NIEUWE WEGEN NAAR WONEN ÉN WERKEN IN DE ... - … Dossier/150213 RO Noord-Holland.pdf · van...

NIEUWE WEGEN NAAR WONEN N WERKEN IN DE METROPOOLREGIO AMSTERDAM

HAARLEM ALMERE LELYSTAD

HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP

MAINPORT SCHIPHOL GREENPORT AALSMEER

ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

RUIMTELIJKE ORDENING EN INFRASTRUCTUUR IN DE MRA

2 RUIMTELIJKE ORDENING EN INFRASTRUCTUUR IN DE MRA

3RUIMTELIJKE ORDENING EN INFRASTRUCTUUR IN DE MRA

METROPOOLREGIO AMSTERDAM VANUIT DE RUIMTE GEZIEN 4

VOORBIJ GRENZEN 5

VAN STAAL TOT SHOWBIZZ 5

WERK IN DE PRODUCTIE 5

DE NIEUWE METROPOLITAAN 6

HOE EN WAAR? 7

WONEN 9

WERKEN 11

BEREIKBAARHEID 12

LOGISTIEK 12

BELEID MAKEN VANUIT DE RUIMTE 13

AGENDA VNO-NCW VOOR DE MRA 14

INHOUD

Ontwerp en realisatie: KEPCOM | communicatie | concept | creatie Fotografie: Gerhard van Roon.


Groei vraagt om ruimte. Nu de economie aantrekt, gaat de druk op

de ruimte verder toenemen. De sterk oplevende woningmarkt in

Amsterdam laat zien hoe groot de vraag naar stedelijk wonen is. De

stad werkt als een magneet op heel diverse groepen. Deze beweging

zet door en zorgt tot 2040 voor een regionale bouwopgave van

300.000 woningen, zo blijkt ook uit de visie Noordzeekanaalgebied

2040.

Economische groei betekent ook dat bedrijven ruimte zoeken voor

investeringen. En dat leidt weer tot grotere verkeersstromen. Waar

vinden we de ruimte om deze groei te accommoderen? Die vraag is

vooral klemmend in sterk verstedelijkt gebied, zoals rond het Noord-

zeekanaal.

Tot voor kort werd de oplossing gezocht in uitleggebieden. De tijd van

grote stadsuitbreidingen op weilandlocaties (Vinex) is echter voorbij.

Het zou hoge investeringen vergen, ten koste gaan van de schaarse

open ruimte en leiden tot nog meer automobiliteit.

Gemeenten zoeken ontwikkelruimte door transformatie en verdichting.

Bedrijvigheid moet plaatsmaken voor woningbouw. VNO-NCW ziet

grote risicos in deze strategie. Verdringing gaat ten koste van de regio-

nale economie. Gemeenten bouwen in dat geval woningen, maar

breken bedrijvigheid af.

METROPOOLREGIO AMSTERDAM GROEI VANUIT DE RUIMTE GEZIEN


VOORBIJ GRENZEN

VNO-NCW pleit voor een fundamenteel andere visie op en aanpak van de ruimtelijke

ordening. We moeten niet vanuit het perspectief van elke gemeente afzonderlijk

naar ruimtevragen kijken, maar op de schaal van de regio. Dan zal blijken dat

Metropoolregio Amsterdam nog goed in staat is de verwachte groei op te vangen

van wonen, werken en recreren. Het n hoeft niet ten koste te gaan van het ander.

Ontwikkelingen kunnen elkaar juist versterken. Dit vraagt om een gebiedsanalyse

vanuit de ruimte en voorbij bestuurlijke grenzen. We schetsen in dit manifest onze

oplossingsrichting om voor elke ruimtevraag tot een inclusieve oplossing te komen.

Maar eerst laten we zien hoe risicovol transformatie van ruimtelijke functies kan

zijn voor de economie.

