Carel van Lange Nuon

Ted van de Akker Centocor

‘Meer productie met minder energie’vi

erde

jaar

gan

g n

º 1

maa

rt 2

010

nb.Voor inkopers van energieInformatie, inspiratie en concrete tips 14 tips voor

energiebesparing en CO²-reductie

2 nb. | Nº 1 • maart 2010

www.nuon.nl/zakelijkKIJK VOOR MEER INFORMATIE OP:

� Handelsplatform: www.nuon.nl/handelsplatform

� Informatie en inzicht: www.twitter.com/nuonmarktinfo

� Herprijs: www.nuon.nl/herprijs

� Marktrapport: www.nuon.nl/marktrapport

Ambitieuze voornemensGoede voornemens. Wie heeft ze niet zo aan het begin van een nieuw jaar? Het ‘Akkoord van Kopenhagen’ is een voorbeeld van zo’n goed voornemen. Men hoopt dit jaar tot bindende en gedetailleerde afspraken te kunnen komen om de klimaatverandering en de gevreesde gevolgen daarvan met elkaar aan te pak-ken. Nuon en moederbedrijf Vattenfall hebben in dat kader hun eigen ambitieuze goede voornemen gevormd: klimaatneutraal opereren in 2050. En we zijn op de goede weg. Wij zijn continu op zoek naar nieuwe mogelijkheden om onze energie duurzaam te maken, fossiele brandstoffen schoner te gebruiken en energie te besparen. Dat is goed voor het milieu, maar ook voor uw portemonnee.

Naast adviezen om geld te besparen, kunnen we u ook helpen met het behalen van duurzaamheiddoelstel-lingen. In het geval van farmaceutisch bedrijf Centocor bijvoorbeeld. Zij hebben het klaargespeeld groei te realiseren terwijl de energiekosten dalen. Dit is tot stand gekomen mede dankzij de samenwerking met Nuon-dochter Ebatech. Op dit moment wordt gekeken of het naast verduurzaming van het productieproces ook interessant is voor Centocor om de kantoor-gebouwen energiezuiniger te maken.Net als Centocor is Nuon ambitieus. Het kan altijd nóg beter. Kijk voor praktische tips op pagina zes en zeven: wat zijn de meest effectieve maatregelen om een groot effect te bereiken?

Cliché of niet, een groot effect begint klein. Bij jezelf.

Met vriendelijke groet,

Hans Mart Groen Directeur N.V. Nuon Energy/Sales Nederland

� VOORWOORD

Flexibel en tegen gunstige prijzen elektriciteit kopen en verkopen, bijvoorbeeld energie die is opgewekt met een warmtekrachtkoppeling. Dit is nu mogelijk met het Nuon HandelsPlatform. Met deze internetapplicatie kunt u als klant zelf online energie op de bekende elektriciteitsmarkten verhandelen. Dit vergt vanzelfsprekend de nodige kennis van applicatie en handelsstrategieën. Erik Suichies van Nuon: ’Een groot voordeel is dat klanten op elk moment de meest actuele prijzen zien. Ook kunnen zij zelf biedingen doen én afhande-len. Vanzelfsprekend zullen wij onze relaties hierin actief begeleiden.’ Een abonnement op het Nuon HandelsPlatform is vooral geschikt voor de grotere zakelijke gebruikers in de tuinbouw en de industrie die hun eigen energie opwekken of kunnen sturen in hun afname van elektriciteit.Kijk voor meer informatie op: www.nuon.nl/handelsplatform

Nuon Handelsplatform online

Informatie en inzicht op internetNaast het leveren van energie, wil Nuon u als klant ook informeren en adviseren. Behalve in onze brochures, Nuon Marktrapport en door de adviezen van onze accountmanagers, kunt u ook online veel informatie vinden. Op onze website is bijvoorbeeld een film te bekijken die op een duidelijke manier laat zien van welke factoren de energieprijzen afhankelijk zijn en hoe de prijzen op de energiemarkt tot stand komen. Maar daarnaast kunt u sinds kort ook via Twitter op de hoogte blijven van actuele gebeurtenissen en ontwikkelingen op de energiemarkt via www.twitter.com/nuonmarktinfo. Deze informatie kan u helpen bij het maken van de juiste inkoopbeslissingen als het gaat om energie. Ga voor meer online informatie en voor de film naar www.nuon.nl/zakelijk

