IntervIew AnnA DrIjver

‘Laat die dagprijs niet dalen, ga staan voor wat je waard bent’

vIjf vrAgen AAn...

felix rottenberg

wIm verstAppen

Creatieve geest in de rechtenwereld

mAgAzIne voor musICI en ACteursAprIL 2015

norma nieuws2

NORMA probeert al sinds haar oprichting in 1995 de huidige wetgeving voor acteurs, musici en andere uitvoerende kunstenaars te verbeteren. Het gaat daarbij met name om artikel 45d, de filmrechtregeling. Aan dit onderwerp is de afgelopen jaren door ons heel veel aandacht besteed. We hadden gesprekken met alle betrokken partijen, maar in het bijzonder binnen PAM, de samenwerking van scenaristen, regisseurs en acteurs en hun rechtenorganisaties. Degenen die in 2009 aan de wieg van PAM stonden, hadden een juiste visie. Die samenwerking heeft alle betrokken partijen veel gebracht.

De regering heeft in juli 2014 de aangepaste filmrecht-regeling naar de Tweede Kamer gestuurd. Op initiatief van het Ministerie is vanaf augustus vorig jaar gepoogd afspraken te maken op basis van het wetsvoorstel. Een unieke volgorde. Het gaat hierbij om de proportionele vergoeding voor alle vormen van uitzending op basis van het voorgestelde verplicht collectief beheer, alsmede de billijke vergoeding voor Video-On-Demand (VOD) op basis van vrijwillig collectief beheer. De onderhan-delingen tussen RODAP en de CBO’s Lira, Vevam en NORMA komen eind november jl. in een beslissende

fase. Er ontstaat een patstelling als het eindvoorstel van de onafhankelijk voorzitter wel door ons, maar niet door RODAP wordt geaccepteerd. Om uit de impasse te geraken hebben de voorzitters van PAM en RODAP (Felix Rottenberg en Medy van der Laan) het initiatief genomen om in de eerste week van januari 2015 een laatste poging te wagen overeenstemming te bereiken. Dit overleg zal de geschiedenis ingaan als het Lloyd-overleg, naar het Amsterdamse hotel waar deze onderhandelingen plaatsvonden.

Partijen bereikten eind januari 2015 een principe- akkoord, waarbij tot een nieuw vergoedingssysteem voor film- en TV-exploitaties is gekomen. De gemaakte afspraken zijn vastgelegd in een convenant en gelden voor alle producenten, omroepen en nagenoeg alle distributeurs en exploitanten op de Nederlandse markt. Kort na dit goede nieuws is op 12 februari jl. de wet auteurscontractenrecht door de Tweede Kamer aan- genomen. Een historische gebeurtenis! Het wetsvoor-stel zal tussentijds worden geëvalueerd en vijf jaar na invoering zal er een grondige evaluatie plaatsvinden. NORMA juicht het aannemen van de wet toe, omdat het de (onderhandelings)positie van uitvoerende kunste-naars in Nederland aanzienlijk zal verbeteren.

Op dit moment wordt hard gewerkt aan de uitwerking en handhaving van de afspraken. Wij zullen er alles aan doen om alle afspraken tot in detail uit te werken en vast te leggen. Door ervaring zijn we wijs geworden, zou ik zeggen. Samen met alle partijen zullen we er zeker voor zorgen dat we een toekomstbestendig systeem bouwen.

Wisso WissingDirecteur NORMA

VAN DE REDACTiECOLOFON

NORMAnaburige rechten musici en acteurs

BezoekadresLouise Wentstraat 1861018 MS Amsterdam

postadresPostbus 29951000 CZ Amsterdam

020 - 627 27 98info@stichtingnorma.nlwww.stichtingnorma.nl

redactieWisso Wissing (hoofdredacteur)Betty Harsveld (eindredacteur)Maaike BoomstraOlga Meijer

met medewerking van: Joey CramerJoe Jay de HaasDiederik MosMaurice van Turnhout

vormgeving: T2 Ontwerp, Katwijk

Druk: Boeijinga, Apeldoorn

fotografie: Monique Shaw (cover, p. 4, 6, 9 en 13)Henk Thomas (p. 19)Dorna van Rouveroy van Nieuwaal (p. 22 en 23)

APRIL 2015 3

CircusRuud den Drijver

CIRCUS BLOTEMAN is de biografie van Wim Verstappen, ’s Nederlands meest productieve filmregisseur van de jaren zeventig. Hij was een voor-name grondlegger van de ‘nieuwe Nederlandse film’. Met Pim de la Parra vormde hij het duo Pim & Wim, en was bepalend voor de ‘nieuwe golf ’. De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katús naar het land van Rembrandt, het onstuimige regiedebuut van Verstappen, was de eerste Nederlandse film in de Semaine de la Critique van Cannes. Met Blue Movie was Ver-stappen voortrekker van de ‘seksgolf ’ in de jaren zeventig. De maatschap-pelijke discussie die deze erotische vertelling teweeg bracht maakte dat er abrupt een eind kwam aan de betuttelende filmkeuring voor volwassenen. Miljonair geworden door het succes van zijn film, zette hij zich in voor de Nederlandse filmcultuur. Hij financierde het EYE Film Instituut, bedacht Het Gouden Kalf ® en was de grondlegger van organisaties als VEVAM en SEKAM, waardoor filmmakers voortaan royalties kregen voor tv-vertoning van hun films. Wim Verstappen was daarnaast een invloedrijk publicist; met zijn – veelal humoristische – stukken voor Vrij Nederland en zijn analyses ‘op de montagetafel’ in Skoop, heeft hij als opiniemaker een generatie cine-fielen en makers geïnspireerd. Over zichzelf bleef hij gesloten. Verstappen, die opgroeide op Curaçao in een streng katholieke gemeenschap, was een man met vele geheimen waar de filmwereld geen hoogte van kreeg.

In CIRCUS BLOTEMAN geeft Ruud den Drijver, schrijver, journalist en bekroond filmmaker, voor het eerst een beeld van de man achter het mas-ker. Hij deed uitputtend research en niet eerder gepubliceerde gesprekken met Verstappen zelf en met zijn partner Pim de la Parra, unieke dagboe-knotities, en interviews met meer dan zestig mensen die hem van nabij meemaakten, leveren ontelbare nieuwe feiten op. Dit lang verwachte boek werpt een nieuw licht op het onbekende fenomeen Wim Verstappen. Het boek omvat twee delen: het verhaal over Verstappens leven en werk als film-maker en een beschouwend deel waarin zijn rol van essayist en theoreticus wordt uitgediept.

WIM VERSTAPPEN

BlotemanBIOGRAFIE VAN

FILMPIONIER UIT DE WEST

Ruud den DrijverC

ircus Blotem

anW

im Verstappen

BIO

GR

AFIE VA

N

‘Circus Bloteman is een veelomvattend werk over een bijzondere man. Het vertelt veel over een lange periode van

de Nederlandse film, waarin Wim een belangrijke rol speelde. (…) Historisch van belang. (…) Het leest als een trein.’

—Rogier Proper redacteur Skoop en Vrij Nederland

isbn 978 90 823 1300 0 | nur 672

www.circusbloteman.nl

iNHOUD

ANNA DRijVER‘Het gaat om een fair share voor de acteurs’

iN DiT NUMMER

10 15

jURiDiSCHEindelijk een vergoeding voor acteurs

VAN DE REPARTiTiEWij beantwoorden uw vragen

FELix ROTTENBERg Vijf vragen aan de voorzitter van PAM

KORT NiEUWS WiM VERSTAPPEN‘Wie zegt dat kabel-tv kan, daar steel ik zijn auto van’

1816

4

20

‘Laat die dagprijs niet dalen, ga staan voor wat je waard bent’

APRIL 2015 5

Actrice Anna Drijver, bekend van films als Komt een vrouw bij de

dokter, Loft en Bride Flight, maakt deel uit van het bestuur van ACt,

de belangenvereniging voor acteurs. In die hoedanigheid is Anna ook

nauw betrokken geweest bij de lobby van pAm rond de totstandkoming

van de wet Auteurscontractenrecht.

tekst oLgA meIjer

Het is bewonderenswaardig dat Anna tijd maakt voor deze belangenbehartiging, want naast haar werk voor TV en film staat ze geregeld op het toneel, is ze columniste voor het blad Viva en heeft ze als schrijfster al een aantal boeken op haar naam staan (Je blijft en Ei). Voor haar televisierollen in Levenslied en Bellicher: de kracht van meneer Miller ontving ze in 2011 de gouden Notekraker.

