NIEUWSBRIEF NUMMER 1 • SEPTEMBER 2017 · ZEEUWSE HUISARTSEN COÖPERATIE ... Leerpunten uit...
Transcript of NIEUWSBRIEF NUMMER 1 • SEPTEMBER 2017 · ZEEUWSE HUISARTSEN COÖPERATIE ... Leerpunten uit...
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
In november griepepidemie in ZeelandZeeland krijgt het voor zijn kiezen. Nu al is bekend dat er
in november een grote uitbraak zal plaatsvinden van een
infectieziekte. Deze epidemie kan zelfs uitgroeien tot een
pandemie. Zorginstellingen maken zich gereed. Op 28 en
29 november 2017 zullen zij deze crisis het hoofd moeten
bieden tijdens de oefening Zeeuwse koorts.
Ieder jaar krijgt Nederland te maken met uitbraak van infectie-
ziekten. Meestal blijft dit kleinschalig, maar af en toe neemt het
de vorm aan van een epidemie. Daar lijkt het nu ook op. Naar
verwachting zal november een drukke maand worden voor de
zorginstellingen in Zeeland. Bij een dergelijk verschijnsel hebben
veel patiënten zorg nodig, terwijl het aantal beschikbare bedden
zijn grenzen kent.
Zeeuwse koortsZeeuwse koortsN I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
28 & 29november 2 0 1 7
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
Voorafgaand aan de oefening zal een beeld worden geschetst van een infectieziekte-uitbraak
binnen en buiten de regio. Op 21 november 2017 komt onder leiding van de GHOR en GGD het
coördinatieorgaan samen, waaraan een groot aantal zorginstellingen deelneemt. DINSDAG 28
NOVEMBER en WOENSDAG 29 NOVEMBER vindt de oefening Zeeuwse koorts plaats. Er wordt
geoefend op het niveau van de crisisbeleidsteams. Gelet op de intensiteit van de oefening zullen
de teams moeten worden afgelost.
Oefening Zeeuwse koorts
BUURMAN EN BUURMAN IN HETZELFDE SCHUITJEIedere zorginstelling heeft een grieppandemieplan. “In het
verleden werd zo’n plan alleen voor de eigen instelling
geschreven”, vertelt Roel Geene van Traumacentrum Zuid-
west-Nederland. “Dat is tegenwoordig gelukkig niet meer
het geval. Niemand is alleen op de wereld. Wat jij doet of
niet doet heeft effect op andere zorginstellingen – je buren.”
Als een instelling niet voldoende zorg kan verlenen, is het prettig
als de buurman kan bijspringen. En het is ook prettig als de
buurman van de buurman bereid is om te helpen. Maar dan moet
hij wel geïnformeerd worden over een aankomende zorgaanvraag.
Anders is hij niet voorbereid en kan hij niet snel of helemaal geen
hulp bieden.
TOELOOP VAN PATIËNTENMaar wat als de buurman, en de buurman van de buurman in
hetzelfde schuitje zitten? Ook zij kunnen bij een infectieziekte-
uitbraak te maken krijgen met een grote toeloop van patiënten.
En met uitval van eigen personeel. “Daarom is het belangrijk om
met alle zorginstellingen gezamenlijk te bekijken hoe je zoveel
mogelijk de zorgcontinuïteit in de regio kunt garanderen”, aldus
Geene. De oefening Zeeuwse koorts past in dat plaatje. Negen
zorg instellingen en de veiligheidsregio zullen op de proef worden
gesteld. De zorginstellingen hebben hun eigen oefendoelen
ingebracht. “Deze oefening helpt ons om voorbereidingen te
treffen op een zeer waarschijnlijk scenario: de uitbraak van een
infectieziekte met verstrekkende gevolgen.”
Bij een infectieziekte-uitbraak is veel zorg
tegelijkertijd nodig. De Geneeskundige
Hulpverlenings organisatie in de Regio (GHOR)
coördineert de zorgvraag en het zorgaanbod. En zij
is een belangrijke link naar het openbaar bestuur.
“Want gemeenten zijn nauw betrokken bij deze
crisis en de burgemeester zal besluiten willen nemen
in het belang van de bevolking. Dat doet hij op basis
van ons advies”, aldus Jan Rotte van de GHOR.
