Nederland en Indie
-
Upload
johnvanzuijlen -
Category
Education
-
view
2.117 -
download
2
description
Transcript of Nederland en Indie
De koloniale relatie De koloniale relatie tussen tussen
Nederland(ers) en Nederland(ers) en Nederlands-IndiëNederlands-Indië
Waar hebben we Waar hebben we het over?het over?
Nederlands Indië / Indonesië: een eilandenrijk bestaande uit 13.000 eilanden
Wat is er te vinden?Wat is er te vinden?
Ongeveer 13.000 eilandenOngeveer 13.000 eilanden Grondstoffen Grondstoffen
(belangrijk voor fabrieken in (belangrijk voor fabrieken in Nederland)Nederland)
Veel verschillende rijkenVeel verschillende rijken Veel verschillende etnische Veel verschillende etnische
groepengroepen Veel verschillende talenVeel verschillende talen Vele gelovenVele geloven
1596: eerste 1596: eerste Nederlanders op JavaNederlanders op Java
Portugezen al aanwezigPortugezen al aanwezigHoog ontwikkeld gebiedHoog ontwikkeld gebiedUitgebreid Uitgebreid
handelsnetwerkhandelsnetwerk
1602: VOC1602: VOC
Verenigde Oost-Indische CompagnieVerenigde Oost-Indische Compagnie VOC is een bedrijf van kooplieden VOC is een bedrijf van kooplieden
die allen aandeelhouder zijn die allen aandeelhouder zijn De VOC wil het alleenrecht op de De VOC wil het alleenrecht op de
handel = monopoliehandel = monopolie De bezetten niet al het land maar De bezetten niet al het land maar
stichten handelsnederzettingen aan stichten handelsnederzettingen aan de kustde kust
Welke producten?Welke producten?PeperPeperNootmuskaat Nootmuskaat KruidnagelenKruidnagelenen na 1700 ooken na 1700 ookTheeTheeKoffieKoffieSuiker Suiker
Macht van de VOCMacht van de VOC
De VOC mag verdragen sluiten De VOC mag verdragen sluiten met inheemse vorstenmet inheemse vorsten
Oorlog voerenOorlog voeren Nederzettingen stichtenNederzettingen stichten
De VOC is daarmee een bedrijf De VOC is daarmee een bedrijf met de bevoegdheden van een met de bevoegdheden van een staat staat
Nederlanders en Nederlanders en IndonesiërsIndonesiërs
Vijand of bondgenootVijand of bondgenootHandelspartnerHandelspartnerWeinig onderling contactWeinig onderling contact
Van VOC naar Staat der Van VOC naar Staat der NederlandenNederlanden
1799: VOC failliet1799: VOC failliet1800: De Aziatische gebieden komen nu 1800: De Aziatische gebieden komen nu
in het bezit van de Staat en ze worden in het bezit van de Staat en ze worden bestuurd door een Gouverneur-bestuurd door een Gouverneur-
Generaal. bv. Daendels (1806)Generaal. bv. Daendels (1806)
Tussen 1811 en 1815 Tussen 1811 en 1815 bezet Engeland Java.bezet Engeland Java.
In 1815 wordt Indië een In 1815 wordt Indië een onderdeel van Nederlandonderdeel van Nederland
In de praktijkIn de praktijk
Boeren worden uitgebuit door Boeren worden uitgebuit door westerse ambtenaren en eigen westerse ambtenaren en eigen regentenregenten
Nederlanders verliezen de Nederlanders verliezen de concurrentiestrijd met Engelandconcurrentiestrijd met Engeland
Indië kost meer dan het Indië kost meer dan het opbrengtopbrengt
Het roer gaat om!Het roer gaat om!
Doelstelling:Doelstelling:
““Nederlands-Indië moet Nederlands-Indië moet de kurk worden waar de kurk worden waar Nederland op drijft” Nederland op drijft” (er moet dus weer (er moet dus weer winst gemaakt worden)winst gemaakt worden)
Hoe?Hoe?
Johannes van den Bosch Johannes van den Bosch wordt gouverneur-generaal.wordt gouverneur-generaal.
