Koplopers in de zorg158

De NoorDerbrug

Koplopers in de zorg 159

Gehandicaptenzorg GGZ Jeugdzorg Maatschappeli jke Ondersteuning Ouderenzorg Z iekenhuizen en kl inieken Ondersteunende organisaties

Klaar voor de toekomst

managers en medewerkers of medewerkers onderling, noch tussen medewerkers en cliënten.

• ErlageneenbelangrijkeencomplexevraagstukkenophetgebiedvanICTeninformatisering.

• Erbestondeengroteklooftussenstafenlijn.• Erwasweinigverbindingtussenverschil-

lende regio’s en locaties onderling waar-door er een eilandencultuur was ontstaan.

• Ogenschijnlijklekenzakenuitstekendge-regeldviaregels,protocollenendocumen-ten,maarindepraktijkbleekdatniettewerkenenwerddeeigenprofessionaliteitvan medewerkers niet gestimuleerd.

Dooreentopdownbesturingsstijleneentezwaarmanagementwerddeeigenver-antwoordelijkheidvanmedewerkersopalleniveausnauwelijksaangesproken.

De organisatie in bewegingMariannevanderHartenwijstophetbelangomopzo’nmomentdirectdoortepakken:“Er was alle reden om fundamentele veranderingen door te voeren en zo’n moment moet je niet voorbij laten gaan”.

Omdeorganisatieinbewegingtebrengennam het managementteam het voortouw in de voorbereidingvandejaarlijksebeleidsdag.Naeen ochtend met veel uitwisseling werd in de

ToenMariannevanderHartenin2009bestuurderwerdinDeNoorderbrugkonzedeeerstemaandmeelopenmethaarvoor-gangster,die23jaardezepositiehadbekleed.Zekreegdaardoordegelegenheidvannabijmeetemakenhoebestuurder,managementen medewerkers met elkaar omgingen. “Je ziet hoe mensen werken, hoe men contact maakt en dat is van onschatbare waarde”. Marianne vanderHartenconcludeerdenadezeperiodedatDeNoorderbrugnaarhaarideenietdedynamiekvertoondediezijnodigachtteomzichindenabijetoekomsthaarpositietebehoudenenuittebouwen.Deorganisatiewasweliswaargedegenenstabiel,passendbijde toenmalige situatie, maar de dialoog was verstild waardoor dynamiek en groei waren stilgevallen.

De organisatie tegen het lichtDeRaadvanToezichtvroeghaarmeteenfrisseblikaandeslagtegaaneneenanalysevandeorganisatieoptestellenmiddelseen‘HonderdDagenRapport’.Hetbleekeenbelangrijkeeerstestap,metnameomdatereigenlijkgeendirecteaanleidingwasomdeorganisatie kritisch tegen het licht te houden. Tochwarendeconclusiesnietgering:• Deorganisatiewasnaarbinnengerichten

erwasnauwelijkssprakevaneenonderlin-gedialoog,nochin-enextern,nochtussen

De Noorderbrug was een verstilde organisatie die niet optimaal was voorbereid op een nieuwe toekomst met ingrijpende stelselwijzigingen. Een kersverse bestuurder gooide het roer om: Marianne van der Harten introduceerde een nieuwe organisatiestructuur en bedrijfscultuur, gebaseerd op een geactualiseerde missie, visie en breed gedragen kernwaarden en wist op die manier de kern van De Noorderbrug te behouden. De organisatie is nu klaar voor de toekomst die veel onzekerheden in petto heeft.

“Je ziet hoe mensen werken, hoe men contact maakt en dat is van

onschatbare waarde”.

Marianne van der Harten

Koplopers in de zorg160

De NoorDerbrug

middageenverrassingsprogrammageboden,waarbijsamenwerkingcentraalstondendedeelnemersuithuncomfortzonegehaaldwerden. Leitmotiv was “Als je teveel in je eigen wereld zit, kun je uit de bocht vliegen”. Het le-verdeeenhelderinzichtopindewijzewaaropmensen gewend waren met elkaar om te gaan enwelkeveranderingennoodzakelijkwaren.

Dedynamiekbinnendeorganisatiewerdversterktdoordekeuzeombehandelingtegaanbieden,hetgeenomeenbijstellingvandemissie, visie en kernwaarden vroeg. Daar-naastwerdeennieuwzorgregistratiesysteemaangeschaftwaardoorhetprofessioneelenmethodischwerkenmeteenElektronischCli-entendossier werd gestimuleerd. Dit leidde tot eenaantalbasisveranderingenopalleniveausin de organisatie.