VAN STAAL TOT SHOWBIZZ

De kracht van de Metropoolregio is de grote diversiteit aan economische activiteit:

clusters als zakelijke dienstverlening op de Zuidas naast maakindustrie in de IJmond

en voedselindustrie in Zaanstad en Amsterdam. We hebben hier uitersten van

bedrijvigheid, van een industrieel complex als Tata Steel tot een showbizzgigant als

Endemol.

Elk cluster fungeert als een economisch ecosysteem waarbinnen producenten,

toe leveranciers, dienstverleners en kennisinstituten van elkaar afhankelijk zijn.

Wordt een kernspeler bedreigd, dan voelt de hele keten de gevolgen. Dat gebeurt

bijvoorbeeld bij woningbouw in de directe nabijheid van een productiebedrijf.

Het gevolg is inkapseling van activiteiten, een rem op uitbreiding en een stop op

nieuwe investeringen.

Als het aan banden gelegde bedrijf onderdeel is van een multinational zal het

moederconcern zich vroeg of laat afvragen of het niet aantrekkelijker wordt de

productie af te bouwen en over te plaatsen naar elders. Die nieuwe locatie zal

zeer waarschijnlijk buiten Nederland liggen.

WERK IN DE PRODUCTIE

De Metropoolregio kan zich niet de luxe permitteren om clusters te laten vallen,

ook al nemen ze aanzienlijke fysieke en milieuruimte in beslag. De sectoren industrie

en vervoer & opslag dragen samen 60 procent bij aan de internationale export van

13,5 miljard euro vanuit de Metropoolregio Amsterdam (MRA). De clusters maak

industrie, logistiek en food & flowers omvatten 20 procent van het totaal bruto

regionaal product. Daar komt bovendien nog 16 procent bij van de bedrijfstak handel

(Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam 2014).

Eenzijdige fixatie op bijvoorbeeld de financile en zakelijke dienstverlening maakt

de regio bijzonder kwetsbaar, zoals pijnlijk duidelijk werd tijdens de recente crisis.

De groei die zich nu aftekent, komt voor rekening van de maakindustrie en export-

gedreven bedrijfstakken.


Bovendien is nog steeds een flink deel van de beroepsbevolking afhankelijk van werk

in de productiesfeer. Gezien de hoge werkloosheid onder laagopgeleiden heeft de

regio juist behoefte aan veel meer banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.

We moeten bedrijven die deze werkgelegenheid bieden koesteren. Anders zal de

tweedeling nog scherper worden en dreigt een verdere segregatie van arme en rijke

wijken. Werk is de enige weg uit de armoede.

Zaanse productiebedrijven

Een voorbeeld is de Koninklijke Verkadefabriek aan de Westzijde in Zaandam

(met overigens sinds kort een Turkse multinational als eigenaar). Het bedrijf heeft

circa 550 werknemers in dienst, maar zorgt tevens voor werkgelegenheid bij

een brede kring van toeleveranciers, transporteurs, distributeurs en handelaren.

De toegevoegde waarde omvat veel meer dan alleen de primaire productie. Wat

voor de Verkade fabriek geldt, geldt evenzeer voor de Duyvisfabriek, de Forbo-

fabriek en talrijke andere productiebedrijven.

VNO-NCW pleit ervoor om deze bedrijven volop toekomstperspectief te bieden,

zodat het economisch ecosysteem in stand blijft. Zeker bij internationaal

opererende bedrijven kan elke ruimtelijke inperking leiden tot een heroverweging

van investeringen en voortzetting van de productie elders.

DE NIEUWE METROPOLITAAN

Steden zijn de groeimotoren van onze economie. Studenten, young urban professio

nals, zzpers, startende ondernemers, maar ook gezinnen en senioren allemaal

willen ze in de (buurt van) de stad wonen. Daar is werk, daar is cultuur, daar zijn

voorzieningen en daar is stedelijke ambiance. Maar hoe ver kun je van de centrale

stad wonen en toch het gevoel hebben dat die stad om de hoek ligt?

