Wilma van der Westen

senior adviseur Taalbeleid

Nederlands en Engels in het hoger

onderwijs

Even voorstellen …

Senior adviseur Taalbeleid aan De Haagse Hogeschool

Buitenpromovenda UvA: taalleerstrategieën hoger Onderwijs

Medeoprichter & ex-voorzitter (2006 – 2014), nu alg. bestuurslid

Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs

Lid van het Sectiebestuur Nederlands Levende Talen

Lid van het bestuur van HSN Conferentie Onderwijs Nederlands

Educatief auteur, o.a.: Goed geschreven, Welgespeld, Succes met Taal

Nederlands en Engels in het hoger

onderwijs: één taalbeleid?

Studiedag Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid

Hoger Onderwijs

10 oktober 2016

Opbouw

Begripsverheldering: taalbeleid en talenbeleid

Keuze voor Nederlands of Engels

Enkele cijfers (Nederland)

Engels in Nederlandstalige opleidingen

Nederlands in Engelstalige opleidingen

Nederlands of Engels? Eén taalbeleid

1. Begripsverheldering

Taalbeleid en talenbeleid

Definitie taalbeleid (po & vo)

“Taalbeleid is een structurele en strategische poging

van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te

passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met

het oog op het bevorderen van hun algehele

ontwikkeling en het verbeteren van hun

onderwijsresultaten.”

Van den Branden, 2004:51

Definitie taalbeleid (po & vo)

“Taalbeleid is een structurele en strategische poging

van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te

passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met

het oog op het bevorderen van hun algehele

ontwikkeling en het verbeteren van hun

onderwijsresultaten.”

Van den Branden, 2004:51

Definitie taalbeleid (po & vo)

“Taalbeleid is een structurele en strategische poging

van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te

passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met

het oog op het bevorderen van hun algehele

ontwikkeling en het verbeteren van hun

onderwijsresultaten.”

Van den Branden, 2004:51

Definitie taalbeleid (hoger onderwijs)

“Taalbeleid is de formulering van het permanente,

systematische en strategische handelen van

beleidsmakers en beleidsuitvoerders om

– op alle voor het onderwijs relevante niveaus –

taal én taalontwikkeling tot een bron van

permanente aandacht en zorg te laten zijn in de

dagelijkse praktijk van het onderwijs en die

maatregelen te nemen die bijdragen aan het

studiesucces van studenten.

Wilma van der Westen (2002)

Definitie taalbeleid (hoger onderwijs)

“Taalbeleid is de formulering van het permanente,

systematische en strategische handelen van

beleidsmakers en beleidsuitvoerders om

– op alle voor het onderwijs relevante niveaus –

taal én taalontwikkeling tot een bron van

permanente aandacht en zorg te laten zijn in de

dagelijkse praktijk van het onderwijs en die

maatregelen te nemen die bijdragen aan het

studiesucces van studenten.

Wilma van der Westen (2002)

Vervolg definitie

Studiesucces wil in dit verband zeggen:

in staat zijn de opleiding met behoud van alle kwaliteitseisen succesvol te

doorlopen,

en

bij het afstuderen beschikken over voldoende taalvaardigheid voor de

beginnende beroepsuitoefening.”

Wilma van der Westen (2002)

Doelen taalbeleid HvA

De implementatie van taalbeleid heeft twee doelen:

het vergoten van de studeerbaarheid en de studenttevredenheid;

het waarborgen van het eindniveau, dus ervoor zorgen dat de HvA taalvaardige

professionals aflevert.

http://www.taalwinkel.nl/taal-uva-hva/implementeren-van-taalbeleid/

Taalbeleid & talenbeleid

In de literatuur zijn verschillende definities terug te vinden

over taalbeleid.

De substantiële uitbreiding naar talenbeleid,

vertaalt zich niet in nieuwe definities.

Bron: Mito Handleiding z.j.: p. 38

Taalbeleid & talenbeleid

Uit: C. Frijns, 2011, ‘t is goe, juf, die spreekt mijn taal!

In Vlaanderen heerst er, evenals in andere Europese landen,

evenwel heel wat verwarring over het concept ‘talensensibilisering’.

