Anne-Beth Heijnen en burgemeester Anton Barske

Foto

: Kla

us

Tum

mer

s

Achter de schermen

Martin Jacobs

Foto

: Kla

us

Tum

mer

s

14

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het A+O fonds Rijk en bestemd voor ministeries, Hoge Colleges van Staat en aanverwante organisaties.

Het A+O fonds Rijk is het arbeidsmarkt- en opleidingsfonds van de werkgevers en werknemers in de sector Rijk.

A+O fonds RijkHanna Fisscher ambtelijk secretaris

Lange Voorhout 13Postbus 5562501 CN Den Haag070 – 376 57 59

www.aofondsrijk.nlinfo@aofondsrijk.nl

Foto’s: Charles YeungKlaus Tummers

Tekstbijdragen: Saskia den Broeder, Zoetermeer

Vormgeving: Verf & de Buuf Vormgeverij, Rotterdam

Druk: Veenman Drukkers, Rotterdam

© december 2008

Oplage: 2000

Colofon

04december 2008

NIEUWSBRIEFDit is een uitgave van het Arbeidsmarkt- en Opleidingsfonds Rijk

pms zwart/witfull-color

Pilot werkdruk van start

Vermindering werkdruk door duidelijkheid en balans

IN DIT NUMMER

Registratie zet de toon voor aanpak agressieAgressieregistratiesysteem Overheid

Kort nieuwsArbocatalogus Rijk

Scholingsregeling Blik vooruit

Achter de schermenWeek van de Mobiliteit

Job Domela Nieuwenhuis, Barbara Solleveld en Pieter Idenburg

Foto

: Ch

arle

s Y

eun

g

Bij negen departementen en rijksdiensten lopen momen-teel pilots om de werkdrukproblematiek aan te pakken. Deze pilots vloeien voort uit een cao-afspraak. Het A+O fonds Rijk voert de regie over de pilots werkdruk en heeft het bureau BMC gecontracteerd. Met hulp van dit bureau maakte elk deelnemend onderdeel eerst de stand van zaken op en keek waar aanknopingspunten zitten voor managers en voor medewerkers zelf. Nu is het tijd voor actie. De Inspectie der Rijksfinanciën (IRF) van het ministerie van Financiën en de directie Voor-lichting en Communicatie van VWS vertellen hoe zij de werkdruk te lijf gaan.

'Bij ons is werkdruk al langer een thema', vertelt Barbara Sol-

leveld, plaatsvervangend sectiehoofd bij de Inspectie Rijksfinan-

ciën. 'Een jaar of drie geleden zijn we gestart met een traject

naar aanleiding van een bezoek van professor Theo Comper-

nolle uit België. Het ging toen vooral over het bespreekbaar

maken van stress en het organiseren van sociale steun. Maar

je merkt dat je de aandacht voor het werkdrukprobleem toch

steeds weer moet verversen. Ook omdat we inmiddels ook

medewerkers binnen hebben van na ‘Compernolle’. Vanuit mijn

werk heb ik regelmatig overleg met BZK in het kader van het

cao-overleg, en zo wist ik van

de pilot. Ik dacht gelijk: daar

moeten wij aan meedoen.'

Haar collega Job Domela

Nieuwenhuis, tevens plaats-

vervangend sectiehoofd, vult

aan: 'Het recente medewer-

kerstevredenheidsonderzoek

was eveneens een aanleiding.

We kwamen er beter uit dan

met zich meebrengt, maar

lopen zichzelf daarin soms

ook gemakkelijk voorbij. Het

gaat ons er om, dat leidingge-

venden, maar ook medewer-

kers onderling, signalen van

overbelasting tijdig afgeven

en opvangen en er iets mee

doen. We streven naar een

balans tussen hectiek en rust.'

Niet iedereen tevreden stellen'Bij onze directie speelt een

forse reorganisatie', gaat

Pieter Idenburg, plaatsvervan-

gend directeur van de directie

Voorlichting en Communicatie

van VWS, verder. 'Met de

komst van dit kabinet kregen

we de woordvoering en com-

municatie voor de projectmi-

nister voor Jeugd en Gezin

(vervolg op pagina 2)

‘Balans tussen

hectiek en rust'

de keer ervoor, maar er waren

toch nog wat aandachtspun-

ten. De IRF is een directie met

jonge, gedreven medewerkers

die vooral bezig zijn met

de inhoud. Ze genieten van

de dynamiek en de stress

die het bezig zijn met vaak

politiek gevoelige dossiers

Het A+O fonds Rijk subsidieert arbeidsmarkt- en werk-gelegenheidsprojecten bij ministeries. Deze rubriek biedt een kijkje achter de schermen bij verschillende rijksonderdelen. Projectleiders en medewerkers ver-tellen, wat de gesubsidieerde projecten voor hen in de praktijk opleveren. In dit nummer meer over de Week van de Mobiliteit die van 17 tot 21 november in Limburg werd gehouden. Ruim 1100 werknemers mochten een dag lang een kijkje in de keuken nemen bij een ander bedrijf. Ook Anne-Beth Heijnen van Rijkswaterstaat en Martin Jacobs van het CBS deden mee. Enthousiast en verrijkt kwamen ze terug.

