Nipo - Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter - Februari 2002

nipo het marktonderzoekinstituut

Postbus 247

1000 ae Amsterdam

Grote Bickersstraat 74

Telefoon (020) 522 54 44

Fax (020) 522 53 33

E-mail [email protected]

Internet http://www.nipo.nl

Alle in dit document vermelde gegevens zijn strikt vertrouwelijk. Publicatie en inzage aan derden, geheel of

gedeeltelijk, is zonder toestemming van het nipo beslist niet toegestaan.

© nipo Amsterdam | iso 9001_rapned.dot

Rapport Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter

Remco Frerichs

C3721 | 18 februari 2002 Bestemd voor: Socialistische Partij Rotterdam

C3721 | Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter | © nipo Amsterdam | 18 februari 2002

Inhoud

Samenvatting 1 Inleiding 2

1 Geld naar gezondheidszorg en niet naar defensie 3

2 Nederland verdeeld over JSF-toestellen 4 2.1 Meerderheid weet van JSF 4 2.2 Voor- en tegenstanders kabinetsbesluit in evenwicht 4 2.3 �Modern� of �goedkoop� blijkt moeilijke keuze 5

Bijlagen 1 Onderzoeksverantwoording 2 Methode van onderzoek 3 Vragenlijst 4 Tabellen Inhoud figuren en tabellen 1 Nadruk minder op gezondheidszorg en meer op criminaliteitsbestrijding 3 2 D66-aanhang heeft nieuws over JSF het best gevolgd 4 3 VVD-aanhang en christelijke oppositie steunen kabinetsbesluit; SP-kiezer is tegen 5 4 �Links� Nederland kiest voor opknapbeurt 6 5 Steekproefverantwoording

C3721 | Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter | © nipo Amsterdam | 18 februari 2002 | 1

Samenvatting

Wanneer een kiesgerechtigde Nederlander namens het tweede Paarse kabinet geld zou mogen uitgeven aan een maatschappelijk vraagstuk kiest men in eerste instantie voor �gezondheidszorg� (47%). Ook �criminaliteitsbestrijding� en �onderwijs� worden door meer dan 10% van de Nederlanders genoemd (resp. 25% en 10%). Slechts een enkele Nederlander zou het geld in eerste instantie besteden aan de Nederlandse �defensie� (afgerond 0%). Een ruime meerderheid van de ondervraagden (78%) heeft in de media iets vernomen over de Joint Strike Fighter (verder te noemen: JSF), de beoogde opvolger van de F-16. Het zijn vooral mannen (84%) die over dit onderwerp iets gezien, gehoord of gelezen hebben. Voor- en tegenstanders van het kabinetsbesluit om deel te nemen aan de JSF houden elkaar redelijk in evenwicht: 44% van de Nederlanders is het eens met deelname, terwijl 43% het daarmee niet eens is. Het kabinetsbesluit is met name goed gevallen in de achterban van VVD (62%), ChristenUnie/SGP (59%) en CDA (59%). De kiezers van de linkse oppositiepartijen GroenLinks en SP zijn het felst gekant tegen de komst van de JSF (resp. 71% en 60%). Ook de voorstanders van het aanschaffen van nieuwe JSF-toestellen enerzijds en het opknappen van oude F-16-vliegtuigen anderzijds houden elkaar nagenoeg in evenwicht (46% versus 44%). De grootste voorstanders van de aanschaf treffen we aan in de gelederen van ChristenUnie/SGP, VVD en CDA (resp. 67%, 63% en 61%). SP- en GroenLinks-kiezers zijn vooral voorstanders van het opknappen van oude F-16-gevechtsvliegtuigen (resp. 60% en 68%).


Inleiding

Onlangs heeft het Nederlandse kabinet besloten mee te doen aan de ontwikkeling van de JSF, de Joint Strike Fighter. De JSF is een Amerikaans gevechtsvliegtuig en beoogd opvolger van de huidige F-16�s. Volgens premier Kok betekent het besluit tot deelname aan de productie van de JSF dat Nederland het toestel later als opvolger van de F-16 zal aanschaffen. Hiermee is een bedrag van ongeveer zes miljard euro gemoeid. Behalve de JSF waren ook twee andere � Europese � gevechtsvliegtuigen kandidaat om de F-16 op te volgen: Eurofighter en Rafale. Het behoort eveneens tot de mogelijkheden de oude F-16�s op te knappen. Dit is een aanzienlijk goedkoper alternatief dan de aanschaf van nieuwe JSF-toestellen, zij het dat deze laatste aanzienlijk moderner zijn. De Socialistische Partij (SP) heeft het NIPO verzocht een onderzoek over de JSF uit te voeren onder een steekproef van de kiesgerechtigde Nederlandse bevolking. In het onderhavige tekstrapport worden de belangrijkste bevindingen weergegeven. Ondervraagd zijn 1.031 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Het veldwerk van het onderzoek heeft plaatsgevonden van woensdag 13 februari tot en met zondag 17 februari 2002. In de bijlagen van het tekstrapport zijn achtereenvolgens opgenomen: de onderzoeksverantwoording, een beschrijving van de methode van onderzoek, de vragenlijst en de relevante tabellen.