Hij bedenkt het Hij bedenkt het CultuurstelselCultuurstelsel
Het cultuurstelsel wordt Het cultuurstelsel wordt ingevoerd in 1830ingevoerd in 1830
Het Cultuurstelsel -1Het Cultuurstelsel -1
Uitsluitend op JavaUitsluitend op JavaOverheid is eigenaar van de Overheid is eigenaar van de
grondgrond In ruil voor grond moet de In ruil voor grond moet de
bevolking exportgewassen bevolking exportgewassen als koffie, suiker, indigo en als koffie, suiker, indigo en thee (cultures) verbouwenthee (cultures) verbouwen
Het Cultuurstelsel - 2Het Cultuurstelsel - 2
De overheid bepaalt wat er De overheid bepaalt wat er verbouwd moet wordenverbouwd moet worden
De overheid krijgt 20% van De overheid krijgt 20% van de opbrengstde opbrengst
De overheid koopt de overige De overheid koopt de overige gewassen op tegen een vaste gewassen op tegen een vaste prijs (plantloon)prijs (plantloon)
Opbrengst gaat naar de Opbrengst gaat naar de Nederlandse schatkist (Batig Nederlandse schatkist (Batig Slot)Slot)
Het Cultuurstelsel - 3Het Cultuurstelsel - 3
Alleen de Nederlandse Alleen de Nederlandse Handelsmaatschappij mag Handelsmaatschappij mag handel voeren handel voeren
Inheemse regenten en Inheemse regenten en Nederlandse ambtenaren Nederlandse ambtenaren voeren de controle uit en voeren de controle uit en krijgen daarvoor geld krijgen daarvoor geld (cultuurprocenten)(cultuurprocenten)
Dualistisch bestuurDualistisch bestuur
Gouverneur-generaal
Binnenlands Bestuur Inlands Bestuur
residenten edelen
controleurs dorpshoofden
Assistent-resident Lagere hoofden
ResultaatResultaat
Cultuurstelsel is een groot Cultuurstelsel is een groot econo-misch succes.econo-misch succes.
Positieve impuls voor de Positieve impuls voor de Neder-landse economie:Neder-landse economie:
• Verbetering infrastructuurVerbetering infrastructuur• Groei scheepsbouw en Groei scheepsbouw en
textielnijverheidtextielnijverheid
Negatieve gevolgenNegatieve gevolgen
Toename werkdruk Toename werkdruk (cultuurstelsel + landrente + (cultuurstelsel + landrente + herendiensten)herendiensten)
Rijstteelt komt in het Rijstteelt komt in het gedranggedrang
Cultuurprocenten leidt tot Cultuurprocenten leidt tot uitbuitinguitbuiting
Kritiek op het Kritiek op het cultuurstelsel - 1cultuurstelsel - 1
1849: kritiek uit de Tweede 1849: kritiek uit de Tweede Kamer (Van HoKamer (Van Hoëvell): ëvell):
~ Arbeid moet minder ~ Arbeid moet minder zwaarzwaar worden worden ~ Cultuurprocenten omlaag~ Cultuurprocenten omlaag~ Nederlandse ambtenaren ~ Nederlandse ambtenaren moeten bevolking moeten bevolking beschermen.beschermen.
Kritiek op het Kritiek op het Cultuurstelsel - 2 Cultuurstelsel - 2
Kritiek van de Liberalen: Kritiek van de Liberalen: • De Liberalen (na de grondwet van De Liberalen (na de grondwet van
1848 aan de macht) zijn tegen de 1848 aan de macht) zijn tegen de leidende rol van de Staat leidende rol van de Staat
• Zij zijn ook tegen de dwangarbeid Zij zijn ook tegen de dwangarbeid in Indiëin Indië
• Zij willen dat bedrijven zich Zij willen dat bedrijven zich kunnen vestigen in Nederlands kunnen vestigen in Nederlands IndiëIndië
Kritiek uit de Kritiek uit de samenlevingsamenleving
Multatuli =Eduard Multatuli =Eduard Douwes Dekker Douwes Dekker
Max HavelaarMax HavelaarKritiek op rol van Kritiek op rol van
NederlandersNederlanders
Het einde van het Het einde van het Cultuurstelsel Cultuurstelsel komt in zicht komt in zicht
(1870)(1870)
OndernemersOndernemers
Particulieren / bedrijven staan Particulieren / bedrijven staan te popelen om geld te te popelen om geld te verdienen op Javaverdienen op Java
Particulier initiatief neemt Particulier initiatief neemt langzaam toelangzaam toe
Monopolie van de Ned. Handels Monopolie van de Ned. Handels Maatschappij brokkelt afMaatschappij brokkelt af
1870: afschaffing 1870: afschaffing cultuurstelselcultuurstelsel
1870: Suikerwet en Agrarische Wet1870: Suikerwet en Agrarische Wet
- Er komen veel particuliere - Er komen veel particuliere bedrijvenbedrijven
- Dwangarbeid wordt vervangen Dwangarbeid wordt vervangen door contractarbeid door contractarbeid
- Het KNIL houdt toezicht - Het KNIL houdt toezicht
Nederland breidt het Nederland breidt het gezag uitgezag uit
- Tijdens het Cultuurstelsel (1830-- Tijdens het Cultuurstelsel (1830-1870) bemoeide Nederland zich 1870) bemoeide Nederland zich alleen actief met Java en niet met de alleen actief met Java en niet met de andere eilanden. andere eilanden.
