Nieuwezijds Magazine #5

25
OVER DE TOEKOMST VAN AMSTERDAM GRATIS TIJDSCHRIFT #5 / 2013 MAGAZINE JURK UIT EIGEN STAD Kledingproductie komt – langzaam – weer terug 1 PETAFLOP/S Wat berekent de supercomputer? WINST VOOR IEDEREEN Boer boven bonus Moyee Coffee wil het anders Stadskip 300 eieren per jaar en 2 boutjes (voor wie durft)

description

Tijdschrift over de duurzame toekomst van Amsterdam

Transcript of Nieuwezijds Magazine #5

Page 1: Nieuwezijds Magazine #5

Over de tOekOmst van amsterdam

GratIs tIjdschrIft

#5 / 2013

MAGAZINE

jurk uIt eIGen stadKledingproductie komt – langzaam – weer terug

1 PetaflOP/sWat berekent

de supercomputer?

WInst vOOr IedereenBoer boven bonus

Moyee Coffee wil het anders

Stadskip300 eieren per jaar

en 2 boutjes (voor wie durft)

Page 2: Nieuwezijds Magazine #5

Colofon

doe Iets, geschreven in grote letters van gevlochten ijzer. het beeld van serge verheugen stond in het Westerpark, nu staat het op de treinovergang op de Wibautstraat.doe Iets. die woorden komen extra hard aan als je op weg bent naar een dag vol vergade-ringen, of weer een avond hebt verouwehoerd in het café. maar ik vind het beeld ook inspirerend. Zoals Zomergast daan roose-gaarde het in vrij nederland verwoordde: “flikker op met je mening, kom met een voorstel. Wat gaan we dOen?” duikel je toch vol voornemens je bed in.deze nieuwezijds staat vol mensen die kroegpraat omzet-ten in daden. dwarse denker joris Bijdendijk neemt met een groep chef-koks producten af van lokale boeren. Zodat die producenten genoeg inkomen hebben om zich toe te leggen op die speciale roggesoort of kaas, en niet over de kop gaan.de directeur van GrO, het bedrijf dat zwammen kweekt op koffieprut, ervaarde in afrika dat de methode werkt, dacht: dat ga ik ook in nederland opzetten. en deed het. hun zwammenbitter-bal doet het prima bij een biertje.Ontwikkelingssamenwerking, het

kapitalistisch systeem. twee onderwerpen waar je een nacht-café voor nodig hebt om tot snel vervlogen briljante conclusies te komen. Guido van staveren van dijk, baas van moyee coffee, gebruikt heldere, korte zinnen. hij doet liever dan hij praat. hij ziet hoe het anders kan en gaat met bravoure de strijd aan met giganten als douwe egberts.

“Ontwikkelingshulp is subsidie voor multinationals die het geld niet netjes verdelen.” Zo. ambi-tie van moyee: een groter deel van de winst van koffie achter-laten in de koffieproducerende landen.een tegenovergestelde trend begint in de kledingindustrie. We willen kleding weer van dichterbij. er zijn zelfs pogingen om in nederland te produceren. Ook dat lijkt logisch en beter: veel mensen hier zijn werkloos, waarom niet laaggeschoold werk voor onze markt hier laten doen? maar die naaisters in Bangla-desh dan?Oef, da’s weer een dilemma voor in de kroeg.Gelukkig kan iets doen ook sim-pel. neem een kip. eet je eigen eitje.

liedewij loorbach

EDIToRIAl

Foto: Nina Kopp

dOe Iets

Nieuwezijds Magazine wordt uitgegeven door Michiel Bergman en Liedewij Loorbach. Nieuwezijds Magazine onderzoekt de toekomst van Amsterdam. Hoe gaan we wonen? Eten? Leren? Zorgen? Consumeren? Wat doen we met energie? Met luchtvervuiling?

Nieuwezijds belicht Amsterdammers die hun stad beter proberen te maken. Van geveltuin tot isolatie van een hele wijk. Nieuwezijds Magazine gaat de toekomst optimistisch tegemoet. Nieuwezijds wordt gratis verspreid door Amsterdam.

Hoofdredacteur: Liedewij Loorbach

Uitgever: Michiel Bergman

Vormgeving: Studio Pino

aan dit nummer werkten mee:Tekst: Susanne Afman Felicia Alberding Jeroen Beekmans Joop de Boer Jan-Dirk van der Burg Bregje Lampe Liedewij Loorbach Richard Mooyman Hanne Reus Maarten van der Schaaf Annemiek Verbeek

Fotografie: Jan-Dirk van der Burg Karoly Effenberger Gerritjan Huinink Richard Mooyman Hanne Reus Geert Snoeijer Jan van der Woning

Eindredactie: Katja Meijers

Foto cover: Geert Snoeijer

Distributie: Zzapp Services

Oplage: 15.000

Contact: / NieuwezijdsMagazine www.nzmagazine.nl [email protected]

GROENGAS: DÉ BRANDSTOF VAN NU VOOR MORGEN

In Amsterdam wordt het slib van de riolering omgezet in biogas. Het Afval Energiebedrijf waar-deert dit op naar Groengas. Dit Groengas kan je tanken bij één van de 9 OrangeGas-locaties in Groot Amsterdam. Zo rijden de inzamelwagens van Afvalservice West op Groengas, maar ook steeds meer taxi’s en bestelbus-sen. Rijden op Groengas is niet alleen schoner, het is ook beter voor je portemonnee. Dankzij de steun van DOEN kan OrangeGas verder bouwen aan een landelijk dekkend netwerk van Groengas-vulpunten, en zo een wezenlijke bijdrage leveren aan duurzame mobiliteit in Nederland.

www.orangegas.nl

SLAPEND DE WERELD VERANDEREN

Yumeko maakt een prachtige collectie eco bed- en badgoed. Gemaakt van de mooiste, duurzame, puur natuurlijke materialen. Biologisch en fairtrade. En heel erg Zzzacht. Voor jou en voor de

wereld. Met hulp van DOEN heeft Yumeko haar collectie kunnen uitbreiden en kun je slapend en badend helpen de wereld mooier te maken. www.yumeko.nl

WWW.DOEN.NLWij ondersteunen voorlopers met baanbrekende ideeën en werken zo aan een groen, creatief en sociaal Amsterdam.

nummer 5 / 2013

3

Page 3: Nieuwezijds Magazine #5

InhouD

Knutselen met DnAIedereen mag experimenteren in het Open Wetlab

ZWAmmen vAn KOffIeGRO kweekt oesterzwammen op uw koffiedrab. en verdient eraan

DWARSE DEnKER

JORIs BIJDenDIJK, chef-KOK‘Wij kunnen voorkomen dat gewassen uitsterven’

stADsKIppenscharrelen op balkons en landjes, in tuinen en huiskamers

22

8

32

14

MADE In AMSTERDAM

7 hAnGenD plAntenBAKJe

18 JuRK vAn eIGen BODem Waarom wordt hier nauwelijks kleding gemaakt?

24 1 petAflOp peR secOnDe De supercomputer van 14,5 miljoen euro

28 WInst vOOR IeDeReen moyee coffee wil het anders doen

31 GOeDe BuuR hoe Amsterdammers elkaar helpen

KWAlITEITSSlAg

38 tOeKOmst vAn het leIDsepleIn

DooRKIjK

41 De BeschuItBus Op cs gESTART / gESTopT

43 AnnA + nInA en mOOI mAmA

AgEnDA

44 OKtOBeR – nOvemBeR

BuITEn DE RIng

46 steDelIJKe tRenDs OveR De GRens

Foto: Thomas Heere

Foto: Amke

Foto

: Tax

i Ele

ctric

Wij ondersteunen voorlopers met baanbrekende ideeën en werken zo aan een groen, creatief en sociaal Amsterdam.

BEZOEK DE VAN EESTEREN MUSEUMWONINGHet culturele erfgoed van Amsterdammers behouden en tegelijk het verleden opnieuw betekenis geven? Dat is wat het Van Eesteren-museum met haar jaren ‘50 Museumwoning doet. Buurtbewoners van Amsterdam Nieuw-West hielpen bij de inrichting en samenstelling van deze museumwoning. DOEN vindt het bijzonder dat het museum het publiek laat meebepalen wat er tentoongesteld wordt, daarom ondersteunt zij de Museumwoning. Kom langs en ervaar hoe in de jaren ‘50 geleefd werd! www.vaneesterenmuseum.nl

JE MOET WEL GEK ZIJN ALS JE HIER NIET GAAT ETENHeerlijk Mediterraans eten kan je bij Restaurant Freud in de Spaarn dammerbuurt. Alle gerechten worden bereid met verse, duurzame en seizoensgeboden producten. Het restaurant blinkt niet alleen uit door de heerlijke gerechten, maar ook door de bijzondere bediening. Met steun van DOEN biedt Freud mensen met een psychiatrische achtergrond de kans om bij hun te leren en werken. Kom vooral eens langs. Wel even reserveren, anders wordt het een gekkenhuis! www.restaurantfreud.nl

TAXI ELECTRIC: CHANGE THE SYSTEM

Taxi Electric, het eerste Amster-damse taxibedrijf dat met alleen maar elektrische auto’s rijdt, probeert de Amsterdamse taxi- markt drastisch te veranderen. De duurzame en sociale onderneming rijdt enkel op groene stroom en biedt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt opleiding tot en werk als chauffeur. De chauffeurs zijn vriendelijk en behulpzaam en worden door Taxi Electric zelf opgeleid. Met steun van DOEN breidt deze innovatieve taxidienst zich steeds verder uit. Taxi Electric is als sociale en duurzame onder-neming een voorbeeld voor de hele Nederlandse taximarkt.

www.taxielectric.nl

WWW.DOEN.NL

nummer 5 / 2013

5

Page 4: Nieuwezijds Magazine #5

MADE In AMSTERDAMhanGend

PlantenBakje

Anne-Floor Nolet (34) wilde een hangplant en kon alleen maar lelijke potten vinden. Dan maar zelf maken. Ze is interieurontwerper en volgde de meubelmakersopleiding. Na wat experimenteren kwam ze tot het juiste materiaal en de juiste maten, nu anderhalf jaar geleden.Vrienden waren enthousiast, ze ging op een paar markten staan, stond op Lowlands en zette een winkeltje op op Etsy.com.

“Ik krijg veel reacties. Ik heb nu voor het eerst vooruit gewerkt, in één keer veertig stuks gemaakt. Dan hoef ik niet zo achter de feiten aan te lopen.” Per plantenbakje is ze ongeveer drie uur bezig.

“Ik hoop dat het groeit en echt een eigen lijn wordt. Ik zit nu in een overgangsfase. Van een goed idee tot een echt merk.”

Kopen in Amsterdam kan

bij Eigen Haard ook met

de Starters Renteregeling!

Kijk snel naar de

mogelijkheden.

Wij hebben hem

gevonden: jouw huis

in jouw Amsterdam.

Eigen Haard heeft huizen op de mooiste

plekjes van Amsterdam. Mooi, knus,

riant en bijzonder.

Voor starters hebben wij nu een speciale

regeling:

De Starters Renteregeling.

De sleutel naar je eerste koophuis.

Zoekten gij zult…gevonden!

gewoon goed in wonen

www.kopenbijeigenhaard.nl

5874EIHA adv. Nieuwezijds magazine 210x297 DEF.indd 1 27-06-13 11:13

handgemaakt hangend plantenbakje van hout.een dikke laag lak zorgt ervoor dat water niet naar beneden sijpelt of het hout aantast. De kleine potjes zijn precies geschikt voor miniplantjes die te koop zijn in tuincentra en plantenwinkels. Zelfs oude Amsterdamse plafonds kunnen dit gewicht aan. Grotere exemplaren zijn ook verkrijgbaar.Alle plantenbakjes zijn uniek qua vorm en kleur en worden gemaakt in een atelier in Amsterdam-noord.

kijk voor meer info op:www.etsy.com/shop/afnOlet

nummer 5 / 2013

7

Page 5: Nieuwezijds Magazine #5

EIgEn EITjESZe scharrelen in binnentuinen, op balkons, bij woonboten en landjes aan de rand van de stad. maar we houden ze alleen voor de eieren. eigen kippen eten, dat doen we liever niet.