Bij een ongeluk op een normale dag krijgt een patiënt
te maken met een huisarts of ambulance, ziekenhuis
en medisch specialist. Dit gebeurt een paar keer per
dag en ze volgen elkaar op. Hooguit een paar vinden er
gelijktijdig plaats. Bij Zeeuwse koorts verwacht Rotte een
grote zorgvraag. “De normale gang van zaken raakt finaal
uit balans bij een grote uitbraak van een infectieziekte.
We zouden bijvoorbeeld een toeloop kunnen krijgen van
patiënten met longklachten en ademhalingsproblemen.”
Hiervoor is een beperkt aantal bedden beschikbaar in de
regio, vertelt Rotte. Bij schaarste coördineert de GHOR
de zorgverlening, in overleg met de zorginstellingen. Ook
neemt de GHOR contact op met andere regio’s voor de
opvang van patiënten elders in het land. “Het is bijzonder
dat tijdens deze oefening tot laat in de avond wordt
doorgeoefend. Dat betekent dat mensen moeten worden
afgelost en dat informatie en patiënten goed moeten
worden overgedragen. Ik zie er naar uit. Voor mij is het de
eerste keer om op deze schaal te oefenen.”
REGIONAAL BELEIDSTEAMDe GHOR adviseert burgemeesters en gemeentelijke
functionarissen met betrekking tot te nemen besluiten.
Zo kan het zijn dat er bepaalde opvanglocaties aan-
gewezen moeten worden voor een specifiek type
patiënten. Zorginstellingen zouden gesloten kunnen
worden omdat de zorg niet langer is gegarandeerd. En
bij een grote uitval van zorgpersoneel kan het nodig zijn
om te besluiten een bepaalde type patiënten niet meer te
behandelen. “Tijdens de oefening Zeeuwse koorts wordt
daarom ook een Regionaal Beleidsteam ingericht - het
regionale crisisteam van gemeenten en openbaar bestuur.
Wij adviseren hen over de situatie, de dreiging, het op-
namebeleid en eventueel te nemen maatregelen.”
GHOR: link naar openbaar bestuur
“Oefenscenario is niet dicht- getimmerd”
Tijdens de oefening Zeeuwse koorts wordt getest of de
zorginstellingen in Zeeland bij een grootschalige infectie-
ziektenuitbraak ieder afzonderlijk en binnen de keten goed
voorbereid zijn op de opvang en behandeling van grote
groepen patiënten. Ook wordt getest hoe organisaties
omgaan met uitval van zorgverlenend personeel als gevolg
van de uitbraak. De oefenorganisatie leidt de oefening in
goede banen en zorgt ervoor dat de zorginstellingen hun
leer- en oefendoelen kunnen halen.
Bram Monnier van Trimension is de oefenleider van Zeeuwse
koorts. Hij stuurt de oefening bij waar nodig, zodat alle
deelnemers hun oefendoelen kunnen halen. “Naast algemene
oefendoelstellingen heeft iedere zorginstelling ook aangegeven
wat zijzelf graag zouden willen oefenen.
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7 N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
Dat hebben we meegenomen in het scenario en ik
zorg ervoor dat het ook daadwerkelijk aan bod komt.”
Monnier vertelt verder dat de oefening niet van te voren
helemaal is dichtgetimmerd. “Dat klinkt misschien wel
zo als ik zeg dat we een scenario beoefenen, maar
de deelnemers hebben veel vrijheid om maatregelen
te bedenken. Ze moeten in deze oefening echt zelf
nadenken en out of the box maatregelen nemen om de
crisis het hoofd te bieden. Dat bepaalt hoe het scenario
zich verder ontwikkelt.” Daarmee is het een flexibele
oefening en een uitdaging voor de oefenorganisatie die
moet inspelen op de maatregelen van de deelnemers.
RESPONSCELDe oefenorganisatie bestaat uit verschillende elementen.
Een van die elementen is de responscel. Een aantal
partijen dat betrokken is bij de infectieziektebestrijding
en vertegenwoordigers van belanghebbenden worden
gesimuleerd. De responscel neemt tijdens de oefening de
rol van deze organisaties op zich en zorgt voor realistische
interactie met de spelers. Zo kunnen de deelnemers
informatie opvragen, waarbij een realistische doorlooptijd
wordt gehanteerd voor het beantwoorden van die vragen.
Ook kan de responscel zelf vragen stellen en opdrachten
geven aan de deelnemers. De leden van de responscel zijn
ervaren medewerkers uit de betreffende organisaties, of
van vergelijkbare organisaties.
