Het bestuur van de Vereniging’Jacob Honig Jsz. Jr’ / HonigBreethuis wenst u fijne feest-dagen en een bruisend 2014 toe!

Wij danken u vriendelijk voorde getoonde belangstelling enuw bijdrage. Natuurlijk hopenwe u komend jaar opnieuw temogen verwelkomen bij een vande wisselexposities en het ko-mende pianofortefestival of eenvan de andere huisconcerten.

HONIGBREETHUISNIEUWSBRIEFNR 31 –WINTER 2013

EEN UITGAVE VAN DE VERENIGING

“JACOB HONIG JSZ. JR.”

Het Honig Breethuis gezien vanaf een bevroren Zaan op 16 januari 1963. Twee dagen nadien kwam Reinier Paping tij-dens de roemruchte Elfstedentocht als winnaar uit de bus. In de tuin stonden destijds behalve het bekende tuinbeeldjenog twee kanonslopen opgesteld. [GAZ 22.06954]

Studioportret van de papierfabrikeur Jan Honig Cornelisz.(1840-1925), echtgenoot van Aagje Willemsdr. Honigh(1840-1901), met zwierstok en Friese doorlopers, A° 1876. Op pagina 7 van deze editie meer informatie over deze echtelieden. [Foto door J. Kuijper, Zaandam, Collectie Stichting ArchiefHonig(h)]

De vroeg 19e eeuwse bodekamers en latereslaapkamers van het beheerdersgezin zijninmiddels ontsloten voor presentatiedoel-einden. Met verwondering bekijkt het echt-paar De Wit de gerenoveerde ruimte. ”Tot2004 waren hier de slaapkamertjes van onsgezin. Daar stuitte onze zoon Laurens nogeens op een moer onder de planken. Toenhij die wilde losdraaien, bleek het om debevestiging van de kroonluchter in deZaankamer te gaan.” Tijdens de renovatie

dook hier en daar achter een slaapkamer-wandje de naam van Henk de Wit op, diezijn timmerwerk t.b.v. de bewoning door zijngezin regelmatig dateerde. De Wit nam debeheerderstaak in 1984 over van mevrouwTine Schoone-Slop, bij menigeen nog altijdbekend vanwege de ansichtkaart waarop zijin Zaans kostuum poseert in de tuinkamer.Zij bewoonde het pand samen met haarechtgenoot en drie zoons. Voor het con-ciërge-echtpaar Schoone werd het beheerbehartigd door mevrouw D. Rep-Poel, diehet pand tot 1968 bewoonde samen methaar zuster, mevrouw G. Plooijer-Poel.

Voordien was het beheer in handen van heerJ. Botteljon. Recentelijk ontvingen wij eenoude ansichtkaart verzonden door de heerBotteljon aan zijn voorgangster mejuffrouwDra P. Clarijs. Hierop staat o.m. te lezen: ” ’t Museum is nog precies zoals U er is uit-gegaan. ’t Blauwe kamertje staat nog vol.De verwarming is ook weer gemaakt waarwe een erge bende van hebben gehad. Wezullen hopen U spoedig weer eens hier tezien. Groeten we U recht hartelijk, Fam. J.Botteljon.” De voormalige woonkamer vande beheerder is al eerder als presentatie-ruimte in gebruik genomen.

PvL

“DAT HADDEN WE VEEL EERDER MOETEN DOEN!”

Corrie en Henk de Wit in de nieuwe presentatie-ruimte op de verdieping van het luchthuis

2 / NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

Het voormalige beheerdersechtpaar Henk en Corrie de Wit konden tijdensde feestelijke heropening van ons museum op 5 oktober jl. als eerstebezoekers de nieuwe expositieruimte op de bovenverdieping van het lucht-huis uit 1830 bezichtigen. “Wat een geweldige ruimte”, was hun eersteverbaasde reactie. “Dat hadden we al veel eerder moeten doen!” Het echtpaar De Wit woonde tussen 1984 en 2004 in het museumpand enmaakte maar liefst twee naamswijzigingen van het knusse museum mee.Het pand, in 1940 als Zaanlandsche Oudheidkamer in gebruik genomen,werd in 1992 (n.a.v. het 100-jarig bestaan) omgedoopt tot Zaans HistorischMuseum. Nadat de collectie in 1998 was overgebracht naar het ZaansMuseum bleef het echtpaar hier wonen. In 1999 kreeg het rijksmonumentals woonhuismuseum een doorstart onder de naam Honig Breethuis. Methet bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd van Henk de Wit in 2004kwam definitief een eind aan de bewoning van het museumpand.