Anne-Beth, waar ben jij geweest?'Ik was te gast in de gemeente Stein, een van de gemeenten

die rechtstreeks te maken hebben met het project Grensmaas/

Sluitstukkaden waar ik realisatiemanager van ben. Het gaat

om verdieping en verbreding van de Maas. Ik wilde zien wat

mijn project voor impact heeft op het gemeentelijke niveau.

Iedereen bij Rijkswaterstaat heeft de folder gekregen van de

Week van de Mobiliteit. Ik dacht gelijk: wat een leuk initiatief!'

En wat neem je mee?Zoals ik hoopte, was het een

verfrissende ervaring. Ik vond

het erg boeiend meer te horen

over hoe de besluitvorming

gaat in een gemeente. De

invloed van de gemeenteraad

is groot, groter dan ik dacht.

Anton Barske houdt zich als

burgemeester vooral bezig met

de grote lijnen. Hij vult zijn

taak erg betrokken in. Ik vond

het prettig dat hij zo ruim de

tijd voor mij nam. We hebben

afgesproken dat hij mij over

een half jaar een tegenbezoek

brengt.'

Martin, in welke keuken heb jij gekeken?Ik ben geweest op een plek die

ik dolgraag eens van binnen

wilde zien: de meldkamer van

de Algemene Inspectiedienst

(AID) van LNV. Ik ben gegevens-

specialist bij het CBS en ver-

werk transportgegevens elek-

tronisch. Mijn functie raakt bin-

nenkort overbodig, dus ik ben

op zoek naar iets anders. Op

mijn leeftijd, ik ben 52, merk je

dat dat niet vanzelf gaat. Bij de

meldkamer van de AID had ik

onlangs gesolliciteerd en werd

afgewezen omdat de functie

nog niet opengesteld kon wor-

den. Toen ik informatie kreeg

over de Week van de Mobiliteit

en de AID erbij zag staan,

dacht ik: yes!'

Hoe was je meeloopdag?'Het was geweldig. Op de AID

Hoe verliep je ‘snuffelstage’?De burgemeester heeft me ontvangen. Eerst was er een

gesprek met hem en met de medewerker die in Stein het dos-

sier Maaswerken heeft. Er waren op mobiliteitsgebied meer

raakvlakken dan ik dacht. Bijvoorbeeld over geluidsschermen.

De gemeente wil zichtbaar zijn vanaf de A2, en wij willen door-

zicht naar de omgeving om zo de weg niet saai te maken voor

de automobilist. Na dit gesprek kreeg ik een rondleiding door

het nieuwe kantoor. De gemeentelijke organisatie is ‘gekan-

teld’ in 2004, en het gebouw ondersteunt dat. De muurtjes zijn

letterlijk afgebroken.'

zit je ook achter de computer,

maar het is heel dynamisch. Elk

moment kan er iets binnenko-

men, van een klacht over roken

in een horeca-instelling tot iets

groots als de vogelgriep. De

dag dat ik er was, kwam er een

bericht over vijf dode Schotse

Hooglanders in een gebied van

Staatsbosbeheer. Een andere

melding kwam van een contro-

leur van de AID die een vissers-

boot aantrof met een teveel

aan gevangen kabeljauw.

Tijdens mijn meeloopdag werd

ik gevolgd door een came-

raploeg van onze regionale

omroep L1, dat maakte het

extra spannend.'

Wat heeft deze dag je opgeleverd?'De AID heeft toegezegd dat

mijn CV bovenop ligt als de

functie alsnog vrij komt. Ze

hebben me nu gezien, dat

zegt zo veel meer dan papier.

Mijn eigen gevoel is: dit is de

baan die ik wil. Over de Week

van de Mobiliteit als zodanig

ben ik erg positief. Een gou-

den kans, om zomaar eens in

een andere keuken te mogen

kijken!'

30993_Nieuwsbrief.indd 2-3 03-12-2008 09:30:14

(vervolg van pagina 1)

2

er bij, maar onze capaciteit werd slechts beperkt uitgebreid.