TEKST: fElICIA AlBERDIng FOTO’S: gEERT SnoEIjER

knuffelkIP

Satjeet (11) houdt van dieren. Daarom eet hij ze niet. En ook geen eieren want “zo’n dooier, dat wordt toch een kip?” Roosje, de kip van Satjeet, eet zelf wel gewoon al-les. “Soms zelfs een stukje kip als er in de tuin wordt gebarbecued,” vertelt zijn vader. Roosje is de enige kip die is overgebleven van de tien die Satjeet eerder had. “Ik wilde heel graag een huisdier, maar ben allergisch voor stof. En honden en katten zijn een beetje vies.” Met zijn ouders reed hij naar de grens bij Duitsland en haalde tien Serama’s, een Aziatisch krielkip-pen ras. Het bleken vier haantjes en zes kippen. “Ze hadden allemaal een naam, Toffie de haan was het slimst. En Swag-gerboy.” Toen de buren begonnen te kla-gen dat het lawaaiig was in de achtertuin, besloot de familie negen kippen naar de buurtkinderboerderij te brengen. Eén kip mocht Satjeet houden en dat werd Roosje, de liefste en rustigste. Overdag loopt ze vrij rond in de tuin en in huis, slapen doet ze in een beschut gedeelte van de schuur.

“Ze is een echte knuffelkip. Als ik uit school kom, zit ze op de bank op me te wachten.”

satjeet singh, Zuidoost

8

nieuwezijds

9

nummeR 5 / 2013

Page 6: Nieuwezijds Magazine #5

“Eigenlijk is er geen kip die van mensen houdt,” weet Joop. “Het interesseert ze vrij weinig of ik er ben.” Dat is andersom wel anders. De bewoner van het bekende huis langs het spoor is bijzonder gesteld op zijn kippen. Maar misschien wel meer op de kanarie die elke ochtend voor hem zingt en op de parkieten, mussen en duiven in de tuin. Toen de spoorwegen hem drie jaar geleden weg wilden hebben, verzamelde de buurt drieduizend hand-tekeningen. “De buren en kinderen uit de buurt vinden al die dieren hier prachtig.” Net als zijn eigen kleinkinderen. Wie wil er geen opa met kippen, konijnen, een pony en geitjes in de tuin? Ook de eieren zijn geliefd. “Er komt hier zelfs een gezin uit Almere elke week eieren halen.” Eén haan en een stuk of vijfendertig kippen scharrelen lekker vrij rond in de ach-tertuin. “Een tweede haan erbij geeft meestal gedonder, dus de haantjes die worden geboren geef ik weg.” Een kip uit eigen tuin eten, heeft Joop al die jaren dat hij kippen houdt nog nooit gedaan. Hij moet er niet aan denken. Om de dag eet hij twee eieren, gekookt, nooit gebak-ken. En dat al achtentwintig jaar.

Eitjes kopen? Panamalaan 13

stadsscharrelkIP

Dat ze bij de Open Coop kippen hebben, is niet zo gek. Het creatieve bedrijf waarvan iedereen die er werkt mede-eigenaar is, draait om zelfvoorzienend zijn. Met elkaar runnen ze bijvoorbeeld een lunch- en koffiebar en opdrachten worden binnen de coöperatie verdeeld. “De ren is een eco-systeem op zich,” vertelt Olivia. “De konij-nen die er ook wonen houden het gras kort, de kat houdt de duiven weg, het groente- en fruitafval van de keuken gaat naar de kippen en de eieren terug naar de keuken.” De drie – vermoedelijk – krielkippen zijn dumpkippen die hun Amsterdamse leven begonnen als balkon- of tuinkip, maar om wat voor reden dan ook werden gedumpt.

“De man die deze dumpkippen verzamelt klopte bij ons aan omdat hij hoorde dat wij wel ruimte hadden.” ’s Avonds blijft het gebied rondom de voormalige controle-kamer van Shell op het Tolhuistuinterrein een beetje schimmig. Zo vonden ze in de bak met kippenvoer niet zo lang geleden een schoudertas gevuld met iemands gehele administratie. Maar met de kippen is gelukkig nooit iets gebeurd. “Kippen zijn intens dom,” zegt Joost. “Heerlijk dom,” vindt Olivia. “Bijen, die zijn pas inter- essant,” filosofeert Joost verder. “Die zorgen voor elkaar, overtuigen elkaar en hebben een taakverdeling binnen het anarchistische bolwerk van de korf. Kip-pen zijn neanderthalers, alles gaat op basis van dominantie en agressie.”

Joop Olijve, Oostelijk havengebied

Joost Janmaaten Olivia somsen,noord

hOe hOud je kIPPen In de stad?

WAT VOOR HOK HEB JE NODIG? Het kippenhok moet in elk geval bestaan uit een buitenren en nachthok. Kippen slapen op stok, zorg dus voor zitstok-ken (niet rond maar rechthoekig) en een legnest van stro. Als je geen zin hebt om zelf een hok te bouwen, koop je gewoon een kant-en-klaar hok op internet. Kijk bijvoorbeeld eens op www.omlet.co.uk

WAT ETEN KIPPEN?Kippen zijn alleseters: ze eten gras, insecten en groente- en tuinafval. In de tuin of op het balkon vinden ze niet alles, dus geef je ze bij voorkeur kippenvoer met daarbij gemengd graan, legkorrels en schelpengrit om het calcium – dat zorgt voor sterke eierschalen – aan te vullen.

WAAR VOELEN ZE ZICH FIJN?Overdag zijn kippen graag buiten, maar ze houden niet van de volle zon. Zorg dus dat er genoeg schaduw is. Ook houden ze van graven en het nemen van zandbaden. Je kunt beter twee of meer kippen houden, dan kunnen ze een pikorde bepalen die maakt dat ze zich veilig voelen.

HOE LANG LEGGEN KIPPEN EIEREN?Wanneer kippen ongeveer vijf maanden oud zijn, beginnen ze met het leggen van eieren. Bij de geboorte is bepaald hoeveel eieren een kip in haar leven zal gaan leggen, gemiddeld zijn dat er 300 per jaar. Elk jaar neemt de eiproductie een stukje af, totdat de kip is uitgelegd en met pensioen kan.

HEBBEN ZE EEN HAAN NODIG?Om eieren te kunnen leggen hebben kippen geen haan nodig. Als je van rust houdt, kun je beter ook geen haan nemen. Een haan zorgt wel voor zijn hennen, met hem voelen ‘de meisjes’ zich veiliger. Maar hanen zijn ook hardhandig en takelen hennen soms behoorlijk toe. Als je kuikens wil, heb je natuurlijk wel een haan nodig.

‘De ren is een ecosysteem

op zich’

dumPkIP

10

nummer 5 / 2013

11

nieuwezijds

Page 7: Nieuwezijds Magazine #5

De kippen op het balkon van Kim komen uit de broedmachine van haar opa in Brabant. Boes en Snoes zijn tweedege-neratiekippen die zij en haar vriend Bas samen hebben. “Hiervoor hadden we een echte rock-’n-rollkip. Die was zo dominant en hardhandig tegen de ander, dat die het uiteindelijk niet overleefde.” De rock-’n-rollkip stierf niet lang daarna zelf ook.

“Kippen horen niet alleen te zijn, minstens met z’n tweeën maar meer zou eigenlijk nog beter zijn.” Helaas, zoveel ruimte is er niet op het balkon. De nieuwe kippen kunnen het goed met elkaar vinden.

“Het is fijn om voor dieren te zorgen, ik ben dat van huis uit gewend. De geluiden die ze maken zijn gezellig als we ’s avonds op het balkon zitten.” Wormen, die zijn als sashimi voor kippen. Die haalt Kim weleens onder de tegels vandaan en maken de kippen extatisch. Opa vindt het maar raar, dat getroetel van stadsmensen. “Hij vindt dat we veel te schattig omgaan met onze kippen. Hoezo eten jullie ze niet op?” Bij hem in Brabant gaan de kippen na een tijdje steevast ‘op wintersport’. Dat idee staat Kim niet aan. Dan de eieren, ze zou het bijna vergeten,

“maar díe zijn lekker!”

Kim van de veerdonk,Indische buurt

KUN JE KIPPEN HOUDEN OP HET DAK?

Marvin Fernandes experimenteerde een jaar geleden met kippen op zijn dak in Westerpark. Het kan zeker, maar het hok moet aan behoorlijk wat eisen voldoen. Zo moet er voldoende ruimte zijn, het hok wind- en waterdicht zijn en een gedeelte van de buitenren overdekt. Marvin startte de Facebookgroep We Share Chicken waar stadsmensen met kippen ervaringen delen.

HOEVEEL KIPPEN ZIJN ER IN DE STAD?

Peter van Poelgeest, faunabeheerder (en redder van o.a. de kippen van de Open Coop), schat grof dat één op honderd ge-zinnen met een benedentuin kippen heeft.

“Maar dat is misschien wel ruim genomen.” Sinds hij er met de gemeente voor zorgt dat het moeilijker is een kip te dumpen en hij plekken zoekt voor kippen die toch zijn weggedaan, heeft hij nu een wachtlijst met adoptiegezinnen.

MAG JE ZELF SLACHTEN?Kippen slachten voor eigen gebruik is toegestaan. Over de meest diervriendelij-ke manier om dit te doen, vind je instruc-ties op forums en YouTube.

rOck-’n-rOllkIP

FACEBOOK.COM/THEGOODFAMTHEGOODFAMILY.NL

12

nummer 5 / 2013

13

nieuwezijds

Page 8: Nieuwezijds Magazine #5

TEKST: SuSAnnE AfMAn FOTO: WAAg SoCIETy

KnuTSElEn MET DnA

“Wash hands, do not eat, drink or smoke, wear lab coat”. Het zijn de huisregels van een openbaar lab, dat in het ‘kasteeltje’ op de Nieuwmarkt zit. Ze zijn in grote letters op de deur van een ronde torenkamer geplakt. Binnen groeien schimmels in petrischaal-tjes kunstig over Amsterdamse ansichtkaarten heen. Microscopen zijn aangesloten op beeldschermen en laten zo de beweging van bacteriën zien. Een OpenPCR-machine vermenigvuldigt DNA, dat ge-bruikt kan worden voor allerlei experimenten. Door wie maar wil. Want dat is het doel van dit publieke lab: iedereen die nieuwsgierig is, zelf laten ervaren wat biotechnologie is.

Binnen de biotechnologie draait alles om de ontwik-keling van nieuwe technieken die het leven (planten, dieren of mensen) kunnen manipuleren en vormgeven: genetische modificatie, mutatie, veredeling of celfusie bijvoorbeeld. Een van de bekendste voorbeelden is stier Herman, in 1990 geboren in het lab van Phar-ming uit genetisch gemodificeerde eicellen. Hij was zo ontworpen dat zijn vrouwelijke nakomelingen melk zouden geven die het ontstekingsremmende eiwit lactoferrine bevat. Op die manier zou de melk gebruikt kunnen worden voor babyvoeding. Herman mocht zich uiteindelijk voortplanten, maar de melk van zijn dochters bevatte niet genoeg lactoferrine. De stier werd gecastreerd, ternauwernood gered van het slachthuis en later verkast naar museum Naturalis. Stier Herman riep veel weerstand op. Hoever kun-nen en willen we gaan met het beïnvloeden van de natuur?

Op dit moment komen biotechies over de hele wereld samen om zich te buigen over deze vraag. Hun belangrijkste doel is om biotechnologie toegankelijk, betaalbaar, creatief en open te maken. Pieter van Boheemen (27 jaar) is zo’n wetenschappelijke dromer:

“Ik hoop dat het lab ons helpt om mensen te laten zien en ervaren wat biotechnologie precies inhoudt. Ik wil bezoekers verwonderen, DIY-biologen aansporen te experimenteren en vragen oproepen.”

NATTE MATERIEDe maakbaarheid van het leven, dat is waar het in het wetlab veelal om draait. ‘Wet’ staat dan ook letterlijk voor ‘nat’: er wordt gewerkt met DNA, cellen, micro-organismen of weefsel. “In ons lab zijn dezelfde materialen en machines beschikbaar als in academi-sche labs, waardoor we ook dezelfde experimenten en proeven kunnen doen. Het grote verschil is dat wij ons lab voor iedereen openstellen. Zo krijgen mensen een werkruimte en de tools om het heft in eigen handen te nemen,” legt Pieter uit. Hij vertelt dat er bijvoorbeeld bijenkwekers of aardappeltelers langskomen, die onafhankelijk willen opereren van grote agrobedrijven.

“Met ons lab maken we dit mogelijk.”

Lang niet iedereen zal willen of kunnen experimen-teren met DNA, weefsel en cellen. Je kunt je afvra-gen waarom deze tak zo nodig opengebroken moet worden. “We hebben het hier niet alleen over weten-schap, maar ook over een industrie waar miljarden in omgaan,” zegt Pieter. “Terwijl er zeker niet altijd gezocht wordt naar de meest relevante oplossingen. Vernieuwingen richten zich vaak op puur technische innovatie of commercieel gewin. Als buitenstaanders hebben we geen idee of er wel echt wordt nagedacht over slimme en maatschappelijk wenselijke ontwik-kelingen.”