Ineenvolgendefasevanhettrajectrichtingtoekomst werden de missie, visie en kernwaar-denvanDeNoorderbruggeactualiseerddoormet elkaar in dialoog te gaan en de kernwaar-denteverbindenmetpersoonlijkeervaringenenpraktijkverhalen.Opdezemanierkwamende kernwaarden tot leven. Medewerkers, cliën-ten,medezeggenschapsorganenenRaadvanToezicht,iedereendeedmee.Eentheatergroepwerdingezetomopludiekeensomsindrin-gendewijzedekernwaardenteverbeelden.Hetnetwerdopgehaaldinmaart2011ineengrotebijeenkomstwaarindekernwaardendefinitiefwerdenvastgesteldenviaworkshops

verbondenwerdenmettoekomstscenario’svanDeNoorderbrug.

Alsvoorlopiglaatstestapwerdereennieuwvisiedocumentopgesteld,metalskernempowermentvancliëntenenmedewerkers:“Gezien worden, erkend worden, daar ga je van groeien”.

Nieuwe structuur: processen centraalParallelaanhetinhoudelijktrajectvondenerophetniveauvanhetmanagementteamenorganisatiestructuurookaanzienlijkeveranderingenplaats.IndeeersteplaatsvondMarianne van der Harten dat het management teamtebreedvansamenstellingwasenbo-vendien te veel staffunctionarissen kende. Het topzwaremanagementsloegelkedialoogendiscussiedoodenmaaktedatdebestuurdernoodgedwongeneencentralerolbleefspelen.Hieropwerdbeslotenomstaffunctionarissennietlangeronderdeeltelatenzijnvanhetma-nagement team. Mede om het eilanddenken tekunnendoorbreken,kwamendeprocessencentraal te staan en niet langer de structuur van de organisatie. Vijfproefprojectenwerdengestartomdezewijzevanwerkenendenkentetesten.Hetresulteerdeineenmatrixstructuurdiewerdopgebouwdrondomdriedivisies(tweedivisieszorgeneendivisiebedrijfsvoering)enprocessen.Hetbleekeenbelangrijkeingreepomdecommunicatieendedialoogbinnendeorganisatieopgangtebrengenentehouden.

‘Fit for the future’Eennieuwsamengesteldenafgeslanktma-nagementteamgecombineerdmetdeenergieen het draagvermogen van het middenkader (de29locatiehoofden),metwieindedaaraanvoorafgaande maanden intensief contact was geweest,maaktehetmogelijknieuwelijnennaardetoekomstuittezetten.Doordetegen-vallenderesultateninheteerstekwartaal2011ontstond er een crisissituatie, die leidde tot eensenseofurgencyenhetbesefdateenieder(RaadvanToezicht,cliëntenraad,centraleondernemingsraadenmedewerkers)‘aandebak’moest.Erwasnuookeenduidelijkelegitimeringomzakenaantepakken.Alsuitgangspuntenvoordetoekomstwerdengeformuleerd:• Hetempowermentvandecliëntstaatcen-

traal.• Daarvoorisempowermentvandemede-

werkers nodig.• Indenieuwestructuurwordternietlanger

gedachtinfunctiesenactiviteitenbinneneenstructuur,maarintakenenrollenbin-nenprocessen.

Inhetverlengdedaarvanveranderdehetfunctiegebouwdoorhetaantalfunctiesophoofdlijnentebeschrijvenendrastischterugtebrengen.Hierdoorwordtdeeigenverant-woordelijkheidvanmedewerkersmeergesti-muleerd.Daarnaastwerddeoverlaptussendefunctiesvanlocatiehoofdencoördinerendbe-geleideropgehevendoortweenieuwefunctiestebeschrijvenmeteenduidelijkerolverdeling.

Kernwaarden noorderbrug

• Maatwerkenmogelijkheden• Ondersteuninginmeedoen• Respectvolledialoog• Zorgmetkwaliteit• Professionelesamenwerking

Koplopers in de zorg 161

Gehandicaptenzorg GGZ Jeugdzorg Maatschappeli jke Ondersteuning Ouderenzorg Z iekenhuizen en kl inieken Ondersteunende organisaties

“Er zijn niet veel organisaties waar de impact van de

veranderingen in de AWBZ zo groot is.”