Dat komt doordat de termen taal(talen)sensibilisering en taalinitiatie

geregeld door elkaar worden gebruikt.

Ontwikkeling van taalbeleid of talenbeleid door scholen heeft in de

alledaagse praktijk nog een lange weg te gaan en is in vele landen

en op vele plaatsen nauwelijks of niet van de grond gekomen.

Wat is het verschil tussen een taal- en talenbeleid?

Bij een taalbeleid richt je je op de verhoging van de taalvaardigheid van de leerlingen in

één taal. In Vlaanderen zal dat het Nederlands zijn. Talensensibilisering kun je binnen

taalbeleid inzetten om de talige identiteit van alle leerlingen te (h)erkennen waardoor

hun welbevinden verhoogd wordt en hun motivatie om talen, waaronder het

Nederlands, te leren toeneemt. We moeten er echter voor waken dat taalbeleid niet

versmald wordt tot de verhoging van de taalvaardigheid Nederlands.

Bij een talenbeleid wordt er niet één maar worden er verschillende talen en

taalvariëteiten in de kijker gezet. Dan gaat het om de verhoging van de taalvaardigheid

van leerlingen in verschillende talen. In Vlaanderen zal dat het Nederlands en de

vreemdetaalvakken betreffen. Talensensibilisering verdient in een talenbeleid een

plaats, omdat het de motivatie om verschillende talen te leren verhoogt en in die zin

ingezet kan worden om de motivatie, de nieuwsgierigheid en de drijfveren om talen te

verwerven aan te zwengelen.

Talenbeleid:

Een talenbeleid is de structurele en strategische poging

van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen

aan de leerbehoeften van de leerlingen op het vlak van talen

met het oog op het bevorderen van hun algemene ontwikkeling

en het verbeteren van hun onderwijsresultaten.

(naar: Van den Branden, 2010)

Bron: C. Frijns, 2011, ‘t is goe, juf, die spreekt mijn taal!

Taalbeleid & talenbeleid

APS:

Taalbeleid: instructietaal

Talenbeleid: beleid t.a.v. vreemde talen

Doel talenbeleid MVT

• Een gemeenschappelijke aanpak van de taalvaardigheid

bij de mvt, waardoor de taalvaardigheid van leerlingen op

internationaal niveau verbeterd wordt. Een verbreding en/

of verdieping van het cultureel besef van leerlingen neemt

daarbij een belangrijke plek in.

Taalbeleid & talenbeleid

Daems (2007):

Taalbeleid en taalvakkenbeleid

Taalbeleid: taal als communicatiemiddel en instructietaal

Taalvakkenbeleid: bereiken doelen van de taalvakken

Taalbeleid & talenbeleid

Een talenbeleid omvat taalbeleid en taalvakkenbeleid.

Vlaamse overheid. Onderwijsspiegel 2009/2010

Taalbeleid & talenbeleid

Thomas More:

Een talenbeleid is het beleid van een instelling

tav alle onderwijstalen.

http://bouwstenenopleiding.thomasmore.be/talenbeleid-laag-2.html

2. Nederlands of Engels?

In Nederland:

Artikel 7.2 van de Wet op het hoger onderwijs en

wetenschappelijk onderzoek (WHW):

Het onderwijs dient in het Nederlands plaats te vinden,

tenzij er goede redenen zijn daarvan af te wijken.

2013: Wet Kwaliteit in verscheidenheid hoger onderwijs

Driejarige opleidingen (180 ec’s); vwo-instroom

Nederlands of Engels?

Keuze voor Nederlands of Engels als instructietaal

Vaak uit ‘bedrijfseconomische’ overwegingen

Reacties:

Veelal tegen het Engels als instructietaal (EMI):

Behoud van het Nederlands als wetenschapstaal;

gebaseerd op opinies en normatieve oordelen;

veelal vanuit een eentalig perspectief.

In beroep: scriptie in het Nederlands

Datum bericht: 12 april 2011

Een studente bedrijfskunde doet een afstudeeronderzoek bij

een ziekenhuis. Dat ziekenhuis heeft de studente verzocht om

haar scriptie in het Nederlands te schrijven. De examencommissie

weigert daar toestemming voor te geven en eist een scriptie in

het Engels. Tegen die beslissing ging de studente vorige week

in beroep.