Allereerst: gefeliciteerd met de Wet Au-teurscontractenrecht, die onlangs is aan-genomen door de Tweede Kamer. Jij hebt, in PAM-verband, actief gelobbyd om het

standpunt van de acteurs bij de wetgever onder de aandacht te brengen. Wat moest in de Auteurswet worden verbeterd?in tegenstelling tot Nederland, heeft de acteur in een aantal landen als hoofdmaker een positie in de wet. Daar is vastgelegd dat je rechten kunt doen gelden op je bijdrage aan een productie. Met die rechten kun je aantonen dat jij de maker bent en dat, als de productie nog een keer wordt verkocht, men terug moet naar de acteur om daar nog iets voor af te rekenen. Zoals dat in Nederland gaat met muziek, waarbij je eerst langs een loket moet om af te rekenen en dán mag je pas met een nummer aan de slag. Het is

WAT DRijFT ANNA?

iNTERViEW ANNA DRijVER

norma nieuws6

eigenlijk heel gek dat dat bij filmwerken niet zo was. Die positie van de acteur moest dus verbeterd worden.

Dat heeft ACT ook van het begin af aan als belangrijk punt beschouwd. Ooit gingen producenten wel zorgvuldig met rechten om en stond er ook iets tegenover die

rechten. Met ACT signaleerden we dat die rechtenvergoedingen in de loop der jaren afgekalfd waren tot niks. Nu krijgt een acteur alleen een dagprijs en verder niets. je ontvangt je loon voor de dagen dat je gewerkt hebt maar als de film platina of diamant wordt, of de hele wereld over gaat, dan krijg je daar niets voor.

ik heb dat zelf ook ondervonden. Zelfs als ik een hoofdrol speel, is er niets te regelen, terwijl wij hoofdrolspelers zeker weten dat er veel geld mee is verdiend. Maar het gaat niet alleen om geld verdienen, het gaat er vooral over dat het als acteur leuker is om daadwerkelijk betrokken te zijn bij de film. Dan zet je je ook écht in voor de film, je

APRIL 2015 7

voelt je immers meer ambassadeur van een project als je ook meedeelt in het succes ervan. Acteurs zijn ook degenen die je op de posters van de film ziet, terwijl ze tegelijker-tijd geen aandeel hebben in de opbrengsten. Dat wringt.

Het honorarium weegt daar niet tegenop. Sterker nog, dat gaat de laatste jaren alleen maar omlaag. Vaak wordt bij het eerste bel-letje over een film al gezegd dat er weinig geld is en wordt gevraagd of je bereid bent om met minder geld genoegen te nemen. Acteurs zijn kunstenaars en vinden het simpelweg leuk om te spelen. Daarom zijn zij sneller bereid om met een lager honora-rium akkoord te gaan. Acteren is werk dat ik bij wijze van spreken ook gratis zou doen, dat maakt het extra moeilijk. Dus hebben acteurs een extra steuntje in de rug nodig en daar moeten wij samen – met ACT, NAA en NORMA – voor zorgen.

Hoe heb je dat tijdens de lobby bij de wet-gever over het voetlicht gebracht?in het kader van de PAM-lobby zijn we bij jeroen van Wijngaarden geweest van de VVD. Verder zijn de beroepsorganisaties ACT, Netwerk Scenarioschrijvers en de DDg door Fred Teeven uitgenodigd. Het leuke was dat Teeven de films en series kende waar scenarioschrijver Franky Ribbens en ik aan hebben meegewerkt. Politici vinden acteurs heel interessant, zij kijken immers ook gewoon films en series. ik merkte bij onze bezoeken dat politici daardoor heel goed naar

je luisteren, ik vond ze heel benaderbaar. Het is dan zaak om heel vaak je punt te herhalen en te verduidelijken met voorbeelden.

En ook het veelgehoorde tegenargument te ontkrachten, namelijk dat het de film- producent is die het risico draagt en daarom recht heeft op de opbrengsten. Bij de politici benadrukte ik dat acteurs ook allemaal zelfstandig ondernemers zijn die een belang hebben bij het welslagen van de film en dat acteurs ook in belangrijke mate kunnen bijdragen, bijvoorbeeld via social media, aan de promotie en daarmee aan het succes van een film. Het is alleen maar leuk om dat sámen met de producent te doen.

Een ander misverstand is, dat de producen-ten door de nieuwe wet ineens extra geld aan acteurs zouden moeten betalen, geld dat er helemaal niet is. Het gaat immers om een gedeelte van de opbrengsten, een proportionele vergoeding. Het gaat om een ‘fair share’ voor de acteurs.

Ben je tevreden met de wet zoals die nu luidt? Wat zou je nog willen veranderen?

De ontwikkelingen gaan zo snel. Vijftien jaar geleden konden we ons niet voorstellen dat we nu op een iPhone in een café de serie House of Cards zouden kunnen kijken. Over vijftien jaar zijn er waarschijnlijk weer ande-re manieren waarop we films en TV kunnen beleven. Deze wet voorziet daar nog niet in, is nog niet gebouwd op de toekomst. Er is niet in deze wet bepaald dat wij bij Video on Demand mee kunnen delen, dat hebben wij alleen nu zo afgesproken met de producen-ten. Ook zijn de aanspraken van acteurs op andere, nog niet voorziene, toekomstige exploitatiemogelijkheden, niet in de wet opgenomen. ik had dus graag gezien dat de wet toekomstbestendiger zou zijn geweest,

dat we op de toekomst hadden geanticipeerd.

Aan de andere kant, onze positie wat de eerste uitzending en de kabel betreft, is sterk verbeterd. Dus ik ben op zich tevreden, maar ook door het feit dat we

nu eindelijk om tafel hebben gezeten met de producenten, de kabelaars en de omroepen en tot afspraken zijn gekomen. Daar ben ik heel blij mee, die combinatie van de wets-wijziging en de deal met RODAP (zie elders in dit nummer), waarin wordt bevestigd dat wij een bepaald bedrag per abonnement ontvangen voor de effort die we leveren. Het is een erkenning van de positie van de acteur.

‘Acteurs zijn degenen die je op de posters van de film ziet, terwijl ze tegelijkertijd geen aandeel hebben in de opbrengsten. Dat wringt.’

norma nieuws8

Je bent nauw betrokken bij ACT. Wat was de aanleiding om ACT op te richten?Waldemar Torenstra heeft, ruim vijf jaar ge-leden, ACT nieuw leven in geblazen. Los van de auteursrechtenkwestie, was het simpel-weg zaak om de acteurs goed te verenigen. ik ben daar best trots op. We zijn vijf jaar verder en nu hebben alle leden een kortingspas, we verzorgen scholing, we informeren acteurs en de leden kunnen met klachten bij ACT terecht. We praten met castingbureaus, met de producenten en met de politiek. Het is uitgegroeid tot een echte organisatie.

Van meet af aan ben ik betrokken geweest, eerst als lid van de directie en onlangs als deel van het bestuur, ik probeer namelijk af te bouwen. Maar de auteursrechten blijven wel mijn dossier. Het werk voor ACT is vrijwilligerswerk, maar zo ontzettend interessant en leerzaam dat ik het er graag voor over heb.

Ook van het lobbyen heb ik veel geleerd, waarbij het vooral bijzonder was dat we intensief met de regisseurs en scenario-

schrijvers hebben opgetrokken, ACT samen met de DDg en Netwerk Scenarioschrijvers. Ook bij de totstandkoming van de deal met RODAP hebben de CBO’s van deze bloed-groepen zeer nauw samengewerkt. Die vereende krachten hebben uiteindelijk de deal en de nieuwe wet tot stand gebracht.