Vervolgens kregen we een taakstelling om een kwart in te

krimpen. Als we niks doen leidt dit tot een onhanteerbare werk-

druk. Daarom zijn we ons aan het herbezinnen op de rol en

taken van de directie. Duidelijkheid is bij ons op dit moment het

toverwoord. Onze mensen zijn professionals en willen hun vak

goed doen, daarin ook ruimte krijgen. Communicatiemensen

hebben van nature een dienstbare instelling. Maar ze hebben

ook kaders nodig: wat verwacht mijn opdrachtgever, wie lever

ik wat? Je kunt niet iedereen tevreden stellen. In de nieuwe

organisatie willen we vooral beter prioriteiten stellen op basis

van afspraken met de departementsleiding en meer structuur in

onze werkwijze aanbrengen. Daarbij willen we de hokjes tussen

de disciplines, zoals persvoorlichters, communicatiemedewerkers

en speechschrijvers, wat meer overstijgen. In de context van dit

alles heeft ook de pilot werkdruk een plaats.'

Gezamenlijke verantwoordelijkheidNa een inventarisatiefase is het bij beide departementen nu tijd

voor actie. Job Domela Nieuwenhuis: 'In het kader van het ‘ba-

lanstraject’ gaan we bij de IRF doorpraten in homogene groe-

pen, zoals leidinggevenden, senioren, nieuwelingen. We gaan

het dan hebben over je rol als professional en de voorwaarden

waaronder je werkt. Dus even los van de inhoud van het werk.'

Barbara Solleveld: 'De groepen gaan een dag de hei op en gaan

dan aan de slag met de methode ‘spiegels en vensters’ van

BMC. Daarbij gaat het om vragen als: hoe zit je er zelf in, en

hoe kijk je tegen anderen aan? Verder hebben we ideeën over

hoe we door een andere organisatie van het werk de druk

maar ook wel een beetje stoer soms.'

Pieter Idenburg hoort straks graag de ervaringen van de IRF met

de ‘spiegels en vensters’. 'Bij onze reorganisatie spelen in eerste

instantie nieuwe structuren en afspraken, maar we zoomen

ook in op de werkprocessen. Hoe gaan we straks met z’n allen

samenwerken, wat verwacht je van elkaar? Daar willen we de

pilot zeker voor gebruiken. Wij hebben ook een medewerkers-

tevredenheidsonderzoek gedaan waaruit de nodige aankno-

pingspunten kwamen. De winst van de pilot is nu al, dat het

onderwerp werkdruk op de agenda is gekomen. Er is bewustzijn

gekomen dat het een verantwoordelijkheid van iedereen is.'

MaatwerkJos Baecke van BMC, het bureau dat de pilots begeleidt, licht tot

slot toe: 'We hebben bij alle deelnemers eerst een onderzoek

gehouden hoe het ervoor stond met de werkdruk. Daarvoor

hielden we interviews met verschillende betrokkenen. Daarna

bespraken we onze bevindingen in de hele projectgroep, en

bekeken gezamenlijk waar aangrijpingspunten voor actie zit-

ten. Door deze werkwijze ontstaat direct een groter bewustzijn

Bij sommige overheidsdiensten krijgen medewerkers in hun werk regelmatig te maken met bedreigingen. De A+O fondsen Rijk, Provincies en Gemeenten heb-ben daarom een registratiesysteem laten ontwikkelen waarmee incidenten kunnen worden vastgelegd en vervolgstappen ingezet, het Agressieregistratiesysteem Overheid (ARO). Vanwege de relatie naar de bredere aanpak van agressie en geweld tegen werknemers die een publieke taak uitoefenen, is de projectgroep Veilige Publieke Taak van het ministerie van BZK ook betrokken bij de ontwikkeling van het ARO.

Registratie geeft zicht op de aard en de omvang van agressie

en geweld. Zo ontstaat bewustwording binnen de organisatie

en kunnen handvatten gevonden worden voor gerichte

oplossingen.

Om het systeem zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de

wensen van de beoogde gebruikers, heeft het A+O fonds Rijk

pilots gehouden bij het Juridisch Loket, de Dienst Justis, de Al-

gemene Inspectiedienst, twee kantoren van de Belastingdienst

(Holland-Noord en Limburg) en twee regio’s van de Arbeidsin-

spectie (Rotterdam en Roermond).

BespreekbaarHet registratiesysteem is eenvoudig en gebruikersvriendelijk: in

drie meldschermen wordt het incident geregistreerd, in overleg

worden eventuele maatregelen gekozen en er wordt een keuze

gemaakt wie het incident zal afhandelen en wie nazorg biedt

aan de medewerker. De medewerker wordt over het verloop

van de afhandeling op de hoogte gehouden.