De beleving van de afstand tussen a en b hangt meer af van de reistijd dan van het

aantal reiskilometers. Hoe beter de verbindingen hoe groter het gebied waarbinnen

bewoners bereid zijn zich te bewegen voor werk, studie of voorzieningen. Het gaat

om de gevoelsafstand. Hier ligt de sleutel voor de oplossing van de ruimtevraag in

de Metropoolregio. Betere verbindingen vergroten het gebied rond de centrale stad

waarbinnen hoogstedelijk wonen te realiseren valt.

Ht kenmerk van een succesvolle metropool is een systeem van frequente snelle

verbindingen. Londen en Parijs zijn in oppervlakte groter dan de Metropoolregio

Amsterdam maar ze functioneren beter als metropool dankzij hun fijnmazig

openbaar vervoer-netwerk (daily urban system). Een samenhangend stelsel van

metropolitane verbindingen is een absolute voorwaarde voor een evenwichtige

ruimtelijke ontwikkeling.


Stations en andere ov-knooppunten (ook multimodaal) zijn aantrekkelijk als locatie

voor het nieuwe wonen en werken. De werknemer van nu zit niet meer vijf dagen

in de week achter hetzelfde bureau in hetzelfde kantoor. Hij werkt ook thuis, bij

klanten of tijdelijk op een flexibele werkplek. Smartphone en tablet kunnen elke plek

tot werkplek maken. Hoe beter de fysieke en digitale verbindingen, hoe mobieler de

werknemer.

HOE EN WAAR?

Op korte afstand van de centrale stad Amsterdam liggen Haarlem en Zaanstad.

Beide zijn elk op hun eigen manier vitale stedelijke kernen met uitgebreide

voorzieningen. Daarnaast kent de Metropoolregio een aantal steden met een divers

karakter op grotere afstand van Amsterdam, maar wel met de potentie voor

hoogstedelijke woonkernen.

1. Almere/Lelystad

2. Haarlemmermeer/Hoofddorp

3. Purmerend

4. Alkmaar

5. Hoorn

6. Hilversum


Hoe kunnen deze steden hun potentie ten volle benutten? Verbindingen over weg,

spoor en water zijn hiervoor cruciaal. Hoe beter, frequenter en sneller de verbindingen

hoe meer een stad als onderdeel van de metropoolregio zal functioneren en hoe

meer bewoners zich zullen identificeren met die metropool. Naast de genoemde

steden lenen ook de tussenliggende kernen zich voor verdichting.

Onze visie sluit aan bij de studie Maak Plaats! Werken aan knooppuntontwikkeling

in Noord-Holland (2013) van de Provincie Noord-Holland en Vereniging Delta-

metropool. Het onderzoek laat zien dat er nog volop ruimte is voor woningbouw

in de nabijheid van openbaar vervoer-knooppunten. De studie Better Airport Regions

(NWO, 2014) heeft een soortgelijk concept uitgewerkt voor de verbinding Schiphol

- Haarlemmermeer - Haarlem.

De benodigde ruimte kan deels worden gevonden in de transformatie van leegstaande

kantoren en bedrijfspanden in de nabijheid van stations en ov-knooppunten. Veel

commercieel vastgoed is gedateerd en het overschot is zo groot dat talloze panden

onverhuurbaar blijven, ook bij een aantrekkende economie. Hier liggen kansen voor

transformatie of sloop en nieuwbouw, zoals nu al gebeurt bij station Amsterdam

Sloterdijk.

Er is nog volop ruimte voor woningbouw in de nabijheid van openbaar vervoer-knooppunten


HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP


ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

Vitale stedelijke kernen


WONEN

De Metropoolregio Amsterdam heeft ruim 2.350.000 inwoners. In vijf jaar tijd zijn

er 83.000 inwoners bijgekomen (3,7 procent groei). Nu de economie en woningmarkt

aantrekken, zal de groei verder toenemen. Naar verwachting loopt het inwonertal op

tot circa 2,9 miljoen in 2035. Dit stelt de Metropoolregio voor een bouwopgave van

300.000 woningen. Daarbij moet worden gerekend op een zeer gedifferentieerde

vraag. Senioren, studenten, hoogopgeleide kenniswerkers en jonge gezinnen hebben

allemaal hun eigen woonwensen, locatievoorkeuren en budgetten.

Het grootste kapitaal van een stad is human capital. De populariteit van de Metropool-

regio Amsterdam biedt een geweldige kans om hoogopgeleide, ondernemende en

creatieve stedelingen te binden. Ze zorgen dat er een klimaat ontstaat voor innova-

tieve ideen, nieuwe bedrijvigheid en culturele experimenten.

VNO-NCW wil de toekomstige woningvraag accommoderen in en nabij bestaande

infrastructuur. Dat kan door optimaal gebruik te maken van verbindingen als:

Alkmaar-Haarlem,

Alkmaar-Amsterdam,

Hoorn-Amsterdam,

Alkmaar-Hoorn,

Amsterdam-Almere.


HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP


ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

Wonen


Binnen deze corridors lenen knooppunten zich voor hogere dichtheden en gedoseerde

hoogbouw. Meer bewoners betekent een groter draagvlak voor de al aanwezige

infrastructuur en voorzieningen.

Bij dit model blijven de ruimtelijke ingrepen beperkt, zeker in vergelijking met de

ontwikkeling van nieuwe uitleglocaties of grootschalige transformaties. Wel zullen

woningen en verbindingen aan hoge kwaliteitseisen moeten voldoen. Hoe hoger het

inkomen hoe hoger de eisen. Dat vraagt om kwaliteit in architectuur en stedenbouw,

hoogwaardig openbaar vervoer en als tegenpool van de verstedelijking volop

groen en open ruimte in de omgeving. Overheden moeten het voortouw nemen bij

investeringen in deze knooppuntlocaties.

Binnen de regio liggen historische landschappen en prachtige natuurgebieden zoals

de Beemster, Marker- en IJmeer, Spaarnwoude, de Stelling van Amsterdam en de

duinen en kust. Metropolitaan wonen met uitgestrekte groengebieden op fietsaf-

stand is een unieke combinatie. De geluidshinder-zone ten noorden van Polderbaan

en Zwanenburgbaan kan worden ontwikkeld tot een nieuw groengebied, waarmee

het leefklimaat verder wordt versterkt.


HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP


ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

Metropolitaan wonen met uitgestrekte groengebieden op fietsafstand is een unieke combinatie

Natuur en recreatie


WERKEN

Versterking van economische clusters en behoud van diversiteit moeten de pijlers

zijn onder het economisch beleid. Functieverandering van bedrijventerreinen vindt

alleen plaats als er volwaardige alternatieven zijn voor de gevestigde bedrijven.

We pleiten voor inclusieve oplossingen: niet wonen ten koste van bedrijvigheid,

maar ruimte voor bedrijvigheid n wonen. Een grondige ruimtelijke analyse moet

inzicht bieden in de spreiding van economische clusters, zoals food & flowers,

maakindustrie en logistiek. Hoe functioneren de diverse productieketens? Waar

liggen kansen voor functiemenging of wellicht functieverandering van werklocaties?

Kunnen de contouren van milieuzones van Schiphol en Haven meer overlappen,

zodat zij samen voor minder overlast zorgen?

Voor veel beroepsgroepen lopen wonen en werken steeds meer in elkaar over.

De behoefte aan werkruimte aan huis groeit. De strakke scheiding tussen woon-

en werklocaties is niet altijd meer nodig en wenselijk. Menging van functies kan

verouderde werklocaties nieuw leven inblazen. Daarvoor moeten bestemmings-

plannen worden aangepast, maar ook landelijke regelgeving. Wellicht kunnen de

regels voor tijdelijke bewoning (studenten) worden gelijk getrokken met die voor

hotels. Rond hotels mag bijvoorbeeld harder geluid te horen zijn dan rond woningen.