KRIJ

N V

AN N

OORD

WIJ

K

nb. | Nº 1 • maart 2010 3

‘Gaat Nuon elektronisch factureren?’ Carolien Jansen (proces manager facturatie) geeft antwoord:

� DE VRAAG NIEUWS

Greetje Dijkhuis, medewerker Klantenservice Nuon, geeft antwoord:

‘Elke klant betaalt een voorschot-bedrag per maand. Na twaalf maanden volgt een eindafreke-ning waarin definitief wordt vast-gesteld of er te veel of te weinig is betaald. Een teveel aan voorschot boeken wij zo snel mogelijk terug. Daarvoor is het belangrijk dat Nuon een rekeningnummer heeft waarop uitgaande betalingen mogen worden gestort. Dit hoeft niet de rekening te zijn waarmee het voorschot is betaald. Wij raden klanten aan om na te gaan

of een rekening voor uitgaande betalingen bij Nuon bekend is, anders kunnen terugbetalingen vertraging oplopen. U kunt hiervoor contact opnemen via businessdesk@nuon.com of telefoonnummer (026) 844 99 55. Overigens, wanneer klanten den-ken dat hun voorschotbedrag te hoog is, kunnen zij dit gedurende het jaar aanpassen.’

� DE VRAAG� Stijgen of dalen? De zeer lage temperaturen in Europa, de VS en Azië in het begin van 2010 zorgden voor een opwaartse druk van de energieprijzen. De markt keerde echter zeer snel weer om, aangezien men zich realiseerde dat er in Europa en de VS genoeg gas en olie is om in de relatief hoge vraag te voorzien. Ten aanzien van de olieprijs en de TTF-markt is onze verwachting dat die zich komend jaar onafhankelijk van elkaar zullen gaan bewegen. In het eerste kwartaal van 2010 is de oliemarkt gedomineerd door zorgen over de schuldenproblematiek in Zuid-Europa en het herstel van de economie. De olieprijs zal zich naar waarschijnlijkheid in het tweede kwartaal tussen de $65 en $75 per vat bewegen. De olieraffinaderijen, die een grote speler zijn in de vraag naar ruwe olie, maken negatieve marges. Waar mogelijk zul-len ze hun raffinaderijen van onderhoud voorzien, wat een negatief effect heeft op de vraag naar olie.

Gezien de grote hoeveelheid gas die in Europa aanwezig is, verwachten wij dat de TTF-markt gelijk blijft of licht zal dalen in het tweede kwartaal van 2010. De kans is groot dat de invloed van de Verenigde Staten op de TTF-prijzen zal toenemen in 2010.De prijs voor CO²-rechten is gedaald naar aanleiding van de klimaattop in Kopenhagen in december 2009, waar de wereldleiders geen overeen-stemming bereikten over het reduceren van CO²-uitstoot. Wij voorzien een zijwaartse beweging voor het tweede kwartaal. De elektriciteitsprijs, die voornamelijk bepaald wordt door de onderlig-gende waarden, zal naar verwachting in het tweede kwartaal licht dalen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de verder dalende TTF-prijzen.