De ervaringen met het ARO laten zien dat door het introduce-

ren van registratie het gesprek over agressie en veiligheid op

gang komt. Er ontstaat discussie over de norm: wat vinden we

hier gewoon, en wanneer is sprake van een incident? Aan de

hand van rapportage worden patronen zichtbaar die vervolgens

leiden tot een gerichte aanpak. En ook niet onbelangrijk: de

medewerker wordt ondersteund bij de afhandeling van een

incident en krijgt de nazorg die nodig is.

Het A+O fonds Rijk zal begin 2009 het ontwikkelde systeem

overdragen aan de minister van BZK. Op korte termijn zal het

registratiesysteem worden opengesteld voor alle rijksonderde-

len en andere overheidsorganisaties die met veiligheidsproble-

matiek te maken hebben.

Meer informatie over dit project is verkrijgbaar bij het

A+O fonds Rijk. Contactpersoon is Joost Pijpers, 070-3765724.

Agressieregistratiesysteem Overheid

Registratie zet de toon voor aanpak agressie

Barbara Solleveld

Foto

: Ch

arle

s Y

eun

g

Job Domela Nieuwenhuis

Foto

: Ch

arle

s Y

eun

g

Kort nieuws

Arbocatalogus RijkEen nieuw initiatief is de ontwikkeling van een arbocatalogus

voor de sector Rijk. Hierin komen de risico’s te staan op het

gebied van arbeidsomstandigheden waarmee ambtenaren in

het werk te maken hebben. Ook komen de oplossingen en

maatregelen om deze tegen te gaan in deze catalogus aan

de orde.

De arbocatalogus krijgt gestalte volgens een groeimodel.

Gestart wordt met de drie thema’s die het meest voorkomen of

hoge prioriteit hebben. Dit zijn beeldschermwerk, agressie en

geweld en werkdruk als onderdeel van psychosociale arbeidsbe-

lasting. De catalogus zal tevens verschijnen in de vorm van een

website die voor iedereen toegankelijk is. Medewerkers kunnen

er op interactieve wijze gebruik van maken. Gepland is de eer-

ste twee deelcatalogi eind 2009 in de lucht te hebben.

Scholingsregeling Blik vooruitMedewerkers bij het Rijk kunnen via hun werkgever oplei-

dingen of cursussen volgen die vakinhoudelijk zijn of gericht

zijn op het trainen van specifieke vaardigheden. Werknemers

hebben niet altijd de mogelijkheid om vanuit hun functie

een opleiding of cursus te volgen die meer gericht is op

een vervolgstap in hun carrière. Het A+O fonds Rijk wil de

werknemers deze mogelijkheid geven door middel van de

scholingsregeling Blik vooruit. Deze regeling biedt werkne-

mers een bijdrage van maximaal € 1.000 voor het volgen

van een cursus of opleiding gericht op het vergroten van de

inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, die niet nodig is voor hun

huidige functie. Het bestuur van het A+O fonds Rijk stelt

vanaf medio 2009 een budget van € 1 miljoen ter beschik-

king voor de regeling Blik vooruit. Nadere informatie en de

specifieke regeling worden in 2009 bekend gemaakt.

kunnen verminderen. Bijvoorbeeld door goede achtervang te

creëren via bijvoorbeeld een ‘dakpanconstructie’ waarbij

iemand die een klus overneemt wordt ingewerkt door een

poosje gelijk op te lopen met zijn of haar voorganger. Maar

het belangrijkste vinden we, dat belasting en belastbaarheid

gewoon bespreekbaar zijn. We hebben een informele cultuur,

en betrokkenheid. Soms is het beeld verrassend, doordat wij als

buitenstaanders met een frisse blik hebben meegekeken. Maar

vaker is er juist herkenning en worden door het onderzoek

zaken benoemd en met elkaar in verband gebracht.'

Hij vervolgt: 'De oorzaken van werkdruk kunnen heel divers

zijn. In het kort gezegd gaat het om de balans tussen belasting,

belastbaarheid en regelmogelijkheden. Afhankelijk van de situ-

atie en hoe medewerkers die ervaren, kun je op elk van deze

drie ingrijpen om een betere balans te realiseren. Zo ontstond

bijvoorbeeld de tip om bij de IRF met duo’s te gaan werken.

En dan heb je nog de verdere omgeving: wat speelt er op dit

moment in de organisatie, wordt er bijvoorbeeld net gereorga-

niseerd. Daar moet je op aansluiten. Je moet medewerkers niet

dol maken met initiatieven, niet gaan forceren. Het onderne-

men van actie om werkdruk te verminderen is daarom altijd

maatwerk.'

'Werkdruk op de agenda'

Registratiesysteem in drie meldschermen.

3

30993_Nieuwsbrief.indd 4-5 03-12-2008 09:30:20