Wat kunnen acteurs zélf doen om hun positie te versterken?We zijn allemaal individuele makers met zelfstandige kleine bedrijfjes. Bij deze wil ik een oproep doen aan alle acteurs om die

dagprijs, dus de prijs die jij het waard vindt om op een film- of TV set te staan, niet zondermeer te laten dalen. Overleg dat met je agent en met ACT. Die informatie hebben wij ook nodig als ACT, om de acteurs te infor-meren. Anders ontstaat

misschien ten onrechte de notie dat ieder-een de dagprijs laat zakken en je als acteur gedwongen zou zijn om daar in mee te gaan. Met als gevolg dat in het algemeen de dagprijzen kelderen. En laat je nu niet als acteur gek maken door uitspraken van de producent dat de auteurswet is veranderd en er een deal is gemaakt, en dat een acteur daardoor minder zou moeten verdienen. Dat staat los van elkaar. Het is namelijk niet zo dat de producent nu ineens meer voor acteurs moet gaan betalen, er wordt pas een

vergoeding voldaan als er opbrengst is, als de film of serie wordt doorverkocht. Bovendien wordt die wettelijke vergoe-ding niet door de producent, maar door de exploitant betaald. Laat dus die dagprijs niet dalen, ga staan voor wat je waard bent. Want het is een waanzinnig mooi en waar-devol beroep. Als we met zijn allen daaraan vasthouden, dan krijgen we waar we recht op hebben. En acteurs vragen en verdienen echt niet veel, dat is een misverstand. Ze werken keihard en verdienen gemiddeld minder dan modaal.

Je speelt een rol in de serie ‘Zwarte Tulp’ die exclusief voor VOD aanbieder ‘Videoland’ is gemaakt. Is dat volgens jou ‘het’ exploitatiemodel van de toekomst? Gelden daar andere afspraken met de pro-ducent dan bij reguliere films en series?ik vind het zelf heel fijn om niet een week te hoeven wachten op een aflevering van een serie en te kunnen kijken zonder reclames tussendoor. Voor een beperkt bedrag per maand onbeperkt series en films kunnen bekijken, dat is absoluut een goed model. Belangrijk is ook dat je in dat model op alle schermen in huis tegelijk kunt kijken, je ziet dat binnen gezinnen iedereen individueel en op maat series bekijkt. ik merk dat ik ook tegelijkertijd meerdere schermen bij de hand heb en bekijk.

Helaas is het voor deze serie, ondanks dat het een nieuwe exploitatievorm is, ook niet gelukt om andersluidende afspraken te

‘Laat je nu niet als acteur gek maken door uitspraken van de producent dat de Auteurswet is veranderd en er een deal is gemaakt, en dat een acteur daardoor minder zou moeten verdienen.’

APRIL 2015 9

maken. ik heb in de onderhandelingen mijn eigen ondernemersrol naar voren gebracht en dat ik desnoods kan meeproduceren en investeren in deze VOD serie, maar ver-geefs. Dus het zijn dezelfde soort afspraken als voor televisie. ik blijf echter bij ieder project open staan voor nieuwe ideeën, nieuwe vormen waarop ik kan bijdragen aan het project.

Welke artistieke activiteiten heb je voor komend jaar nog gepland? Vooralsnog ben ik hoofdzakelijk bezig met ‘Zwarte Tulp’, te zien vanaf 30 maart a.s. Het is een pilot, waarbij we hopen dat de kijkers Videoland weten te vinden. Het is echt een mooie serie geworden met hele goede acteurs, onder regie van Ben Sombogaart en Ties Schenk. Huub Stapel

speelt mijn vader en Linda van Dyck mijn moeder, Roeland Fernhout is mijn oudere broer, Marcel Musters de rivaal van mijn vader. Verder spelen gijs Naber en Renee Fokker ook nog mee, allemaal kanonnen van acteurs. ●

EindElijk EEn vErgoEding voor actEurs

EindElijk EEn vErgoEding voor actEurs

norma nieuws10

jURiDiSCH

APRIL 2015 11

op 12 februari jl. is het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht door de

tweede kamer aangenomen. Dit voorstel heeft als doel de contractuele

positie van makers en uitvoerende kunstenaars te versterken tegenover

hun exploitanten/producenten. positief voor alle acteurs die een hoofdrol

vertolken, is dat deze wet een proportionele vergoeding introduceert

voor de televisie-uitzending van hun prestaties die collectief bij de

eindexploitant zal worden geïncasseerd. partijen (waaronder normA)

zijn er vervolgens ook in geslaagd om op basis van deze nieuwe wet

alvast een vergoedingsregeling tot stand te brengen.

tekst mAAIke BoomstrA en oLgA meIjer

Deze wet heeft lang op zich laten wachten. Al in 2010 publiceerde het Ministerie van justitie een eerste (consultatie)versie en in 2012 is de wet al naar de Tweede Kamer gestuurd. Vanuit PAM (het sa-menwerkingsverband tussen de beroepsorganisaties en CBO’s van scenarioschrijvers, regisseurs en acteurs) heeft NORMA een actieve lobby gevoerd om de filmregeling in dit voorstel op een aantal cruciale punten te verbeteren.

Zoals al vaker in het NORMA Nieuws is toegelicht, hebben acteurs altijd al recht gehad op een billijke vergoeding voor het gebruik van filmwerken waaraan zij hebben bijgedragen, maar die vergoeding mocht worden afgekocht door betaling van het honorarium. Met de wet Auteurscontractenrecht zal dat grotendeels veranderen. De nieuw voorgestelde filmregeling voorziet in ruil voor de over-dracht van rechten aan de producent, in twee regimes voor gebruiksvergoedingen voor televisie- en filmacteurs:”

onderscheid proportionele én billijke vergoedinga. Voor uitzending of andere mededeling aan het publiek van films

of televisieseries (bijvoorbeeld via de kabel), moet aan de CBO van de betreffende hoofd-rolspeler (NORMA dus) een zogenoemde ‘proportionele billijke vergoeding’ worden betaald. Met ‘proportioneel’ wordt bedoeld dat de vergoeding steeds in verhouding dient te staan tot de inkomsten die met het filmwerk worden verdiend. Deze vergoeding dient te worden betaald door de eind- exploitant, daar waar voorheen de producent moest betalen.

B. Voor al het andere gebruik, waaronder VOD-exploitatie, geldt nog steeds het ‘oude’ regime. Hier is de producent aan alle betrok-ken acteurs en andere uitvoerende kunste-naars een billijke vergoeding verschuldigd,

die nog wel steeds kan worden afgekocht. Wel kan van het recht op een billijke vergoeding geen afstand worden gedaan en wordt in de toelichting opgemerkt dat niet is uitgesloten dat hoofdmakers ook voor dit andere gebruik (in het bijzonder VOD) aanspraak kunnen maken op een ‘proportioneel deel van de opbrengsten’.

NORMA heeft in het kader van deze wet jarenlang gepleit voor het zgn. “Spaanse model”. in Spanje hebben alle uitvoerende kunste-naars die aan filmwerken hebben meegewerkt en voor alle vormen van ‘openbaarmaking’ (waaronder uitzending, Video-On-Demand en bioscoopvertoning) recht op een vergoeding die verplicht collec-tief bij de eindexploitant wordt geïnd.

reikwijdte proportionele vergoedingUiteindelijk hebben in Nederland niet alle uitvoerende kunstenaars, maar alleen de hoofdrollen, recht op deze vergoeding gekregen. Ook is deze aanspraak beperkt tot televisie-uitzendingen. Voor bioscoopvertoning en Video-On-Demand geldt niet het recht op de proportionele vergoeding via de eindexploitant. Met name dit laatste

norma nieuws12

stuitte op grote kritiek bij de PAM partijen. VOD-exploitatie neemt immers een enorme vlucht. Het ontbreken van de proportionele ver-goeding voor VOD, maakt de filmregeling onvoldoende toekomst-bestendig. Om die reden zijn er ook intensieve gesprekken gevoerd met de politiek. Uiteindelijk zijn op voorstel van het Ministerie van justitie, partijen met elkaar in overleg getreden over een andere oplossing voor VOD, waarover later meer.