EVALUATIETijdens de oefening houden controllers het oefenproces
in de gaten. Zij ondersteunen de oefenleider in het sturen
van het scenario, zodat iedere deelnemer zijn leer- en
oefendoelen haalt. Ook zijn er waarnemers actief tijdens
de oefening. Zij registeren belangrijke gebeurtenissen.
Op basis hiervan worden de leer- en oefendoelen
van de deelnemende zorginstellingen geëvalueerd en
aanbevelingen gedaan ter verbetering.
GHOR“Een infectieziekte-uitbraak wordt in nationale en regionale risicoanalyses aangemerkt als
een hoog risico met een grote impact. De World Health Organisation voorspelt dat een griep-
pandemie met een geëvolueerd virus ooit zal gebeuren en dat vaccins niet zullen helpen.
Zeeuwse koorts is een realistisch scenario. Ik doe graag mee met deze oefening om te kijken of
onze afspraken werken, of de samenwerking lukt.”
Jan Rotte
ZEEUWSE HUISARTSEN COÖPERATIE“Tijdens de oefening zullen we moeten dealen met een aantal lastige vragen en beslissingen.
Leerpunten uit eerdere oefeningen waren communicatie en coördinatie. En bij deze oefening zal
dat onverminderd belangrijk zijn. Ik verwacht een aantal interessante uitdagingen, bijvoorbeeld
als het gaat om een toename van de zorgvraag en het werken volgens bepaalde methoden. Ook
willen we in een situatie als deze zo efficiënt mogelijk vergaderen, om zo effectief mogelijk te
kunnen optreden.”
Marian van der Hooft
NUCLEUS ZORG“We hebben een nieuwe samenstelling van ons crisisteam. Ook hebben we een nieuwe directeur
en HAP-manager. De oefening Zeeuwse koorts zal spannend, vooral leerzaam en gegarandeerd
confronterend zijn. En dat mag!
Caroline van den Bergen
ZORGSTROOM“Door mee te draaien in deze oefening trainen we onszelf en doen we ervaring op met een
grootschalige crisis. Zorgstroom wil graag haar crisisbeleidsteam goed trainen en daarbij nauw
samenwerken met haar partners. Zeeuwse koorts is daarvoor een uitstekend middel. We hopen
onze leerdoelen te bereiken en daarmee verder aan de slag te gaan na de oefening. Want
crisisbeheersing is een continuproces waar je altijd mee bezig moet zijn.”
Jannie van Sluijs
GGD ZEELAND“De GGD Zeeland doet mee aan deze oefening, omdat de uitbraak van een infectieziekte een
reëel scenario is. En we vinden als GGD belangrijk om een goede samenwerking te hebben met
onze ketenpartners in de ‘witte kolom’. Daarom is het goed om regelmatig met elkaar te oefenen
op dit scenario en te toetsen hoe de samenwerking verloopt. Dat stelt ons in staat te ontdekken
of er verbeterpunten zijn die we in de samenwerking moeten wijzigen of aanpassen, zoals het
GGD Rampenopvangplan (GROP).”
Peter van Netten
ZORGSAAM ZORGGROEP“ZorgSaam Zorggroep Zeeuws Vlaanderen biedt binnen de zorgketen op vele niveaus zorg aan:
ziekenhuis, thuiszorg, woonzorg en verpleeg- en verzorgingshuizen. Een ketenbrede oefening
binnen de regio is van belang om de onderlinge afstemming en processen tussen de diverse
partijen te toetsen. Ook oefenen we graag onze inzetprocedure en de rol van het crisisbeleids-
team. Specifiek richten we ons op structurele informatieverzameling, snelle rapportages, correcte
en gemeenschappelijke beeldvorming van de situatie en toekomstgericht denken.
Marleen Cammaert
Deelnemende organisaties
2 OKTOBER 2017 Informatiebijeenkomst voor deelnemers aan de oefening
30 OKTOBER 2017 Voorlichtingsbijeenkomst voor controllers, observatoren en leden responscel
14 NOVEMBER 2017 Projectteamvergadering
21 NOVEMBER 2017 Bijeenkomst contactgroep
28 EN 29 NOVEMBER 2017 Oefening Zeeuwse koorts
Belangrijke data:
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7 N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
ADMIRAAL DE RUYTER ZIEKENHUIS“ADRZ doet graag mee met de oefening. We trainen intern regelmatig en er valt altijd wel
iets te verbeteren. Nu is de kans daar om mee te doen met een oefening met ketenpartners.