- Na 1870 komen steeds meer gebieden - Na 1870 komen steeds meer gebieden onder direct Nederland gezag. onder direct Nederland gezag.
- Het KNIL gaat optreden tegen - Het KNIL gaat optreden tegen opstandige eilandenopstandige eilanden
Modern ImperialismeModern Imperialisme
De tijd van het Modern De tijd van het Modern Imperialisme breekt aan: Imperialisme breekt aan: Nederland wil ook een wereldrijk Nederland wil ook een wereldrijk opbouwen en belangrijk worden opbouwen en belangrijk worden in de wereldin de wereld
Nederland gaar Indië Nederland gaar Indië beschouwen als een deel van beschouwen als een deel van Nederland Nederland
Het gaat niet zonder slag Het gaat niet zonder slag of stootof stoot
Atjeh-oorlogAtjeh-oorlog• Atjeh bealngrijk vanwege Atjeh bealngrijk vanwege
strategische liggingstrategische ligging• Guerrillaoorlog / Wrede strijd Guerrillaoorlog / Wrede strijd
o.l.v. generaal Van Heutszo.l.v. generaal Van HeutszLombokLombok• Nederlandse inmenging in Nederlandse inmenging in
lokaal conflictlokaal conflict
IndiIndië onder Nederlands ë onder Nederlands gezaggezag
Steeds meer gebieden komen Steeds meer gebieden komen onder direct Nederlands gezagonder direct Nederlands gezag
Inheemse heersers tekenen de Inheemse heersers tekenen de Korte Verklaring: Korte Verklaring: daarmee daarmee erkennen ze dat Nederland de erkennen ze dat Nederland de baas is en dat zij zullen baas is en dat zij zullen gehoorzamengehoorzamen
Particuliere Particuliere ondernemersondernemers
Rol van de Nederlandse Rol van de Nederlandse overheid in economisch leven overheid in economisch leven neemt af.neemt af.
• Grote particuliere plantages op Grote particuliere plantages op Java (suiker, koffie en thee)Java (suiker, koffie en thee)
• Ook plantages op Sumatra Ook plantages op Sumatra
DelfstoffenDelfstoffenTin uit BankaTin uit BankaSteenkool en goud uit BorneoSteenkool en goud uit BorneoOlie uit Sumatra en Borneo Olie uit Sumatra en Borneo
(Koninklijke Nederlandse (Koninklijke Nederlandse Aardolie Maatschappij)Aardolie Maatschappij)
Rubber uit Sumatra en Rubber uit Sumatra en BorneoBorneo
KopraKopra
Wie profiteert?Wie profiteert?
Particuliere ondernemersParticuliere ondernemersNederlandse bedrijvenNederlandse bedrijvenNederlandse overheidNederlandse overheidBuitenlandse bedrijvenBuitenlandse bedrijven Inheemse ondernemersInheemse ondernemers
De Ethische De Ethische PolitiekPolitiek
Voogdijgedachte en Voogdijgedachte en EreschuldEreschuld
Voogdijgedachte: Nederland Voogdijgedachte: Nederland moet de Indiërs opvoeden tot moet de Indiërs opvoeden tot meer zelfstandigheidmeer zelfstandigheid
We moeten wat terugdoen: We moeten wat terugdoen: er komen ziekenhuizen en er komen ziekenhuizen en scholenscholen
Van Deventer: Nederland heeft Van Deventer: Nederland heeft een ereschuld. We hebben veel een ereschuld. We hebben veel verdiend in Indië, dat geld verdiend in Indië, dat geld moeten we nu besteden aan de moeten we nu besteden aan de ontwikkeling van de bevolkingontwikkeling van de bevolking
Eerste nationalistische Eerste nationalistische bewegingenbewegingen
Met de scholing van de Met de scholing van de bevolking neemt ook het bevolking neemt ook het nationalisme toe. nationalisme toe.