Interpretatie hoofdrolDe proportionele vergoeding geldt volgens de nieuwe wet voor de uitvoerende kunstenaars die een hoofdrol in een filmwerk vertolken. in de toelichting spreekt de wetgever over ‘hoofdrolacteurs’. NORMA zal uiteindelijk bij de verdeling van de proportionele vergoeding het begrip hoofdrol nader moeten definiëren en zal zich daartoe uitgebreid laten adviseren alvorens zij dit begrip reglementair zal vaststellen. Ondanks deze beperkingen op de proportionele vergoeding, beschouwt NORMA deze wet als een stap in de goede richting. Eindelijk krijgen de acteurs wettelijk recht op de ‘kabelvergoeding’ en meer! Na jarenlange strijd voor een betere filmregeling, is er een belangrijke mijlpaal bereikt.

evaluatieOp het moment dat de wet is ingevoerd, zal na 2,5 jaar een tussen-tijdse evaluatie worden gehouden om te bezien hoe de wet in de praktijk werkt. Na 5 jaar vindt de volwaardige evaluatie plaats. Voor wat betreft de filmregeling zal ook de positie van de andere makers en uitvoerende kunstenaars - die geen recht op een proportionele vergoeding hebben- op verzoek van Kamerlid Verhoeven (D66) in de evaluatie worden meegenomen. Dit biedt kansen om de reikwijdte van de proportionele vergoeding in de toekomst nader te verbreden.

Onderhandelingen met RODAP geslaagd

Zoals in het vorige nummer van het NORMA Nieuws werd bericht, was NORMA, samen met LiRA en VEVAM op verzoek van het Mi-nisterie van justitie vanaf september 2014 een nieuw onder-

handelingstraject gestart met de producenten, omroepen en distributeurs verenigd in RODAP. Het doel was om uiterlijk 1 december jl. te komen tot een collectieve vergoedingsregeling voor scenaristen, hoofdregisseurs en hoofdrolacteurs op basis van de bovengeschetste filmrechtregeling in het wetsvoorstel Auteurs-contractenrecht. De inzet was niet alleen om te komen tot een proportionele vergoeding voor de exploitaties waar in de nieuwe wet collectieve incasso bij de eindexploitant wordt voorgeschreven (zoals uiteengezet onder het regime onder A hierboven), maar ook voor Video-On-Demand op basis van contractuele afspraken met (de producenten binnen) RODAP.

Dat eerste onderhandelingstraject werd begeleid door een gezamenlijk gekozen onafhankelijk voorzitter, Cees van Rij. Tussentijds werd consensus bereikt over de vergoeding voor televisie-uitzending en zgn. ‘catch up’ diensten (gratis uitzending gemist). Het integrale eindvoorstel van de voorzitter, inclusief Video-On-Demand, werd echter uiteindelijk niet door RODAP geaccepteerd. De onderhandelingen leken mislukt. Vervolgens werden de onderhandelingen nieuw leven ingeblazen toen Felix Rottenberg als voorzitter van PAM werd aangesteld. Hij nam contact op met de voorzitter van RODAP, Medy van der Laan, en samen begeleidden ze het vervolg van de onderhandelingen die uiteindelijk heeft geleid tot finale overeenstemming op 22 januari jl. (zie ook het interview op pagina 18 van dit NORMA Nieuws). Alle afspraken zijn in een convenant vastgelegd.

Onderhandelingsresultaat

televisie-uitzendingen inclusief gratis uitzending gemist Voor televisie-uitzendingen inclusief 14 dagen gratis uitzending ge-mist wordt door de RODAP distributeurs een vast bedrag per abonnee per maand betaald. Deze afspraak geldt vanaf 1 januari 2015 voor de komende vijf jaar. De vergoeding geldt voor scenaristen, hoofd- regisseurs en uitvoerende kunstenaars die een hoofdrol vertolken.

APRIL 2015 13

video-on-Demandin het overgangsjaar 2015 wordt door RODAP een vergoeding (lump-sum) betaald aan de CBO’s voor Video-On-Demand diensten. in het komende jaar zal een expertgroep worden ingezet om tot tarieven te komen die vanaf 1 januari 2016 moeten gaan gelden voor minimaal een periode van twee jaar. Mocht daarover op 1 juni a.s. geen overeenstemming worden bereikt, dan zal een arbitrage worden

gestart met als opdracht om uiterlijk op 1 december a.s. met tarieven te komen.

Om te garanderen dat, naast de partijen in RODAP die VOD diensten aanbieden, ook andere VOD aanbieders (zoals Netflix en Pathé) een vergoeding zullen gaan betalen, zal dit jaar voor scenaristen, hoofd-regisseurs en hoofdrolspelers het model voor “Vrijwillig Collectief

maandag 16 februari jl. vond voor de aangesloten acteurs van normA een informatiebijeenkomst plaats over de nieuwe wet Auteurscontractenrecht in de stadsschouwburg Amsterdam.

in een bomvolle zaal legde NORMA-jurist Maaike Boomstra uit wat de nieuwe ont-wikkelingen gaan betekenen voor de positie van acteurs in Nederland. Na jaren strijd en

een intensieve lobby, hebben hoofdrol- acteurs nu kabelgelden (via de wet) en VOD (via VCB). Maar dit is pas het begin.

in de komende jaren zal de exploitatie- terreinen verder worden uitgebreid en over 5 jaar wordt deze wet geëvalueerd en zal geprobeerd worden om de reikwijdte van de huidige wet te vergroten. De zaal toonde zich verheugd met de nieuwe wet en de

aangekondigde vergoedingen. Over de uit-werking van de nieuwe regeling, zoals over de interpretatie van het begrip ‘hoofdrol’, werden goede vragen gesteld. De dialoog daarover zal de komende tijd worden voortgezet.

Voor een sfeerimpressie van de avond verwijzen wij u graag naar onze website (www.stichtingnorma.nl).

informatiEBijEEnkomst

voor actEursInformatIebIjeenkomst

voor acteurs

thuiskopiE vidEo (tkv) Thuiskopie video 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Thuiskopie video 2013 & 2014 4e kwartaal 2015

thuiskopiE audio (tka) Thuiskopie audio 2012* 2e kwartaal 2015 (afsluitend)Thuiskopie audio 2013* 2e kwartaal 2015Thuiskopie audio 2014* 4e kwartaal 2015Thuiskopie audio live claims 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Thuiskopie audio live klassiek 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Thuiskopie audio hoorspelen 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend) thuiskopiE intEractiEf (tki) Thuiskopie interactief 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend) lEEnrEcht vidEo Leenrecht video 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Leenrecht video 2013 & 2014 4e kwartaal 2015

lEEnrEcht audio Leenrecht audio 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Leenrecht audio 2013 & 2014 4e kwartaal 2015

lEEnrEcht multimEdia Leenrecht multimedia 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Leenrecht multimedia 2013 & 2014 4e kwartaal 2015

achtErgrondmuziEk Achtergrondmuziek 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Achtergrondmuziek 2013 & 2014 4e kwartaal 2015

schadEvErgoEding staat Schadevergoeding Staat TKA 2007 - 2012* 2e kwartaal 2015 (afsluitend)Schadevergoeding Staat TKV 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Schadevergoeding Staat TKi 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Schadevergoeding Staat TKA live klassiek 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)Schadevergoeding Staat TKA hoorspelen 2012 4e kwartaal 2015 (afsluitend)

* De betaling die door Sena in opdracht van NORMA wordt uitgevoerd.

De vermelde betalingsdata zijn prognoses. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Voor de betalingen wordt NORMA’s verdeelsysteem VUiK gehanteerd.