Op 8 september jl. overleed ons trouwe engewaardeerde verenigingslid en oud-be-stuurslid Jan Willem de Boer, weduwnaarvan Catharina Margaretha Latenstein vanVoorst. Voorjaar 2011 haalde hij voor dezenieuwsbrief levendige jeugdherinneringenaan zijn tante Neeltje de Jager op, die hethuidige museumpand tot 1940 bewoonde.In de Collectie “Jacob Honig Jsz. Jr.” be-vindt zich o.m. een handplanetarium vande Zaanse klokkenmaker Jan Koogies, datheeft toebehoord aan Hendrik Jacob deBoer (1800-1863), de grootvader van Wimde Boer.

Recentelijk schonk hij nog elf 18e eeuwseen vroeg 19e kledingstukken aan het Rijks-museum in Amsterdam, waaronder eenfichu met Hollands kloskant, gemerkt “CaHonig” [BK-2012-42]. Het mag duidelijkzijn dat de heer de Boer een groot hart hadvoor ons cultureel erfgoed. Daarnaast zul-len we hem blijven herinneren als een bij-zonder aangenaam persoon.

De redactie van Zaans Erfgoed nam hem in2011 nog een interview af, waarin hij onder-meer refereerde aan specifieke zaken be-treffende de Zaanlandsche Oudheidkamer.In een komende editie van onze nieuwsbriefkomen we hier graag op terug.

IN MEMORIAM WIM DE BOER

De altijd goedlachse Wim de Boer (1917-2013)(Foto: Archief familie De Boer)

Tijdens de tweede halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering op 18november jl. hield George Sliekereen boeiende lezing over de behang-selschilder Willem Uppink (1767 -1849), maker van de behangsels inde tuinkamer. Hierin werd ondermeer ingegaan op een uniek onder-deel van zijn carrière: de vervaardi-ging tussen 1803 en 1806 van eenpanoramaschildering van de stadAmsterdam.

PANORAMAEind achttiende eeuw vond de Ier RobertBarker (1739-1806) het panorama uit.Staande in hetmidden van een 360° beslaandschilderstuk kregen toeschouwers de illusievanaf een hoog punt een landschap of stadrondom te bekijken. Panorama’s zijn min ofmeer te beschouwen als opvolgers vanmuurschilderingen en kamerbehangsels dieal eerder probeerden een panoramischesuggestie te geven. Ze werden een nieuweattractie waarmee exploitanten kermissenen jaarmarkten afreisden. Rond 1802 was erin Amsterdam een panorama van de stad tezien door de Franse schilder Pierre Prévost(1746 - 1823). De vermogende wijnhande-laar Willem Wreesman zag wel brood in hetexploiteren van een soortgelijk panoramaen huurde de Dordtse landschapsschilderAndries Vermeulen (1763 - 1828) in omeen vergelijkbaar stadsbeeld temaken. In het najaar van1803 begon deze metschilderen, maar naeen meningsverschilmet opdrachtgeverWreesman legdeVermeulen hetwerk neer. Wrees-man zag zijn inves-tering in gevaarkomen en nam Wil-lem Uppink en collega-schilder Cornelis de Kruijf(1774-1828) in dienst, die hetpanorama voltooiden. Het was tezien in een ronde tent op het Leidseplein inAmsterdam en toonde Amsterdam, gezien

vanaf de tweede trans van de Oudekerks-toren, alsof men vanaf circa zestig meterhoogte over de stad keek.