Het College van Beroep is inmiddels tot een uitspraak gekomen. Besloten is dat de examencommissie in redelijkheid

tot de gemaakte beslissing is gekomen. Daarmee is het beroep van de studente bedrijfskunde ongegrond verklaard.

-> Kamervragen (al vanaf 2009); de minister oordeelt dat de procedures zorgvuldig zijn gevolgd. De OER is leidend.

-> 1 juni 2012: De Taalunie organiseert een hoorzitting ‘Nederlands en Engels in het hoger onderwijs’

Nederlands als cultuur- en wetenschapstaal

In Strategische Agenda OCW: zorg over Engels in ho

Adviesaanvraag bij de KNAW (30 maart 2016):

Analyse van omvang en motieven Engelstalige opleidingen

30 juni bijeenkomst VSNU

12 oktober bijeenkomst te Den Bosch

Eind dit jaar tussentijdse rapportage

De Volkskrant, 26 augustus 2016

Meer dan de helft van de studies volledig in het Engels

Universiteiten bieden steeds meer studies volledig in het

Engels aan

Het Engels maakt een onstuitbare opmars in het hoger

onderwijs door. Het merendeel (60 procent) van alle

opleidingen die Nederlandse universiteiten dit studiejaar

aanbieden wordt inmiddels volledig in het Engels gegeven.

Door: Kaya Bouma 26 augustus 2016, 06:00

3. Enkele cijfers – masteropleidingen -

Van de 684 universitaire masteropleidingen 459 (67%) in het Engels

en 87 (13%) in het Nederlands en Engels. 31% van de universitaire

masteropleidingen in het Nederlands.

Een aantal Technische Universiteiten biedt alleen nog Engelstalige masters aan:

Wageningen UR en de TU Delft. Aan de TU Eindhoven en Universiteit Twente zijn alle

masters op één na Engelstalig.

Alle masters (inclusief hbo-aanbod), dan ligt het percentage lager: in het hbo wordt

bijna 70% van de masters volledig in het Nederlands aangeboden, en volgt 86% van de

studenten een Nederlandstalige opleiding.

Bron: Aanhangsel bij handelingen, 21 sept. 2016

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20162017-20.html

Bacheloropleidingen

Aan universiteiten in 2013:

24% van de bacheloropleidingen in het Engels of

Engels/Nederlands;

In 2016 is dit percentage gegroeid naar 26%;

In 2016 11% van de hbo-bacheloropleidingen in het Engels.

Bron: Aanhangsel bij handelingen, 21 sept. 2016

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20162017-20.html

4. Engels in Nederlandstalige opleidingen

Mogelijke doelen:

Omgang met Engelstalige bronnen

Verslag schrijven in het Engels

Presentatie houden in het Engels

Uitwisselingsprogramma / buitenlandstage

Doorstroom naar Engelstalige master

5. Nederlands in Engelstalige opleidingen

Onderwijsraad (2011). ‘Weloverwogen gebruik van Engels in het hoger onderwijs’:

“studenten en docenten in de gelegenheid te stellen zich de Nederlandse taal en

cultuur op een zodanig niveau eigen te maken dat zij desgewenst op een

verantwoorde manier in Nederland in het onderwijs en de samenleving kunnen

participeren.”

Minor Dutch language & culture

Module(n) of programma Dutch language & culture

Onderzoek Nederlandse taalvaardigheid en Engelstalig onderwijs

Staring, F. (2015). Met of zonder Engels door het hoger onderwijs: even taalvaardig

aan de finish? In A. Mottart & S. Vanhooren (red.), 29ste Conferentie Onderwijs

Nederlands (pp. 248-251). Gent: Academia Press.

Staring, F. (2014). Schrijfvaardigheid van masterstudenten aan de Vrije Universiteit

Brussel. Een exploratief onderzoek naar het effect van Engelstalig onderwijs op de

ontwikkeling van Nederlandse taalvaardigheid. Masterproef Taalkunde. Brussel: Vrije

Universiteit Brussel.