14 NORMA NiEUWS

Beheer” (VCB) worden ingevoerd. Dit model gaat uit van een over-dracht van de VOD rechten aan de producent. Vervolgens legt de producent, via alle opvolgende partijen in de “keten”, aan de exploitant de verplichting op een overeenkomst aan te gaan met de CBO ter afdracht van een proportionele vergoeding. Om ervoor te zorgen dat de CBO, namens de scenaristen, hoofdregisseurs en hoofdrolspelers, een onbetwiste aanspraak heeft op niet-RODAP exploitanten, is een aantal contractuele constructies ingebouwd. Op alle overeenkomsten in de keten van producent naar exploitant wordt telkens (via een kettingbeding) een Annex van toepassing verklaard met betrekking tot de VOD-rechten. Deze tekst van de Annex zal vooraf worden over-eengekomen tussen de CBO’s en RODAP.

vergoedingen andere exploitatiesDe overeengekomen regeling ziet dus alleen op vergoedingen en afspraken ten aanzien van alle vormen van uitzending door RODAP-partijen en Video-On-Demand diensten. in de geest van het constructieve overleg zullen partijen ook nog nader overleg plegen over vergoedingen voor andere exploitatievormen, die buiten deze regeling vallen.

Historisch resultaat

De politiek toonde zich verheugd met dit historische akkoord. Zeer kort na de bekendmaking van de deal tussen de PAM CBO’s en RODAP werd dan ook de Kamerbehandeling ingepland. Alle aan- wezige fracties toonden zich positief en de wet is vervolgens zonder verdere amendering (op een technisch detail na) doorgestuurd naar de Eerste Kamer. De verwachting is dat de wet dit jaar nog in werking zal treden.

Na jarenlang onderhandelen, in allerlei verschillende vormen en verscheidene gremia, én jarenlang procederen, zullen acteurs ein-delijk een vergoeding ontvangen voor onder meer kabeldoorgifte. NORMA heeft de strijd nooit opgegeven en dat werpt eindelijk zijn vruchten af. ●

REPARTiTiE

SCHEMA BETALiNgEN 2015

APRIL 2015 15

vanaf dit nummer van normA nieuws zult u op deze plek een nieuwe

rubriek aantreffen: van de repartitie. normA’s repartitie-afdeling

ontvangt uiteenlopende vragen van aangeslotenen en die gaan we in

de komende edities van normA nieuws voor u beantwoorden.

want, de snelheid, de doeltreffendheid en de uitputtendheid waarmee

we ons werk kunnen doen, is in belangrijke mate afhankelijk van wat u

als aangeslotene aan ons meldt.

tekst DIeDerIk mos

wel krijg?’ ja, maar nog belangrijker: Nee! De gegevens die wij via onderzoek kunnen achterhalen, daarover wordt uitgekeerd. Maar als aangegeven, is dat niet perse volledig. Deze gegevens moeten worden aangevuld door informatie van onze aange-slotenen. Dus claimen! En alleen zij die formeel, dus contractueel, zijn aangesloten bij NORMA kunnen zogenoemde speel-lijsten indienen en sinds kort ook digitaal claimen via ons portal MyNORMA.

Voor performers die (ook) actief zijn in het buitenland, of wiens werk in het buitenland wordt vertoond, is het helemaal belangrijk om zich aan te sluiten bij NORMA. NORMA

Het is lang niet bij iedereen bekend dat performers zelf moeten claimen bij NORMA. Wij doen zelf onderzoek en verzamelen data, maar dat is allerminst uitputtend. Hoewel er wel naar wordt gestreefd, is het onmogelijk om voor iedere aangeslotene bij te houden aan welke producties (werken) is meege-werkt. Het maximaliseren van de individu-ele opbrengsten aan naburige rechten, is logischerwijs afhankelijk van de volledigheid van het bij NORMA bekende repertoire.

En dat raakt aan één van de belangrijkste vragen die ons wordt gesteld: ‘Waarom?’ ‘Waarom zou ik me formeel aansluiten bij NORMA? is het niet zo dat ik mijn geld toch

heeft namelijk een groot aantal samenwer-kingsverbanden met buitenlandse zusteror-ganisaties. Bij deze organisaties kan alleen voor uitvoerende kunstenaars worden ge-claimd, als zij bij NORMA zijn aangesloten.

En wat kost dat dan, aangesloten zijn bij NORMA? Behalve dat we standaard admi-nistratiekosten inhouden op de uitkering, hoeven er aanvullend geen kosten voor de aansluiting te worden betaald. Dat komt omdat het geen lidmaatschap is. Door het tekenen van een contract met NORMA, geeft u als performer ons de rechten, zodat wij namens u kunnen handelen en uw naburige rechten kunnen beheren. Nu preken we een beetje voor eigen parochie. U bent immers al aangesloten bij NORMA, anders zou u het NORMA Nieuws niet ontvangen. Binnen het kader van weder-kerigheid, vragen wij u dat wat wij in deze rubriek schrijven ter harte te nemen en mocht u in het veld collega’s tegenkomen die nog niet zijn aangesloten bij NORMA: wijs ze dan op ons bestaan.

in het volgende nummer van NORMA Nieuws gaan we dieper in op de vragen Wat en Wanneer. Wat kan u bij NORMA claimen? En wanneer zou u dat moeten doen? ●

REPARTiTiE

norma nieuws16

ACTUEEL

kort niEuws

Eurocommissaris stelt internetheffing voor

De nieuwe eurocommissaris voor de Digitale economie en samenleving, günther oettinger, heeft zijn steun uitge-sproken voor een internetheffing op europees niveau ter compensatie van auteurs- en naburig rechthebbenden.

De heffing zou door bedrijven moeten worden betaald wanneer zij in Europa intellectuele eigendom “gebruiken en dus verwer-ken,” stelt Oettinger in het Duitse Handelsblatt. De heffing zou gelden voor Europese bedrijven, maar ook voor Amerikaanse partijen als google en Yahoo die in Europa actief zijn. Oettin-gers plan maakt deel uit van een breder streven van de nieuwe Commissie juncker om de digitale markt op Europees niveau te harmoniseren. Het plan van Oettinger zou voor een stabiele in-komstenbron voor auteurs en uitvoerende kunstenaars in heel Europa kunnen zorgen, maar Oettinger onderkent dat de weg nog lang is. De Duitse eurocommissaris wil eerst afbakenen wat het intellectuele eigendom onder Europees recht precies omvat en welke rechten eruit voortvloeien, omdat er op dat gebied nog een aantal verschillen tussen de lidstaten bestaan. “Uiteindelijk volgt dan de vergoeding,” aldus Oettinger.

in Nederland werd in 2010 al een internetheffing voorgesteld door D66. Deze zou in de visie van de democraten door de consument in plaats van door bedrijven als google betaald moeten worden. Het plan is vooralsnog niet van de grond gekomen. Een recent Hongaars plan voor een internettaks voor bedrijven en consumenten, waarbij de opbrengsten naar de staatskas zouden gaan, kreeg felle kritiek van zowel de Hongaarse bevolking als de Europese overheid.

Verweer tegen rechtenuitkeringen Spotify steeds breder gedragen

In zijn column in de maart-editie van het sena performers magazine, schaart Henk westbroek zich achter onder meer taylor swift en thom Yorke (frontman van radiohead en Atoms for peace). zij hebben uit onvrede over spotify namelijk hun muziek van de streamingdienst gehaald.

Westbroek spreekt zich uit voor een 50/50 verdeling van de opbrengsten uit Spotify tussen de platenmaatschappijen en de uitvoerende kunstenaars. Hij benadrukt dat die laatste groep momenteel vaak slechts 8% van de inkomsten ontvangt. Het feit dat de grote platenmaatschappijen zelf de eigenaars zijn van Spotify, ondermijnt de positie van muzikanten, zo luidt de terechte observatie van Westbroek.

in de afgelopen jaren schreef NORMA-directeur Wisso Wissing al in het NRC Handelsblad, op de website van 3voor12 en in het NORMA Nieuws over dit onderwerp. Hij pleitte destijds ook voor aanpassing van de wettelijke regelingen die voor de radio en de kroegen gelden, maar die in 2004 buiten werking zijn gesteld voor de digitale wereld dus ook voor on demand gebruik via streamingdiensten, zoals Spotify, Deezer en Tidal. Wissing wees daarin, net als Westbroek nu, naar de weeffouten in de Europese richtlijn over online rechten voor muzikanten en de machtspositie die de platenmaatschappijen (mede door die weeffouten) hebben verworven ten kosten van de muzikanten.