RECENSIEIn het toonaangevende tijdschrift Vader-landsche Letteroefeningen beschreef FokkeSimonsz. niet alleen de perikelen rond detotstandkoming, maar ook het werk zelf:”De Lucht, welke in dit Tafereel, gelijk in

alle Panorama's, die het over-zicht eens uitgebreidenlandschaps voorstellen,een allerbelangrijkstvoorwerp der Schil-derkunst oplevert,daar zij alle soort-gelijke Tafereelengeheel beheerscht,is, wat derzelverkleur aangaat, vaneen´ zeer goeden

toon”. Met het pano-rama van Amsterdam

lijkt Uppink zich een bijzon-dere kwaliteit te hebben verworven,

want voor zover bekend is hij één van deallereerste Nederlandse kunstenaars ge-

weest die een panorama geschilderd heb-ben. Dat alles vond plaats in een in veelopzichten onrustige tijd, waarin een derge-lijke onderneming tamelijk riskant was. Panorama’s, waar met een rondlopende af-beelding geprobeerd werd een illusie vande werkelijkheid te geven, zijn te beschou-wen als voorloper van de bioscopen. Exploi-tanten reisden met een panorama van stadtot stad. Door de slijtage van het telkensweer afnemen en ophangen van het doekheeft bijna geen enkel panorama de tijdoverleefd. De schets van Vermeulen bestaatnog, al werd deze pas enkele jaren geledengeïdentificeerd van een werk van hem. Ook het panorama van Uppink en De Kruijfheeft de tijd niet overleefd. Het zou nogruim tachtig jaar duren voordat H.W. Mes-dag het nog altijd bestaande Panorama vanScheveningen zou maken.

George Slieker

3 NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

PANORAMA VAN UPPINK

Schets voor het panorama van Amsterdam door Andries Vermeulen. Stadsarchief Amsterdam, Beeldbank, inv. B00000024262

Penning Willem Uppink als door Felix Meritis erkend schilder. [Rijkspenningenkabinet]

4 / NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

ONAFHANKELIJKHEIDSFEEST

In november 1913 vierden de inwoners van Koog en Zaandijkmet een historische optocht de 100-jarige onafhankelijkheidvan Nederland. 1. De Heer Börnemann als heraut met hetnieuwe gemeentewapen van Zaandijk. 2. Een schip met wa-tergeuzen herinnerde aan de overwinning op de Spaanseoverheersing tijdens de Opstand in 1574. 3-4. Een erepoort inde Kerkstraat markeerde de plek waar in de 1795 een Vrij-heidsboom met vrijheidshoed werd opgericht, zoals die op-nieuw op een praalwagen vanaf de Stationsstraat werdmeegevoerd. 5. Mejuffrouw Agatha Honig in Zaans kostuumen Gerard Haremaker met driekantensteek, gezeten in eenkoetsje, banen een weg voor de praalwagen met de Vrijheids-boom. [© Nieuwstad Foto, Koog a/d Zaan]

[GAZ 41.00588][GAZ 41.00581]

[ZOV; GAZ 21.04786]

[GAZ 41.00595]

[GAZ 41.00674]

1 2

4

3 5

5 /NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

1813-1913 TE KOOG-ZAANDIJK

6. Op de derde praalwagen zetelde drogist Gerrit Verdonkals Napoleon met zijn gevolg. Tijdens het Paasoproer in april1813 kwamen Zaankanters in opstand tegen de dienstplichtin het keizerlijke leger. 7. Nogmaals de praalwagen getiteld“De Fransche Overheersching” met de gehate keizer, diebakzeil haalde tijdens de Volkerenslag bij Leipzig op 16-19oktober van dat jaar. 8. Na de proclamatie op 17 november1813 zette de prins van Oranje op 30 november in Schevenin-gen voet aanwal. In 1814 bezocht zijn toekomstige schoonzoon,Tsaar Alexander I, Zaandam. Het jaar erop werd Willem Iingehuldigd als Koning der Nederlanden. 9. De met guir-landes versierde gevel van het Raadhuis Zaandijk. 10. Degedecoreerde gevel van de lakfabriek van Jacob Vis markeerthet onafhankelijkheidsfeest. [© Nieuwstad Foto, Koog a/d Zaan]