Staring, F. (2013). De positie van het Nederlands en het Engels aan

universiteiten in Vlaanderen en Nederland: Een stand van zaken. Masterscriptie.

Brussel: Vrije Universiteit Brussel.

Engels of Nl? Eén taalbeleid: voorbeeld taalbeleid op de HvA

Activiteiten

Het werk bestaat uit:

onderzoeken van de rol van taal in de opleidingen van de HvA (Nederlands en Engels)

identificeren en analyseren van taaltaken in de curricula (artikelen lezen, rapporten

schrijven enz.)

adviseren over maatregelen die de taalontwikkeling van studenten kunnen verbeteren

met de opleidingen invoeren van deze maatregelen, bijvoorbeeld door docenten te

trainen, opdrachten te herontwerpen en taaluniversum.hva.nl voor alle domeinen te

ontwikkelen

Uit dit taalbeleidwerk zijn verschillende vaste activiteiten voortgekomen, zoals

taalspreekuren, de training ‘Studeren met dyslexie’, het Kennisnetwerk Engels aan de

HvA en het beheer van taaluniversum.hva.nl.

Adviezen

Zorg voor veel input: vak én taal;

Zorg voor veel interactie: vak én taal;

Vergroot contact met de wereld van het vak en de academische wereld;

Geef voortdurend feedback op taalgedrag;

Spreek de student aan in zijn studentrol en

in die van (toekomstig) beroepsbeoefenaar;

Leg de lat hoog, geen “verkeerde tolerantie”.

Ingrediënten:

Werken met een woorddossier

Schrijfvaardigheids- en onderzoeksleerlijn in het curriculum

Taalontwikkelende feedback van alle docenten

Taalbeleidsbestendig toetsbeleid

SLB voor coaching en begeleiding: scholing SLB’ers mbt taalontwikkeling

Woorden oppikken

Belang van woordenschat

Repertoires: chunks, routines en woordcombinaties

Plaats van grammatica = kleiner dan gedacht

Nieuwe domeinen: vak + hoger onderwijs + (toekomstig) beroep

Ook: welk taalgedrag is passend en effectief?

Nederlands + Engels

Voorbeeld van een woorddossier

Leer studenten roeien en laat studenten hun eigen riemen ontwikkelen!

Literatuur

Van den Branden, K. (2004). Taalbeleid: een hefboom voor gelijke onderwijskansen?, in School en Samenleving, 5, p.51. Deze definitie

werd ook opgenomen in de talenbeleidsnota van Frank Vandenbroucke (2007).

Van der Westen, W. (2007). Van nul tot platform: Taalbeleid in het hoger onderwijs, in A. van Gelderen (red.), Eenentwintigste conferentie

Het Schoolvak Nederlands, Gent, Academia Press.

Over Nederlands en Engels:

Onderwijsraad (2011). Weloverwogen gebruik van Engels in het hoger onderwijs.

Staring, F. (2015). Met of zonder Engels door het hoger onderwijs: even taalvaardig aan de finish? In A. Mottart & S. Vanhooren (red.),

29ste Conferentie Onderwijs Nederlands (pp. 248-251). Gent: Academia Press.

Staring, F. (2014). Schrijfvaardigheid van masterstudenten aan de Vrije Universiteit Brussel. Een exploratief onderzoek naar het effect van

Engelstalig onderwijs op de ontwikkeling van Nederlandse taalvaardigheid. Masterproef Taalkunde. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.

Staring, F. (2013). De positie van het Nederlands en het Engels aan universiteiten in Vlaanderen en Nederland: Een stand van zaken.

Masterscriptie. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.

Raad Nederlandse Taal en Letteren (2016). Nederlands als taal van wetenschap en hoger onderwijs.

Van Oostendorp, M. (2016). “Sterke positie Nederlands in wetenschap en hoger onderwijs belangrijk?” Oh ja, joh? Dagoverzicht van

Neerlandistiek, 30 september 2016.

Wilma van der Westen - educatief auteur -Zakelijk schrijven:

bewust geletterd

Werkwoordspelling:

ook voor meertaligen

Succes met Taal - een online webbased taalleer- en schrijfleeromgeving –

www.succesmettaal.nl