Dit maakt transformatie van kantoren naar een woonbestemming kansrijker.


HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP


ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

Werken


BEREIKBAARHEID

VNO-NCW pleit voor de aanpak van knelpunten in het spoorwegennet. Op station

Amsterdam CS zitten goederen- en personenvervoer elkaar stevig in de weg. Door de

goederenstromen te verleggen zal de druk op CS verminderen en kan het reizigers-

vervoer zich verder ontwikkelen. Een dergelijke aanpak onlangs door minister Schultz

van Infrastructuur en Milieu geschetst is alleen acceptabel als een solide

spoorverbinding vanuit IJmuiden en de Amsterdamse haven richting Duitsland

gegarandeerd blijft. Dat kan met een alternatief spoor, bijvoorbeeld parallel aan de

nieuwe verbinding A8/A9.

Opwaardering van het openbaar vervoer vraagt om een tweesporenbeleid: een

netwerk van light rail- verbindingen binnen de regio die Zaanstad/Waterland, de

IJmond, Haarlem, Schiphol en Amsterdam met elkaar verbinden. Daarnaast inzetten

op frequente highspeed- treinen binnen Nederland en verder naar Brussel, Parijs,

Hamburg en Berlijn.

Lightrail maakt het mogelijk op veel meer plaatsen hoogstedelijk wonen te realiseren.

Bestaande trajecten kunnen worden opgewaardeerd of doorgetrokken zoals de

Noord- Zuidlijn naar Zaanstad en Schiphol.

Een goed voorbeeld is de geplande verbetering van de treinverbinding tussen Schiphol,

Amsterdam, Almere en Lelystad. Het Rijk stelt hiervoor 1,4 miljard euro beschikbaar.

Vanaf 2023 rijden op dit traject elke tien minuten een Intercity n een sprinter.

LOGISTIEK

Het vrachtvervoer over de weg kampt met praktische problemen zoals een tekort

aan ordentelijke parkeerplaatsen voor de nacht of om langere perioden tussen ritten

te overbruggen. Chauffeurs parkeren nu op plekken die daarvoor niet geschikt zijn.

Dat levert risicos op en heeft een negatieve uitstraling op de omgeving.

Een ander acuut probleem is de distributie van goederen in verstedelijkt gebied.

Naast bevoorrading van de detailhandel is er nu een tweede goederenstroom van

online bestelde artikelen naar de consument. Dit kan veel efficinter met een net-

werk van strategisch gelegen distributiecentra waar goederen worden verzameld

en verdeeld (logistieke ontkoppelpunten). Veelbelovend is het project Lean and Green

van de transportsector met als doel minder vervuilende voertuigen in te zetten en

het aantal ritten te beperken.

De vernieuwing en verbreding van de Zeesluis en de bouw van de nieuwe A-pier en

uitbreiding van Schiphol Terminal zijn vitale investeringen. Ze versterken de logistieke

positie van de MRA in Europa. We moeten aansluiting zoeken bij interna tionale

initiatieven zoals van de luchthavens Parijs, Lyon en Luik en het plan van Eurotunnel

voor een vrachttrein (verbouwde passagierstrein) op het Hoge Snelheidsnet.

Goederen- en personenvervoer zitten elkaar stevig in de weg


BELEID MAKEN VANUIT DE RUIMTE

VNO-NCW pleit voor een planologisch model dat ruimte laat om adequaat te

kunnen reageren op nieuwe economische en demografische ontwikkelingen. Naast

structurele tendensen zoals de trek naar de stad en de globalisering zijn er moeilijk

te voorspellen en niet voorziene ontwikkelingen. Ruimtelijke plannen, maar ook

nieuwe woningen, kantoren en bedrijfspanden moeten zodanig flexibel zijn dat ze

aan veranderende eisen en inzichten kunnen voldoen.

