Nederland participatieland?

Marja Jager-VreugdenhilPresentatie voor •Diaconale studiekring•Beraad Kerk & Wmo1 februari 2013

Nederland participatieland?

Wmo als operatie om zorgstelsel te behoudenVier routes:1.Meer eigen verantwoordelijkheid bij zorgvragers2.Geen recht op zorg, maar beleidsvrijheid gemeenten3.Efficientieslag door aanpak op lokaal niveau4.Meer ‘civil society’

Route ‘civil society’

- Zorgvragers moeten eerst een beroep doen op hun omgeving

- Prestatieveld 1: ‘Bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid in dorpen, buurten en wijken’

- Prestatieveld 4: ‘Ondersteuning vrijwilligers en mantelzorgers’

Vragen!

- Wanneer is een beroep op het sociale netwerk reëel, wanneer niet?

- Kan een overheid sociale samenhang bevorderen?- Leidt sociale samenhang tot informele zorg?- Zit er ruimte in het vrijwilligersaanbod?- Als de overheid een stap terug doet, stapt de ‘civil

society’ daar dan in?

Basis: visie op samenleving

• Visie Wmo:• Maakbaarheid? • Marktvertrouwen?• Optimisme over zorgzaamheid samenleving?• Ondoordachte aannames?

• Vrijheid gemeenten voor eigen beleid verschillende lokale visies

Basis: visie op samenleving

• Mijn onderzoek:• Mensen participeren niet in ‘de samenleving’,

maar in specifieke participatiepraktijken• Elke participatiepraktijk kent eigen regels• Regels bepaald door specifiek doel van

betreffende sociale verbanden • Participeren gebeurt met een specifieke motivatie• Participeren is het invullen van een specifieke rol

Participatie

Casusstudies:1.De buurt

2.De mantelzorgrelatie3.De kerk

Casus 1: buurt

• Buurt: geen ‘sociaal verband’, maar plek waar evt. wel sociale verbanden gevonden kunnen worden

• Niet vanzelfsprekend gericht op zorg• Regels beperken zorg juist

Casus 2: mantelzorgrelatie

• Mantelzorgrelatie: relatie bij uitstek gericht op zorg• Persoonlijke relatie tussen zorgende en verzorgde

staat centraal, niet doelen van een zorgorganisatie of van beleid

• Elke mantelzorgrelatie is anders, hoe bepaal je of er ondersteuning nodig is? Is mantelzorger ‘ co-worker’, handige hulpbron of ‘co-client’?

• Let op: mantelzorgers onder kerkleden!

Casus 2: mantelzorgrelatie

Casus 3: kerk(gemeenschap)

Casus 3: kerk(gemeenschap)

• Kerk: welk doel?

Casus 3: kerk(gemeenschap)

• Doelen (A. Noordegraaf):1. Getuigenis2. Dienst aan de samenleving3. Gemeenschap• Vergelijk doelen van vrijwilligersorganisaties (Meijs):1. Campaigning2. Service delivery3. Mutual interest

Casus 3: kerk(gemeenschap)

Kerkelijke documenten:-Verschillende visies o.a. op gewicht van de verschillende doelen en op plek kerk in samenleving-Toch sterke overeenkomsten in uitspraken over Wmo!-Erkenning van zorg als taak van de kerk

Als instituut of als kerkgemeenschap? Al dan niet verbonden aan getuigenis? Voor eigen leden of ook voor anderen?

Casus 3: kerk(gemeenschap)

Belangrijkste redenen voor vrijwilligerswerk:-Ik werd ervoor gevraagd-Ik vond het leuk om te doen-Ik wilde graag iets voor een ander doen

Casus 3: kerk(gemeenschap)

Voor vrijwillige inzet in kerken vaker:-Ik werd ervoor gevraagd-Ik zag het als een opdracht van God-Ik vond het vanzelfsprekend om te doen

Voor vrijwillige inzet elders vaker:-Ik wilde nuttig werk doen-Ik wilde iets voor de samenleving doen-Ik wilde graag met mensen werken

Wat zien burgerlijke gemeenten als rol kerk?

- Belang voor de lokale samenleving: • bron van informele zorg, • ontmoetingsplaats, • locatie voor buurt- of culturele activiteiten, • positieve invloed op sociale cohesie

- Vindplaats maatschappelijke participatie:• Vrijwilligers en mantelzorgers in kerken• Deelname van mensen met beperking in kerken• Jeugdwerk en opvoedingsondersteuning• Inloopactiviteiten

Wat zien burgerlijke gemeenten als rol kerk?

- Kerkelijkheid als achtergrondkenmerk: • Positieve invloed op inclusie en participatie• Negatieve invloed: uitsluiting of discriminatie o.b.v. geloofsovertuiging

- Kerk als lokale samenwerkingspartner:• Kerk als belangrijke vrijwilligersorganisatie• Kerk als één van de maatschappelijke organisaties die geïnformeerd dient te

worden• Kerk als informatie kanaal van overheid naar burgers • … en v.v., signaleringsfunctie: opsporen verborgen armoede, overbelaste

mantelzorgers, verslavingsproblematiek, opvoedingsvragen en eenzaamheid

Wat zien kerken als rol in Wmo(-adviesraad)?

- Vertegenwoordiger van één van de maatschappelijke organisaties (als samenwerkingspartner)

- Vertegenwoordiger van grote groep vrijwilligers (als doelgroep, belangengroep)

- Motivatie: Voor belangen van zwakkeren in de samenleving Namens actieve groep vrijwilligers Stem van ‘wie geen helper heeft’

Enkele conclusies:

- Kerken hebben zeker een rol op Wmo-terrein, vinden zij zelf en vinden burgerlijke gemeenten

- Heel diverse invullingen door beide- Risico op ‘verdringing van burgerschap’ Vrijwilligers/organisaties niet inzetten op andere activiteiten

dan waarvoor ze gemotiveerd zijn Karakter kerken naar meer ‘service delivery’ leidt tot ander

evenwicht vrijwillig-professioneel

Open vragen o.a.:

- Overheid moet niet teveel vóór kerken bepalen, maar wat willen kerken eigenlijk zelf?

- Afwachten? Visie formuleren?- Eens met : zorgzame samenleving? eigen kracht?

vangnetfunctie overheid?- Te verwachten vraag: willen kerken eigen leden

praktisch ondersteunen bijv. voor huishoudelijke hulp?- Willen kerken weer zelf verantwoordelijk zijn voor

(betalen, bemensen van) zorg- en welzijnsorganisaties?