[GAZ 41.00589]

[GAZ 41.00584; 22.17886]

[GAZ 41.00583; 41.08733]

[ZOV; GAZ 21.04283]

[ZOV; GAZ 21.04344]

6

7

8

9

10

6 / NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

RIEMKAPPEN VAN C& I HONIG (3)

15 16

17b

18b

17a

18a

VELIJNPAPIERVelijnpapier was een fijne papiersoortwaarvan het procedé in Engeland was ont-wikkeld door John Baskerville. De vervaar-digingswijze werd op 9 oktober 1807 inZaandijk geïntroduceerd door Jan Kool enminstens sinds 1811 aantoonbaar toegepast.Hierbij werd gebruikgemaakt van schep-vormen met fijn geweven koperdoek. Bij-gaand zes riemkappen voor dit kwaliteits-product, zoals geproduceerd door de firmaC & I Honig Breet. De riemkappen met hetgekroonde wapenschild zijn respectievelijkten tijde van het Koninkrijk Holland onderLodewijk Napoleon (Hollandse leeuw enFranse adelaar) en het Koninkrijk der Nederlanden onder Willem I toegepast. De riemkappen evenals het houten druk-blok zijn in bezit van de Stichting ArchiefHonig(h). Die met de postiljon (17a/b) isgetekend en gegraveerd door N. v.d. Meerin 1816. De catalogus van de Collectie“Jacob Honig Jsz. Jr.” uit 1914 vermeldtonder cat.nr. 282 nog de originele koper-plaat. Deze plaat is thans helaas vermist.

7 / NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

MAARTJES NAZATEN (3) AAGJE WILLEMSD. HONIGH

Groepsportret van de kinderen van Aagje Honig-Honigen Gerrit Jan Honig. V.l.n.r.: Agatha Maria Cornelia Vis-Honig (1895-1978), JanWillem Adriaan Honig (1899-1967), Cornelia WelmoetHonig (1900-1969) en Jacob Agathus Jan CornelisHonig (1893-1991). [Foto door P. Nieuwstad, Koog aan de Zaan, Stich-ting Archief Honig(h)]

Groepsportret van Aagje Willems Honigh en de papierfabrikeur Jan Honig Cnz.met hun kinderen en schoonzoon Teunis Crok (staand), gehuwd met de oudstedochter Maartje. Zoon Willem Jz. Honig (zittend) was ook werkzaam in het papierbedrijf J. Honig & Comp. Dochter Aagje (derde van rechts) huwde 1892Gerrit Jan Honig (1864-1955), directeur van kantoorboekhandel en uitgeverij P. Out in Koog a.d. Zaan en gedurende een halve eeuw bibliothecaris en con-servator van de Zaanlandsche Oudheidkamer. [Foto door J. Kuijper, Zaandam, voorheen J. Breebaard, Stichting Archief Honig(h)]

3 bruidscorsages van filigrein, vervaardigd doorAagje Willemsdr. Honigh, gehuwd 25 augustus1864 met Jan Honig Cz.. In 2012 te zien in onzeexpositie ’Trouwen aan de Zaan’.[Stichting Archief Honig(h)]

Aagje Willems Honigh (Zaandijk,1840-1901) was de vierde dochtervan Maartje Jbd. Breet en WillemHonigh. Op 25 augustus 1864huwde zij Jan Honig Cornelisz.(Zaandijk, 1840-1925), witpa-pierfabrikeur ter firma ”Jan Honig& Comp” met molen ’t Fortuyn. Het echtpaar kreeg vijf dochtersen een zoon. Dit waren achter-eenvolgens Maartje (1865-1944),Aagje (1866-1956), Willem (1868-1890), Johanna Cornelia (1871-1871), Johanna (1872-1892) enCornelia (1881-1955).