U kunt mij ook volgen op Twitter en zo op de hoogte blijven van de laatste marktontwikkelingen: www.twitter.com/nuonmarktinfo

Jochem Wiersma, Nuon PortfolioDesksalesportfolio@nuon.com

MarktontwikkelingenKA

TO T

AN

KATO

TAN

Colofon l nb. is een uitgave van Nuon en verschijnt vier keer per jaar. Vierde jaargang, nummer 1, maart 2010 l Redactieadres: Nuon, PAC 1AA6210, Redactie

nb., Postbus 41920, 1009 DC Amsterdam, redactienb@nuon.com www.nuon.nl/zakelijk l Concept en realisatie: Scripta Media; Djoeke Barkey, Jacqueline Konermann, Peter Hofland, Peter van Vuuren, Nieuwe Herengracht 47, 1011 RN Amsterdam l Artdirection en vorm geving: Carla Goossens en Marc van Meurs l Fotografie: Krijn van Noordwijk, Kato Tan, Ton Zonneveld

l Drukwerk: drukkerij Teesink l Lithografie: Grafimedia Amsterdam l © Nuon, 2010 l nb. wordt op FSC-papier gedrukt. l Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schrift elijk toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. l Wilt u nb. niet meer ontvangen of is het magazine onjuist geadresseerd? Surf dan naar www.nuon.nl/zakelijk. Ga vervolgens naar Klan ten service en klik op ‘wijziging doorgeven’.

Jochem Wiersma

‘Wanneer krijg ik mijn te veel betaalde voorschot terug en hoe?’

Vraagt Eelco de Rooy, hoofd financiële administratie van ingenieursbureau Kraaijeveld.

Herprijs e-mailserviceWilt u wel de zekerheid van een vaste elektriciteitsprijs, maar tegelijkertijd profiteren van prijsdalingen? Dan is Nuon Herprijs wellicht een uitkomst. Wanneer de elektriciteitprijs daalt, biedt Nuon Herprijs namelijk de mogelijkheid om uw contract te ver-lengen tegen een lager elektriciteitstarief. Met de Herprijs e-mailservice adviseert Nuon haar klanten over gunstige ‘herprijsmomenten’, zodat u niet zelf continu de markt in de gaten hoeft te houden. ‘Er zijn verschillende opties, afhankelijk van de wensen van de klant’, zegt productmanager Wouter Speelman. ‘Wij sturen een mail wanneer het gunstig is om te herprijzen, maar klanten kunnen ook zelf bij hun accountmana-ger aangeven bij welk voordeel zij geïnformeerd willen worden.’

4 nb. | Nº 1 • maart 2010

Samen focussen op efficiënter

gebruik van water en energie

Ted van de Akker, Centocor (l) en Carel van Lange, Nuon (r)

TON

ZON

NEV

ELD

ORGANISATIE

� Centocor is producent van

medicijnen tegen ziektes als

reuma en psoriasis

� Opgericht: in 1984

� Vestigingsplaats: Leiden

� Aantal medewerkers: 950

VERBRUIK

� Waterverbruik 2009: 178.000 m³

(2006: 219.000 m³) *

� Gasverbruik 2009: 69.000 GJ

(2006: 82.000 gigajoule)

� Elektriciteitsverbruik 2009:

73.000 GJ (2006: 90.000

gigajoule)

* Besparing is gerealiseerd in samenwerking met Nuon-dochter Emmtec Engineering

Profiel Centocor

Groene energieCentocor is afnemer van Groen-

Garant, het groene energieproduct

van Nuon. De afnemer kan hierbij

zelf bepalen welk deel van het

energieverbruik duurzaam

opgewekt moet zijn, hij geeft Nuon

opdracht Garanties van Oorsprong

(groencertificaten) in te kopen.

Een deel van de groene energie die

Centocor afneemt is stadswarmte.

Dat is een milieuvriendelijke ma-

nier om gebouwen en kraanwater

te verwarmen, zonder eigen ketel-

installatie. Ook overstappen op

groene energie? Uw accountmanager

kan u er alles over vertellen.

nb. | Nº 1 • maart 2010 5

CASE

‘Betere milieuprestaties dalende energiekosten’

de productie van medicijnen zijn onder meer veel water van goede kwaliteit en gezuiverde lucht nodig. Het kost veel energie om de noodzakelijke mate van zuiverheid te realiseren. Op het energiegebruik stuurde Centocor tot voor kort niet altijd scherp. Centocor is een jong bedrijf dat een sterke groei heeft doorgemaakt. ‘In die groeiperiode zijn we drukker geweest met de productie-uitbreiding zelf dan met het zo efficiënt mogelijk produceren’, aldus asset engineer Albert van der Lans. ‘Pas de afgelopen jaren zijn we ons ook gaan focussen op een efficiënter gebruik van water en energie.’

EnergiebesparingsplanDie focus heeft een paar redenen, zegt energiecoördinator Ted van de Akker: ‘We zijn een biotechbedrijf in de gezondheidszorg, we willen het milieu zo min mogelijk belasten. Ons energieverbruik proberen we dus te ver-minderen en te vergroenen. Daarnaast is Centocor een commerciële onderneming; waar we kosten kunnen besparen, zullen we dat niet nalaten. En energiebespa-ring betekent nu eenmaal kostenbesparing. Bovendien is Centocor de afspraak met de overheid aangegaan om tot en met 2012 jaarlijks targets in energiereductie te reali-seren, in het kader van de MJA, de meerjarenafspraak.’Tien jaar geleden is Centocor gestart met het in kaart brengen van de energiestromen, in samenwerking met ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech. Dat heeft onder meer geleid tot plaatsing van zonnepanelen, de installatie van energiezuinige elektromotoren, de inge-bruikneming van bewegingssensoren voor het licht en de installatie van dag/nachtregelingen voor de verwarming. Ebatech heeft ook een energiebesparingsplan voor de lange termijn opgesteld. Klantmanager Carel van Lange: ‘Aan de hand van metingen en analyses kregen we het besparingspotentieel en de haalbaarheid daarvan helder. We zagen mogelijkheden voor het realiseren van warmte-opwekking en het uitwisselen van warmte tussen de processtromen, dus het hergebruik van restwarmte op de eigen locatie.’

Grenzen opzoekenHet mooie was dat in deze fase ook de productielocatie moest worden uitgebreid. Van der Lans: ‘Dat verschaft je de kans om het gelijk goed aan te pakken, dus je niet alleen te beperken tot maatregelen aan de oppervlakte, maar ook in je processtromen het energiegebruik zo effi-

ciënt mogelijk te organiseren. Dat is een complex en duur traject, want voor farmaceutische bedrijven gelden er speciale regels: elke maatregel in je processen moet gevalideerd worden. In een nieuwe productie-unit kun je dat gelijk goed regelen. Er vindt nu veelvuldig hergebruik van warmte plaats.’Bij medicijnproductie is gezuiverde lucht nodig. Menig farmaceutisch bedrijf circuleert daar veel meer van dan noodzakelijk is, om altijd aan de veilige kant te zitten. Centocor is de grenzen gaan opzoeken en doet dit nu met veel minder – maar genoeg – schone lucht. Volgens Van de Akker is Centocor daarmee voorloper in de branche. ‘Nog belangrijker: we gebruiken nu veel minder energie in de productie.’

MaatwerkZo laat Centocor zien dat energiebesparing zich niet hoeft te beperken tot gedragsverandering, maar ook simpel te realiseren is met maatregelen zoals het plaatsen van zon-nepanelen of sensoren. Juist ook in de kernprocessen is winst te behalen. Hoeveel? Van de Akker: ‘De wens van de bedrijfsleiding is om ons te conformeren aan de afspraken van Kyoto. Sinds 2000 zouden we dus 7 procent minder CO²-uitstoot moeten realiseren. We hebben 25 procent gehaald! Ons watergebruik zou met 10 procent moeten dalen; we hebben de 40 procent overschreden.’ Van der Lans: ‘En bedenk: dit hebben we allemaal gerealiseerd terwijl onze productie groeit. Dat is echt dubbele winst: een betere energieprestatie en dalende energiekosten.’Stilzitten komt echter niet voor in het vocabulaire van beide heren, er is altijd wel ergens nog wat winst te behalen. Energiebesparing is een ongoing process, zegt ook Van Lange: ‘Je hebt altijd aanknopingspunten voor verbeteringen. Hoe je die oppakt is een kwestie van maatwerk, zeker bij bedrijven als Centocor met heel specifieke productieprocessen.’