MAATSCHAPPELIJK DEBATDaarom wil het Open Wetlab mensen prikkelen. Een debat op gang brengen, maar dan wel met de juiste informatie als basis. Hiervoor werkt het lab samen met kunstenaars aan bioart-projecten: “Kunst roept een reactie op bij mensen. Het maakt dingen tastbaar en is aanleiding voor gesprek.” Zo was het wetlab in 2012 samen met kunstenaar Adam Zaretsky op Low-lands aanwezig. Daar stond een kunstig vormgegeven bak met embryo’s van zebravisjes, veelgebruikte proefdieren bij biotech-experimenten. Aan bezoekers werd gevraagd of zij de embryo’s wilden injecteren met blauwalg, als onderdeel van een studie waarin onderzocht werd of dieren, net als planten, kunnen

amsterdams PuBlIekslaB vOOrexPerImenten met levend materIaal

In het Wetlab, hartje Amsterdam, kunnen doe-het-zelvers aan de slag met biotechnologie. tijd voor een lesje ‘weird science’ met pieter van Boheemen, hoofd van het Open Wetlab bij Waag society.

DnA-DAten & vInGeRAfDRuKKen hAcKen

het zichtbaar maken en karakteriseren van dna – in csI-termen ook wel ‘dna fingerprinting’ genoemd – is een veelgebruikte methode om misdadigers op te sporen, ziekteverwekkers te detecteren of lichamen te identificeren. maar ook om genetische ziekten te voorspellen, vaderschap vast te stellen, te checken of er paardenvlees in je eten zit of op basis van dna je ideale biologische partner te vinden. nu deze techniek gemeengoed begint te worden, worden de implicaties rondom privacy en identiteitsvraag-stukken ook steeds prangender. Wat gebeurt er als dit systeem gehackt wordt? dna fingerprinting is sinds kort ook mogelijk in het Open Wetlab.

GIst OOGsten

deelnemers van de workshop amsterdam Yeast gingen de amsterdamse straten op om gist te oogsten van oppervlaktes van muren, deuren, bomen, fietszadels, bellen of plaskrullen. daarna kregen de monsters een paar dagen de tijd om in het lab te groeien, op een mooie ondergrond van een amsterdamse ansichtkaart. doel van de workshop was het laten zien van onzichtbare organismen die overal om ons heen zijn. en om daardoor te zien dat onze hele omgeving vol leven zit. Gist bestaat uit eencellige organismen die waarschijnlijk het allereerst getemd zijn door menselijke technologie. de gistsoort saccharomyces cerevisiae wordt al duizenden jaren gebruikt om te bakken en om alcohol mee te maken. Bovendien gebruiken celbiologen gistcellen om informatie te verkrijgen over hoe cellen werken. Zo kan gist ook wat vertellen over hoe ons eigen lijf functioneert.

14

nummer 5 / 2013

15

nieuwezijds

Page 9: Nieuwezijds Magazine #5

Frank’s wilde zalm wordt met de lijn gevangen in de woeste

wateren van Zuidoost-Alaska. Waar de visserij al

sinds 1950 duurzaam is, en de visstand

daardoor elk jaar beter wordt.

En in Amsterdam, in onze eigen rokerij,

inspecteren, fi leren en zouten we

de wilde zalm, waarna we hem temmen

met de rook van smeulende hickory.

Kleinschalig en tot in de perfectie.

100% ambachtelijk handwerk met een

fantastisch, volledig verantwoord resultaat.

En (dus) onvergetelijk lekker.

De zalm kan Frankniet wild genoeg zijn.

Frank’s Smoke HouseWittenburgergracht 303,

AmsterdamBestel ook opsmokehouse.nl

leven op zonne-energie. Door de injecties sterven echter veel van de embryo’s. Het voor de hand lig-gende dilemma: heiligt het doel de middelen? Maar omtrent dit soort onderzoek zijn nog veel meer vragen te stellen. Als dit in het lab mag, mag het dan ook in de kunst? Of in de commercie? Bijvoorbeeld om glow-in-the-dark-sushi te kunnen maken? Ja, dat bestaat echt. Japanners zijn er dol op!

In het wetlab worden doorlopend dit soort momenten gecreëerd. “Bij onze workshops en meet-ups maakt leeftijd of opleiding niks uit,” vertelt Pieter. “Zo ga ik binnenkort met 150 middelbare scholieren aan de slag in Amsterdam-Noord, als onderdeel van het project ECLECTIS. Samen zetten we met behulp van bacteriën modder om in energie. Met ledlampjes maken we vervolgens een lichtgevend kunstwerk, dat bezoekers laat zien waar de omgeving energierijk is en waar niet. Ook dat is biotechnologie.”

ONDERNEMERSCHAPHoewel je bij biotech misschien denkt aan geitenwol-len sokken in sandalen, of witte stofjassen en enorme brillen, zijn het juist jonge ondernemers die het speelveld domineren. En dat is niet zo gek, want het is een sector die veel kansen biedt. Zie het als een stuk land dat net ontgonnen is en waarop alles nog mogelijk is. Het enige wat er nodig is, zijn pioniers die het aandurven om iets op poten te zetten. Pieter is zelf zo’n pionier. Hij heeft zijn eigen start-up: Am-plino. Met zijn team ontwikkelt hij een mobiele tool waarmee op malaria getest kan worden. Met deze tool kunnen mensen zelf snel een diagnose stellen en vroegtijdig behandeld worden. Daarnaast monitort de tool medicijngebruik en worden relevante gegevens in ‘the cloud’ gedeeld. Hierdoor kunnen overheden en gezondheidsinstanties onder andere monitoren hoe de ziekte zich verspreidt. “Ik hoop dat ons Wetlab een kraamkamer wordt voor ondernemers. Een plek waar zij hun ideeën kunnen testen en uitwerken, om ze vervolgens naar het grote publiek te brengen.”

telefOOn OplADen met mODDeR

Zelf een bioreactor bouwen? klinkt ingewik-keld, maar in de praktijk betekent het niet veel meer dan het opwekken van energie uit biolo-gisch materiaal, zoals modder. hoe je dit doet? neem een tupperware-bakje en leg daar een laag koolstof in. daarbovenop gaat een laag verse modder, waar de stokjes en bladeren uit gezeefd zijn. maak de sandwich af met een tweede laag koolstof en laat de levende micro-ben in de modder vervolgens de rest doen. Zij produceren energie en gebruiken het carbon als electron acceptor. met genoeg bacteriën kun je zelfs een mobiele telefoon opladen.

het veRhAAl vAn uRIne

met ontwerpers mike thompson en susana cámara leret namen 35 bezoekers van een dIY-Bio meet-up hun eigen urine onder de loep. Want urine is een soort encyclopedie vol feiten en informatie over je eigen lichaam. tools die de verhalen van urine zichtbaar maken, kunnen dan ook prima ingezet worden voor zelfdiag-nose. tijdens de meet-up kwamen behoorlijk wat vragen boven. als je je eigen gezondheid kan monitoren, moet je dit dan ook doen? hoe beoordeel je de kwaliteit van de gegevens en, misschien nog wel belangrijker, hoe zorg je voor een juiste interpretatie?

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Waag Society.

Verdien € 200,- p/m* met verhuur van je eigen auto

Nu volledig geautomatiseerd www.wego.nu

*Gemiddelde verdiensten per maand van huidige WeGo verhuurders.

16

nieuwezijds

Page 10: Nieuwezijds Magazine #5

Jurk

: Elo

ise

est m

igno

nne

juRKvAn EIgEn

BoDEMsinds de laatste rampen in Bangladesh weet iedereen dat onze kleren niet onder ideale omstandigheden worden gemaakt. Waarom halen we de productie niet terug naar Amsterdam?

Kijk eens naar het naadje in de nek van je T-shirt. Iemand heeft daar met zijn handen aan gezeten, en dat zit nu op jouw huid. Misschien was het wel een van de medewerkers van Rana Plaza, de Indiase textielfabriek die een paar maanden geleden instortte, en ligt degene die jouw T-shirt heeft genaaid nu onder het puin.Wat zou het ideaal zijn: een keten waar je met een schoon geweten kleren kunt kopen. Een Amster-damse variant op American Apparel, de Amerikaanse keten die al haar kleding netjes in Amerika laat maken, door personeel dat daar behoorlijk voor wordt betaald in plaats van wordt uitgebuit. Goed, American Apparel is niet honderd procent op orde, en krijgt met name veel kritiek op het personeelsbeleid dat gericht is op mooie mensen in de winkel en de overdreven sexy campagnes. Maar zeker voor de grootte waarop het merk opereert, is het een geslaagd initiatief. American Apparel laat zien dat produceren in een rijk en westers land wél mogelijk is. En daarin staat het bedrijf niet alleen. De ambachts-economie rukt aan alle kanten op. Precies zoals de Amerikaanse socioloog Richard Sennett suggereert in zijn boek ‘De ambachtsman, de mens als maker’,

TEKST: BREgjE lAMpE

cAttA DOnKeRslOOt

“Omdat ik alles zelf maak, kan ik elke week wel iets nieuws in de winkel han-gen,” zegt catta donkersloot (33). de modeontwerpster, die ook een paar jaar een winkel op het haarlemmerplein had, zit sinds juni weer in haar oude atelier en winkel op de Geldersekade. meestal hangen de verschillende stuks er maar in één maat. als het op is, is het ook echt op. en dat is precies de bedoeling. “Ik kan snel inspelen op de vraag, en op het weer. voor klanten is het ook leuk dat ik met kleine series werk. dan weten ze zeker dat ze iets bijzonders kopen.” haar handschrift is niet veranderd. donkersloot maakt nog steeds de meis-jesachtige kleren, die ze een paar jaar geleden ook tijdens amsterdam fashion Week liet zien, maar ze heeft wel haar focus verlegd. “Ik ben nu meer gericht op verkopen. en dus maak ik vooral leuke en draagbare jurkjes die makkelijk in de wasmachine kunnen en die gemid-deld honderd euro kosten. die doen het hartstikke goed.”

catta’s studio-shop, Geldersekade 65,www.catta.nl

waarin hij ons laat nadenken over onze verhouding tot ons werk, en waarom we nog zo weinig zelf maken. Ook de Amerikaanse oud-industrieel Harry Moser is ervan overtuigd dat na offshoring, het uitbesteden van productwerk aan lagelonenlanden, nu reshoring volgt. Als oprichter van The Reshoring Initiative reist hij de wereld rond om zijn blijde boodschap te verkondigen. Moser vindt dat ondernemers niet alleen maar voor het snelle geld moeten gaan, maar dat ze ook hun best moeten doen om werkgelegenheid te creëren en te behouden. Als het Wim van der Leegte, directeur van de VDL Groep en sinds vorig jaar bekend als de redder van de Limburgse autofabriek Nedcar lukt om tegen de klippen op 1500 mensen aan het werk te houden in een industrietak die in Nederland ten dode was opgeschreven, zou dat toch meer mensen moeten lukken? Dus waarom halen we de modeproductie niet terug? Was het maar zo makkelijk. Want je kunt hier wel een shirtje in elkaar laten zetten, dan nog is dat geen garantie dat een kledingstuk honderd procent goed gemaakt is. Waar haal je bijvoorbeeld het katoen vandaan? En stel dat je een rits of knopen aan een ontwerp wilt zetten. Moet je die dan ook zelf maken?

“En denk ook eens aan de mensen in Bangladesh en andere productielanden. Wat zou het voor hen betekenen als we de productie weer hierheen zouden halen? Eerst hebben we het allemaal daarheen gebracht, omdat het goedkoper moest. Je helpt de mensen daar zeker niet door alle productie weer weg te halen,” zegt Marieke Eyskoot, die zich met haar bedrijf Talking Dress (ze heeft ook een boek en een app) inzet voor fair fashion. Bangladesh is voor tachtig procent afhankelijk van de productie van kleding. Er werken vier miljoen mensen in de textiel. Alle productie weghalen heeft hetzelfde effect als een boycot, dan hebben de meeste mensen helemaal geen werk meer. Alleen vanuit het oogpunt van de transportkosten vindt Eyskoot het wél een goed idee om de productie terug te halen. “Nu heeft een kledingstuk gemiddeld vijf of zes landen gezien voordat het hier in de rekken hangt, omdat elk sta-dium, zoals katoen plukken of textiel weven, ergens anders gebeurt. Dat is toch eigenlijk belachelijk.” Voorzitter Han Bekke van brancheorganisatie Modint, waarbij 750 modebedrijven zijn aangesloten, ziet de laatste tijd een deel van de kledingproductie naar Eu-ropa verschuiven. “Nederland en Amsterdam profiteren

1918

nIeuWeZIJDs nummeR 4 / 2013

Page 11: Nieuwezijds Magazine #5

daar nog niet van, maar Portugal en Turkije bijvoor-beeld wel,” zegt Bekke. Volgens de voorzitter heeft de verschuiving te maken met duurzaam denken, dat eindelijk ook in de mode meer voet aan de grond begint te krijgen. Steeds meer bedrijven raken ervan overtuigd dat ze de neerwaartse spiraal van ver weg grote aan-tallen voor weinig geld laten produceren die vervolgens in de uitverkoop terechtkomen, moeten doorbreken.

