buurten en wijken en inrichting van nieuwe wijken de

ruimte voor groen en spelen (financiën) te scheiden. Echter er dient wel een

samenhang en relatie te zijn.

4.4 Richtlijnen per hectareOm in een woonwijk voldoende formele speelruimte te garanderen voor de

verschillende leeftijdsgroepen en behoeften is een richtlijn om per hectare 300

m² te reserveren.Voor een wijk van 100 hectare komt dat neer op 30.000m². Dit

is een indicator van 3% van het totale gebied.

Het handboek gemeentelijk speelruimtebeleid ‘Spelen met ruimte’ geeft een

beschrijving van de verdeling van speelruimte.

Niveau Afmeting gebied Afmetingen speelruimte Speelruimteverdeling

Blok 1 ha 100 m² 100 m²/ha

Buurt 9 ha 1.225 m² 136 m²/ha

Wijk 100 ha 6.400 m² 64 m²/ha

Totaal 300 m²/ha

Deze normen bieden houvast voor beleid omdat ruimtelijke projecten hieraan

kunnen worden getoetst. Een speelruimtenorm zorgt er voor dat speelruimte

een vaste plek krijgt in planprocessen en biedt continuïteit in het beleid en

helderheid in de contacten tussen gemeente en burgers. Voor het slagen van

een goede speelplek dient, naast de norm, ook rekening gehouden te worden

met de ruimtelijke en sociale kwaliteit van de openbare ruimte.

22 23

4.5 Koppeling aan woningdichtheidDoor de richtlijn van 3% aan te houden voor m² speelruimte per hectare wordt

er met de woningdichtheid van een gebied geen rekening gehouden. Niet elk

stedenbouwkundig concept vraagt om dezelfde hoeveelheid speelruimte.

Als er veel woningen per hectare zijn en weinig openbare ruimte, is er meer

behoefte aan formele speelruimte. Hiervoor wordt een vaste norm per woning

gehanteerd: Totale hoeveelheid woningen x 10 m² = benodigde formele

speelruimte.

Bij bestaande wijken of herinrichting van buurten is het niet altijd mogelijk om

aan deze norm te voldoen. Het meest efficiënt is om voorgenomen plannen in

de openbare ruimte op elkaar af te stemmen.

4.6 Inrichting en kwaliteitMet bestaande en toekomstige doelgroepen en met de basisvoorwaarden

waaraan goede speelruimte moet voldoen wordt bij de inrichting van

speelplekken rekening gehouden.

De voorwaarden over situering, veiligheid en geborgenheid staan in hoofdstuk

3. Ook moet voldaan worden aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

Niet alleen de speeltoestellen maar de gebruiksmogelijkheden van de

ruimte bepalen voor een groot gedeelte de kwaliteit van speelplekken.

Voor de inrichting van een kindvriendelijke omgeving is dit een belangrijk

uitgangspunt.

Op niet alle speelplekken hoeven speeltoestellen aanwezig te zijn. Voldoende

ruimte, hoogteverschillen, beplanting en inrichting geven vaak al voldoende

spelaanleiding en beïnvloeden het speelgedrag van kinderen. Ook het

medegebruik van particuliere tuinen en speeltuinen, schoolspeelplaatsen

en sportvelden kan tot de conclusie leiden dat het niet direct nodig is om

speeltoestellen te plaatsen. Multifunctioneel ruimtegebruik kan leiden tot een

grotere bespeelbaarheid van een wijk. Voorwaarden zijn wel dat de informele

speelruimte uitdagend, veilig, schoon en duurzaam moet zijn. Bij de aanleg

en onderhoud van de informele speelplek kan hier rekening mee worden

gehouden.

24 25

Bij planontwikkeling en (her)inrichting van de openbare ruimte wordt

uitgegaan van een kindvriendelijke omgeving. Het streven is dat kinderen en

jongeren vanuit hun eigen woning de speelplekken veilig kunnen bereiken. Er

is veel groen, er zijn weinig tot geen drukke verkeerswegen en er zijn geen

gevaarlijke situaties. Deze ambitie is geen thema voor deze notitie maar komt

in een ander beleidsterrein aan de orde.