KatalysatorEnergiebesparing kan ook ‘tegen je werken’, illustreert Van der Lans lachend: ‘We hebben bijvoorbeeld gekeken naar de mogelijkheden voor een warmtekrachtkoppeling, het gelijktijdig opwekken van warmte en elektriciteit. Maar omdat we zo efficiënt met warmte omgaan, is zo’n installatie waarschijnlijk niet rendabel.’Dat neemt niet weg dat onder het motto don’t take no for an answer Centocor momenteel wel kijkt naar mogelijk-heden om het relatief warme afvalwater uit de productie aan te wenden voor warmteterugwinning. Van de Akker: ‘Er zijn voortdurend nieuwe ontwikkelingen die extra kansen op vergroening bieden. Ebatech is daarin voor ons richtingbepalend, de katalysator. Binnenkort gaan we weer om de tafel om het algehele energiemanagement onder de loep te nemen, kijken waar we verdere stappen kunnen zetten.’

Farmaceutisch bedrijf Centocor heeft de afgelopen

jaren gewerkt aan optimalisatie van het productie-

proces. Ook de energiestromen moesten eraan

geloven. Met als uitkomst dat Centocor groei kan

realiseren terwijl de energiekosten dalen.

Voor

6 nb. | Nº 1 • maart 2010

Een duurzaamheiddoelstelling

formuleren is één, er daad-

werkelijk invulling aan geven is

een stuk lastiger. Nuon Energie

Consultancy, een nieuwe dienst

van Nuon in samenwerking met

dochteronderneming en

ingenieursbureau Ebatech, kan

ondernemingen en gemeenten

hierbij helpen.

Energiebesparing en CO²-reductie

14TIPS VOOR

Indicatief voorbeeld van de mogelijkheden voor energiebesparing en CO²-reductie voor een kantoorgebouw van 10.000 m² met 1000 medewerkers.

Investeringen in het gebouw‘Een investering in het gebouw, die vaak binnen vijf jaar terugverdiend kan worden, is het goed inregelen van de klimaatinstallatie’, zegt Verberne. ‘Onze ervaring is dat de verwarming en airco bijna nooit optimaal zijn afgesteld.’ Vaak zijn met wat eenvoudige ingrepen forse besparingen mogelijk. Wanneer het kantoor verlicht is met gloeilampen of conventionele tl-buizen verdient het vervangen van deze verlichting door led of hoogfrequente tl-buizen zich eveneens snel terug.

Veel ondernemingen stellen vanuit de gedachte maatschappelijk verantwoord te willen ondernemen duurzaamheiddoelstellingen vast. ‘Binnen Nuon merkten wij echter dat diezelfde ondernemers het vervolgens moeilijk vinden om deze doelstellingen om te zetten in concrete maatregelen’, zegt Perry Verberne, directeur van ingenieursbureau Ebatech. Vaak hebben zij geen inzicht in hun energieverbruik en dat is vol-gens Verberne wel een eerste vereiste om tot energie-besparing te komen. ‘Met Nuon EnergieConsultancy geven wij dit inzicht en adviseren wij tegelijkertijd over de mogelijkheden die er in uw situatie zijn om tot een structureel lager energieverbruik en CO²-reductie te komen.’

CO²-footprintBinnen enkele weken kunnen medewerkers van Ebatech de CO²-footprint van een bedrijf vaststellen. Zij kijken dan niet alleen naar het gebouw, maar bijvoorbeeld ook naar het leaseautopark en de uitstoot van het woon-werkverkeer. Wanneer de CO²-footprint is vastgesteld, is het mogelijk om een globale bereke-ning van het besparingspotentieel te maken en doel-stellingen te concretiseren. Ondernemers die hun inspanningen willen vastleggen in een duurzaam-heidverslag, hebben met het in kaart brengen van de CO²-footprint duidelijk cijfermateriaal in handen.

nb. | Nº 1 • maart 2010 7

VERDIEPING

Good housekeepingBehalve aanpassingen aan het gebouw is het ook goed wanneer medewerkers zich bewust worden van het energieverbruik. Het gaat dan eigenlijk om good housekeeping. Verberne: ‘Zet ’s avonds de computer uit. Denk aan het licht wanneer je als laatste weggaat. Met deze eenvoudige wijzigingen in hun gedrag besparen medewerkers meer energie dan zij vaak denken. Een scherm waarop het energieverbruik wordt aangegeven, maakt dit inzichtelijk en motiveert daarom enorm.’

Op langere termijnOnder de duurzame oplossingen zijn ook maatregelen die langere terugverdientijden kennen zoals overgaan op zonne-energie of warmte-koudeopslag. Bijvoor-beeld bij de start van een uitgebreide renovatie is het zeer de moeite waard om hier serieus naar te kijken.

Voor meer informatie kunt u terecht op www.nuon.nl/energieconsultancy. Ook voor gemeenten hebben wij inzichtelijk gemaakt waar bespaard kan worden. Ga hiervoor naar www.nuon.nl/ecg IL

LUST

RATI

E: S

CHW

ANDT

INFO

GRA

PHIC

S

BesparingsTip www.nuon.nl/energiemanagement

Ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech heeft bij Rijkswaterstaat de werking van twee warmtepompen in beeld gebracht. Geert Brandse, adviseur Regionale Huisvestingsprojecten bij de Corporate Dienst van Rijkswaterstaat en Marcel Steenvoorde van Ebatech vertellen hoe zij door inzicht in het energiegebruik en het stellen van de juiste vragen tot energiebesparing zijn gekomen.

Totaal elektriciteitsverbruik gebouw Rijkswaterstaat Utrecht in 2009: circa 5 miljoen kWh Elektriciteitsverbruik warmtepompen: circa 1,5 miljoen kWh per jaarDoelstelling: jaarlijks 2 procent minder energie gebruiken

8 nb. | Nº 4 • december 2009

Het kantoor van Rijkswaterstaat in Utrecht biedt met 50.000 m² ruimte aan 2000 werkplekken en is twee jaar geleden volledig gerenoveerd. Ebatech heeft eerder het energieverbruik van zeventien locaties van Rijkswaterstaat gemonitord. Geert Brandse van Rijkswaterstaat: ‘Daarvan heb ik geleerd dat energie besparen eigenlijk altijd mogelijk is. De samenwerking met Ebatech past goed in het streven van RWS om jaarlijks 2 procent minder energie te gebruiken.’

Optimaal afstellen� ‘Een warmtepomp is vergelijkbaar met een koelmachine. Maar

waar bij de koelmachine het doel is om te koelen, is bij de

warmtepomp verwarmen het hoofddoel’, legt Marcel Steenvoorde

van Ingenieursbureau Ebatech uit. Bij Rijkswaterstaat heeft Ebatech

de werking van twee warmtepompen gemonitord. Tijdens het

onderzoeks traject bleek dat de pompen in rendement van elkaar

verschilden. Steenvoorde: ‘Door de warmtepompen goed af te stellen

is 10 procent energiebesparing waarschijnlijk haalbaar.’

Doordringen tot de kern van de zaak� Geert Brandse: ‘We zijn nu zover dat we opdracht geven aan de

onderneming die verantwoordelijk is voor de warmtepompen, om

deze optimaal in te regelen. Dankzij de kennis van Ebatech kan ik

deze mensen de juiste vragen stellen en tot de kern van praktische

problemen doordringen.’

De beslissing van Marcel Steenvoorde om eerst inzicht te willen

krijgen in het energiegebruik van de warmtepompen vindt Brandse

verstandig. ‘Deze pompen staan garant voor een derde van ons

elektriciteitsverbruik. Door die kritisch te volgen, maken we direct

een flinke slag.’

n‘Energie besparen is altijd mogelijk’

TON

ZON

NEVELD

Marcel Steenvoorde Geert Brandse