Dat is een mooie test om te ervaren wat we van deze oefening kunnen leren. Ook het feit
dat we nu met een langdurige crisis te maken krijgen, maakt de uitdaging groot. Doorgaans
zijn we zeer efficiënt in het crisismanagement. Ik kijk erg uit naar de Zeeuwse koorts’’.
Rini Lambregts
RAV ZEELAND“We beseffen dat zowel externe als interne factoren van invloed zijn op het borgen van de
continuïteit van ambulancezorg. Gezien het feit dat dit gelukkig weinig voorkomt, maar te
verwachten valt dat een griepepidemie zich plotseling kan aandienen, lijkt het ons heel zinvol
om het crisisplan en de functies binnen het CBT team te oefenen en te achterhalen waar nog
verbetering mogelijk is.”
Mike Bolle
RESPONSCELDe responscel simuleert diverse organisaties en brengt nieuwe elementen in. De volgende
organisaties worden daadwerkelijk vertegenwoordigd: Belgische autoriteit, Ministerie van
VWS, LOCC, RIVM/LCI en de Provincie Zeeland.
PROJECTTEAMDe oefening wordt voorbereid door het projectteam Zeeuwse koorts. In dit projectteam
zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: ADRZ, ZorgSaam, GGD Zeeland, ZHCo,
Nucleus Zorg, Zorgstroom, GHOR, TCZWN-ErasmusMC, Rode Kruis, RAV Zeeland en de
Veiligheids regio Zeeland. Het projectteam wordt geleid door Gert-Jan Ludden van SVDC.
De oefenleiding is in handen van Bram Monnier van Trimension. Martin Bobeldijk van
Turnaround Communicatie verzorgt de communicatie.
“Regionaal en landelijk hebben we elkaar nodig.”
Dat zegt Ariene Rietveld, Arts Maatschappij en
Gezondheid, Infectieziektebestrijding namens de
Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding
(LCI). “Voor een effectieve bestrijding van een
infectieziekte is het noodzakelijk dat GGD en LCI
elkaar snel weten te vinden en dat we nauwgezet
met elkaar communiceren. Daarom doe ik graag
mee in de responscel.”
Een regionale infectieziekte-uitbraak wordt door de GGD
bestreden, in samenwerking met diverse andere zorg-
instellingen. Zij onderhoudt het contact met huisartsen en
laboratoria. En zij adviseert burgemeesters over te nemen
maatregelen. Het LCI – onderdeel van het RIVM – zal de
GGD adviseren over te nemen maatregelen. Bij een lande-
lijke uitbraak krijgt de LCI een centrale rol. Zij zorgt voor
afstemming tussen de regio’s, en met het buitenland als
dat nodig is. Ook levert zij wetenschappelijke onderbou-
wing van het beleid en stelt zij landelijk beleid vast voor
het eenduidig bestrijden van de infectieziekte. De GGD
implementeert dit beleid en werkt aan de hand van lande-
lijk opgestelde richtlijnen. Daarnaast fungeert de LCI het
hele jaar door als meldpunt en vraagbaak voor de GGD’en.
LESSONS LEARNED“De oefening Zeeuwse koorts is een mooie gelegen-
heid om te oefenen wat er op papier staat. Onder
tijdsdruk lopen dingen altijd anders. Daarom is het goed
te toetsen hoe de samenwerking verloopt en te kijken
waar eventueel dingen kunnen verbeteren”, aldus
Rietveld. Op basis van haar ervaring signaleert zij dat
het voor professionals soms een eye opener is dat ze
niet alleen aan infectieziektebestrijding doen, maar ook
moeten communiceren met burgemeesters, wethouders
en burgers. Hoe gaat dat in zijn werk? Hoe denkt een
burgemeester en wat vindt hij belangrijk? “Vragen waar
je het antwoord op moet weten”, aldus Rietveld. “Een
burgemeester mag alleen besluiten nemen na advies van
een arts infectieziektebestrijding. Dan moet je wel zorgen
dat je weet hoe je hem het beste kunt ondersteunen. En
hoe je de discussie kunt aangaan. Want soms is het in het
belang van de GGD om open te communiceren over wat
je wel en niet weet, terwijl een burgemeester dat niet wil
om paniek onder de bevolking te voorkomen.” Daarnaast
is het volgens Rietveld belangrijk dat iedereen in de keten
zijn plannen en stroomschema’s op orde heeft. En dat
iedereen weet waarvoor hij aan de lat staat. “Tijdens een
crisis moet je blindelings kunnen samenwerken.”