1 Geld naar gezondheidszorg en niet naar defensie

Wanneer de Nederlandse kiesgerechtigden gevraagd wordt aan welk maatschappelijk vraagstuk zij � namens het kabinet � geld zouden mogen besteden, noemt bijna de helft van de ondervraagden �gezondheidszorg� (47%). Een kwart van de Nederlanders (25%) zou het geld uitgeven aan �criminaliteitsbestrijding�, terwijl de voorkeur van één op de tien (10%) uitgaat naar �onderwijs�. Slechts een enkeling zou het geld uitgeven aan de Nederlandse defensie. Het verschil tussen mannen en vrouwen is wat dit betreft aanzienlijk: mannen opteren veel vaker voor �criminaliteitsbestrijding�, terwijl vrouwen het geld vooral zouden uitgeven aan �gezondheidszorg� en �onderwijs�. In de achterban van alle politieke partijen � met uitzondering van Leefbaar Nederland � kiest men in eerste instantie voor �gezondheidszorg�. De aanhangers van Leefbaar Nederland (in deze enquête gaat het om respondenten die hebben aangegeven op Leefbaar Nederland te stemmen toen Pim Fortuyn nog lijsttrekker was) kiezen in eerste instantie voor �criminaliteitsbestrijding�. Van de SP-stemmers kiest 59% voor �gezondheidszorg�, 18% voor �criminaliteitsbestrijding� en 11% voor �onderwijs�. Ten opzichte van twee jaar geleden, toen het NIPO dezelfde vraag namens de actualiteitenrubriek 2Vandaag aan het Nederlands publiek voorlegde, is een aantal verschuivingen waarneembaar: de nadruk ligt minder op de �gezondheidszorg� en �onderwijs�, maar meer op �criminaliteitsbestrijding�.

1 | Nadruk minder op gezondheidszorg en meer op criminaliteitsbestrijding

April 2000 Februari 2002

(allen)

Februari 2002

(SP-aanhang)

% % %

Gezondheidszorg 56 47 59

Criminaliteitsbestrijding 15 25 18

Onderwijs 14 10 11

Verbeteren openbaar vervoer 2 4 2

Uitbreiding wegennet 1 4 1

Problemen door vergrijzing 5 4 3

Milieu 2 2 3

Verhoging van de uitkeringen 2 2 1

Ontwikkelingssamenwerking 0 1 1

Stadsvernieuwing 0 1 1

Defensie - 0 -

Geen van deze 2 1 -


2 Nederland verdeeld over JSF-toestellen

2.1 Meerderheid weet van JSF

Een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking (78%) heeft iets vernomen van het nieuws rondom de JSF-toestellen. Mannen hebben over dit onderwerp aanzienlijk vaker iets gezien, gehoord of gelezen dan vrouwen (84% versus 73%). Ouderen blijken beter op de hoogte dan jongeren en Nederlanders van middelbare leeftijd (85% versus resp. 69% en 81%). Met name de aanhang van D66 heeft het nieuws over de nieuwe gevechtsvliegtuigen vaak tot zich genomen (98%). De kiezers van de SP hebben in 78% van de gevallen nieuws vernomen over de ontwikkeling cq aanschaf van de JSF. Kennelijk houdt het onderwerp relatief weinig SP�ers bezig.

2 | D66-aanhang heeft nieuws over JSF het best gevolgd

66

55

78

81

82

85

85

86

90

98

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

zou niet stemmen

andere part i j

SP

PvdA

GroenLinks

CDA

ChristenUnie / SGP

Leefbaar Nederland

VVD

D66

%

Bron: NIPO, 2002

2.2 Voor- en tegenstanders kabinetsbesluit in evenwicht

De voor- en tegenstanders van het kabinetsbesluit om mee te werken aan de ontwikkeling van de JSF-toestellen houden elkaar in evenwicht: 44% geeft aan voorstander te zijn, 43% is tegenstander. De andere ondervraagden (13%) hebben over dit onderwerp geen mening. Het zijn met name mannen die het kabinetsbesluit ondersteunen (56%, versus 35% van de vrouwen).