“Technisch is het best mogelijk om kleding in Neder-land te laten produceren, maar dat heeft flinke gevol-gen voor de kostprijs van je product. De Nederlandse uurlonen zijn hoog. Bovendien zijn er hier maar weinig mensen die het ambachtelijke handwerk beheersen,” zegt Bekke. Daar wordt aan gewerkt. Twee jaar geleden begon in Amsterdam-West de Meesteropleiding Coupeur, een private vakopleiding op hbo-niveau waar inmiddels 21 studenten een voltijdopleiding en 33 studenten een deeltijdopleiding tot kleermaker volgen. Nog meer ambacht in de mode: de Jean School, die september vorig jaar opende en inspeelt op de behoefte van de denimbranche aan gespecialiseerde vakkrachten. De school, een initiatief van House of Denim en het ROC van Amsterdam, heeft vijftien studenten en in september begonnen 25 nieuwe.

“Natuurlijk hopen we dat deze opleidingen op termijn de productie in Amsterdam en de rest van Nederland stimuleren,” zegt Bekke, die ook betrokken is bij de Meesteropleiding Coupeur. “Dat zou fijn zijn, want voor zover ik weet is het nu bijna niet mogelijk om kle-

ding van een goede kwaliteit tegen een redelijke prijs in Nederland te laten maken. Ik heb heel lang gezocht naar een geschikt atelier, maar uiteindelijk heb ik mijn eigen atelier opgezet,” vertelt modeontwerpster Mar-cha Hüskes die haar jurken zowel in Nederland als in het buitenland verkoopt. Hüskes werkt op de der-tiende verdieping van het World Fashion Centre. Daar maakt ze samen met gemiddeld drie stagiaires de sample collecties, kleine series en losse opdrachten die ze tussendoor krijgt. Grotere series laat ze maken door een Nederlandse producent in Roemenië. Marian Wigger, een door de wol geverfde modevete-raan die aan de wieg stond van modemerk Turnover en sinds 2006 website en kledinglabel Zenggi runt, laat kleine series bij een atelier in Amsterdam maken.

“En als ik ineens bedenk dat ik meer broeken nodig heb op de site, kan ik die ook in Amsterdam laten maken. Dat is ideaal, maar het is wel allemaal vrij rechttoe-rechtaan wat ze hier doen. Omdat de kennis over het ambacht ontbreekt, moet ik voor meer be-werkelijke stuks, met bijvoorbeeld borduursels of een speciale voering, naar het buitenland,” aldus Wigger. Ja, ze zou het prettig vinden als er in de mode-indus-trie meer lokaal geproduceerd kan worden. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. En Nederlanders zijn volgens Wigger maar zelden bereid om te investeren in kwaliteit. Een trui die voor minder dan veertig euro in de winkel moet liggen, kan gewoon niet in Neder-land gemaakt worden. En dan heeft ze het nog niet eens over een jas.

BlAZInBell

Bell Poort (42) begon in 2006 samen met rima freeman het label Blazinbell, met een funky winkeltje in de sint nicolaas-straat, dat na twee jaar weer dichtging. Ze maakten alles op maat, klanten konden zelfs hun eigen stof meenemen.

“het was een geweldige tijd. een grote creatieve explosie. maar uiteindelijk bleek het runnen van een winkel moeilijk te combineren met het maken van de kleren,” zegt Poort. sinds drie jaar heeft ze een studio in de koffiefabriek aan de joan muyskenweg. Ze heeft zich de laatste tijd toegelegd op patchwork en maakt vooral veel patch-work broeken en sweaters. In opdracht van kuyichi maakte ze een kleed, koffers en tassen. “alles wat ik doe is one of a kind, het is allemaal handwerk. Ik werk nu samen met een meisje, maar het ziet ernaar uit dat ik het atelier binnenkort moet uitbreiden. Ik wil best groeien, maar ik wil niet te groot worden, want ik vind het fijn om dicht op het product te zitten.”

Blazinbell, www.blazinbell.com

elOIse est mIGnOnne

“Ik laat enkele stuks maken bij een naaister in de Willemsstraat en ik heb ook een aantal andere ateliers in de buurt gevonden waar ik jurken laat maken,” zegt leontien komijn (41). komijn begon twee jaar geleden met het label eloise est mignonne; onder die naam verkoopt ze elegante, vintage geïnspireerde jurken die in amsterdam gemaakt worden. sinds begin september heeft ze een winkel in de Oude spiegelstraat.

“Ik vind het belangrijk dat ik contact heb met degene die de kleren maakt. Ik heb wel lang moeten zoeken naar goede kleermakers, maar het is me uiteindelijk ge-lukt,” zegt komijn. Ze geeft toe dat het iets duurder is om kleding in amsterdam te laten maken, maar dat heeft ze er wel voor over. “het is ook heel praktisch. soms krijg ik dingen terug die niet helemaal zijn geworden zoals ik voor ogen had en dan kan ik ze direct laten aanpas-sen. daarnaast maak ik tijdloze stukken die gemakkelijk een paar jaar meegaan, die mogen wel iets duurder zijn.”

eloise est mignonne, Oude spiegelstraat 4, www.eloise-est-mignonne.nl

20

nummer 5 / 2013

21

nieuwezijds

Page 12: Nieuwezijds Magazine #5

JORIs BIJDenDIJK

bij restaurant Bridges van hotel The Grand aan de Oudezijds Voorburgwal. Hij ont-wikkelde het concept, gebaseerd op het gedachtegoed van Slow Food, samen met zijn leermeester Ron Blaauw. “Het moet een plek worden waar Amsterdammers zich prettig voelen,” zegt Bijdendijk. Een volkskeuken in een van de chicste hotels van de stad - dat klinkt als een onmogelij-ke opgave. “Ik hoop dat iedereen zijn drem-pelvrees overwint, want wat we aanbieden is echt betaalbaar,” zegt Bijdendijk.

“Negentig procent van de kaart is van Nederlandse origine. Wij hebben hier zo veel prachtige producten, ambachtelijk ge-maakt, verfijnd van smaak. Bijna allemaal voor de export, dood- en doodzonde. Onze boterhammencultuur zit in de weg, op gas-tronomisch gebied blijven we twee stappen achterlopen. Daar ga ik of welke andere chef weinig aan veranderen, maar omdat we als koks hoog in de voedselketen staan, kunnen we wel voorkomen dat soorten, gewassen en ambachten verdwijnen.”

‘prachtige nederlandse producten zijn bijna allemaal voor export. Zonde.’

chefs voor biodiversiteitHij zag het van dichtbij; het ‘prachtige kaaswinkeltje’ van zijn stiefmoeder werd weggeconcurreerd, de slager in de buurt waar hij opgroeide moest de deuren sluiten.

“Het doet me persoonlijk pijn als ik zie dat de kleintjes het niet redden. Ik betaal graag meer voor een duurzaam gevangen vis, waardoor de kleinschalige visser zijn kop boven water houdt. Ik ben er ook heel erg voor om ambachtelijke producten, net als in Frankrijk, met een keurmerk te bescher-men. Deze producten zijn simpelweg niet in grote volumes te produceren, daarvoor is het te tijds- of arbeidsintensief. In ons voedselsysteem is massaliteit synoniem met uniformiteit. Wij werken nu in groep-jes van zo’n vijf chefs direct samen met leveranciers in onze eigen regio, daardoor krijgen zij meer zekerheid. Ze kunnen im-mers best van weinig afzet leven, als de koper maar bereid is goed te betalen.”

Koken om de biodiversiteit te bevorderen, passie en idealen samen laten komen. Dat doet Bijdendijk onder andere in de Youth Food Movement, een netwerk van consumenten, chefs, producenten en boeren die de handen ineenslaan voor een eerlijk, milieuvriendelijk voedselsysteem.

“Ik hoorde onlangs van een bijzondere roggesoort uit Groningen. Het kostte me maanden de boer op te sporen. Zo’n man heeft geen website, doet niet aan marke-ting of pr. Die taak nemen wij dan van ze over, zodat het voor anderen makkelijker is hun weg naar deze producten te vinden.”

Chefs nemen samen af van kleine leveranciers.

koken met wat er isLokaal gemaakte, authentieke producten of ingrediënten; Bijdendijk vindt het een sport om ze op te sporen. Bijzondere vissoor-ten, Twentse duifjes (“De Franse gaat van het menu zodra de eerste leg binnenkort uitkomt”), unieke vleessoorten (“Nagelhout, ooit van gehoord? Van de platte bil van de koe, gepekeld en gedroogd aan de lucht”) en gekke kruiden (“In het Vondelpark staan zo veel waanzinnige kruiden, je kunt daar een fantastische lunch bijeenplukken”). Hij gaat met straffe pas voor in zijn keuken en haalt de deksel van het aquarium. Een Noordzeekreeft laat zich gewillig uit het water tillen. “Kijk eens naar dit pracht-exemplaar. Die heb ik als bijvangst opge-kocht. Vissers mogen het niet overboord gooien, maar het is lastig om het op regu-liere veilingen te verkopen. Ik vind het juist verrassend om bijvangst op te kopen. Wat zit erbij, wat kan ik ervan maken? Ik ben flexibel, ik kook met wat er is. De natuur is niet voorspelbaar, dus soms gaan dingen anders, dat is de lol.” Anders dan zijn werkwijze doet vermoeden is Bijdendijk geen idealist. Of noemt hij zichzelf niet zo. “Een goed product - dat is en blijft het uitgangspunt. Ik ga mijn klanten ook niet vermoeien met de afkomst van het eten op hun bord. Koks zijn niet op de wereld om de mensen op te voeden. Maar als iemand ge-inspireerd is door wat hij ziet, hoort of proeft, dan is dat mooi meegenomen.”

Chef met een missie

Koken om biodiversiteit te stimuleren: chef Joris Bijdendijk doet het in restaurant Bridges.

“chefs staan hoog in de voedselketen, wij kunnen voorkomen dat gewassen uitsterven.”TEKST: AnnEMIEK vERBEEK FOTO: KARoly EffEnBERgER

In de keuken van restaurant Bridges hangt geen geur van angst. Het personeel bereidt rustig de lunch voor. Ze hoeven van hun baas dan ook geen tirannieke uitbranders te verwachten. “Waarom zou ik?”, vraagt chef en geboren Amsterdammer Joris Bijdendijk (29) retorisch. ‘De Viking’ was de bijnaam van de boomlange Bijdendijk toen hij meedeed aan de Franse editie van het televisieprogramma MasterChef, waarin hij het kokend, grillend en pocherend tot de finale schopte. Hij belichaamt weinig clichés die aan het vak kleven, is rustig en vriendelijk. Aan twee clichés voldoet hij wel: hij is kneiterambitieus en bijna obses-sief met eten bezig. Dat is nooit anders geweest; kok moest en zou hij worden. Hij volgde zijn eigen pad: hij deed de Hogere Hotelschool en puzzelde eigenhandig een koksopleiding in elkaar. Bluf en doorzettingsvermogen zijn daarin vaste ingrediënten gebleven. Voor een salaris van afgerond nul euro mocht hij aan de slag bij Ron Blaauw. Een paar jaar later stapte hij in de auto om op de route Parijs-Lyon een locatie te vinden waar hij zijn kookkunsten verder kon verfijnen. Eindhalte werd Montpellier, waar hij zich in rap tempo tot souschef omhoog kookte bij het sterrenrestaurant van de befaamde tweelingbroers Jacques en Laurent Pourcel.

BoterhammencultuurEn nu is hij na tweeënhalf jaar “oui, bien sure Chef” terug op zijn geboortegrond, nu om zelf als chef aan de slag te gaan

nummer 5 / 2013

2322

nIeuWeZIJDs

Page 13: Nieuwezijds Magazine #5

Daar staat-ie dan: Cartesius. Drie rijen metershoge zwarte serverkasten met spiegelende, zilveren open kastdeuren. Daarachter een wirwar van oranje, gele en blauwe draadjes en driftig knipperende, geelgroene lampjes. De ventilatoren van de servers zoemen luidruchtig. Uit een paneel in de grond stijgt koude lucht op, aan de achterzijde ontsnapt warme lucht die als een föhn door je haar blaast.Cartesius is de nationale supercomputer. Het apparaat, vernoemd naar Descar-tes, wordt momenteel opgebouwd op het Science Park in de Watergraafsmeer en kan zodra deze eind 2014 op volle kracht draait ruim 1 biljard berekeningen per seconde maken. In jargon: de supercom-puter heeft straks een processorsnelheid van één PetaFlop per seconde. Cartesius staat op heilige grond voor computer-minnend Nederland. Op het Science Park werd de eerste URL van Nederland aangemaakt. Ook ontstond hier de Am-sterdam Internet Exchange waar allerlei netwerken met elkaar worden verbonden en werden de eerste Nederlandse internet start-ups geboren.