Ruimtelijke ordening op de schaal van de Metropoolregio vraagt om bestuurlijk

denken en handelen op de schaal van de regio. We doen een beroep op bestuurders

van Rijk, provincie en de 36 gemeenten om over de eigen grenzen heen te kijken.

Wat goed is voor de regio is uiteindelijk ook goed voor elke gemeente afzonderlijk.

We hebben allemaal baat bij een florerende Metropoolregio waar voldoende ruimte

is voor wonen en werken van huidige en toekomstige generaties. VNO-NCW roept

alle partijen van overheid en bedrijfsleven op de vele kansen voor de toekomst

te verzilveren.


HOORN

HILVERSUM

HOOFDDORP


ALKMAAR

PURMEREND

ZAANSTAD

Integrale ruimtelijke ordening op metropoolniveau


AGENDA VOOR DE METROPOOLREGIO AMSTERDAM

De Metropoolregio Amsterdam (MRA) is de belangrijkste economische regio van

Nederland. Om internationaal te kunnen concurreren, moeten wonen, werken,

verkeer en vervoer, kennis en innovatie, natuur en cultuur op topniveau georga-

niseerd worden. Hiervoor is regie nodig op het schaalniveau van de metropool.

1. Vitale stedelijke kernenMRA kent zes vitale stedelijke kernen die de potentie hebben om demografische en

economische ontwikkelingen te faciliteren. Daarvoor zijn flexibele ruimtelijke plannen

nodig. De steden en ook de tussenliggende woonkernen lenen zich voor verdichting.

2. WonenDe gebieden rond knooppunten van openbaar vervoer lenen zich bij uitstek voor

woningbouw. Er is hier ook ruimte. Woningen en infrastructurele verbindingen

zullen aan de hoge kwaliteitseisen van de metropolitaan, de moderne stedeling,

moeten voldoen. Overheden moeten het voortouw nemen bij investeringen in

deze knooppuntlocaties.

3. Natuur en recreatieMetropolitaan wonen met uitgestrekte groengebieden op fietsafstand is een unieke

combinatie die moet worden versterkt. De geluidshinder-zone ten noorden van de

Polderbaan en de Zwanenburgbaan van Schiphol moet een nieuw groengebied worden.

4. WerkenEconomische clusters moeten worden versterkt, de diversiteit in bedrijvigheid moet

worden behouden. De volgende clusters moeten alle ruimte krijgen om zich verder

te kunnen ontwikkelen:

maakindustrie en logistiek in de IJmond, het westelijk havengebied en de Waarder-

polder,

voedingsindustrie in Zaanstad, Amsterdam en omgeving,

logistiek rond Schiphol en de greenport Aalsmeer,

zakelijke dienstverlening op de Zuidas.

5. Integrale ruimtelijke ordening op metropoolniveauFunctiemenging

Menging van wonen en werken op verouderde bedrijventerreinen kan deze terreinen

nieuw leven in blazen. De experimenten op Westpoort en Amsterdam-Noord zijn goede

voorbeelden.

Verbindingen

Investeer ruimhartig in metropolitane verbindingen. Leg aan:

lightrail-netwerk, te beginnen met doortrekken Noord-Zuidlijn naar Zaanstad en

Schiphol;

hoge snelheidsverbinding naar het oosten, richting Berlijn;

vrachtspoor langs A8-A9 voor betere ontsluiting IJmond;

logistieke ontkoppelpunten voor zwaarder vrachtvervoer aan de rand van stedelijke

kernen;

bewaakte parkeerplaatsen voor vrachtwagens met faciliteiten voor chauffeurs die

ter plekke overnachten.

Bladwijzer 1

NIEUWE WEGEN NAAR WONEN ÉN WERKEN IN DE ... - … Dossier/150213 RO Noord-Holland.pdf · van...

Documents

Transcript of NIEUWE WEGEN NAAR WONEN ÉN WERKEN IN DE ... - … Dossier/150213 RO Noord-Holland.pdf · van...