4.7 Voornemens• De aanleg van speelvoorzieningen voor kinderen en jongeren bij de

renovatie van wijken en buurten en inrichting van nieuwe wijken heeft

een hoge prioriteit, waarbij als uitgangspunt geldt dat tenminste 3%

van de openbare ruimte ingericht moet worden als speelvoorziening

voor de diverse leeftijdsgroepen.

• Bij de uitwerking van de plannen ruimte vrijhouden voor

functieverandering, bijvoorbeeld aanwezige groenvoorziening om te

vormen tot informele speelvoorzieningen. Ook dient rekening houden

te worden met toekomstige veranderingen van de wijksamenstelling.

• Zorgen dat formele speelruimte voldoet aan de kwaliteitseisen,

genoemd in hoofdstuk 3.

• In bestemmingsplannen voor nieuw te ontwikkelen gebieden een

norm van 10 m² per woning reserveren voor formele speelruimte.

Deze ruimte tijdens de planontwikkeling als een aparte financiële

stelpost opnemen.

• Als wordt afgeweken van de norm voor formele speelruimte

beargumenteren waarom men dit doet, welke consequenties dit

heeft en of het noodzakelijk is een andere keus te maken of een

tegemoetkomende maatregel te treffen.

• De ruimte en middelen voor formele speelruimte en voor

groenvoorzieningen tijdens de planontwikkeling en het

stedenbouwkundig ontwerp los van elkaar reserveren en berekenen.

• De inrichtingsplannen voldoen aan de basisvoorwaarden voor

26 27

situering, veiligheid en geborgenheid, beschreven in hoofdstuk 3 en

aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen.

• Bij elk inrichtingsplan de afweging maken of er al dan niet

speeltoestellen wenselijk zijn.

• Uit oogpunt van beheersbaarheid speeltoestellen op de grotere

speelplekken van buurt- of wijkniveau concentreren.

• Speelvoorzieningen voor de verschillende leeftijdsgroepen zoveel

mogelijk scheiden om confrontaties tussen de groepen onderling te

voorkomen.

• Actief contact zoeken met bewoners(organisaties) om de doelgroepen

en wensen vooraf inzichtelijk te maken.

• Uitgangspunt voor de inrichting van een kindvriendelijke omgeving is

de gebruiksmogelijkheden van de ruimte benutten waardoor voor

een groot gedeelte de kwaliteit van speelplekken wordt bepaald.

Hoofdstuk 5. Beheer en onderhoud

Speelvoorzieningen vergen een intensief onderhoud en het veilig houden

hiervan heeft een hoge prioriteit. Op basis van inspecties wordt frequent

kleinschalig onderhoud uitgevoerd. Zo kunnen onderdelen van toestellen bij

slijtage vervangen worden en vereist de ondergrond voortdurend aandacht.

Het schoonhouden van de speeltoestellen en de ondergrond is een bijna

dagelijkse zorg.

Naast deze taken is het belangrijk om structureel te onderzoeken

of speeltoestellen en speelplekken nog voldoen aan de wensen van

de gebruikers. Als dat niet het geval is, moet overwogen worden de

speeltoestellen aan te passen, weg te halen of te herplaatsen. De openbare

ruimte dient opnieuw ingericht te worden als een speelplek wordt verwijderd.

5.1 VandalismeTen gevolge van vandalisme is vaak aanvullend onderhoud en vervanging

van onderdelen noodzakelijk. Feitelijke informatie over vernielingen,

brandstichting e.d. is nodig bij de instandhouding of uitbreiding van de

speelplek. Als er een keus moet worden gemaakt om speelplekken te

verwijderen dan komen juist die aan vandalisme onderhevig zijn hiervoor in

aanmerking.

28 29

5.2 Veilig spelenIn het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen 2003 is de veiligheid van

speeltoestellen geregeld. De wet geldt voor speeltoestellen en ondergronden

die uitsluitend bestemd zijn voor openbare gelegenheden en moeten voldoen

aan wettelijke veiligheidseisen. De eigenaar van de grond is verantwoordelijk

mits hier een overeenkomst is met derden.

Nieuwe toestellen moeten voorzien zijn van een certificaat en logboek. In

Uden worden de speeltoestellen en speelvoorzieningen één keer per jaar op

veiligheid geïnspecteerd door een extern bureau en drie keer per jaar door

eigen opgeleid personeel. Daarnaast vindt er 20 keer per jaar door eigen

personeel een visuele inspectie plaats.

5.3 Duurzaamheid Bij het ontwerp en de uitwerking van speelplekken moeten duurzame

materialen worden toegepast. Dit vergt vergaande samenwerking en

afstemming tussen de ontwerper en de beheerder. Een duurzaam in stand

te houden toestel moet van goede kwaliteit zijn en weinig onderhoud

nodig hebben. Als het toestel niet meer voldoet aan de normen en aan de

speelbehoefte van de doelgroep moet het herplaatst worden. Het is een

voordeel als een speelattribuut aansluit bij de belevingswereld van meerdere

leeftijdsgroepen.

Als speeltoestellen niet meer aan de speelbehoeften en wensen van de

gebruikers voldoen of aan vandalisme onderhevig zijn dan kan de speelplek

komen te vervallen. De toestellen en de ondergrond wordt verwijderd maar de

plek zelf blijft als zodanig in tact en openbaar toegankelijk.

In juridische zin krijgt deze ook geen andere bestemming omdat speelplekken

een groenbestemming hebben. Bij een bestemmingswijziging wordt een

juridische procedure ingezet waarbij betrokkenen de mogelijkheid inspraak te

hebben.

30 31

Hoofdstuk 6. Financiering

Voldoende ruimte om te spelen en duurzame speelvoorzieningen leveren

een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de woonomgeving. Er is een

duidelijke relatie tussen speelmogelijkheden, de ontwikkeling van kinderen en

de leefbaarheid van woonwijken.

Speelruimte is één van de functies die een plek in de openbare ruimte krijgen.

In dit hoofdstuk wordt de structurele financiering van het beheer, onderhoud

en (her)inrichting van speelruimte in de woonomgeving beschreven.

6.1 Beheer en onderhoudBudgetten benodigd voor onderhoud en inspectie zijn opgenomen in de

reguliere onderhoudsbegroting. Daarnaast zijn middels het onderhoudsfonds

“Groen” budgetten gereserveerd voor vervanging van deze voorzieningen.

6.2 Planontwikkeling, renovatie en (her)inrichtingBij renovatie en (her)inrichtingswerken zullen de gewenste aanpassingen van

de speelruimte in de totale projectkosten worden inbegrepen.

6.3 Bestemmingsreserve jeugdIn de gemeentebegroting is vanaf 2007 jaarlijks een budget opgenomen van

€ 25.000,-- met als doel het realiseren van voorzieningen voor kinderen en

jongeren in de openbare ruimte in alle wijken en buurten. Het budget, voor

zover niet uitgegeven, wordt jaarlijks toegevoegd aan de bestemmingsreserve

speel- en jeugdvoorzieningen. Daarnaast is jaarlijks nog een € 28.000,--

beschikbaar voor speel- en hangplekken.

6.4 Extra financiele mogelijkhedenDaar waar de reguliere budgetten ontoereikend zijn om een speelplek naar de

basisvoorwaarden in te richten wordt naar andere financieringsmogelijkheden

gezocht. Gedacht wordt aan Europese subsidies, fondsen en het bedrijfsleven.

32 33

Hoofdstuk 7. Communicatie

Bewoners tonen een grote betrokkenheid bij speelvoorzieningen en kunnen

een rol van betekenis spelen bij de ontwikkeling ervan. Dit kan zijn doordat

ze het initiatief nemen om een voorstel voor een speelvoorziening bij de

gemeente in te dienen of in de vorm van inspraak bij planontwikkeling

en herinrichting. De gemeente Uden wil samen met kinderen, jongeren,

volwassenen en organisaties werken aan kwalitatief, voldoende speelruimte.