De nieuwe functie van unitmanager is gericht ophetfaciliterenvanmedewerkersendebedrijfsvoeringenfunctioneertdaarmeemeeroptactischniveauinplaatsvandedirecteuitvoeringopcliëntniveau.Dezelaatsterolwerd overgenomen door de cliëntcoördinator, dieverantwoordelijkisvoordecliëntproces-sen.Indeformatiekondaarmeeeengrotebezuinigingplaatsvinden,wanthetaantalleidinggevendenwerdteruggebrachtvan29naar18envoordecliëntcoördinatorenwaren15personenmindernodigdanindeoudefunctie.Vanafmedio2011werdhetmanagementteamlangzaammaarzekergevuldmetnieuwefunctionarissenenbegin2012zijndeoverigenieuwefunctiesbezet,waarmeeDeNoorder-brugsteedsmeer‘fitforthefuture’werd.

TerugkijkendnaarhetgeheleorganisatieontwikkelingstrajectnoemtMariannevanderHartenenkelebarrièresdietijdenshetprocesmoestenwordengenomen.Zowijstzeeropdatverwarringonderdemedewerkersverstorendkanwerkenenleidttotonzeker-hedendiemoetenwordenweggenomen:‘Alwerkende weg’ kan overkomen als ‘telkens wat anders’,endatdraagtbijaandeverwarring.Ookhadzetemakenmetpersoonlijketegen-wind:“Men vond mij grillig bezig omdat ik de dialoog zocht en verbetersuggesties meenam in het vervolgtraject. Mensen waren hiërarchische, lineaire processen gewend”.

Datzakenzosneltengoedekondenkeren,komt volgens Marianne van der Harten in het gevalvanDeNoorderbrugdoordevolgendeacceleratoren:

De NoorDerbrug

Koplopers iN De zorg162

• Eengoedeanalysevandeuitgangssituatie.• HetcreërenvandraagvlakbijRaadvan

Toezicht,ondernemingsraadencliënten-raad.

• Breedgedragenkernwaardendieverbon-denzijnmetpersoonlijkeervaringen.

• Wijzigingeninhetfunctiegebouw,diemedewerkersduidelijkmaaktendaterfundamenteleveranderingenoptilzijn.

• Detijdnemen.

VanderHartenbenadrukthetbelangvangoede en intensieve communicatie rondom hettraject.Zenoemtenkelebelangrijkeaspec-ten:“Je moet veel verbaal contact maken met alle betrokkenen en steeds blijven luisteren naar de mensen voor wie je persoonlijk benaderbaar moet zijn.”Zelfhoudtzeergvanmetaforenin de communicatie. Ze noemt een van haar favorieten:‘Vaneilandnaarwij-land’.

Deorganisatielooptinmiddelsoprolletjes.TochishetindeogenvanMariannevander

Hartenjuistnucruciaalomalertteblijven.Detoekomstheeftveelonzekerhedeninpetto,waardoorhetrisicobestaatdatalleaandachtuitgaatnaardebedrijfsvoeringendefinanci-elepositie.Dedialoogmetdekernwaardenalsbasisvormteenbelangrijkehouvastenzalopallerleimanierengezochtworden.EenmooitrajecthiervoorisgekozenmetRegievanuitEigenKracht,insamenwerkingmetVan-boeijen.Verbeterteams,bestaandeuitcliënten,hun familie en medewerkers gaan methodisch indialoogommetelkaartezoekennaarma-nierenwaarop‘eengoedleven’voorcliënten,‘mooi werk’ voor medewerkers en ‘financieel gezond’alsrandvoorwaardevoordeorganisa-tie vormgegeven kan worden.

UniekHetuniekekaraktervanDeNoorderbrugisonderanderetevindeninhaarspecialis-men, de samenwerking met derden en de daaruit voortvloeiende netwerkorganisaties. DeNoorderbrugisvanoudshergerichtop’meedoen’:participatievanhaarcliënteninde samenleving en gaat uit van wat de cliënt wél kan. De organisatie werkt kleinschalig en betrektfamilieenhetsocialenetwerkbijdedienstverlening.Hetrespecterenvandeeigenregiestaatcentraalbijdebegeleiding,evenalsdezoektochtomsamenmetdecliëntenzijnnetwerkmogelijkhedenteontwikkelenenvanbetekenistekunnenzijnindesamenleving.