Boedi Oetomo: Javaanse Boedi Oetomo: Javaanse elitaire bewegingelitaire beweging
Sarekat Islam: Islamitische Sarekat Islam: Islamitische Javaanse bewegingJavaanse beweging
VolksraadVolksraad
De bevolking mag De bevolking mag meepraten in de Volksraad meepraten in de Volksraad maar die heeft alleen een maar die heeft alleen een adviesfunctieadviesfunctie
De nationalisten willen De nationalisten willen meebeslissen en zelfs meebeslissen en zelfs onafhankeljkheidonafhankeljkheid
Verzet tegen Verzet tegen nationalismenationalisme
Minister-president Colijn wil Minister-president Colijn wil geen verdere geen verdere democratisering in Indiëdemocratisering in Indië
Oprichting Partai Komunis Oprichting Partai Komunis Indonesia: communistisch en Indonesia: communistisch en nationalistischnationalistisch
Bij onrust wordt hard Bij onrust wordt hard ingegrepeningegrepen
Nationalisme Nationalisme radicaliseertradicaliseert
Indonesische studenten in Indonesische studenten in Nederland (o.a. Mohammed Nederland (o.a. Mohammed Hatta) richten de Hatta) richten de Indonesische Vereniging opIndonesische Vereniging op• Alle Indonesiërs moeten Alle Indonesiërs moeten strijden voor een vrij strijden voor een vrij Indonesië Indonesië
SoekarnoSoekarno
Partai Nasional IndonesiaPartai Nasional IndonesiaSterk nationalistischSterk nationalistischNederland dwingen te Nederland dwingen te
vertrekkenvertrekken
VerzetVerzet
Soekarno wordt Soekarno wordt gearresteerd (vrij na 2 gearresteerd (vrij na 2 jaar)jaar)
Populariteit stijgtPopulariteit stijgt
Spanning loopt opSpanning loopt op
Strenge Strenge veiligheidsmaatregelenveiligheidsmaatregelen
Pers wordt gecensureerdPers wordt gecensureerdPNI leiders worden PNI leiders worden
opgeslotenopgesloten
Petitie SoetardjoPetitie Soetardjo
De Volksraad houdt een De Volksraad houdt een conferentie over conferentie over geleidelijke zelfstandigheidgeleidelijke zelfstandigheid
Tweede Kamer wijst dit af Tweede Kamer wijst dit af Haat onder Indonesiërs Haat onder Indonesiërs
neemt toe neemt toe
CrisisCrisis
Nederlands-IndiNederlands-Indië en ë en Nederland Nederland groeien groeien economisch uit elkaareconomisch uit elkaar• N-I richt zich meer op Azie N-I richt zich meer op Azie en VSen VS
• N-I als afzetmarkt minder N-I als afzetmarkt minder belangrijkbelangrijk
De Japanse De Japanse bezettingbezetting
Tweede WereldoorlogTweede Wereldoorlog1940: Duitsland bezet 1940: Duitsland bezet NederlandNederland
Nationalistische leiders willen Nationalistische leiders willen Neder-land steunen in ruil Neder-land steunen in ruil voor meer zelf-standigheidvoor meer zelf-standigheid
Nederland weigert en verliest Nederland weigert en verliest steun Indonesiërssteun Indonesiërs
Japanse bezettingJapanse bezetting
1942: Japan bezet Nederlands-1942: Japan bezet Nederlands-IndiëIndië
Veel Indonesiërs steunen Japan:Veel Indonesiërs steunen Japan:Einde aan blanke superioriteitEinde aan blanke superioriteitNederlandse invloed wordt Nederlandse invloed wordt
uitgewist:uitgewist:Nederlanders opgesloten in krijgs-Nederlanders opgesloten in krijgs-
gevangen- en interneringskampengevangen- en interneringskampen
Waarom steunt Waarom steunt Indonesië Japan? Indonesië Japan?
Indonesiërs komen op Indonesiërs komen op belangrijke economische en belangrijke economische en politieke postenpolitieke posten
Japan belooft op termijn Japan belooft op termijn onafhanke-lijkheidonafhanke-lijkheid
Einde van de oorlogEinde van de oorlog
Mei 1945: Japan belooft Mei 1945: Japan belooft Soekarno dat Indonesië op 18 Soekarno dat Indonesië op 18 augustus onafhankelijk wordt.augustus onafhankelijk wordt.