7.1 Bekendmaking gemeentelijke keuzenVoor het creëren van een speelplek is het voor bewoners vaak onduidelijk

waar de gemeente op toetst en waarom er wel of niet voor een bepaald toestel

wordt gekozen. Ook voor woningbouwcorporaties en bouwontwikkelaars

is het van belang om te weten welke doelstellingen de gemeente nastreeft

en waarom. Het is de taak en verantwoording van de gemeente om dit

duidelijk te maken en de inwoners van Uden op de hoogte te brengen van

het speelruimtebeleid. Communicatieve maatregelen hiervoor zijn een

informatiebrochure waarin het gemeentelijke beleid over speelruimte staat

beschreven, informatie over het speelruimtebeleid plaatsen op de website

van de gemeente en een artikel opnemen op de Infopagina van het Udens

Weekblad.

7.2 Interactieve inbrengIn de communicatie zal er alles aan worden gedaan de kinderen en jongeren

zoveel mogelijk zelf in hun eigen woonomgeving te bereiken. Ideeën hiervoor

zijn een ontwerpwedstrijd voor kinderen uitschrijven, een enquête op een

(jongeren)website uitzetten, sms’en en gebruik maken van flyers in plaats

van ambtelijke brieven. Ook via projecten op scholen, wijkaccommodaties en

(maatschappelijke) organisaties stimuleer je inspraak en participatie.

Bij aanvragen vanuit bewoners(organisaties) voor speelruimte toetst de

gemeente of de speelplek niet strijdig is met de gewenste spreiding van

speelplekken, of de speelplek voldoet aan de basisvoorwaarden voor spelen

en/of het merendeel van de omliggende bewoners baat bij de speelplek heeft.

7.3 CommunicatiemethodenBij het uitvoeren van onderhoud wordt niet direct met betrokkenen

gecommuniceerd. Hiermee worden de werkzaamheden bedoeld die er

op gericht zijn om snel en adequaat te reageren op onveilige situaties. Bij

kleinschalige vervangingen worden de bewonersorganisaties uit die wijk en/of

buurt geïnformeerd. De organisatie reageert op een voorstel van de gemeente

voor een nieuw, te plaatsen toestel.

Omwonenden worden via een informatiebijeenkomst of nieuwsbrief op de

hoogte gebracht.

34 35

7.4 IntegraalSpeelruimte moet integraal meegenomen worden tijdens de (her)inrichting

van een buurt of wijk of tijdens nieuwbouwprojecten. Om dit ook daadwerkelijk

te realiseren wordt er van alle betrokkenen verwacht dat ze in totaliteit denken

én communiceren met elkaar. Aandacht moet er zijn voor kwalitatief goede

ruimte en beheer en onderhoud van zowel gemeentelijke afdelingen als

externe partijen.

Hoofdstuk 8. Spelen in Uden, een nieuwe impuls

Voor een integrale aanpak op het gebied van jeugd en openbare ruimte is

intern een werkgroep ingesteld. In deze werkgroep zitten vertegenwoordigers

van de afdelingen Openbare Werken en Maatschappelijke Ontwikkeling.

Uitgangspunt is vraaggericht werken en inspelen op trends en ontwikkelingen.

De werkgroep stelt jaarlijks een uitvoeringsplan op. Voor 2008/2009 worden de

volgende projecten/activiteiten uitgevoerd.

8.1 Huidige speelplekkenIn deze notitie staan basisvoorwaarden van de bespeelbare woonomgeving

beschreven. Na vaststelling van deze nota worden alle huidige speelplekken

in Uden door een extern bureau hieraan getoetst. Hierbij zal tevens

rekening gehouden worden met de ambitie om in te spelen op trends en

ontwikkelingen, bijvoorbeeld een natuurlijke speelomgeving creëren. Dit

betekent dat er een andere invulling aan speelplekken wordt gegeven mits het

kan binnen de bestaande financiële kaders.