Eye opener: blindelings samenwerken
MYSTERIEUS VIRUS: ZEEUWSE KOORTSDe Zeeuwse koorts, ook bekend als moeraskoorts, was een gematigde vorm van
malaria die in Zeeland - en andere natte stukken in Nederland - voorkwam en
destijds in combinatie met infectieziekten in veel gevallen dodelijk verliep.
Van de 40.000 Engelse soldaten die in 1809 in Walcheren binnenvielen om tegen Napoleon
Bonaparte te vechten en de vaarweg naar Antwerpen te controleren, waren er meer dan
10.000 binnen een paar weken door deze ziekte geveld en zijn er naar schatting ruim 4.000
overleden. Door de gevechten stierven naar schatting slechts 50 soldaten. In augustus vielen
de Engelsen Walcheren binnen, in December vertrokken ze weer. Ze werden niet door de
Fransen verslagen, maar door de muggen in combinatie met slecht drinkwater, vuile straten
en onhygiënische leefomstandigheden.
Malariavrij
Ook in de Tweede Wereldoorlog zijn nog ziektegevallen en overlijdens beschreven, onder
meer van Duitse troepen. Dit had ook te maken met het niet meer verkrijgbaar zijn van kinine
en inundatie van grote stukken land waardoor de muggen welig tierden. In 1959 is één van
de laatste gevallen van inheemse malaria geconstateerd en pas in 1970 is Nederland door de
World Health Organisation ‘malariavrij’ verklaard. Maar wie weet wat de klimaatverandering
ons – weer – zal brengen…
Zeeuwse koortsZeeuwse koorts
N I E U W S B R I E F N U M M E R 1 • S E P T E M B E R 2 0 1 7
“Bij een griepepidemie loopt het zorginstellingen al snel
over de schoenen”, zegt Roel Geene, ROAZ-coördinator
Opgeschaalde Zorg Zuidwest-Nederland van Traumacentrum
Zuidwest-Nederland. “Veel patiënten hebben zorg nodig,
terwijl er vanwege de griep minder personeel voorhanden is.
Daarnaast kan zich een griepvariant voordoen waarvoor geen
vaccin beschikbaar is, wat grote impact heeft op de te verlenen
zorg. Daarom is het belangrijk dat instellingen met elkaar
oefenen en testen of zij voorbereid zijn op de uitbraak van een
infectieziekte. Er komt nog al wat op hen af.”
“Er komt nog al wat af op zorg- instellingen”
Geene vertelt dat het Traumacentrum Zuidwest-Nederland zich bezighoudt met het waarborgen van de
zorgcontinuïteit. In dat kader wordt onderzocht wat er nodig is om de zorgcontinuïteit in de regio in bijzondere
situaties te garanderen. “Als we daar inzicht in hebben, kunnen we kijken waar zich problemen voordoen en hoe we
dat oplossen.” Onderdeel hiervan is het vaststellen van de ‘zorggrenzen’: wanneer loopt het de zorginstellingen over de
schoenen. Een van de scenario’s die daarvoor regionaal wordt uitgewerkt is een grieppandemie.
DILEMMA’S“De oefening Zeeuwse koorts in Zeeland sluit uitstekend aan op het vaststellen van de zorggrenzen in onze regio”,
aldus Geene. “Wat betekent een infectieziekte-uitbraak voor de zorginstellingen afzonderlijk en welke impact heeft
het op de keten? Is het mogelijk om zorg te blijven leveren? Het is goed om dat met elkaar te beoefenen en te
kijken of alles goed is geregeld en werkt. De ervaring leert dat informatie delen en onderlinge communicatie altijd
extra aandacht behoeft. Dat zijn punten om extra op te letten tijdens de oefening.” Daarnaast denkt Geene dat de
instellingen te maken krijgen met dillema’s die ze normaal gesproken niet tegenkomen. “Denk aan zorg verlenen versus
het garanderen van de veiligheid van eigen personeel. Of het al dan niet behandelen van patiënten vanwege gebrek
aan capaciteit. Ook deze dilemma’s zal je in ketenverband moeten bespreken.”
ColofonONTWERP EN OPMAAK:
Veldhuizen Grafisch Effect
CONCEPT EN TEKST:
Turnaround Communicatie
FOTOGRAFIE:
Eigen foto’s, Shutterstock
MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR: