Nederland betaalbaar Schoon - cloud.presspage.comcloud.presspage.com/files/80/c089 - nederland...

Nederland betaalbaar SchoonAanbevelingen voor nog beter zwerfafvalbeheer

VOORWOORD ~ 1

“Nederland is schoner dan u denkt” was de conclusie van toenmalig minister van VROM Jacqueline Cramer in het voorjaar van 2009. “ Nederland wordt steeds schoner” meldde Sandra Korthuis, lid van de Directieraad van de VNG, in het voorjaar van 2010.

Graag sluit ik hierbij aan door te constateren dat de goede samenwerking tussen het Rijk, de gemeenten en het bedrijfsleven heeft geresulteerd in een “schoonniveau” in Nederland met het rapportcijfer 7,7. Het Impulsprogramma Zwerfafval en het huidige Focusprogramma Zwerfafval, dat tot eind 2012 doorloopt, leveren hieraan een belangrijke bijdrage.

Uit een recente inventarisatie door Deloitte blijkt dat de gezamenlijke uitgaven door gemeenten voor het schoonhouden van de openbare ruimte € 197 miljoen per jaar bedragen. Opvallend is daarbij dat de uitgaven per inwoner variëren van € 2 tot ruim € 30. Als vertegenwoordiger van het Nederlandse bedrijfsleven maak ik mij al geruime tijd hard voor het terugdringen van de publieke kosten en het vergroten van de efficiency bij de overheid. Een halvering van de kosten is ambitieus maar haalbaar. Nog liever zie ik overigens dat er een

taakstellend budget van bijvoorbeeld maximaal € 50 miljoen wordt afgesproken voor reinigingsinzet en voorzieningen met behoud van een schone leefomgeving.

Zwerfafval is een treffend voorbeeld van een hedendaags “maatschappelijk” probleem: Gecompliceerder dan op het eerste oog lijkt, met veel betrokken partijen en vele verschijningsvormen en een aanpak die om samenwerking van tal van partijen, overheden en bedrijven vraagt.

In dat opzicht is de verdere aanpak van het zwerfafvalprobleem een mooie testcase voor wat ons de komende kabinetsperiode op veel dossiers te wachten staat: kan het beter én goed-koper? Mijn antwoord is volmondig ja. Deze publicatie geeft tal van handreikingen aan gemeenten om én effectiever én efficiënter aan de slag te gaan. Want in die fase zijn we met zwerfafval nu wat mij betreft toch echt beland: aan de slag!

Bernard Wientjes

Voorwoord: Nederland betaalbaar Schoon

2 ~ neDeRlanD betaalbaaR schOOn

InhOUDsOPGaVe ~ 3

Voorwoord: Nederland betaalbaar Schoon ..................................................................................................................................................................................................................................................... 1

Aanbevelingen ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 4 Slimmere inzet van afvalbakken ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 6 Snel ingrijpen ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 8 Stel Schoon als norm ................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 10 Resultaatgericht werken ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 12 Huisvuilinzameling schoner organiseren ......................................................................................................................................................................................................................................................... 14 Asbakken in de openbare ruimte .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 16 Preventie bij evenementen ....................................................................................................................................................................................................................................................................................... 18 Kleinere veeg machines voor gericht schoonmaken ................................................................................................................................................................................................................................. 20 Gedragsbeïnvloeding en campagnes................................................................................................................................................................................................................................................................. 22 Zichtbaar reinigen werkt preventief .................................................................................................................................................................................................................................................................... 24 Handhaven .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 26 Belonen .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 28

Historisch overzicht van het zwerfafvaldossier ............................................................................................................................................................................................................................................................................. 30 Aanpak zwerfafval 2007-2009 was succesvol ................................................................................................................................................................................................................................................................................. 32

Colofon .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 36

Inhoudsopgave


02468

1012141618202224262830

Kost

en p

er in

wone

r (€

)

Grote gemeenten ----> Kleine gemeenten

Totale kosten per inwoner per gemeente per jaar

aanbeVelInGen ~ 5

54Basishandreiking aanpak zwerfafval •

Basishandreiking aanpak zwerfafvalEen schone gemeente in 7 stappen

impulsprogramma zwerfafval

Schoner Nederland1 Samen werken aan een

www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl

In het voorjaar van 2010 heeft adviesbureau Deloitte een onderzoek afgerond naar de kosten van het voorkomen én verwijderen van zwerfafval. Geconstateerd werd dat de gezamenlijke Nederlandse gemeenten jaarlijks zo’n 197 miljoen Euro aan het schoonhouden van de openbare ruimte besteden. Tegelijkertijd werd duidelijk dat er nog heel wat verbetermogelijkheden zijn voor een aanzienlijke verlaging van deze kosten.

Als gekeken wordt naar de totale kosten voor zwerfafval per gemeente valt op dat er in het onderzoek een enorme spreiding was in de omvang van de kosten variërend van € 2 tot ruim € 30 per inwoner. Deze grote verschillen tussen gemeenten worden niet verklaard door het aantal inwoners of de stedelijkheidsklasse, maar door beïnvloedbare factoren zoals beheer. Dit duidt erop dat er de nodige invloed kan worden uitgeoefend op de hoogte van deze kosten.

In dit boekje presenteren we aanbevelingen die zijn gebaseerd op het rapport van Deloitte en verschillende andere onderzoeken en handreikingen, alsmede praktijkinzichten die in de afgelopen jaren zijn opgedaan bij Stichting Nederland Schoon, NVRD en Agentschap NL.

De hier gepresenteerde aanbevelingen kunnen beheerders en anderen helpen om de huidige uitgaven voor het schoonhouden van de openbare ruimte omlaag te brengen. De aanbevelingen zijn verschillend van aard en hebben betrekking op slimmer beheer, betere voorzieningen,

gedragsbeïnvloeding en handhaving. Zij zijn direct afgeleid van openbare onderzoeken of komen voort uit interpretatie van beschikbare onderzoeken.

Beheerders die de aanbevelingen implementeren, kunnen de kosten voor het beheer van de openbare ruimte significant terugbrengen. En lage beheerskosten staat gelijk aan lage kosten voor de burger!

Aanbevelingen

aanbeVelInGen ~ 7

Het is eenvoudiger en aanmerkelijk goedkoper om afval via prullen-bakken te verzamelen dan het bijeen te moeten vegen van de straat!

• Lagere kosten Uit het kostenonderzoek van Deloitte blijkt dat gemeenten met veel

afvalbakken voor zwerfafval vaak lage totale kosten per inwoner hebben. Bewust afvalbakkenbeleid loont dus.

• Geïntegreerd beleid op afvalbakken Afvalbakken zijn er in vele verschijningen en uitvoeringen. Stadsarchitecten, bestuurders, ondernemersverenigingen en anderen

hebben er invloed op. Dit draagt het risico in zich van grote verscheidenheid, verminderde herkenbaarheid en verkeerde plaatsing. Een geïntegreerd beleid moet zich richten op

plaatsing van een voldoende aantal bakken op plekken waar veel afval ontstaat

efficiënte lediging eenduidigheid en herkenbaarheid afstemming met overige beheerders, bijvoorbeeld bij ingangen

van NSstations

• Geen afvalbakken in natuurgebieden Plaats geen afvalbakken in natuurgebieden maar alleen bij de ingang

ervan, leg de redenen hiervoor goed uit aan de bezoekers.

Slimmere inzet van afvalbakken

aanbeVelInGen ~ 9

Waar geen afval ligt, wordt er ook minder afval bij gegooid. Snel ingrijpen levert een besparing op!

• Schoon blijft schoon Uit diverse studies en praktijkonderzoeken blijkt dat een schone

omgeving langer schoon blijft. Omgekeerd werkt een vieze omgeving als een magneet voor nog meer rommel.

• Tijdig ledigen Afvalbakken legen voordat ze vol zijn. Dus ook op zaterdagmiddag

legen i.p.v. maandagochtend. Want uitpuilende afvalbakken veroorzaken nieuw zwerfafval.

• Tijdig onderhouden van afvalbakken Vieze of kapotte afvalbakken weerhouden burgers ervan hun afval in

de afvalbak te gooien.

• Weet waar het vuil is Met een goed meldsysteem en een flexibel inzetbaar team kan tijdig

worden ingegrepen. De frequentie van reguliere reinigingsrondes kan hierdoor verkleind worden. Dit kan enorm kostenverlagend werken.

Snel ingrijpen


Hirsch Ballin eist schone wijken

Demissionair minister Ernst Hirsch Ballin (Binnenlandse Zaken en Koninklijksrelaties) gaf gisteren in Schiedam het startsein voor de Week van Nederland Schoon. Honderden gemeenten gaan schoonmaakactiviteiten houden vanuit de gedachte ‘een schone wijk is ook een veilige wijk’.

Spits 15 maart 2010

aanbeVelInGen ~ 11

Een schone omgeving is een belangrijke voorwaarde voor een veilige omgeving.

• Schoon is veiliger Als weggooien in de openbare ruimte min of meer wordt geaccep

teerd, is de kans groot dat ook andere normen worden losgelaten. Omgekeerd trekt een verloederde omgeving met bijvoorbeeld kapot straatmeubilair meer zwerfafval aan.

• Schoon als begin van de oplossing schone omgeving werpt een drempel op tegen vandalisme en ver loedering en maakt dat het veiliger is.

• Relatief lage investering Extra inzet om moeilijke wijken goed schoon te houden drukt op het

budget van de reinigingsafdeling. De voordelen van meer veiligheid komen elders terecht. Het samenbrengen van deze twee zijden van de medaille draagt bij aan beter inzicht en betere bestuurlijke afwegingen.

Stel Schoon als norm


0

50

100

150

200

250

300

350

Experiment in gemeente X met verschillende reinigingsmethoden

Frequentiegericht Resultaatgericht(manueel)

Resultaatgericht(machinaal)

Inge

zett

e ur

en

aanbeVelInGen ~ 13

Er kunnen forse kostenbesparingen worden gerealiseerd als de opdrachtnemer zelf kan bepalen hoe zijn werk in te richten!

• Beleidsplan opstellen Gemeenten met een beleidsplan maken zwerfafval beter beheers

baar. Het opstellen van een beleidsplan leidt tot betere resultaten omdat dit stimuleert om nieuwe inzichten toe te passen en draagvlak creëert voor betere samenwerking van gemeentelijke afdelingen en met derden.

• Prestatiecontracten en resultaatgericht werken vergroten de efficiency

Traditioneel bevat een schoonmaakopdracht een omschrijving van frequentie en te volgen werkwijze. In een prestatiecontract ligt alleen het resultaat vast en bepaalt de opdrachtnemer zelf het hoe en wanneer. Het behaalde financiële voordeel kan bij juist onderhandelen ten goede komen aan de opdrachtgever.

• Meerdere taken in één keer aanbesteden Door slimme combinaties van taken in een gebied kan een aannemer

efficiënter werken. Het ledigen van afvalbakken gebeurt bijvoorbeeld vaak door een andere partij dan het opvegen van afval. Beiden komen wel langs dezelfde route.

• Zelfcontrole inbouwen Vaak gehoord kritiekpunt bij prestatiecontracten is, dat dit veel

controle op naleving vraagt. Dit is echter eenvoudig op te lossen door afspraken te maken over zelfcontrole en monitoring.

• Innovatief gedrag belonen Op resultaat sturen stimuleert zowel opdrachtgever als uitvoerder om

slimmere methoden en moderne technieken sneller toe te passen.

Resultaatgericht werken

aanbeVelInGen ~ 15

Ook huisvuilinzameling veroorzaakt veel zwerfafval. Oplossingen liggen binnen het bereik van gemeenten.

• Ondergrondse- of minicontainers i.p.v. losse zakken Bij het aanbieden van huisvuil ontstaat vaak zwerfafval. Bijvoorbeeld

doordat dieren huisvuilzakken openscheuren, waarna een deel van het afval verwaait. De kosten voor zwerfafval liggen aanmerkelijk lager in gemeenten die met minicontainers werken of afval ondergronds inzamelen.

• Bijplaatsingen bij centrale containers voorkomen Bij veel containers wordt afval niet in, maar naast de container

geplaatst. Dit kan worden voorkomen door tijdige lediging, regelmatig onderhoud, slimmere voorlichting aan publiek en toezicht.

• Papierinzameling Waar papier nog langs de straat wordt gezet, is de kans op verwaaien

groot; veel beter zijn minicontainers of centrale brengcontainers.

• Vegen ná en niet voor de vuilniswagen uit. Goede afstemming van de volgorde van ophalen en vegen is veelal

nog niet vanzelfsprekend maar vermindert morsvuil en bespaart kosten. Ook dienen vuilnisophaalwagens regelmatig te worden afgesteld om verwaaien bij het legen van containers te voorkomen.

Huisvuilinzameling schoner organiseren

aanbeVelInGen ~ 17

Plaatsen van asbakken is de meest eenvoudige kostenbesparing die er bestaat.

• Peuken horen in een asbak Ruim 50% van de hoeveelheid zwerfafval bestaat uit peuken. Toch

zijn hier nauwelijks voorzieningen voor op straat. De rokende burger is zich vaak ook niet bewust van de chemische stoffen in filters en de nadelen hiervan voor het milieu. Het weggooien wordt veelal als normaal gezien.

• Bij voordeuren van winkels en kantoren Stimuleer winkeliers en kantoorbeheerders om bij de ingang een

asbak te plaatsen. Voorkom dat zaken als precariorechten en reclamerichtlijnen hierop averechtse uitwerking hebben.

• Ook in de publieke ruimte In de winkelstraat, bij de bushalte, bij gemeentelijke gebouwen,

enzovoorts. Goed voorbeeld doet goed volgen. Dus ook in het eigen beheersgebied asbakken plaatsen!

• Asbakken zijn er genoeg te koop Er zijn inmiddels enorm veel asbakvarianten te verkrijgen, voor elke

situatie is wel een oplossing. Kijk wel goed naar “leeggemak” en houd ze ook schoon.

Asbakken in de openbare ruimte


Bron: Méér-Online

aanbeVelInGen ~ 19

Een schoon evenement werkt preventief en zorgt voor minder verwaaien van afval. Het is per saldo goedkoper om bezoekers zelf het afval in bakken te laten doen!

• Plaats voldoende, goed herkenbare en bereikbare afvalbakken Bij open evenementen zoals weekmarkten, zomerfestivals e.d. worden

extra afvalbakken vaak bewust niet geplaatst. Dit ‘programmeert’ de bezoeker tot ongewenst weggooigedrag en veel afval verwaait. Tijdens Sail Amsterdam 2010 stond om de 25 meter een afvalbak over een totale lengte van 5 kilometer. Het is een van de schoonste evenementen van Nederland geweest, overigens mede dankzij een continue lediging van de bakken!

• Betrek organisatoren op tijd Zij erkennen hun verantwoordelijkheid en denken mee als zij hierop

tijdig worden aangesproken. Bijvoorbeeld werden bij Limburgs Mooiste 2010 (wielerevenement) drankflesjes alleen geopend aangeboden opdat ze ter plekke werden leeggedronken en de lege flesjes in de afvalbakken konden worden gedeponeerd en dus niet elders tot zwerfafval leidden.

• Voorkomen dat afval verwaait De gangbare gedachte bij open evenementen is “na afloop even de

veegwagen erover en klaar is Kees”. Maar dan wordt voorbijgegaan aan al het afval dat ondertussen al in slootjes en groenperken terecht is gekomen. Ook hier geldt: “voorkomen is goedkoper dan opvegen”.

Preventie bij evenementen

aanbeVelInGen ~ 21

Kleinere stille veegmachines zijn beter geschikt voor zwerfafval. Het rendement bij fijn zwerfafval is veel hoger dan bij handmatig vegen.

• Zand is geen zwerfafval Het meeste zwerfafval ligt buiten het bereik van de huidige, grote

veegmachines. Die zijn ook erg duur en worden met name ingezet voor het vegen van zand en bladeren, ter voorkoming van het dichtslibben van putten en goten.

• Goedkoper Afgezet tegen de grote straatveegmachines die nu vaak worden

gebruikt, is de investering in compacte veegmachines een factor 10 lager. De bekendheid met dergelijke machines is nog niet groot, waardoor er veel investeringsruimte onjuist wordt ingezet.

• Geen CO2 uitstoot Veel compacte machines beschikken over elektrische aandrijving,

waardoor ze gemakkelijk tussen het publiek kunnen worden ingezet, zonder dat er CO2 of fijnstof vrijkomt.

• Preventieve werking Door zichtbaar tussen het publiek te reinigen, ontstaat een beeld van

een schone straat. Dit beeld stimuleert het publiek om zich correcter te gedragen.

Kleinere veeg machines voor gericht schoonmaken


Kernboodschap:

Nederland is prachtig en schoon, mede dankzij de eigenzinnige Nederlander. Jammer dat nog niet alle plekken zo zijn. Jij kunt op jouw manier ook die plekken mooier en schoner krijgen, ook als er even geen afvalbak in de buurt is.

Gewoon omdat je Nederland beter wil maken.

aanbeVelInGen ~ 23

Het aanhaken op landelijke campagnes levert aanzienlijke schaalvoordelen op.2/3 van de Nederlandse gemeenten maakt (nog) geen gebruik van de gratis campagnemogelijkheden.

• Juiste tone-of-voice Een belerende toon of beelden van vervuilde plekken werken averechts.

Door het gewenste gedrag centraal te stellen wordt schoon de norm. (Het benadrukken van het probleem zorgt ervoor dat dit beeld onbewust als “de norm” in herinnering blijft).

• Bundeling en aanhaken Bundeling en herhaling van de juiste boodschap versterkt het effect.

Veel gemeenten ontwikkelen zelf voorlichtings en gedragsgerichte campagnes. Het ontwikkelen van campagnes met impact en effect is echter niet eenvoudig en ook zeer kostbaar. Aanhaken bij landelijke campagnes bespaart kosten.

• Last minute communicatie Communicatie op het moment dat men zwerfafval zou kunnen veroor

zaken werkt het sterkst. De slogan “Met hetzelfde gemak in de afvalbak” op een afvalbak is daarvan een goed voorbeeld. (Dan moet er natuurlijk wel een afvalbak staan!)

• Beïnvloeding van onbewust gedrag Onderzoek toont aan dat het beïnvloeden van onbewust gedrag veel

belovend is. Bijvoorbeeld door inzet van geur, geluid, kleuren, symbolen e.d. op hotspots. Er wordt nog niet veel gebruik gemaakt van deze technieken.

• Nadruk op verbeteren perceptie. De omgeving is in werkelijkheid vaak schoner dan die wordt beleefd.

Het positief beïnvloeden van de perceptie versterkt het “normbesef”. Dit kan door te laten zien dat

1) de omgeving schoon is en schoon wordt gehouden, 2) het merendeel van de burgers netjes met zijn afval omgaat en 3) zich ook aan andere normen houdt.

Gedragsbeïnvloeding en campagnes

aanbeVelInGen ~ 25

Uit diverse onderzoeken blijkt dat er een preventieve werking uitgaat van zichtbaar reinigen van de openbare ruimte.

• Tussen het publiek Binnen de huidige werksystemen van beheerders wordt het veeg

werk vaak buiten het zicht van de burger uitgevoerd, vooral vóór de openingstijd van winkels en kantoren. Gedachte hierbij is dat de veegmachine dan makkelijker kan worden ingezet en er geen overlast is voor het publiek. Het effect is echter groter als het publiek juist ziet dat er gereinigd wordt.

• Lagere kosten Zichtbaar reinigen wordt nu nog slechts mondjesmaat ingezet.

Wanneer dit op grotere schaal zou gebeuren, zal de hoeveelheid zwerfafval op drukke locaties aanmerkelijk afnemen. Drempelvrees zorgt voor trage implementatie van dit instrument. Ook de vaak weinig flexibele arbeidsvoorwaarden, waarbij aan het einde van de middag en aan het begin van de avond werken lastig is door te voeren, vormen een belemmering.

• Vergroot betrokkenheid publiek Door zichtbaar te werken wordt de burger meer geconfronteerd met

de gevolgen van zijn eigen gedrag. Die aanpak heeft nog meer effect als de uitvoerende reiniger in de ogen van de burger als sympathiek wordt gezien. Door kledingkeuze, tekstopdruk, publiciteit en inzet van assertieve reinigers kan deze sympathie worden aangewakkerd.

Zichtbaar reinigen werkt preventief

aanbeVelInGen ~ 27

HandhavenUit onderzoek door CE uit 2001 blijkt dat handhaving kan leiden tot een vermindering van 22% zwerfafval.

• Handhaving hoge prioriteit Handhaving op zwerfafval vindt nauwelijks plaats. Gemeenten hebben

hier tot op vandaag geen prioriteit aangegeven, vanwege de relatief hoge kosten versus de opbrengsten. Het is echter de vraag of hierbij de juiste rekensom wordt gemaakt.

• Opbrengsten van handhaving De grootste opbrengst zit niet in de geldwaarde van de boetes maar in

het verminderen van de kosten voor het opvegen van zwerfafval.

• Handhaven werkt Uit diverse praktijktesten blijkt dat alleen al het aankondigen van het

beboeten van zwerfafval tot minder zwerfafval leidt.

• Handhaving, mits slim, is wel betaalbaar Vol continue inzet op zwerfafval is niet realistisch, steekproefsgewijze

aanpak van specifieke probleemgebieden wel. Met beperkte uren inzet en veel publiciteit over de enkele uitgedeelde boetes is al veel te bereiken. Slechts 2 tot 3 x per jaar enkele dagen zwerfafval als speerpunt maken is betaalbaar en effectief.

aanbeVelInGen ~ 29

BelonenIn 2009 hebben zo’n 100 gemeenten hun vrijwilligers aangemeld bij Stichting Nederland Schoon voor deelname aan de ZAP Award in december. In 2010 zijn ook de overige 331 gemeenten van harte welkom.

• Belonen werkt echt Als tegenhanger van handhaven werpt ook het belonen van goed

gedrag zijn vruchten af. Het gaat daarbij niet om financiële prikkels, maar vooral om aandacht en gemeende belangstelling.

Gebleken is, dat de vele vrijwilligers die in de afgelopen jaren een ZAP speldje ontvingen, dit als een serieuze erkenning zien voor hun inzet. Vele nieuwe vrijwilligers zijn op deze manier aangehaakt.

• ZAP Award Kijk voor de plannen over ZAP 2010 op

www.nederlandschoon.nl/ZAP ZAP = Zwerf Afval Pakker

• Eenvoudige hulp Vaak hebben vrijwilligers behoefte aan simpele materialen en hulp

bij het afvoeren van het ingezamelde zwerfafval. Gemeenten kunnen hier een rol spelen door het beschikbaar stellen van prikstokken, vuilniszakken en het ophalen van het ingezamelde vuil.

• Bonnenboekje In het TV programma “het Beste idee van Nederland” is een idee

aangedragen om stadswachten en BOA’s een bonnenboekje mee te geven met een presentje voor die mensen die op een correcte wijze met hun afval op straat omgaan. Wanneer dit wordt gehanteerd, naast het uitdelen van boetes, is het werk voor de BOA plezieriger en wordt ook de acceptatie van de boete groter.


Historisch overzicht van het zwerfafvaldossier

hIstORIsch OVeRzIcht Van het zWeRfafValDOssIeR ~ 31

Het onderwerp zwerfafval staat al meerdere jaren op de publieke agenda. Het karakter van de aanpak is in de afgelopen jaren wel veranderd. Sinds 2002 staat het onderwerp ook nadrukkelijk op de politieke agenda. Er is sprake van een 3tal fasen die kunnen worden onderscheiden:1. Agendasetting en publieke bewustwording (20022006)2. Omslag in denken en handelen en betrekken van relevante partijen

(Impulsprogramma Zwerfafval 20072009)3. Benutting en borging inzichten en focus op probleemgebieden en

aandachtsvelden (20102012)

In fase 1 heeft Stichting Nederland Schoon vanuit het Convenant Verpakkingen III de problematiek van zwerfafval bij het grote publiek op de agenda gezet d.m.v. landelijke voorlichtingscampagnes en diverse projecten en acties. In deze fase is een eerste slag geslagen waarbij de hoeveelheid zwerfafval is afgenomen met bijna 40%.

Fase 2 betreft de periode van het Impulsprogramma Zwerfafval waarbij het bedrijfsleven samen met de rijks en gemeentelijke overheid heeft ingezet op het betrekken van relevante partijen, zoals gemeentelijke beheerders, woningcorporaties, Rijkswaterstaat, Nederlandse Spoorwegen, OV bedrijven, winkeliers, producenten en nog vele anderen. In deze periode heeft de nadruk gelegen op het creëren van een breed draagvlak voor de aanpak van zwerfafval en het ontwikkelen van concrete instrumenten om deze aanpak te ondersteunen.

Met het Focusprogramma Zwerfafval is Fase 3 ingegaan. Het zwaartepunt ligt nu op het voor de praktijk geschikt maken en toepassen van de opgedane kennis en het verankeren van de methoden en werkwijzen die leiden tot een effectieve en efficiënte aanpak van zwerfafval.

Daarnaast is de inzet vooral gericht op het blijvend verbeteren van het beeld van het Nederlandse publiek over de schoonheidsgraad, omdat hiermee ook het gedrag zelf positief wordt beïnvloed. Aan het einde van deze fase dient het belevingsniveau duidelijk te zijn verbeterd.

Na deze periode zal het schoonniveau structureel op een hoger plan zijn getrokken en ook zal schoon steeds meer de norm zijn geworden. Desalniettemin zal het een continue inspanning vergen van overheid en bedrijfsleven om het thema zwerfafval binnen acceptabele proporties te houden. In dat opzicht kan de huidige publiekprivate samenwerking tussen rijk, gemeenten en bedrijfsleven als een opmaat dienen die wellicht ook op andere gebieden zou kunnen functioneren.

Op dit moment (september 2010) bevindt het dossier zwerfafval zich operationeel in een voortvarend maar relatief rustig vaarwater. Alle betrokken partijen realiseren zich dat een echte aanpak van zwerfafval alleen kan slagen als er integraal wordt samengewerkt tussen publieke en private partijen. Bij een dergelijke setting hoort dat partijen gelijk waardig aan tafel zitten en afzien van te veel vanuit eigenbelang gedreven standpunten.


Aanpak zwerfafval 2007-2009 was succesvol

aanPak zWeRfafVal 2007 - 2009 Was sUccesVOl ~ 33

Gedurende de periode 2007 – 2009 heeft het bedrijfsleven in nauwe samenwerking met de VNG en het ministerie van VROM werk gemaakt van het terugdringen van zwerfafval. Deze samenwerking is vormgegeven in het Impulsprogramma Zwerfafval 20072009 dat begin 2010 is overgegaan in het Focusprogramma Zwerfafval.

Diverse onderzoeken en rapportages stellen vast dat het samenwerkingsverband succesvol is geweest en heeft geleid tot nieuwe inzichten die steeds breder worden gedragen. De voortzetting van deze publiekprivate samenwerking is dan ook een verstandig stap. Onderstaand een korte samenvatting van de resultaten van het Impulsprogramma Zwerfafval zoals door diverse partijen gepubliceerd.

Uitkomsten van de objectieve metingenDe centrale vraag was: hoe ontwikkelt de “schoonscore” zich? Hiertoe heeft onderzoeksbureau Oranjewoud ieder kwartaal op 1000 locaties de mate van schoon in beeld gebracht. Het betreft hier een representatieve steekproef die naar landelijk niveau kan worden geëxtrapoleerd. De belangrijkste resultaten zijn: Het schoonniveau lag in 2007 op 7,4 en verbeterde eind 2009 naar

een 7,7. Een ruime voldoende, zeker gezien het feit dat beheerders van openbare ruimte over het algemeen inzetten op een 8 voor Alocaties en vaak nog een 6 voor woongebieden. De beeldvorming blijft echter nog achter.

Diverse typen locaties en productcategorieën (met name peuken en kauwgom) blijven achter en trekken het gemiddelde omlaag, maar toch is er sprake van positieve ontwikkeling in de afgelopen jaren. De hotspots zijn rondom scholen, parkeerplaatsen langs snelwegen, winkelcentra en rondom het openbaar vervoer. Daar ligt dus nog het nodige werk. In het Focusprogramma 20102012 ligt daarom ook de

nadruk op deze locaties. In 2009 scoorde 69% van de onderzochte locaties “schoon” tot “zeer

schoon”. Dit is ten opzichte van 2007 een stijging met bijna 9%. Ook zijn er steeds minder locaties “niet schoon”, wat er toe leidt dat de openbare ruimte steeds minder uitnodigt om zelf ook afval erbij te gooien.

Ontwikkeling van de beeldvorming Het Ministerie van VROM heeft gedurende 20072009 ieder kwartaal een representatief onderzoek gedaan naar de beeldvorming van de burgers omtrent zwerfafval. De score voor de beleving heeft zich gedurende het Impulsprogramma 20072009 positief ontwikkeld. Thuis gevraagd vindt eind 2009 56% Nederland schoon tegen 52% in

2008. Een forse vooruitgang, maar in absolute zin nog niet op een voldoende niveau.

Op straat gevraagd, ligt de belevingsscore redelijk in de buurt van de 7,7 die objectief aan de orde is.

Thuis komt de score dus aanmerkelijk lager uit dan objectief zou zijn gerechtvaardigd.

Een andere opmerkelijke uitkomst is dat burgers hun eigen buurt positiever ervaren dan elders in Nederland.

aanPak zWeRfafVal 2007 - 2009 Was sUccesVOl ~ 35

Meting onder gemeentenIn het voorjaar van 2007 is door TNS NIPO aan de Nederlandse gemeenten gevraagd hoe men aankijkt tegen het probleem en de aanpak van zwerfafval. Aan het einde van het Impulsprogramma Zwerfafval 20072009 is dit onderzoek nogmaals uitgevoerd en kan een aantal conclusies worden getrokken: Driekwart van de gemeenten is van mening dat het vraagstuk

zwerfafval in de periode van het Impulsprogramma beter beheersbaar is geworden.

Voor gemeenten met een beleidsplan gericht op de aanpak van zwerfafval (een van de aanbevelingen van het Impulsprogramma) ligt deze score op 87%!