Draagvlak voor het kabinetsbesluit vinden we, met uitzondering van de VVD (62%), niet zozeer in de achterban van de regeringspartijen. Van de PvdA-kiezers steunt 55% het kabinetsbesluit, van de D66-kiezers is dat 44%. De meeste steun krijgt de VVD uit de christelijke oppositie: 59% van de aanhang van het CDA en precies evenveel van ChristenUnie / SGP steunt het kabinet in zijn beslissing tot deelname aan de ontwikkeling van de JSF. Eerder zagen we dat SP-kiezers verhoudingsgewijs weinig vernomen hebben over de JSF. Dit vertaalt zich ook in een relatief grote �geen mening�-categorie (23%). Een meerderheid van de SP-stemmers is overigens, net als de aanhang van GroenLinks, tegen het besluit van het kabinet (resp. 60% en 71%).

3 | VVD-aanhang en christelijke oppositie steunen kabinetsbesluit; SP-kiezer is tegen

33

15

17

24

39

44

55

59

59

62

45

72

60

71

52

44

37

35

32

32

22

14

23

4

9

11

8

6

9

6

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

zou niet

andere part i j

SP

GroenLinks

Leefbaar Nederland

D66

PvdA

CDA

ChristenUnie / SGP

VVD

eens oneens geen mening

Bron: NIPO, 2002

2.3 �Modern� of �goedkoop� blijkt moeilijke keuze

Naast de ontwikkeling (en aanschaf) van nieuwe JSF-gevechtsvliegtuigen behoort het opknappen van de huidige F-16�s ook tot de mogelijkheden. Die laatste optie is aanzienlijk goedkoper dan de eerste optie, maar de JSF is aanzienlijk moderner. De keuze voor één van beide opties brengt een duidelijke verdeeldheid onder de Nederlanders aan het licht: 46% kiest voor �modern�, terwijl 44% voor �goedkoop� kiest. Het behoeft geen verbazing te wekken dat de voorstanders van het kabinetsbesluit tot deelname aan de JSF (zie vorige paragraaf) in deze kwestie vooral kiezen voor de aanschaf van de (�dure�) JSF-toestellen en niet zozeer voor een opknapbeurt van de (�verouderde�) F-16-gevechtsvliegtuigen. Ook hier geeft de aanhang van de SP het vaakst aan over dit onderwerp �geen mening� te hebben (16%).


4 | �Links� Nederland kiest voor opknapbeurt

37

17

24

28

42

43

50

61

63

67

49

82

60

68

44

50

44

33

28

27

14

1

16

4

14

7

7

6

10

6

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

zou niet

andere part i j

SP

GroenLinks

D66

Leefbaar Nederland

PvdA

CDA

VVD

ChristenUnie / SGP

aanschaffen JSF opknappen F-16 geen mening

Bron: NIPO, 2002


Bijlagen


Bijlage 1 Onderzoeksverantwoording


De resultaten van het onderzoek zijn herwogen naar geslacht, leeftijd, opleiding, gezinsgrootte, regio en het stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1998.

5 | Steekproefverantwoording

Ongewogen Herwogen

% %

Sexe

Man 54 49

Vrouw 46 51

Leeftijd

18 � 34 jaar 26 32

35 � 54 jaar 43 39

55 jaar en ouder 31 30

Opleiding

LO / LBO 25 31

MAVO 14 13

MBO 24 25

HAVO / VWO 12 8

HBO / WO-kand. 20 18

WO-doct. 6 4

Gezinsgrootte

1 15 18

2 38 39

3 14 17

4 21 18

5 of meer 12 8

Regio

Drie grote steden 14 16

Rest West 37 29

Noord 10 10

Oost 20 21

Zuid 19 24


Bijlage 2 Methode van onderzoek


NIPO CAPI@HOME

NIPO Capi@Home is een unieke database van 25.000 huishoudens, ruim 60.000 personen. Via hun eigen PC werken deze personen mee aan allerlei vormen van onderzoek. Vragenlijsten over de meest uiteenlopende onderwerpen worden via modem of Internet naar de respondent/een geselecteerde groep respondenten verstuurd. De vragen worden met behulp van NIPO software doorlopen en teruggestuurd naar de centrale computer bij het NIPO. Vervolgens worden de gegevens verwerkt en geanalyseerd. Van de 25.000 huishoudens die deelnemen aan NIPO Capi@Home zijn bij het NIPO al zeer veel gegevens verzameld. Naast standaard achtergrondkenmerken als leeftijd en opleiding, weten wij inmiddels veel over het gebruik van producten, diensten en merken, het leesgedrag en de vrije tijdsbesteding van de respondenten. NIPO Capi@Home biedt als onderzoeksinstrument alle voordelen van het traditionele CAPI onderzoek, zoals: optimale steekproeftrekking, foutloze routing in de vragenlijst en directe data output. Daaraan kunnen de volgende voordelen van computergestuurd (panel) onderzoek worden toegevoegd: • Kwalitatief betere antwoorden en een hoge respons. De vraag om mee te werken aan een

onderzoek komt niet altijd gelegen. Met NIPO Capi@Home kan de respondent zelf beslissen welk tijdstip het beste uitkomt om de vragenlijst in te vullen. Hierdoor zijn de respondenten meer gemotiveerd en nemen de tijd om precies te vertellen wat hen beweegt.

• Optimale objectiviteit en privacy. • Geen a-typisch gedrag, omdat een huishouden slechts met een beperkte frequentie wordt

ingeschakeld en een beloning krijgt voor participatie. • Toonmateriaal kan (in kleur of bewegend) op het scherm worden aangeboden. • Gemakkelijk te bedienen NIPO software maakt het ook voor ouderen en lager opgeleiden

mogelijk mee te doen aan deze vorm van onderzoek.


Bijlage 3 Vragenlijst


VRAAG 10 De volgende vragen gaan over een actueel onderwerp. Het is de tweede meting van NIPO's Minimaatschappaij. Tik een 9 in voor het vervolg 9 ! Vervolg VRAAG 12

(Antwoordcategorieën komen in randomvolgorde op het scherm) Als u namens het kabinet geld zou mogen besteden aan een maatschappelijk vraagstuk, aan welk van onderstaande maatschappelijke vraagstukken zou u het geld in eerste instantie besteden? 1 ! Gezondheidszorg 2 ! Criminaliteitsbestrijding 3 ! Onderwijs 4 ! Problemen door vergrijzing 5 ! Verhoging van de uitkeringen 6 ! Verbeteren openbaar vervoer 7 ! Milieu 8 ! Uitbreiding wegennet 9 ! Ontwikkelingssamenwerking 10 ! Stadsvernieuwing 11 ! Defensie 18 ! Geen van deze VRAAG 20 Heeft u iets gezien, gehoord of gelezen over de Joint Strike Fighter? 1 ! Ja 2 ! Nee


VRAAG 29 Het Nederlandse kabinet wil meedoen aan de ontwikkeling van de JSF, de Joint Strike Fighter. De Joint Strike Figther is een Amerikaans gevechtsvliegtuig. Volgens premier Kok betekent een besluit nu tot deelname aan de productie van de JSF dat Nederland het toestel later als opvolger van de F-16 zal aanschaffen. Daarmee is een bedrag van ongeveer zes miljard euro gemoeid. Tik een 9 in voor het vervolg 9 ! Vervolg VRAAG 30 In hoeverre bent u het (on)eens met het kabinetsbesluit om mee te doen aan de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter? 1 ! Helemaal mee eens 2 ! Grotendeels mee eens 3 ! Grotendeels mee oneens 4 ! Helemaal mee oneens 9 ! Weet niet \ geen mening VRAAG 39 In plaats van het ontwikkelen en aanschaffen van nieuwe gevechtsvliegtuigen kan ook gekozen worden voor het opknappen van de huidige F-16-vliegtuigen. Het opknappen van de F-16's is aanzienlijk goedkoper dan de aanschaf van de JSF-gevechtsvliegtuigen, maar de JSF-toestellen zijn aanzienlijk moderner. Tik een 9 in voor het vervolg 9 ! Vervolg VRAAG 40 Als u zou moeten kiezen, naar welke van onderstaande mogelijkheden gaat dan uw voorkeur uit? 1 ! Aanschaf van nieuwe JSF-vliegtuigen 2 ! Opknappen van huidige F-16-vliegtuigen 9 ! Weet niet \ geen mening VRAAG 9902 Hartelijk dank voor uw medewerking aan onze minimaatschappij. Heeft u verder nog op- of aanmerkingen over deze vragenlijst? 1 ! Ja 2 ! Nee VRAAG 9903 OPEN

INDIEN [ Q9902 , 1 ] U heeft de rest van het scherm voor uw open aanmerkingen! VRAAG 9300


Bijlage 4 Tabellen

Nipo - Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter - Februari 2002

Documents

Transcript of Nipo - Verdeeldheid over aanschaf Joint Strike Fighter - Februari 2002