Deze situatie is des te nijpender omdat Spotify wel toe-stemming moet hebben van Buma/Stemra en de componist dus wél een vergoeding ontvangt. Naast de Nederlandse initiatieven is de 50/50 ook internationaal een issue gewor-den, ingeleid door de internationale Federatie van Musici die daarover in november jl. een congres organiseerde.

APRIL 2015 17

Rechtszaak tegen Britse overheid om thuiskopie zonder vergoeding

rechtenorganisaties in het verenigd koninkrijk zijn een procedure tegen de Britse overheid begonnen over de in oktober ingevoerde thuiskopie-exceptie, omdat zij het niet eens zijn met het feit dat er onder de nieuwe regels geen compensatie aan recht- hebbenden betaald hoeft te worden.

groot-Brittannië is één van de laatste landen in Europa die een thuiskopie-exceptie invoert, maar heeft als enige land ervan af gezien om een compensatie-verplichting in te stellen. in de meeste EU-lidstaten, waaronder Nederland, wordt een thuiskopietoeslag op opslagmedia (zoals externe harde schijven en lege cd’s) geheven, die weer via de collectieve beheers- organisaties aan de rechthebbende auteurs en uitvoe-rende kunstenaars wordt doorbetaald. Andere landen, zoals Spanje en Noorwegen, betalen deze compensatie direct uit de staatskas. Volgens de intellectual Property Office (iPO), het overheidsorgaan verantwoordelijk voor de structuur en tekst van de nieuwe regeling, is een heffing niet nodig omdat de compensatie al bij de aankoopprijs van beschermde werken inbegrepen zou zijn. De rechtenorganisaties UK Music, British Academy of Songwriters, Composers and Authors (BASCA) en Musicians’ Union (MU) zijn echter van mening dat er onvoldoende bewijs voor deze redenatie is. Boven-dien kan volgens de drie organisaties onder Europees recht geen thuiskopie-exceptie ingevoerd worden zonder dat daar een vorm van compensatie tegenover staat. Via een zogenoemde judicial review-procedure proberen ze de iPO nu via de rechter te dwingen om de regeling aan te passen en alsnog een compensatie- systeem aan het systeem toe te voegen.

In aanloop naar de tweede kamerbehandeling van het wetsvoorstel auteurscontractenrecht heeft platform makers het initiatief genomen tot een petitie waarin de tweede kamer werd opgeroepen om spoedig een sterk auteurscontractenrecht te bewerkstelligen.

Namens 11.244 professionele auteurs en artiesten, onder wie Waldemar Torenstra, jan Boerstoel, Frans Bauer en Saskia Noort, hebben Bob Fosko (zanger en acteur) en Hanco Kolk (striptekenaar) samen met het dagelijks bestuur van Platform Makers deze petitie aangeboden aan de verantwoordelijke Kamercommissie.

Veel auteurs en uitvoerende kunstenaars hebben een zwakke onder-handelingspositie ten opzichte van hun exploitanten. Het auteurs-contractenrecht komt daaraan tegemoet. De voorzitter van Platform Makers, Erwin Angad-gaur, zegt hierover het volgende: “De auteurs-rechtensector is verantwoordelijk voor 6% van ons BBP en 7,4% van de werkgelegenheid in Nederland. Het kan niet zo zijn dat degenen die aan de basis van diezelfde industrie staan, met een fooi worden afgescheept. De makers en uitvoerende kunstenaars willen niet ‘hun hand ophouden’, maar vragen wel het recht om eerlijk mee te delen in het succes van hun werk; om een bescherming van hun marktpositie als culturele zelfstandigen in een vitale industrie. We roepen de Tweede Kamer op hier spoedig werk van te maken.”

Platform Makers (www.platformmakers.nl) is het samenwerkings-verband van de beroepsorganisaties en vakbonden van auteurs en uitvoerende kunstenaars. Het platform heeft als doel het versterken van het auteursrecht en het verbeteren van de onderhandelingspositie van makers ten opzichte van producenten en opdrachtgevers. Platform Makers treedt op als woordvoerder en aanspreekpunt namens de aangesloten belangenorganisaties.

petitie ‘mensen die maken, wil je niet Breken’

norma nieuws18

Onlangs ben je voorzitter ge-worden van PAM, wat spreekt je daarin aan?

Het is een enorme opgave voor filmmakers om filmproducties te realiseren. Voor een gemiddelde film heb je twee tot drie jaar nodig om alles rond te krijgen, variërend van het creatieve proces tot meer in het bijzonder de financiering. Het is essentieel dat daarvoor erkenning is en filmmakers en acteurs een aandeel hebben in de winst die gemaakt wordt. Om dat op een effec-tieve manier te bereiken, moet je heel goed samenwerken om zodoende via onderhan-delingen met RODAP, het samenwerkings-verband van producenten, omroepen en exploitanten, tot succesvolle uitkomsten te komen. Wanneer PAM zich meer professio-naliseert en nog intensiever samenwerkt, is er veel meer mogelijk.

Je leidde samen met Medy van der Laan de laatste onderhan-delingen tussen RODAP en de

PAM-CBO’s. Hoe verliep dat proces?Er lag natuurlijk al een basis van jarenlange

onderhandelingen mede o.l.v. Cees van Rij. Dat was op een zeker moment vastgelopen. Er was een ingewikkelde knoop van blokka-des, maar ergens onder die knoop lag een basis. Het heeft gewerkt dat de voorzitter van RODAP en de voorzitter van PAM vanuit een directe verantwoordelijkheid die sessies hebben geleid en er meer druk op hebben

gezet. Daardoor – en dat was niet gemakke-lijk – kwamen partijen uiteindelijk dichter bij elkaar. Medy van der Laan en ik konden ook, achter de schermen van die onderhande-lingen, écht op basis van vertrouwen soms dingen verzinnen, waardoor we eigenlijk in twee weken tijd heel ver kwamen.

De sleutel tot het uiteindelijke succes was toch een soort pressure cooker effect. We zaten in het Lloyd Hotel en hadden mara-thonsessies van een paar dagen waardoor je het ook nauwelijks kon permitteren om het te laten mislukken. Wat ook heel goed werkte, was de opdracht voor beide partij-en om zich te verplaatsen in de ander. De

eerste dag begonnen we met een opdracht waarin beide delegaties van de PAM-CBO’s en RODAP zich moesten terugtrekken om de belangen, struikelblokken en de verborgen oplossingen voor de andere delegatie in kaart te brengen. De volgende dag zijn de juristen en advocaten bij elkaar gaan zitten om creatief een model uit te denken op basis van

vrijwillig collectief beheer om te waarbor-gen dat alle VOD-aanbieders de vergoeding voor on demand diensten zullen betalen. Omdat de strategische onderhandelingen niet vermengd werden met de juridische onderhandelingen was dat een heel schoon proces. De dag erop kwamen de PAM-CBO’s

iNTERViEW FELix ROTTENBERg

VijF VRAgEN AAN...FELix ROTTENBERg

‘Ik heb het grootste respect voor filmmakers, kunstenaars en startende toneelmakers die, via crowdfunding met name, hun eigen financiering dragen.’

tekst mAAIke BoomstrA

1

2

APRIL 2015 19

en RODAP-delegatie weer bij elkaar en toen was er enorm tempo gemaakt.

Welke uitdagingen zie je voor PAM in de toekomst?Heel belangrijk wordt de vraag hoe

de VOD-markt zich de komende jaren gaat ontwikkelen en hoe we dat kunnen moni-toren. PAM moet nog meer gaan nadenken, wat er de komende jaren nodig is om de exploitatie van films te versterken. Natuurlijk kunnen meerjarige afspraken over het delen in de opbrengsten daarbij helpen, maar er is meer nodig. Er is eerder een Filmtop geweest waarvan de uitkomsten beperkt waren. PAM kan het gesprek daarover entameren. Ten slotte heeft PAM mijns inziens ook de verplichting om te kijken naar de rol van anderen, die nu nog niet delen in de opbrengsten. Dan praat je bijvoorbeeld over acteurs die een belangrijke bijrol heb-ben vervuld, of cameramannen en -vrouwen. je kan tot de conclusie komen dat dat anders ligt dan bij de al eerder genoemde film-makers, maar je moet dat in alle openheid bespreken.