Er zijn diverse contacten gelegd en er is een begin gemaakt met samenwerking tussen gemeenten en derden. 72% van de gemeenten geeft aan dat het Impulsprogramma hiertoe een belangrijke aanzet is geweest.

Samenwerking bij de aanpak van zwerfafval lijkt logisch, maar is (nog) geen gemeengoed. Gemeenten en andere partijen zijn zich meer bewust geworden dat een effectieve aanpak alleen werkt als er integraal wordt samengewerkt. Dat dit zo nadrukkelijk wordt uit gesproken is een belangrijk winstpunt en dient in het Focus

programma verder te worden uitgebouwd. Bijna 60% van de deelnemende gemeenten aan de competitie

“Schoonste Strand” geeft aan dat de aanpak van het strand is verbeterd dankzij deelname aan deze competitie.

Bijna 80% van de gemeenten geeft aan dat deelname aan de Week van Nederland Schoon en de Landelijke Opschoondag in het voorjaar heeft bijgedragen aan het verder verbeteren van de aanpak van zwerfafval in de rest van het jaar.

Het is duidelijk dat gemeenten die aanhaken bij landelijke campagnes, goede mogelijkheden zien om de voordelen van een gezamenlijke aanpak ook daadwerkelijk te realiseren.

Eindevaluatie TU Twente en projectresultatenTer afronding van het Impulsprogramma 20072009 is door de TU Twente een eindevaluatie opgesteld. Belangrijkste constatering is dat het programma conform afspraak is uitgevoerd en heeft geleid tot een toegenomen bewustzijn bij veel betrokkenen. Verder is geconstateerd dat blijvende gedragsbeïnvloeding een aanmerkelijk langere periode vraagt dan die 3 jaar.

De evaluatiecommissie van de TU Twente houdt verder een pleidooi om op de ingeslagen weg verder te gaan en heeft hiermee in feite de basis gelegd voor het vervolgprogramma dat onder de naam Focusprogramma 20102012 inmiddels in werking is gezet.


Routeplanner Handhaving op ZwerfafvalOmdat het u echt ménens is


Samen werken aan een

Schoner Nederland


9

37Routeplanner handhaven op zwerfafval • 34Gids preventie rokengerelateerd zwerfafval bi j de invoering van het rookverbod in de horeca •

Preventie rokengerelateerdzwerfafvalbij de invoering van het rookverbod in de horeca


Schoner Nederland


Samen werken aan een10

43Binden aan zwerfafval •

Samen met bedrijven,instellingen en burgers zwerfafval aanpakkenEen handreiking bij het reduceren van zwerfafval


Samen werken aan een

Schoner Nederland


8


Schoner Nederland

Samen met burgers zwerfafval aanpakkenHet hoe en waarom van samenwerking



50Handreiking communicat ie zwerfafval •

Handreiking communicatie zwerfafvalIn 7 stappen naar een succesvol communicatieplan


Schoner Nederland




Schoner Nederland

Kostencalculatiemodelstraatreiniging en zwerfafvalbestrijdingWat kost zwerfafvalbestrijding in uw gemeente?




Schoner Nederland

HandreikingResultaatgerichtReinigen



Handreiking uniforme monitoring zwerfafval voor gemeentenOf uw aanpak werkt? Meet het en u weet ’t


Schoner NederlandSamen werken aan een3

www.samenwerkenaaneenschonernederland.nl50Handreiking uniforme monitoring zwerfafval voor gemeenten •46Quickscan gemeentel i jke zwerfafvalaanpak •

Quickscan gemeentelijke zwerfafvalaanpakNaar samenhang tussen beleid, organisatie en uitvoering




SCS-COC-00000

54Basishandreiking aanpak zwerfafval •

Basishandreiking aanpak zwerfafvalEen schone gemeente in 7 stappen




Dit is een publicatie van:

Stichting Nederland SchoonBezuidenhoutseweg 122594 AV Den Haag [email protected]

Handreikingen impulsprogramma zwerfafval:

Colofon

Zie ook: www.gemeenteschoon.nl

Nederland betaalbaar Schoon

Stichting Nederland SchoonBezuidenhoutseweg 122594 AV Den Haag [email protected]

Nederland betaalbaar Schoon - cloud.presspage.comcloud.presspage.com/files/80/c089 - nederland...

Documents

Transcript of Nederland betaalbaar Schoon - cloud.presspage.comcloud.presspage.com/files/80/c089 - nederland...