De resultaten van deze inventarisatie zullen aan het college worden

voorgelegd waarbij de verwachting is dat het reguliere onderhoudsbudget niet

toereikend is om alle gewenste aanpassingen uit te voeren. In dat geval zal

36 37

of aanvullend budget moeten worden gevonden dan wel prioriteiten moeten

worden gesteld.

In de wijk Raam zullen de speelplekken in 2009 uitdagender en aantrekkelijker

gemaakt worden. De uitvoering is in handen van de afdeling Openbare Werken.

8.2 Uitgangspunten en richtlijnenIn hoofdstuk 4 krijgt de aanleg van speelvoorzieningen bij renovatie van wijken

en buurten een hoge prioriteit. Als uitgangspunt hierbij geldt dat tenminste

3% van de openbare ruimte ingericht moet worden als speelvoorziening voor

de diverse leeftijdsgroepen.

In bestemmingsplannen voor een nieuw te ontwikkelen gebied een norm van

10 m² per woning te reserveren voor formele speelruimte. Deze ruimte dient

tenminste 3% van het totale plangebied te beslaan.

8.3 UitdagingDe laatste jaren worden in Nederland natuurlijke speelterreinen voor

kinderen, in de vorm

van speelbossen of avontuurlijke natuurspeeltuinen, ontwikkeld. Deze

ontwikkeling speelt in op het toenemende besef in de samenleving dat spelen

in het groen een belangrijke bijdrage kan leveren aan een evenwichtige en

gezonde ontwikkeling van kinderen.

In 2009 komen er richtlijnen voor natuurlijke speelplekken die in deze notitie

zullen worden verwerkt.

Als “groenste” gemeente én stad van Nederland én Europa is er veel aandacht

voor de groenvoorziening in Uden. Dit kan versterkt worden door natuurlijke

speelplekken te realiseren.

De komende twee jaar worden in Uden drie natuurlijke speelplekken

gerealiseerd:

a. Parkzuidzijde Velmolen-Oost

b. Het Bevrijdingspark

c. Steenovenstraat in Bitswijk

Overige locaties die voor een natuurlijke speelplek in aanmerking komen zijn

Runmolen (Zoggel), Spechtenlaan fase 2 (Odiliapeel), Melle (park) en Volkel.

Per natuurlijke speelplek komt een projectplan met een omschrijving van

de doelstelling, het beoogd resultaat, een begroting en de verantwoordelijke

afdeling/ambtenaar.

Voor de speelplek in Bitswijk is € 50.000,-- beschikbaar; € 25.000,-- vanuit

het regulier onderhoudsfonds en € 25.000,-- uit voorzieningen jeugd. De

natuurlijke speelplek in Velmolen-Oost wordt meegenomen in het budget voor

de aanleg van de nieuwe wijk.

Het speelterrein in het Bevrijdingspark is meegenomen in de totale

financiering voor de herinrichting van het park.

38 39

8.4 SpeeltuinenVoor de Wiebert en het Heuvelhofke dient duidelijkheid over de instandhouding

van deze twee speeltuinen in Uden te komen. Voorgesteld wordt om na

vaststelling van deze notitie een inventarisatie van de speeltuinen uit

te voeren. Aandachtspunten die aan bod komen zijn o.a. vervanging en

investering van de huidige speeltoestellen, het groot onderhoud en het budget.

Nadat er een totaal overzicht is maakt de gemeente over het voortbestaan van

de omheinde speeltuinen een keuze.

40 41

42 43

Bronvermelding

Beleidskader spelen 2005 - 2015

Gemeente Zoetermeer

Ruimte voor jeugd, beleidskaders voor speelvoorzieningen

Gemeente Gilze en Rijen

Speelruimtebeleidsplan Deel 1

Gemeente Helmond, Dienst Stedelijke ontwikkeling & Beheer

Geef ze de ruimte! Speelruimtebeleidsplan

Gemeente Leidschendam-Voorburg

Spelen met ruimte, handboek gemeentelijk speelruimtebeleid 2006

Jantje Beton, VNG en NUSO

Kinderen in Tel Databoek 2008

Verwey-Jonker Instituut

44