“De nieuwe super”, zoals Anwar Osseyran de snelle en krachtige computer liefko-zend noemt, is het rekenmachientje van de Nederlandse wetenschap. Osseyran is directeur van SURFsara BV, de eigenaar van de computer. Met de supercomputer en andere IT-infrastructuur ondersteunt SURFsara onderzoekers en het bedrijfs-leven in Nederland. Zo rekent Cartesius, die uiteindelijk twintig keer sneller is dan zijn voorganger Huygens, bijvoorbeeld de complexe klimaatmodellen van onderzoe-

kers door, simuleert de supercomputer de werking van vliegtuigen en kan-ie hart- en hersenwerking nabootsen. “Cartesius biedt hoogwaardige rekencapaciteit,” grijnst Osseyran.Dagelijks zijn er zo’n tien man in de weer met de supercomputer. Drie beheer-ders monitoren het functioneren van het systeem, letten op mogelijke inbraken van hackers en onderhouden intensief contact met de fabrikant, het Franse Bull, over zowel hard- als software. Daar-naast staan pakweg zeven adviseurs van SURFsara onderzoekers bij om ervoor te zorgen dat hun berekeningen efficiënt worden uitgevoerd. Ook zorgen zij ervoor dat Cartesius’ enorme rekenkracht – het rekenwonder beschikt over maar liefst 13 duizend processoren, een laptop heeft er twee, vier of hooguit acht – op een slimme manier wordt ingezet.

“Om onderzoek zo snel en efficiënt moge-lijk uit te voeren, moeten berekeningen worden opgedeeld en verspreid over de verschillende onderdelen van de compu-ter,” legt adjunct-directeur Peter Mi-chielse uit. “Je wilt niet dat een processor overbelast is, terwijl andere processoren niets omhanden hebben. Alle processoren moeten als het ware als een team met elkaar samenwerken.” Vaak moeten onderzoekers hun program-ma’s aanpassen om efficiënt op Cartesius te draaien. Dat is doorgaans de moeite waard aangezien de rekentijd, die soms maanden kan duren, daarmee flink kan worden verkort. Zodra het onderzoek is opgezet, kunnen onderzoekers vanuit hun eigen computer of smartphone inloggen

1 pETAflop pER SEConDE

suPercOmPuter: de mOtOr van de kennIsecOnOmIe

TEKST: MAARTEn vAn DER SChAAf FOTO: gEERT SnoEIjER

eeRst ZIen, DAn GelOven?

Op zaterdag 5 oktober organiseert science Park amsterdam van 12.00 – 17.00 uur de jaarlijkse Open dag. de Open dag vindt plaats tijdens het Weekend van de Wetenschap.

cARtesIus

Wapenfeiten • 16 rekken met servers, eind 2014 zal dit groeien tot 35 à 40 rekken • 1 serverrek weegt 1.500 kilo, totaalgewicht (40 x 1500 kilo): 60.000 kilo • Oppervlakte cartesius: 70 m² • cartesius is 100.000 keer sneller dan de gemiddelde pc

1984

1990

1997

2000

2008

2013

2014

100 megaflop/s (100.000.000 berekeningen per seconde)

1.3 Gigaflop/s (1.300.000.000 berekeningen per seconde)

12 Gigaflop/s

1 teraflop/s (1.000.000.000.000 berekeningen per seconde)

65 teraflop/s

270 teraflop/s

1 Petaflop/s (1.000.000.000.000.000 berekeningen per seconde)

toename rekenkracht van supercomputers bij surfsara:

24

nummer 5 / 2013

25

nieuwezijds

Page 14: Nieuwezijds Magazine #5

Wat berekent u? “Ik onderzoek hoe eiwitten op moleculair niveau met elkaar com-municeren. Atomen, ook in eiwitten, duwen en trekken als het ware constant aan elkaar. Op Cartesius voer ik berekeningen uit om erachter te komen hoe eiwitten in bacteriën zich in al dat geduw en getrek binden aan DNA.” Waarvoor is uw onderzoek relevant?

“Mijn onderzoek is gericht op enge bacteriën, zoals cholera, tuberculose, salmonella en E. coli. Als we begrijpen hoe eiwit-ten zich bewegen en binden aan DNA in deze dodelijke bacteriën, kunnen we in de toekomst hopelijk antibiotica ontwikkelen die dit proces kunnen verstoren.” Waarom heeft u hiervoor cartesius nodig?

“De nieuwe supercomputer is veel sneller dan zijn voorganger Huygens. Bovendien kan ik meer variabelen tegelijk meenemen in mijn berekeningen. Een supercomputer als Cartesius is cruciaal voor mijn vakgroep. Anders kunnen we simpelweg ons onderzoek niet uitvoeren.”

Wat onderzoekt u? “Wij doen onder meer onderzoek naar turbulentie. Dat doen we in een bak met water die van beneden wordt verwarmd en van boven gekoeld. Zo hopen we erachter te komen hoe verschil-lende vormen van turbulentie ontstaan en hoe overgangen tussen vormen van turbulentie plaatsvinden.” Waarom?

“Ik doe fundamenteel onderzoek - mijn onderzoek is dus niet direct gericht op een specifieke toepassing. Toch zijn er allerlei mogelijke toepassingen te bedenken, want turbulentie is overal. Ons onderzoek is bijvoorbeeld uiterst relevant voor het begrip van stromingsgedrag bij overgangen in oceanen, procestechnologie en in de atmosfeer.” Waarom heeft u hiervoor cartesius nodig?

“Voor ons onderzoek moeten we zo veel vergelijkingen oplossen dat brute rekenkracht essentieel is. Behalve Cartesius, gebruiken we ook supercomputers in Rome, Stuttgart en Parijs. De mensen bij SURFsara onderscheiden zich door hun unieke service en kennis van het systeem. Die ondersteuning is noodzakelijk: het is ingewikkeld om met dit soort computers te werken.”

Wat voor onderzoek doet u? “Klimaatonderzoekers proberen de werking van het klimaat te begrijpen. Wij richten ons op een onderdeel van het klimaatsys-teem: oceanen. Waar worden oceaanstromingen door aangedre-ven? Hoe functioneren die stromingen überhaupt? Hoe variëren stromingen zoals de Warme Golfstroom in de Atlantische Oceaan over perioden van enkele jaren tot decennia? En wat gebeurt er als de Warme Golfstroom 200 kilometer zuidelijker komt te liggen, zoals – volgens een theorie – tijdens de Kleine IJstijd?” hoe onderzoekt u dat?

“Enerzijds doen we metingen in de oceaan, anderzijds proberen we op basis van wiskundige modellen te begrijpen hoe de oce-aan werkt. Het oplossen van die wiskundige formuleringen vergt enorm veel berekeningen met supercomputers en de resultaten daarvan leveren enorm veel data die verwerkt en geanalyseerd moeten worden.” hoe belangrijk zijn supercomputers voor uw werk?

“We kunnen niet zonder. Zodra je meer rekenkracht tot je beschik-king hebt, worden de grenzen van je onderzoek verlegd. Je kunt dan als het ware veel verder inzoomen op details van de oceaan waardoor je analyses en voorspellingen nauwkeuriger worden. Wil je internationaal mee blijven doen, dan heb je elke drie jaar een nieuwe supercomputer nodig.”

Wat voor onderzoek doet u? “Onze onderzoeksgroep richt zich op het begrijpen van complexe biologische processen die voortkomen uit de interactie tussen een grote verscheidenheid aan biomoleculen. Met behulp van moleculaire dynamica simuleren we op Cartesius de interactie tussen deze moleculen.” Wat worden we daar wijzer van?

“Door deze interacties te bestuderen proberen we te begrijpen hoe de stofwisseling precies werkt. Oftewel: hoe wekken cellen energie op? En welke factoren beïnvloeden dat proces? Welke rol spelen eiwitten, lipiden en bepaalde vetzuren in dit proces?” Waarom heeft u supercomputer cartesius nodig?

“We zijn erg enthousiast over de komst van Cartesius, omdat we daarop simulaties kunnen draaien waarmee we interacties tussen meer biomoleculen kunnen observeren gedurende een langere periode. Daardoor genereren we dus ook veel meer data. Boven-dien kunnen we die simulaties enkele keren herhalen, zodat we statistische berekeningen kunnen doen.”

sOmmen vOOr cartesIus

op hun Cartesius-domein. Vanaf kantoor of aan de keukentafel kunnen ze zo hun resultaten inzien en analyseren. Alleen wetenschappers kunnen gebruik-maken van de brute rekenkracht van Car-tesius. Veiligheidsdiensten die Big Data proberen te analyseren en profielen willen maken van mogelijke verdachten, à la het controversiële PRISM-programma van de Amerikaanse NSA, vangen bot op het

Science Park. Peter Michielse: “Cartesius wordt niet gebruikt door de Nederlandse veiligheidsdiensten voor spionage- en afluisterpraktijken. Zij hebben vast hun eigen computers.”Cartesius is alweer de zevende supercom-puter die de afgelopen dertig jaar op het Science Park is geïnstalleerd. In 1984 be-gon SARA met een systeem van 100 Me-gaFlop per seconde (Mflop/s). Sindsdien

is er gemiddeld elke vijf jaar geïnvesteerd in een nieuw, nog krachtiger systeem. Dat is nodig ook, want de technologie raakt snel verouderd. Volgens Osseyran is het essentieel dat Nederland in nieuwe super-computers blijft investeren – in dit geval 14,5 miljoen euro voor de aanschaf en het onderhoud, inclusief de energiekosten. De aanschaf van Cartesius is betaald door SURFsara met bijdragen van de Neder-

landse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie van Economische Zaken.Osseyran: “Hoe sneller en sterker com-puters worden, hoe beter we modellen kunnen maken en doorrekenen, en hoe preciezer we kunnen voorspellen.” Osseyran wijst op de weersvoorspellingen.

“Die zijn de afgelopen tien, twintig jaar

veel betrouwbaarder geworden. Maar het kan altijd nog accurater. De mensheid zal altijd haar grenzen willen blijven verleg-gen. Dat is maar goed ook, anders wordt het hier een dooie boel.”

JOcelyne vReeDe, AssIstAnt pROfessOR cOmputAtIOnAl chemIstRy, unIveRsIteIt vAn AmsteRDAm

Detlef lOhse,hOOGleRAAR vlOeIstOfDynAmIcA AAn De unIveRsIteIt tWente

henK DIJKstRA,pROfessOR KlImAtOlOGIe en OceAAnstROmInGen AAn De unIveRsIteIt utRecht

XAvIeR peRIOle, AssIstent OnDeRZOe-KeR mOleculAIRe DynAmIcA AAn De RIJKsunIveRsIteIt GROnInGen

26

nummer 5 / 2013

27

nieuwezijds

Page 15: Nieuwezijds Magazine #5

Het idee van Moyee Coffee is simpel. Laat de koffieproducerende landen meer verdienen aan koffie. Nu blijft 15% van de verdiensten achter in, bijvoorbeeld, Ethio-pië. Als je ten eerste meer betaalt voor de bonen en ten tweede de koffie daar brandt, blijft 45% procent van het geld dat wordt verdiend in Ethiopië. “Ethiopië krijgt nu drie miljard aan ontwikkelingshulp. Als alle koffie ter plekke gebrand zou worden in plaats van als boon zou worden uitgevoerd, zou Ethiopië geen ontwikkelingshulp meer nodig hebben.” Aan het woord is Guido van Staveren van Dijk (44), baas van Moyee (spreek uit zoals je wilt. Suggestie van de directeur: ‘mojie’). “Eigenlijk is ontwikke-lingshulp een subsidie voor multinationals die het geld niet netjes verdelen.”Hij is even aangeschoven op de zwart leren bank in de grote open ruimte van het Moyee-kantoor in Amsterdam Nieuw-West. Er staat een grote koffiemachine in de hoek, in de vier riante kamers die met glas worden gescheiden van de gang zijn mensen aan het werk. Bij de ingang staat een grote banner. Moyee is geen lief pro-beersel, Moyee is een bloedserieuze po-ging de koffiewereld te veranderen. Guido heeft haast, er zit een investeerder te wachten. In rap tempo strooit hij met alle cijfers die moeten aantonen dat Moyee succesvol kan zijn en kan uitgroeien tot een miljoenenbedrijf. In de afgelopen decennia is de prijs die boeren voor hun bonen krijgen steeds verder gedaald. “Er wordt nou eenmaal meer geproduceerd dan er vraag is op de markt,” zegt Guido, die eerder twee houtverwerkingsfabrieken in Oost-Europa opzette en leidde en onder meer business en management studeerde in Leiden, Moskou, Londen en Chicago. Maar nee, dat betekent niet dat wij in het Westen maar lekker moeten gaan profiteren van die marktwerking, vindt Guido. Bovendien is de koffiedrinker niet goedkoper uit, de winst gaat naar de aandeelhouders. En naar bonussen, natuurlijk. Eerder dit jaar vertrok de interim-CEO Jan Bennink van

Douwe Egberts, ook eigenaar van de Coffee Company, met 5,7 miljoen euro na verkoop van het bedrijf aan een Duitse investeringsmaatschappij.

“Een bonus, die hoef ik niet,” zegt Guido. “Onze koffie kan dus dezelfde prijs zijn als de koffie van de grote merken, en dan kunnen we er ook gewoon aan verdienen. We hoeven George Clooney trouwens ook niet te betalen, want Moyee moet het gaan hebben van mond-tot-mondreclame,” zegt Guido. “We zijn een fair chain com-pany, en mensen zullen dat doorvertel-len.” Fair chain company betekent dat het bedrijf ervoor zorgt dat het er in de hele keten van productie tot verkoop fatsoenlijk aan toegaat. Na een paar expedities naar Ethiopië om contacten te leggen, werkt Moyee nu samen met een middelgrote boer die zo’n honderd kleine boeren om zich heen heeft. Ze werken bijvoorbeeld samen bij het was-sen van de bonen. Deze groep boeren heeft nu een overeenkomst met Moyee. De beste bonen neemt Moyee af voor 20% boven de marktprijs van die topbonen. “Ik geloof in de prikkeling van marktwerking. Maar ik geloof niet per se in de uitkomst van die prikkel, de prijs die boeren krijgen is te laag. Bonen worden nu ondergewaardeerd.” In Ahadu Woubshet (36) vonden ze hun lokale partner. Hij was Director of Opera-tions van de grondstoffenbeurs in Ethiopië.

“Hij is iemand die een organisatie kan opbouwen,” zegt Guido. Ahadu moet er-voor gaan zorgen dat de machines van de branderij straks goed aankomen, dat de branderij wordt opgezet, dat er koffiebran-ders worden opgeleid en het proces daar straks soepel verloopt. Zodat de eerste koffie er volgend seizoen, in april, al wordt gebrand.

“Het maakt mij niet uit als Ahadu straks van zijn deel van de winst in een Mercedes wil rijden,” zegt Guido op de vraag hoe hij erop toeziet dat het extra geld straks niet bij een paar mensen blijft hangen. “Maar ons inclusieve bedrijfsmodel, alle betrok-kenen delen mee in de winst, staat niet toe

WInST vooR IEDEREEn “move over Douwe egberts!” moyee coffee heeft grote ambities: ervoor zorgen dat het geld dat wij uitgeven aan koffie niet terechtkomt in een bonuspakket, maar bij ethiopische boeren en ondernemers.

dat die winst maar bij enkelen blijft hangen. We proberen onze kijk op ondernemen ook over te brengen op de lokale partners.” Omdat het opzetten van een eigen branderij in Ethiopië iets lastiger bleek dan eerst gedacht, haalde Moyee dit jaar 24.000 kilo bonen naar Nederland om in Soest door een eigen roastmaster te laten branden. “We willen laten zien dat het ons menens is.” Die investering was mogelijk na de tweede investeerdersronde. “Het eerste geld kwam van familie en vrienden. De tweede ronde van social investors,” zegt Guido. In november lanceert Moyee een publieks-campagne om zo veel mogelijk koffie te verkopen, om naamsbekendheid te genereren en geld te verzamelen om met de volgende oogst groots aan de slag te gaan. Moyee wil zodra de eerste stappen gezet zijn snel kunnen groeien. Ze zijn al op zoek naar lokale partners in Nicaragua en Panama.

“Ik geloof er heilig in dat dit de nieuwe bedrijfsvoering zal zijn en dat over tien of twintig jaar de koffiebedrijven die dan groot zijn de waarde netjes verdelen tussen de boer, de brander en de koffie-drinker. We staan aan het begin van een prachtige tijd waarin we de spelregels samen kunnen herdefiniëren. En dat is hoognodig,” zegt Guido. Ja, natuurlijk verdwijnen er dan bedrijven, werkgelegenheid. “Maar zo veel bedrijven zitten er nu niet tussen. Er zijn drie grote tussenhandelaren, die samen verkopen aan een stuk of zes dominante merken. Bovendien werken er bij Moyee toch ook mensen,” zegt Guido. Uiteindelijk ligt de beslissing bij de kof-fiedrinker. Wil hij of zij dat, noem maar wat, dertig cent winst in het kopje koffie gaat naar een werknemer of boer in Ethiopië, of naar een aandeelhouder of een CEO? Moyee heeft nog 15.000 kilo in de verkoop van de eerste lading.

TEKST: lIEDEWIj looRBAChFOTO: gEERT SnoEIjER mOyee KOpen?

moyee is te koop bij eetwinkel stach op de van Woustraat 154 en in de nieuwe spiegelstraat 52. Bestellen kan ook via moyeecoffee.nl.

‘ontwikkelingshulp is subsidie voor multi-nationals die het geld niet netjes verdelen’

Guido van Staveren van Dijk, baas van Moyee Coffe, wil bonen gaan branden in de koffieproducerende landen.

28 29

nieuwezijds nummeR 5 / 2013

Page 16: Nieuwezijds Magazine #5

Lang niet alle verhalen komen terug bij de dames die het Burennetwerk bestieren. Maar een van de pareltjes was de oudere dame die in december een jongeman tegenkwam die haar eerder had geholpen met een klein klusje. De jongeman vroeg haar of ze met Kerst wel wat te doen had. Zei dat ze welkom was bij zijn gezin. Zo’n vriendelijk gebaar, zomaar in de supermarkt om de hoek. Ze was er weken vrolijk van. Aan nabellen en terugkoppeling besteedt het Burennetwerk niet veel tijd, want het richt zich in de eerste plaats op de jonge professionals in de stad. Die hebben geen zin in een training, een terugkomdag en een evaluatie. Die willen graag even de lamp van een buurvrouw ophangen als dat nodig is, of boodschappen doen als een enkel gebroken is. Maar verder geen rompslomp. Die willen vrijwilligerswerk nieuwe stijl. Uit onderzoek dat het Burennetwerk liet doen blijkt dat 58% van de Amsterdam-mers bereid is buren te helpen met kleine diensten. Onder jonge professionals is dat 84%. “Er is heel veel bereidheid om te

helpen,” zegt Wanda Huinink (34) van het Burennetwerk. “Mensen willen ook weten: wie woont er eigenlijk in mijn buurt?” Om veiligheid te garanderen voert het Burennetwerk wel een intakegesprek met alle nieuwe ‘goede buren’, de hulpbieders.

“Iemand met psychische klachten moet je niet wekelijks koffie laten drinken met een buurman die vergelijkbare klachten heeft. Boodschappen doen zou misschien wel kunnen,” zegt Wanda. De ‘goede buur’ kan precies aangeven wat voor hulp hij wil bieden. Eenmalige huishoudelijke klusjes in en om het huis, regelmatige hulp, sociaal contact of juist iets praktisch. Vervolgens maakt het Bu-rennetwerk een match in de eigen buurt. De goede buur krijgt de contactinformatie, en verder mogen de twee partijen het onderling uitzoeken. Het netwerk maakt nu zo’n dertig matches per maand. “Maar na die eerste match laat de goede buur vaak zijn nummer achter,” zegt Wanda.

“Ongetwijfeld gaat in sommige gevallen het contact daarna verder.”

www.burennetwerk.nl

goEDEBuuRKopje koffie, bood-schappen doen, of even de tuin aanharken. het Burennetwerk koppelt Amsterdammers. “veel mensen willen wel iets doen, maar weten niet wie hulp nodig heeft.”

TEKST: lIEDEWIj looRBACh FOTO: gERRITjAn huInInK

Jo Cadeau_210x297mm_co DEF.indd 1 17-09-13 18:46

nummer 5 / 2013

31

Page 17: Nieuwezijds Magazine #5

ZWAMMEn vAn jE KoffIE

Oesterzwammen kweken op koffieprut: het bedrijf Green Recycled Organics (GRO) doet het. Restaurants leveren de drab en serveren de paddenstoelen later weer aan hun gasten. Kringloop gesloten. Binnenkort ook op jouw aanrecht.

TEKST: RIChARD MooyMAnFOTO: jAn vAn DER WonIng (panoramafoto)

en RIChARD MooyMAn

nummer 5 / 2013nieuwezijds

32 33

Page 18: Nieuwezijds Magazine #5

Een kwekerij in Warmenhuizen, ten noorden van Alkmaar. Vroeger werden hier dahlia’s geteeld, nu ruik je koffie en paddestoelen. Bedrijfsleider Leonel van der Steen (24) wijst op de emmers met koffieresten van La Place, de restaurant-keten van V&D. “De wagen die de koffiedik brengt, neemt oesterzwammen mee terug. Er worden dus geen extra kilometers gemaakt.” Van der Steen leidt vaker bezoekers rond, want de duurzame aanpak van GRO trekt veel aandacht. “Er is zelfs belangstel-ling uit landen als Japan en Peru.” Wees gerust: de zwammen smaken niet naar koffie. De paddestoelen bevatten volgens haar ook geen cafeïneresten. “Wel kan het zijn dat de zwammen door de cafeïne wat sneller groeien, maar dat weten we niet zeker.” Van der Steen, van oorsprong kapster, is volledig gegrepen door de paddestoelen-teelt. “Ik zou echt niet meer anders willen.

Hier zit een verhaal achter, mensen vinden het sympathiek.” Voor een duurzaam bedrijf als GRO zijn bestrijdingsmiddelen uiteraard taboe. Toch mogen de zwam-men niet biologisch worden genoemd. “We kunnen niet garanderen dat alle koffiedik een biologische oorsprong heeft. Maar dat is grotendeels wel het geval.” Een medewerker gooit de emmers kof-fieprut in een machine, die er de sporen van oesterzwammen doorheen mengt. Het mengsel gaat in grote plastic zakken, die worden opgehangen aan steigerpijpen om rustig te broeien. Temperatuur en luchtvochtigheid in deze incubatieruimte worden nauwkeurig geregeld. Na vier tot zes weken worden de zakken in een andere, koele ruimte gehangen, en hier en daar opengesneden. De ontluiken-de zwammen krijgen zo een soort koude douche, en dat is precies de bedoeling.

“Oesterzwammen beginnen hard te groeien op het moment dat ze denken dat ze

doodgaan.” Binnen een week hebben zich grote trossen gevormd. Die paddestoelen belanden in gerechten op het bord van gasten van La Place. Verder vormen de zwammen de basis van vegetarische snacks onder de naam Terrabites. Die kroketten en bitterballen zijn te koop bij de leveranciers van kof-fiedik, waaronder restaurants en kantines in Amsterdam. Het assortiment wordt binnenkort uitgebreid met vegetarische hamburgers en ragoutbroodjes. “Lek-ker en gezond, zonder E-nummers,” zegt GRO-oprichter Jan Willem Bosman Jansen, die actief is in de filmwereld. Het idee ontstond in Zimbabwe, waar hij met zijn vrouw een weeshuis runt. In tijden van voedselschaarste bleek de kweek van paddestoelen op afval van koffieplanta-ges een uitkomst. Dat kan in Nederland ook, dacht hij. Belangrijk was dat een grote partij bereid was om mee te doen. Dat was

‘oesterzwammen beginnen hard te groeien op het moment dat ze denken

dat ze doodgaan’

Wordt koffieprut straks geld waard?

KWeKen In De KeuKen thuIs

Paddestoelen kweken op het eigen aanrecht is binnenkort ook mogelijk. GrO werkt aan een thuiskweekpakket met een kilo koffiedik en sporen. Bestellen kan straks via de website. de zak moet worden opengesneden en in het meegestuurde kistje worden gelegd. Binnen een of twee weken moet je dan ongeveer een pond oesterzwammen kunnen oogsten. de teelt kan een of twee keer worden herhaald, maar met afnemende opbrengsten. de verkoopprijs komt rond de 14 à 15 euro te liggen. andere bedrijven bieden ook thuiskweekpaketten voor paddestoelen, maar niet op basis van koffiedik.

“met alleen eigen koffieprut thuis zwammen kweken is lastig,” zegt leonel van der steen. de koffieresten moeten immers worden gemengd met sporen, die daarna onder de juiste tem-peratuur en luchtvochtigheid moeten incuberen. “Paddestoelen kweken klinkt makkelijk, maar er komt best veel bij kijken.”

meeR DAn een GeWOne KRInGlOOp

“de teelt van oesterzwammen is een vorm van ‘upcyclen’,” zegt oprichter jan Willem Bosman jansen van GrO. Pardon? “recy-clen is hetzelfde product opnieuw produceren, bijvoorbeeld glas maken uit oud glas. Bij upcyclen creëer je iets geheel nieuws. Oesterzwammen zijn een eiwitrijk, voedzaam product op basis van het restproduct koffiedik. Zo ga je omhoog in de keten.” de werkwijze van GrO is een voorbeeld van wat wel ‘circulaire economie’ wordt genoemd. “voortdurend worden er producten gemaakt die geen volgende stap in de keten hebben. dan blijf je dus zitten met een hoop afval. Wij pakken het anders aan. We halen reststoffen op en doen er iets mee. het nieuwe product gaat daarna terug naar dezelfde of andere klanten.”

Wordt koffieprut straks geld waard? “dat kan best,” zegt de on-dernemer. “het probleem is vooral de logistiek. er moet voldoen-de volume zijn om in te zamelen, dan pas wordt het ook financieel aantrekkelijk.” het bedrijf haalt geen koffiedik op bij particulieren, daarvoor zijn de hoeveelheden te klein. mogelijk komt er in de toekomst wel een centrale plek om koffieprut in te leveren. Bosman jansen kijkt inmiddels verder dan alleen koffiedik. hij zegt in gesprek te zijn over het ‘upcyclen’ van citrusafval.

“uit resten van geperste sinaasappels kunnen stoffen worden gewonnen als basis voor wasmiddelen,” stelt hij. “In mexico en florida doen citrusvruchtenproducenten dat al.” In nederland moet dat ook mogelijk zijn. Wordt vervolgd.

mmmmm

de oesterzwammen worden verwerkt

tot gourmet snacks

smIle / DRInK

drink je koffie in je café

KnOcK / KnOcK

wij verzamlen het koffiedik

GRO / GRO

hierop telen wij onze oester-

zwammen

chOp / chOp

wij oogsten de oesterzwammen

De WeRKWIJZe vAn GRO:

Bedrijfsleider Leonel van der Steen in de nieuwe kwekerij in Warmerhuizen.

34

nummer 5 / 2013

35

nieuwezijds

Page 19: Nieuwezijds Magazine #5

leKKeR snAcKen met OesteRZWAmmen

restaurantketen la Place – hoofdleverancier van koffiedik – verwerkt de duurzaam geteelde zwam-men in verschillende gerechten, zoals quiches en omeletten. Op steeds meer plekken kun je ook snacks bestellen met oesterzwammen die op koffie-dik zijn gegroeid. het gaat om bitterballen en kroket-ten onder de merknaam terrabites. het assortiment wordt binnenkort uitgebreid met vegetarische ham-burgers en ragoutbroodjes. de snacks van terrabites liggen in amsterdam (nog) niet in de winkel.

adressen waar je terrabites kunt bestellen: Café-Restaurant NeL op het Amstelveld Café-Restaurant Dauphine (Prins Bernhardplein, Oost) Biologische snacksalon ’t Wethoudertje (Wategraafsmeer) Pakhuis de Zwijger Scheepvaartmuseum Universiteit van Amsterdam (Atrium en Agora) Artis RAI Amsterdam Stayokay Amsterdam Zeeburg (Oost) Absolute Break (Zuidoost) Grand Café 3&20 (Zuidoost) Grolsch Cine Café (Zuidoost) Bedrijfsrestaurants van onder meer Schiphol, UWV, Endemol en Atlas ArenA

restaurantketen La Place, die op jaarba-sis 220 ton koffieprut aanlevert. Bosman Jansen begon in 2010 op proef in een oude schuur in Egmond-Binnen, het bedrijf is inmiddels verhuisd naar de voor-malige dahliakwekerij in Warmenhuizen. De oesterzwammen worden verkocht tegen marktconform tarief, maar winstge-vend is het volgens Bosman Jansen nog niet. “De productie is kleinschalig, enkele honderden kilo’s per week. De bedoeling is dat we naar duizenden kilo’s per week gaan.” Hij wil op meer plaatsen gaan produceren en denkt aan het opzetten van een bezoekerscentrum, het liefst in Amsterdam. “We willen dichter bij het publiek zitten.”

het is pionieren, dus soms gaat er wat mis

“Traditionele telers van oesterzwammen gebruiken meestal strobalen,” zegt Leonel van der Steen. “Koffiedik is vochtiger. Ik vind onze oesterzwammen steviger en sappiger dan die uit de supermarkt.” Oesterzwammen lenen zich volgens haar beter voor teelt op koffiedrab dan andere soorten paddestoelen. De kweek van shiitake bleek lastig, zo ondervond ze. Champignons zijn evenmin geschikt voor deze teeltwijze. De drab kan na de pluk worden gebruikt voor een tweede oogst, zelfs voor een derde. Wat gebeurt er daarna? De resten worden op een stuk land naast het bedrijf ondergewerkt, in afwachting van een betere oplossing. Bosman Jansen: “Op onze vorige plek in Egmond gebruikten bollentelers het graag als bodemverbete-raar op hun velden, maar op de kleigrond in Warmenhuizen hebben boeren er geen behoefte aan.” Het bedrijf heeft koffiedrab een keer laten samenpersen tot droge

korrels om mee te stoken. “Dat brandt goed,” zegt Van der Steen, “maar het blijft voorlopig bij deze proef.”Het is pionieren, dus gaat er soms wat mis. De inhoud van de zakken kan te warm worden, bijvoorbeeld. Van der Steen bekijkt een thermometer, die in een zak koffiedik is gestoken. Ze is tevreden. “De kern is 25 graden, dat is goed. Het kan wel 50 graden worden, maar dan gaat het mis.” Ander probleem: schimmels in de koffieprut. “We moeten weleens hele zak-ken weggooien, dat is jammer.” GRO gaat bekijken of de koffieresten vooraf kunnen worden gepasteuriseerd om schimmels tegen te gaan. Het bedrijf is nog lang niet uitgeleerd.

De kweek van shiitake bleek lastig, oesterzwammen doen het

wel goed op de koffie

Weerman Reinier van den Berg:

‘Zo vecht ik tegen klimaatverandering’

De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.

Kies nu voor betalen met idealen. Met de ASN Bankrekening en de ASN Wereldpas.

Klanten van de ASN Bank helpen het verschil maken. Want de ASN Bank investeert geld met

oog voor mens en milieu. Bijvoorbeeld in het opwekken van schone energie uit wind en zon.

En juist niet in fossiele energie. Andere goede redenen om te kiezen voor onze betaalrekening

zijn lage kosten, rente op uw tegoed en een uitstekende service. Werk samen met Reinier

aan een betere wereld, open nu online een ASN Bankrekening.

Meer weten? Kijk op asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr). 9:41 AM

Uitloggen Overzicht

Laatste keer ingelogd: 08-09-2013 09:25:47

ASN Bankrekening70.34.56.789 € 1146,06

ASN Sparen84.12.34.567 € 2501,44

ASN Depositosparen88.45.56.789 € 500,00

ASN Ideaalsparen95.56.78.901 € 286,13

ASN Optimaalbeleggen95.12.34.567 € 941,06

Overzicht

08-09-2013 09:25:47

€ 1146,06

84.12.34.567 € 2501,44

ASN Depositosparen

ASN Optimaalbeleggen€ 941,06

84.12.34.567 € 2501,44

€ 500,00

€ 286,13

€ 941,06

Met iDealen mobielbankierenapp!

9955_ASN_Reinier_MSSN_210x297.indd 1 16-09-13 10:10

36

nieuwezijds

Page 20: Nieuwezijds Magazine #5

foTogRAAf jAn-DIRK

vAn DER BuRg lEgT

vAST hoE AMSTERDAM

ZICh vooRuIT

vERgADERT.

toekomst leidsepleinvoorzitter Bart robbers (r) kent het grootste gevaar van de inspraakavond: dat we voor middernacht niet thuis zijn. even lijkt dat te gebeuren als de lijst met insprekers over de toekomst-plannen voor het uitgaansplein veel langer is dan verwacht. maar robbers introduceert een ‘snelle tussenronde’, speciaal voor mensen met een korte, informatieve vraag. “Of u mag vra-gen waarom? nee, ‘waarom’ is geen informatieve vraag.” het werkt. een kwartier voor tijd is de inspraakavond ten einde. het nieuwe leidseplein is eind 2019 klaar.

38 39

nummeR 5 / 2013nIeuWeZIJDs

Page 21: Nieuwezijds Magazine #5

Deze rubriek kwam tot stand in samenwerking met ARCAM.

AnOushKA vOORen (67) “Ik kom hier vaak, want ik reis van en naar Purme-rend. Ik hou van moderne en aparte architectuur, en dit valt wel op. Ik zou er best in willen wonen. Die gele bouwkeet die er nu naast staat, vind ik geen smoel!”

JOOst vOs, pROJectARchItect BIJ Benthem cROuWel:

“We hebben een dynamisch busplatform ontworpen aan de IJ-zijde van het Cen-traal Station. Om het platform overzichte-lijk en veilig te houden, moest er een plek komen voor de toezichthouders. Die moest opgetild zijn, overzicht geven en geen don-kere, onveilige hoekjes hebben. Een ronde vorm bleek de meest economische, omdat je dan met weinig materiaal toch een stijve constructie kunt maken. Tijdens het ont-werpen dacht ik aan een natuurkundeles op de middelbare school over het maken van simpele overspanningen. We rolden een A4 op en maakten die vast met een plakbandje. En dat blijft goed staan of lig-gen. We hebben buizenfabrikanten gebeld en vonden een koker van dikwandig staal. Vaak worden dergelijke buizen gebruikt voor windmolens en silo’s. We plaatsten die in het hart van het platform, zodat het overzicht optimaal is. Het huidige resultaat wordt in de volksmond ‘de beschuitbus’ genoemd. Joe en Nikie vinden de kleur te-genvallen. De vorm valt genoeg op en met een kleur wordt het al gauw schreeuwerig, ‘kijk mij eens belangrijk zijn’. Dat wilden we juist niet, het is een dienend gebouwtje. Bewust is ook de keus van een dichtere wand aan de IJ-zijde, omdat de blik van de toezichthouders naar het platform gericht moet zijn. Helemaal dicht zou natuurlijk zonde zijn, dus hebben we aan de IJ-zijde kleine ramen gemaakt.”

JOe pApIlAJA (27) “Het gebouwtje is me altijd al opgevallen. Ik vind het niet heel awesome, maar wel oké. Het is niet zo standaard. Misschien een andere kleur? Vanaf de westzijde valt het op, maar vanaf de pont niet.”

nIKIe veRheyDen (27) “Ik heb geen idee wat het is. Het lijkt doelloos, maar het zal wel nodig zijn. De kleur van het gebouwtje doet me denken aan uitlaatgassen. Ik vind het niet mooi. Het is jammer van die miniraampjes aan de IJ-zijde, want in die richting is er het mooiste uitzicht!”

AmsteRDAmmeRs OORDelen

de BeschuItBustoezichthoudersruimte op het busplatform achter centraal stationdoor: Benthem crouwel architectenGebouwd: 2007 – 2009

TEKST EN FOTO’S: fRAnCInE vAn DEn BERg, DARKo lAgunAS lEon

Foto: Jannes Linders

Foto

: Koo

s B

reuk

el

nummer 5 / 2013

41

Page 22: Nieuwezijds Magazine #5

anna + nIna gESTARTgESTopT

wat: Mooi Mama, positiekleding

waar: Eerste Boomdwars-straat 63 hoek Wes-terstraat

wie: Marjolein Baljon-Schuite (43)gestopt: 1 mei 2013gestart: januari 2009

wat: Anna + Nina, accessoirewinkel en agentschap

waar: Gerard Doustraat 94 wie: Anna de Lanoy Meijer

(29) en Nina Poot (27)gestart: 1 februari 2013

‘De hele branche heeft het moeilijk’

MET WELKE DROOM BEGONNEN JULLIE?

“We zijn buren. Als we spraken over sieraden werden we alle twee helemaal blij. Op een dag kwam Nina uit Indonesië met Jewel Rocks. Dat was het begin van ons sieradenagent-schap.”

HOE GING DAT IN DE PRAKTIJK?

“We zochten een showroom voor de sieradengroothandel met een klein winkeltje. Dat pakte iets anders uit, zoals je ziet, haha! De winkel is een stuk groter. Maar toen we dit pand zagen waren we op slag verliefd. Het begin was best eng: we verkochten direct alleen exclusieve spullen. De prijzen lopen uiteen van 4,95 tot 1900 euro, maar alles is bijzonder.”

WAT VOND DE BUURT?“We passen hier goed. We hebben zelf in de Pijp ge-woond, maar wonen nu in de 9 straatjes. Ook leuk voor on-dernemers, maar onbetaalbaar. Hier is veel meer intimiteit en ruimte voor creativiteit. Jam-mer genoeg zijn veel zaakjes op maandag en dinsdag dicht, terwijl wij dan open zijn. Voor ons zijn dat goede dagen.”

GEEN CONCURRENTIE?“Ik geloof het niet. Het gaat ook heel goed. Natuurlijk is ons sieradenagentschap een buffer, maar nu stijgt de omzet maandelijks.”

WAARAAN SCHRIJF JE HET SUCCES TOE?

“We zijn niet echt in een hokje te plaatsen. De winkel is een rariteitenkabinet met bijzon-dere vondsten. Mensen raken vaak geïnspireerd. Ze willen de sfeer, het gevoel van de winkel meenemen. ‘Ik wil gewoon iets kopen hier’, zeggen ze dan. Want al koop je iets kleins, je krijgt er een hele wereld bij. Daarom is internet ook niet echt een concurrent voor ons.”

NOG MEER DROMEN?“Een winkel in Londen of Parijs zou gaaf zijn. Maar we willen ook ons agentschap uitbreiden. En we maken zelf kussens, die zijn niet aan te slepen. Mis-schien dat we ook online gaan. We zullen moeten kiezen.”

WAAROM SLOOT MOOI MAMA?

“De crisis. Waar het vroeger normaal was dat dames vier-, vijfhonderd euro besteedden tijdens een winkelbezoekje, is het tegenwoordig minder dan de helft. Zwangere vrouwen krijgen kleding van eerder bevallen vriendinnen, of zus-sen en nichtjes. Ze kopen misschien een T-shirtje, of één broek. Daarnaast is internet een echte concurrent gewor-den. Daar kun je alle merken vinden die wij ook verkochten.”

MET WELK IDEE BEGON JE?

“Met mooie kleding voor zwan-gere vrouwen. Ik heb zelf vier kinderen en vond het altijd een crime iets te vinden. In 2006 openden we de eerste winkel in Delft. Die liep heel goed en we wilden uitbreiden. Amster-dam vond, en vind ik een heel leuke stad, en op de Wester-straat kwam een pand vrij. Dat leek me een toplocatie en dat was het de eerste jaren ook.”

WAAR LAG HET KANTELPUNT?

“In 2011 sloot de winkel in Delft. Dat jaar was er een duidelijke kentering. Misschien was het niet verstandig dat we in Amsterdam doorgingen. Maar

opgeven zit ook niet in ons bloed. Februari 2013 heb ik de knoop doorgehakt. Ik geloof dat ik tijdens de inkoop dacht: waarom eigenlijk?”

WAT VOND DE BUURT?“Ik denk dat meer ondernemers in de Westerstraat het moeilijk hadden, of hebben. Maar je weet nooit wat zich precies achter de gevel afspeelt. Op-vallend is dat de hele branche het moeilijk heeft. Zelfs De Ge-boortewinkel aan de Bosboom Toussaintstraat is gesloten, dat was toch een icoon.”

OOIT WEER EEN WINKEL?

“Nee. Dat heb ik nu wel gezien. Ik studeer nu psychologie en hoop over een paar jaar mijn eigen praktijk te openen. In de kinderpsychologie. Wat een mooi vak is dat. Bovendien veel behoefte aan nu, met de hoge verwachtingen van kin-deren en het stijgend percen-tage echtscheidingen. Van mijn eigen kinderen kreeg ik bij mijn eerste tentamen een sms’je: succes!”

mOOI mama

MAGAZINE

hèhè, het kan!

suPPOrt nIeuWeZIjds krIjG de tOekOmst thuIs

WOrd aBOnnee

Ga naar WWW.nZmaGaZIne.nl/aBOnnee

en schrIjf je InFo

to: N

ina

(link

s) e

n A

nna

‘Mensen willen de sfeer van de winkel mee- nemen, internet is geen concur-rentie’

TEKST: hAnnE REuS

42

nummer 5 / 2013

43

nieuwezijds

Page 23: Nieuwezijds Magazine #5

Wat gebeurt er als je een kameleon onder een röntgenapparaat legt? Komt een bijzonder mooi plaatje uit. Kunstenaar Arie van ’t Riet studeerde stralingsfysica en legt nu natuur onder zijn apparaat. Die kameleon was dood overigens. Net als de dorade die hij fotografeerde. “Lekkere vis. Maar als ik een vis gefotografeerd heb, kan ik hem niet meer eten.” In de Hortus vertelt hij over zijn methode.

dehortus.nl

Weet je nog steeds niet precies wat een derivaat is? Wanhoop niet. Tijdens het Paradiso Bankiersexamen leer je de basis van de financiële wereld. Niet onbelangrijk om te begrijpen, de bankiers lijken toch aan het roer van de wereld te staan. Taaie kost, met vrolijke weetjes. Met een voor-malig trader van het Beursplein en een risk manager. Joris Luyendijk is quizmas-ter en interviewt kenners over hoe het nu verder moet.

paradiso.nl

nATuuR- foTogRAfIE

Di 15 oktober 20.30 uur Toegang: 12,50 euro

Paradiso Weteringschans 6

Hoe kan het water in Amsterdam beter als stedelijke ruimte benut worden? Wie bepaalt er van wie het water is? Hoe groot is de dreiging van het water? Deze eerste Week van de Stad, georganiseerd door Stad-Forum, gaat over de plek van water in de toekomst van Amsterdam. Je kunt mee debatteren, op vaartocht, naar internationale waterexperts luisteren of, voor de mensen met een sterke maag, het riool bezoeken.

Weekvandestad.nl

4 – 10 november

Vier avonden licht om het donkere seizoen mee af te trappen! Voor even verandert de Transvaalbuurt in een lichtkunstmuseum. Ramen van woonhuizen worden vitrines met daarin retro-futuristische lichtobjec-ten uit de pionierstijd van de lichtkunst. Ze worden afgewisseld met monumentale lichtinstallaties van hedendaagse kunste-naars uit binnen- en buitenland.Met een plattegrond op zak dwaal je door de Berlagebuurt op zoek naar licht.

www.museumzondermuren.comwww.polderlicht.com

Ondernemende nerds voor duurzaamheid, op 10 oktober zie je ze allemaal bij elkaar met hun slimme foefjes die de wereld beter maken. Festival of Cools is een showcase voor de groene economie, voor producten die duurzame oplossingen bie-den, spullen die al te koop zijn, én ideeën die nog in productie moeten. Lowtech, hightech, cleantech, grondstofbesparend, etc. Een grote markt vol inspiratie, op de Dag van de Duurzaamheid.

31 oktober – 3 november Toegang: gratis

Transvaalbuurt

Di 8 oktober 19.30 uur Toegang: 7,50 euro

Hortus Botanicus Plantage Middenlaan 2

Do 10 oktober 15.00 – 21.00 uur Toegang: gratis

fESTIvAl of CoolS

Koffieprut verzamelen, daar zwammen op kweken en die weer voeren aan diezelfde koffieleutende meute. Perfect voorbeeld van een circulaire stad. Niets is meer afval, alles is grondstof. Zo kunnen er nieuwe verdienmodellen ontstaan, met allerlei nieuwe bedrijven. Op de Dag van de Duur-zaamheid verkent Pakhuis de Zwijger de mogelijkheden van de circulaire economie.

reserveren via: dezwijger.nl

AgEnDAOKt — nOv

Wat zijn de spelregels van Amsterdam? Elke gemeenschap heeft andere regels en de grens is niet altijd duidelijk. Overschrijd je die grens wanneer je juicht voor Fener-bahce als ze scoren tegen Ajax, of als je Zwarte Piet discriminerend vindt? Houd je je nog aan de regels als je tegen het ho-mohuwelijk bent of vindt dat vrouwen niet horen te werken? Debat over wie de regels van de stad bepaalt en wie zich daaraan moeten houden.

www.debalie.nl

Do 3 oktober 20.00 uur Toegang: 5 euro

De Balie Kleine Gartman- plantsoen 10

REgElS vAn DE STAD

hET BAnKIERS ExAMEn

opEn DAg SCIEnCE pARK TRAnSluMEn

DECIRCulAIRE STAD

WEEK vAn DE STAD

De supercomputer met eigen ogen bekijken? Turen door de telescoop waar wetenschappers ons sterrenstelsel mee bestuderen? Of eindelijk proberen te snappen hoe de deeltjesversneller werkt? Tijdens de open dag tonen wetenschap-pers en studenten je de toekomst. Voor volwassenen en kinderen.

www.scienceparkamsterdam.nl/opendag

Za 5 oktober 12.00 – 17.00 uur Toegang: gratis

Science Park Watergraafsmeer

Do 10 oktober 19.30 uur Toegang: gratis

Pakhuis de Zwijger Piet Heinkade 179

Za 5 okt

31 okt —

3 novdo

3 oktdo

10 okt

di8 okt

di15 okt

do10 okt

4 nov —

10 nov

Diverse locaties rond het IJ: ARCAM, EYE, Pakhuis de Zwijger

illustratiecredit: Lars DeltrapFoto: Rosa Romeyn

New Energy Docks Distelweg 113

44

nummer 5 / 2013

45

nieuwezijds

Page 24: Nieuwezijds Magazine #5

buite

n de ringkOffIerOBOt: Geen BarIsta’s meer nOdIG

Amsterdam is fantastisch. maar wat gebeurt er in de rest van de wereld? the pop-up city, een blog over cultuur, design en trends die de stad van de toekomst vormgeven, selecteert vier opvallende nieuwtjes.

De barista heeft zich de afgelopen jaren sterk doen gelden in het stedelijk domein. Hippe koffietenten met ambachtelijke waar vind je tegenwoordig op elke straathoek. Maar ook de barista gaat een ongewisse toekomst tegemoet. De Texaanse koffierobot Briggo is een succesvolle, nieuwe automatische kiosk die naar verluidt even lekkere cappuccino’s serveert als de bebaarde jongen van de overkant. Via een app op je smartphone of via een touchscreen op de auto-maat bemachtig je een versgemaakte latte of es-presso. Er staat al een Briggo op Bergstrom Airport in Austin en ook in de aula van de University of Texas wordt met de laatste innovatie in de koffieautoma-tenbranche geëxperimenteerd.

vOetBalveld On demandZin in een potje straatvoetbal? Met een nieuwe instal-latie die de Spaanse tak van Nike Football in Madrid heeft geïnstalleerd, tover je met een druk op de knop van je smartphone een laservoetbalveld tevoorschijn. In zes wijken in de Spaanse hoofdstad kunnen straat-voetballers een trapveldje bestellen om een potje vijf tegen vijf te spelen. Het #mipista-project is een mar-ketingstunt van Nike, maar zorgt gelijktijdig voor een interessant, nieuw stedelijk pop-upconcept.

POP-uPkIOsk vOOr IndIe tIjdschrIften

tentOOnstellInG: #stadvandetOekOmstIn het Museon in Den Haag is tot eind oktober de ten-toonstelling #stadvandetoekomst te zien. De tentoon-stelling, die gecureerd is door, jawel, de samenstellers van deze rubriek, gaat in op trends en ontwikkelingen die een grote rol gaan spelen in het stedelijk leven in de komende dertig jaar, variërend van voedsel verbou-wen in je eigen keuken en 3D-printing tot de opkomst van de peer-to-peer economie en virtueel winkelen in echte winkelstraten. Belangrijkste doel van de tentoonstelling is deze nieuwe ontwikkelingen tastbaar maken voor het grote publiek.

Diep onder de grond in een metrostation in de New Yorkse wijk Williamsburg is een pop-upkiosk geopend die zich volledig toelegt op het verkopen van onaf-hankelijke magazines en publicaties. De kortstondige overname van een kiosk waar normaal alleen de alom bekende dagelijkse nieuwsvoorziening aan de man wordt gebracht, is bedoeld om de aandacht te vestigen op het ‘independent publishing’-fenomeen. In The Newsstand worden titels uit de hele wereld verkocht. Ook ’s nachts kunnen metroreizigers terecht voor alternatieve lectuur. Voor enkele dollars trek je al een zeldzaam tijdschrift uit een omgebouwde tattooplaat-jesautomaat.

46

nummer 5 / 2013

47

nieuwezijds

Page 25: Nieuwezijds Magazine #5

www.nzmagazine.nl/nieuwezijdsmagazine