Hoe kijk jij als voormalig politicus naar het huidige en recente cultuurbeleid?

De bezuinigingen die een jaar of vier geleden zijn doorgevoerd door toenma-lig staatssecretaris Halbe Zeilstra, zijn de sector overkomen. Daar was de sector, ten onrechte, niet op voorbereid. De bezuinigin-gen hebben enorme consequenties gehad.

Het enige voordeel is dat het vernuft wordt aangesproken. ik heb bijvoorbeeld het grootste respect voor filmmakers, kunste-naars en startende toneelmakers die, via crowdfunding met name, hun eigen financiering dragen. Maar het is een gemiste kans geweest dat bij de kabinetsformatie van 2012 een deel van die bezuinigingen niet is teruggedraaid. Die had op een andere manier gecompenseerd kunnen worden met een substantiële impuls voor verschillende stimuleringsfondsen (zoals het Fonds voor de Podiumkunsten en het Filmfonds). En daar kan PAM achter de schermen zeker ook een rol in spelen, door ertoe bij te dragen dat er een gesprek komt met de verschillende belangenorganisaties breed in de kunsten-sector. Opdat we bij de volgende kabinets-formatie lang van te voren voorbereid zijn en opdat er een nieuwe investerings-

impuls komt. Het is jaloersmakend dat in Duitsland de cultuurbegroting simpelweg jaarlijks stijgt, omdat van links tot rechts, politici en intellectuelen maar ook gewoon de gegoede burgerij, zoals dat daar zo mooi heet, van mening zijn dat een bloeiende kunstensector ook staat voor een tolerant klimaat. Ook in landen als Denemarken en Frankrijk wordt veel geïnvesteerd in cultuur. Er is altijd veel aan de hand in de wereld, maar zeker op dit moment is de reflectie daarop van de opera, van filmmakers, van theatermakers, van beeldende kunstenaars heel noodzakelijk. Dus dat vraagt om inves-teringen, aanhoudend.

Wat is je favoriete Nederlandse film?ik heb altijd, en dat klinkt welllicht

wat oubollig, ‘Soldaat van Oranje’ een hele goede film gevonden. Omdat het echt het verhaal van de oorlog in Nederland en het gevoel daarover heel goed pakte. je hoorde toen wel verhalen van je ouders en tijdge-noten die die oorlog hadden meegemaakt, maar deze film liet mij zien wat het nou was.

Verder vind ik ‘Karakter’ een schitterende verfilming door Mike van Diem van het boek van Bordewijk. Het boek uit 1936 dat, zo blijkt ook weer uit de film, nog niets aan waarde heeft ingeboet. Het is een hoog-tepunt uit de Nederlandse literatuur en door de film opnieuw onder de aandacht gebracht met uitstekende acteerprestaties van jan Decleir en Fedja van Huêt. ●

5

3

4

norma nieuws20

‘wiE zEgt dat kaBEl-tv kan, daar stEEl ik zijn auto van’WiM VERSTAPPEN(1937 - 2004)

APRIL 2015 21

Verstappens avonturen zijn nu opgetekend in ‘Circus Bloteman’, een lijvige biografie door schrijver en filmproducent Ruud den Drijver. “Met deze biografie probeer ik een beeld van Wim te schetsen, en van de tijd waarin hij leefde,” zegt Den Drijver. “Dat is volgens mij ook inspirerend voor makers die bijvoorbeeld nu nog op de Filmacade-mie zitten.”

in de jaren zeventig leerde Den Drijver zijn onderwerp kennen op de redactieburelen van het cinefiele blad Skoop. Voor veel jon-ge Nederlandse filmmakers had Verstappen destijds een voorbeeldfunctie. Samen met Pim de la Parra vormde hij het dynamische producentenduo ‘Pim & Wim’, in een tijd dat er van een continue Nederlandse speelfilm-productie nog nauwelijks sprake was.

pastorale 1943“Veel van zijn tijdgenoten vonden het feit

dat Wim zijn films gemaakt kreeg eigenlijk belangrijker dan de inhoud van de films zelf,” vertelt Den Drijver. “Maar voor mij geldt zijn avonturenfilm Dakota uit 1974 als een echte klassieker.” Slechts twee Pim & Wim-produc-ties maakten winst, de erotisch getinte films Blue Movie (1971) en Alicia (1974) – allebei geregisseerd door Verstappen. Uiteindelijk werd hun productiehuis $corpio Films in 1977 ontbonden. Van de miljoenen die met Blue Movie waren verdiend, resteerde toen geen cent meer.

Verstappens eerste film na de $corpio-tijd was Pastorale 1943 (1978), naar de gelijk-namige roman van Simon Vestdijk. Acteur Frederik de groot, tegenwoordig bestuurs-voorzitter van NORMA, speelde een van de hoofdrollen. “ik was gek op Wim, zoals iedereen, en vond het altijd leuk om met hem te filmen,” herinnert De groot zich. “Hij werkte intuïtief. Van bepaalde vak-

technische aspecten had hij in mijn ogen niet zoveel verstand, maar door zijn intel-ligentie en bevlogenheid kreeg hij mensen mee. Van de drie films die ik met hem heb gedaan was Pastorale 1943 in mijn ogen veruit de beste, daar vielen vorm en inhoud op gelukkige wijze samen.”

in de jaren daarna begon Verstappens interesse in film af te nemen. De ratelrat (1987) bleek zijn zwanenzang als regisseur, hij was inmiddels fulltime rechtenlobbyist geworden. De groot: “Auteursrechten zijn natuurlijk ontzettend belangrijk, maar persoonlijk vond ik het toch wel jammer dat

WiM VERSTAPPEN

CircusRuud den Drijver

CIRCUS BLOTEMAN is de biografie van Wim Verstappen, ’s Nederlands meest productieve filmregisseur van de jaren zeventig. Hij was een voor-name grondlegger van de ‘nieuwe Nederlandse film’. Met Pim de la Parra vormde hij het duo Pim & Wim, en was bepalend voor de ‘nieuwe golf ’. De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katús naar het land van Rembrandt, het onstuimige regiedebuut van Verstappen, was de eerste Nederlandse film in de Semaine de la Critique van Cannes. Met Blue Movie was Ver-stappen voortrekker van de ‘seksgolf ’ in de jaren zeventig. De maatschap-pelijke discussie die deze erotische vertelling teweeg bracht maakte dat er abrupt een eind kwam aan de betuttelende filmkeuring voor volwassenen. Miljonair geworden door het succes van zijn film, zette hij zich in voor de Nederlandse filmcultuur. Hij financierde het EYE Film Instituut, bedacht Het Gouden Kalf ® en was de grondlegger van organisaties als VEVAM en SEKAM, waardoor filmmakers voortaan royalties kregen voor tv-vertoning van hun films. Wim Verstappen was daarnaast een invloedrijk publicist; met zijn – veelal humoristische – stukken voor Vrij Nederland en zijn analyses ‘op de montagetafel’ in Skoop, heeft hij als opiniemaker een generatie cine-fielen en makers geïnspireerd. Over zichzelf bleef hij gesloten. Verstappen, die opgroeide op Curaçao in een streng katholieke gemeenschap, was een man met vele geheimen waar de filmwereld geen hoogte van kreeg.

In CIRCUS BLOTEMAN geeft Ruud den Drijver, schrijver, journalist en bekroond filmmaker, voor het eerst een beeld van de man achter het mas-ker. Hij deed uitputtend research en niet eerder gepubliceerde gesprekken met Verstappen zelf en met zijn partner Pim de la Parra, unieke dagboe-knotities, en interviews met meer dan zestig mensen die hem van nabij meemaakten, leveren ontelbare nieuwe feiten op. Dit lang verwachte boek werpt een nieuw licht op het onbekende fenomeen Wim Verstappen. Het boek omvat twee delen: het verhaal over Verstappens leven en werk als film-maker en een beschouwend deel waarin zijn rol van essayist en theoreticus wordt uitgediept.