14 augustus: Japan capituleert 14 augustus: Japan capituleert na atoombommen op na atoombommen op Hiroshima en Nagasaki Hiroshima en Nagasaki
Soekarno roept Soekarno roept onafhankelijkheid uit onafhankelijkheid uit (Republiek Indonesië)(Republiek Indonesië)
1945 1945
Nederland heeft tijd nodig om Nederland heeft tijd nodig om het gezag te herstellenhet gezag te herstellen
Britten kunnen Nederland Britten kunnen Nederland maar beperkt helpenmaar beperkt helpen
Radicale jongeren (pemoeda’s) Radicale jongeren (pemoeda’s) terroriseren het land:terroriseren het land:
• Moordpartijen onder Moordpartijen onder NederlandersNederlanders
Van Mook komt pratenVan Mook komt praten
Luitenant-gouverneur-Luitenant-gouverneur-generaal Van Mook komt naar generaal Van Mook komt naar Java en gaat onderhandelen Java en gaat onderhandelen met Soekarno:met Soekarno:
• Protesten vanuit NederlandProtesten vanuit Nederland
Akkoord van LinggadjatiAkkoord van Linggadjati
Verdrag tussen Nederlandse Verdrag tussen Nederlandse en Indonesische delegatie:en Indonesische delegatie:
• Unie tussen Nederland en Unie tussen Nederland en IndonesiëIndonesië
• Indonesië opgedeeld in drie Indonesië opgedeeld in drie deelstatendeelstaten
Reacties Reacties
Nederland:Nederland:Veel Nederlanders willen geen Veel Nederlanders willen geen
akkoordakkoordOnderhandelaars hebben te veel Onderhandelaars hebben te veel
weggegeven: weggegeven: • Nieuw-Guinea blijft bij NederlandNieuw-Guinea blijft bij Nederland• Koningin (unie) blijft de hoogste Koningin (unie) blijft de hoogste
machtmacht
Reacties Reacties
Indonesië:Indonesië: Ook veel tegenstanders van Ook veel tegenstanders van
het akkoordhet akkoord Dat Nederland Nieuw-Guinea Dat Nederland Nieuw-Guinea
houdt en dat de koningin het houdt en dat de koningin het staatshoofd blijft is voor staatshoofd blijft is voor Indonesië onacceptabelIndonesië onacceptabel
Nederland gaat ingrijpenNederland gaat ingrijpen
Nederland breidt het leger Nederland breidt het leger uituit
Nederland besluit militair Nederland besluit militair in te grijpen:in te grijpen:
• Politionele actie (orde Politionele actie (orde herstellen / straffen)herstellen / straffen)
Eerste politionele actieEerste politionele actie
1947: Operatie Product1947: Operatie Product• Plantages en olievelden Plantages en olievelden
worden heroverdworden heroverd• GuerrillastrijdGuerrillastrijd• Internationale druk (VS) Internationale druk (VS)
op Neder-land om opnieuw op Neder-land om opnieuw te onderhandelente onderhandelen
Tweede politionele actieTweede politionele actie
Opnieuw militair ingrijpen om Opnieuw militair ingrijpen om Soekarno uit te schakelenSoekarno uit te schakelen
VN eist dat Nederland de VN eist dat Nederland de macht overdraagtmacht overdraagt
VS dreigt Marshallhulp stop VS dreigt Marshallhulp stop te zetten als Nederland niet te zetten als Nederland niet meewerktmeewerkt
Nieuwe Nieuwe onderhandelingenonderhandelingen
Nieuw unieverdrag tussen Nieuw unieverdrag tussen Nederland en IndonesiëNederland en Indonesië
27 december 1949: 27 december 1949: soevereiniteits-overdracht soevereiniteits-overdracht
OnafhankelijkheidsverklaOnafhankelijkheidsverklaring ring
Verwijdering tussen Indonesië Verwijdering tussen Indonesië en Nederland gaat verderen Nederland gaat verder
Veel Nederlanders en Veel Nederlanders en Indonesiërs vertrekken naar Indonesiërs vertrekken naar NederlandNederland
17 augustus 1950: 17 augustus 1950: onafhankelijk-heidsverklaringonafhankelijk-heidsverklaring
Nasleep: De Molukse Nasleep: De Molukse kwestiekwestie
Veel Molukkers solidair met Veel Molukkers solidair met NederlandNederland
Veel soldaten weigeren zich Veel soldaten weigeren zich aan te sluiten bij het aan te sluiten bij het Indonesische legerIndonesische leger
Republik Maluku Selatan Republik Maluku Selatan (RMS) uitgeroepen door (RMS) uitgeroepen door MolukkersMolukkers
Reactie SoekarnoReactie SoekarnoSoekarno grijpt militair inSoekarno grijpt militair inMolukken worden bezetMolukken worden bezetNederlands protest faaltNederlands protest faalt
Veel Molukse soldaten Veel Molukse soldaten vertrekken naar Nederland vertrekken naar Nederland en keren nooit meer terugen keren nooit meer terug