HET GEZIN HONIG-BAKKERVan de kinderen van Aagje Honig en Gerrit-Jan Honig zouden zowel Agatha als Corne-lia later huwen met een telg uit de familieVis. J.W.A. Honig werd net al zijn vader directeur van kantoorboekhandel en uitge-verij P. Out. Op 8 augustus 1929 huwde hijAlida Maria Bakker (1908-2001) en het echt-paar kreeg de volgende kinderen: Gerrit JanHonig (*1930), Dieuwertje Aagje Scholtens-Honig (1932-1956), Aagje Maartje CorneliaHonig (1938-1984), Simon Honig Jansz.(1942-2008) en Cornelia Welmoet Honig(*1952).

COLOFONDeze nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging’Jacob Honig Jsz. Jr.’ en heeft tot doel leden en be-langstellenden te informeren over de activiteiten inhet Honig Breethuis en de collectie ’Jacob HonigJsz. Jr.’, ondergebracht in het huis, het Zaans Mu-seum en het Gemeentearchief Zaanstad.

Redactie: Pier van Leeuwen en Wikje van Ritbergen-SiewersGrafisch ontwerp: Ruud van RitbergenBeeldmateriaal: Gemeentearchief Zaanstad, Pier van LeeuwenDrukwerk: Drukkerij De Top, Koog aan de Zaan

Honig Breethuis, Lagedijk 80, 1544 BJ ZaandijkTel.: 075-6217626 E-mail: info@honigbreethuis.nlWebsite: www.honigbreethuis.nlOpen: 1 oktober tot 1 april:

don. t/m zon.13.00 - 16.00 uur

8 / NIEUWSBRIEF NR 31 - WINTER 2013

AGENDA 12 DECEMBER TOT EN MET 23 MAART 2014:

TENTOONSTELLING “VERSTILDE VERBEELDIN-

GEN” STILLEVENS VAN ANNELIES JONKHART

15 DECEMBER: DROMEN OVER FEEST

19 JANUARI, 16 FEBRUARI, 23 FEBRUARI,

27 APRIL: HUISCONCERT IN DE SALON

21 t/m 24 MAART:

3e PIANOFORTEFESTIVAL SHUANN CHAI &

FRIENDS (I.S.M. HET RAADHUIS ZAANDIJK,

HET WEEFHUIS EN FRANS WYTEMA)

(Meer informatie en reserveren voor deze concerten via: www.honigbreethuis.nl)

C & I HONIGPAPIERFABRIKEURS

1709 - 1879

ANNO 1813: BOON CACAOJacob Willem Boon startte in mei 1813te Wormerveer met het malen vanblauwsel en cacaopoeder. Dit bedrijfgroeide uit tot W.J. Boon en Comp. enlater tot de Koninklijke Fabrieken BoonN.V. [Affiche, GAZ 63.00202]

SCHUILENDE KOEIEN UITGELEENDHet weeralarm van 28 oktober jl., waarbij menige boom werd ontworteld, riep bij sommigen dehistorische stormvloeden van 1916 en 1825 in herinnering. In de eerste week van februari 1825veroorzaakte een westerstorm een hevige watersnood. De beroemde Haagse vee- en landschaps-schilder Pieter Gerardus van Os (1776-1839) maakte een studie van schuilende koeien in de Oost-zijderkerk te Zaandam (ZOV-08003). Dit schilderij uit het Honig Breethuis is van 23 november 2013t/m 17 augustus 2014 uitgeleend aan het Zuiderzeemuseum om te figureren in de expositie”Nederland in 7 overstromingen - De Zuiderzee”. Een monumentale versie van het werk werd in1830 uitgevoerd door de Hilversummer veeschilder James de Rijk (1806-1882).

NIEUWE AANWINSTDe Doopgezinde Gemeente van Koog enZaandijk bedacht ons museum bij de feeste-lijke heropening met de schenking van hetstoofje van Grietje Wsd. Honigh (13 decem-ber 1835- 28 juni 1891), de tweede dochtervan Maartje Honigh-Breet over wie wij in devoorjaarseditie berichtten. Maartjes houtenschoolbord dateert uit 1813.