WIM VERSTAPPEN

BlotemanBIOGRAFIE VAN

FILMPIONIER UIT DE WEST

Ruud den DrijverC

ircus Blotem

anW

im Verstappen

BIO

GR

AFIE VA

N

‘Circus Bloteman is een veelomvattend werk over een bijzondere man. Het vertelt veel over een lange periode van

de Nederlandse film, waarin Wim een belangrijke rol speelde. (…) Historisch van belang. (…) Het leest als een trein.’

—Rogier Proper redacteur Skoop en Vrij Nederland

isbn 978 90 823 1300 0 | nur 672

www.circusbloteman.nl

Als oprichter van rechtenorganisatie sekAm/vevAm streed wim

verstappen (1937 – 2004) meer dan twintig jaar lang voor auteursrechten

van makers. “zijn boosheid, gedrevenheid en passie waren nooit gespeeld,

zoals je dat bij anderen weleens zag,” vertelt remco snoek, voormalig

directeur van het service Bureau filmrechten. “wim was zelf een

filmmaker, hij kende het bloed, zweet en tranen van het vak als geen ander.

Die persoonlijke betrokkenheid maakte hem krachtig.”

tekst mAurICe vAn turnHout

norma nieuws22

historische kabelovereenkomst met de kabelexploitanten sloot, kregen organisaties als SEKAM/VEVAM, maar ook LiRA, een positie.”

Den Drijver: “Wim sleepte op een gege-ven moment een recordbedrag van 22,5 miljoen gulden binnen voor Nederlandse makers. De strijd voor auteursrechten is echter een geruisloze activiteit, in de be-

gindagen van SEKAM/VEVAM was er in Ne-derland nauwelijks iets over bekend. Buiten-landse collega’s, zoals de Duitse filmmaker Volker Schlöndorff, vertelden me over

het belang van Wim voor de rechten van Europese filmmakers. Zij waren van hem onder de indruk.”

even regelenBedrijfsinformaticus Remco Snoek begon in 1993 als uitzendkracht bij SEKAM/VEVAM. Het klikte met Verstappen. Al snel kreeg Snoek de leiding over de dagelijkse gang van zaken van het Service Bureau Film- rechten, terwijl Verstappen aanbleef als extern directeur.

“Wim was een zeer intelligente man,” vertelt Snoek, “soms ook moeilijk te volgen voor mensen die hem minder goed kenden. Door zijn creatieve geest benaderde hij problemen vaak anders dan de mensen

Wim ophield met filmen. ik denk dat hij het onderste nog niet uit de kan had gehaald.”

kabelrechtenToen Verstappen merkte dat zijn films in Duitsland ‘voor niks’ op kabeltelevisie werden vertoond, ging hij zich verdiepen in kabelrechten. Zijn conclusie: “Wie me nu nog vertelt dat kabel-tv best kan, daar steel ik zijn auto van.”

Een vertoning op kabeltelevisie was een nieuwe openbaarmaking van een audiovi-sueel werk, en daar moesten makers een billijke vergoeding voor krijgen, meende Verstappen. in 1983 stond hij aan de wieg van twee organisaties: SEKAM, een orga-nisatie die kabelgelden moest innen voor producenten, en VEVAM, de organisatie die datzelfde ging doen voor regisseurs en (speelfilm)scenaristen.

Ook richtte Verstappen het Service Bureau Filmrechten op, als gezamenlijke back office van SEKAM en VEVAM. Wisso Wissing, directeur van NORMA, licht toe: “Die positie had Verstappen mede te danken aan de toenmalige Buma/Stemra directeur jan Verhagen. Toen Buma/Stemra in 1985 de

met wie hij werkte, mensen die meestal in het bedrijfsleven actief waren. Het was niet ongebruikelijk dat zij hem tijdens vergade-ringen wat vreemd aankeken. Maar na de vergadering viel dan het kwartje, en bleek dat hij toch weer met een interessante ge-dachte was gekomen. Het was altijd zinnig wat hij te zeggen had. Soms ongenuanceerd, dat wel.”

Wisso Wissing werd in 1998 bestuurslid bij NORMA, en vanuit die functie was hij ook bestuurslid bij andere rechtenorganisaties. “Daar kruiste ik vaak de degens met Verstappen,” herinnert Wissing zich, “maar ik kreeg ook bewondering voor hem. in elke periode heb je visionairs nodig, en zo iemand was Wim. Hij heeft mij, meer dan anderen misschien weten, geïnspireerd bij de opbouw van NORMA. Doordat ik in de keuken van het Service Bureau mocht kijken, ontdekte ik hoe ingenieus het was opgezet. De werkwijze van NORMA is daar

‘Wim was een zeer intelligente man. Soms ook moeilijk te volgen voor mensen die hem minder goed kenden.’

APRIL 2015 23

zeker op gebaseerd. Onlangs kwam ik nog een briefje van Wim tegen, waarin hij aan-bood om namens NORMA de rechten van Amerikaanse uitvoerende kunstenaars even te regelen – omdat hij toevallig toch op reis ging naar de Verenigde Staten. Vijftien jaar geleden kon daar volgens het toenmalige NORMA-bestuur geen sprake van zijn, dus begonnen we een juridische procedure. Die eindigde tien jaar later met een uitspraak van de Hoge Raad.”

revolutionair typein 2004 overleed Verstappen op 67-jarige leeftijd aan nierkanker. Vlak na Verstappens dood trad Marc Nelissen aan als bestuurslid van VEVAM. Nelissen: “Wim liet een grote leegte na. Auteursrechten zijn behoorlijk taaie materie, waar Wim zich altijd met

volledige inzet in heeft vastgebeten. De keer-zijde was wel dat hij SEKAM/VEVAM in de loop der jaren misschien ook een beetje als een privéonderneming is gaan beschouwen, want na zijn dood meldde zich een familielid

die het familiebedrijf kwam voortzetten.” Den Drijver eindigt zijn Verstappen-biografie met een sombere boodschap: het illegaal downloaden van films is door velen als onver-mijdelijk cultureel fenomeen geaccepteerd.

Den Drijver: “Dat probleem is moeilijk op te lossen. Wim dacht er over na om beelden met een soort watermerk te coderen, zodat je inbreuk-plegers kan opsporen. Het doemscenario vormt dus ook een uitdaging. in Wims tijd waren er nog revolutionai-re types die zo’n uitdaging aangingen. Daar mogen we best weer een voorbeeld aan nemen.” ●

Er is veel gebeurd in 2014 en ook in 2015 zal NORMA weer niet stil zitten. Eén moment in het jaar om u allemaal bij te praten over de ontwikkelingen en u op de hoogte te brengen van de plannen voor het komende jaar is de Vergadering van Aangeslotenen.

Dit jaar zal die plaatsvinden op MAANDAg 22 juNi aanstaande, VANAf17.00 uuR. De locatie is nog niet bekend, maar duidelijk is dat het een interessante bijeenkomst wordt, waarbij we ook na afloop, onder het genot van een hapje en drankje, weer zullen kunnen napraten.

Een officiële uitnodiging volgt uiteraard nog, maar mocht u zich nu al willen aanmelden, dan kan dat via cOMMuNicAtiE@stichtiNgNORMA.Nl (met in het onderwerp-vakje “Vergadering van Aangeslotenen 2015”). Zien we elkaar op 22 juni?!

-----------------------save the Date: VERgADERiNg VAN AANgEslOtENEN-----------------------

norma nieuws24

NORMA staat voor Naburige Rechtenorganisatie voor Musici en Acteurs en vertegenwoordigt alle uitvoerende kunstenaars bij de collectieve exploitatie van hun naburige rechten en behartigt daarbij hun belangen. NORMA verdeelt primair vergoedingen waarop uitvoerende kunstenaars wettelijk recht hebben, zoals de thuiskopie- en leenrechtvergoeding. Het kan zijn dat u wel aangesloten bent bij NORMA, maar uw collega nog niet. Als dat het geval is, kan hij / zij zich kostenloos aanmelden via www.stichtingnorma.nl.

normaLouise wentstraat 1861018 ms Amsterdampostbus 29951000 Cz Amsterdam

t 020 - 627 27 98E info@stichtingnorma.nl

www.stichtingnorma.nl