OokdecliëntensamenstellingvanDeNoor-derbrugisuniektenoemen,namelijk380cliëntendieintramuraalineenwoonzorgcen-trumwonenen1600cliëntendievanuithunthuissituatieindividuelebegeleidingkrijgenofgroepsgerichtebegeleidingbijhundagbeste-dingofwerk.Ditprofielhoudteeninherentezwaktein:deextramuralebegeleidingdieeenderdevanhetbudgetvertegenwoordigt,gaatindetoekomstuitdeAWBZenmoetdusop-nieuwbevochtenwordenbijde82(!)gemeen-teswaarincliëntenvanDeNoorderbrugwo-nen. Het is volgens Van der Harten heel goed mogelijkdatdegemeentennietgoedkunnen

doorzienwatdespecifiekebegeleidingsbe-hoefte van de cliënten is. Hierdoor kunnen dekleinerewerklocatiesvanDeNoorderbrugofdeuniekesamenwerkingmet(non)profitbedrijvenalswerkervaringsplek,waarcliëntenuit andere gemeentes naar toe komen, onder druk komen te staan. Dit wordt versterkt door deforsebezuinigingenopvervoer.Decliëntzalindetoekomstwaarschijnlijkmeeraanhuisgebondenraken,omdathijnietmeervervoerdkanwordennaarwerkofdagbeste-ding.DitbeleidraaktDeNoorderbrugdiepinhaarvisieopzorgvuldigedienstverleningende overtuiging dat ‘meedoen’ aan de samenle-vingvooriedermensvanbelangis,óókvoorgehandicapten.“Er zijn niet veel organisaties waar de impact van de veranderingen in de AWBZ zo groot is.”

Nietzozeeruniek,maaropzijnminstonder-scheidendisdewijzewaaropDeNoorderbrugcommuniceertoverdeeigenportfolio:nietlangerindoelgroepenendiensten,maarmetzorgarrangementenenprocessenalsuitgangs-punt.Denichespelerhanteertdeparticipa-tiegedachtemeteenaantalspecialismeninde dienstverlening voor mensen met een auditievebeperking,mensenmetnietaange-borenhersenletsel,lichamelijkgehandicaptenenchronischzieken.Deorganisatierichtzichopallelevensdomeinenenwerktbreedophetterreinvanzorg,welzijn,wonenenwerk,enbiedtmodulairopgebouwdearrangementen,aldannietinnetwerkverband.

HetGROeneLeven:saMenweRkinGenveRvLecHtinGMeteenGGZ-ORGanisatie

HetGroeneLeveniseenvandetypischewerklocatiesvanDenoorderbrug.GGZ-organisatieLentiskooptplekkenvoorhaareigencliëntenbijDenoorderbruginenbrengthaareigenmedewerkersin.DecliëntenvanLentisgaaninhetgeheelopenindeloopderjarenishetdoelgroepdenkenveranderdinhetdenkeninactiviteiten:descheidingtussendecliëntenenmedewerkersvanDenoorderbrugenLentisisverdwenenendezorgisopdezewijzeontkokerd.Mede-werkersencliëntenvindenelkaarrondomdethema’szingeving,meedoeneneigenkracht.

Gehandicaptenzorg GGZ Jeugdzorg Maatschappeli jke Ondersteuning Ouderenzorg Z iekenhuizen en kl inieken Ondersteunende organisaties

Koplopers iN De zorg 163

veRnieuwenvOORDetOekOMst

innovatiebehoorttotdekernvanDenoorder-brug.illustratiefwaseeninnovatiewedstrijdbijhetveertigjarigbestaanin2010.Deeigeninnovatiekrachtwordtnuextragestimuleerdeningezetomteanticiperenopdestelselwijzigin-gen.erisbijvoorbeeldeenzogenaamdvOORt-traject(eeninnovatiemodel)doorgelopenwaartweebusinesscasesuitzijnvoortgekomen.Denoorderbrugparticipeertineen‘invoorZorg’-projectmet‘Zorgdichterbij’:vanuitdebehoeftevandecliëntwordtgekekennaardetechnischeondersteuningsmogelijkhedenrondomhetthema‘contact’.

Belangrijkvoordefocusbijdezeinnovatie-in-spanningenisdatdeambitiesvoordetoekomstduidelijkzijn:HetverderuitbouwenvandeuniekewijzevanbegeleidenvanmensendoorDenoorderbrug.Deexpertiseensterkepositiediedeafgelopenjarenzijnopgebouwdmoetenhelpenomditmogelijktemaken.