15/04/2023

Steven Broekx (VITO)

Natuurwaardeverkenner Stad

15/04/2023 2© 2013, VITO NV

Agenda

» Achtergrond en doelstelling» Rekenmethodes» De toekomst

15/04/2023 3© 2013, VITO NV

» Hoe is het instrument ontstaan? Kwam er een signaal dat er nood is aan dit soort instrument, en zo ja, uit welk hoek (burgers, overheid), etc.?

» Wat is de visie achter het instrument? Op wat is dit gebaseerd? En op welke manier is ze opgesteld (overleg met experten, hoge of lage participatie?)

» Wat is het doel van dit instrument? Hoe kan het gebruikt worden en door wie? Eventueel kan een tekstcase voor de natuurwaardeverkenner worden getoond?

» Wat zijn de grote verschillen tussen natuurwaardeverkenner en natuurwaardeverkenner stad?

» Zijn er lacunes in de data? Kunnen zij vroeg of laat verholpen worden? Hoe komt het dat die lacunes er zijn?

» Toekomstplannen voor het project

15/04/2023 4© 2013, VITO NV

De bijdrage die ecosystemen leveren aan het welzijn van de mens

“De goederen en diensten van de natuur”

4

Ecosysteemdiensten

15/04/2023 5© 2013, VITO NV

Slide RIVM

5 Bron: RIVM

15/04/2023 6© 2013, VITO NV

(Gantioler et al., 2010)

Waarderen van ecosysteemdienstenWaardering = effect van de levering van diensten op welvaart en welzijn

van de burgers

15/04/2023 7© 2013, VITO NV

Waarom: relevantie voor beleid ?» Communicatie, draagvlak

» Beoordelen en meenemen van effecten op ecosystemenbij (infrastructuur) projecten» via kosten-batenanalyses, » via andere tools (bijv. in levenscyclusanalyse, MER)

» Slim ruimtegebruik: wat zijn de noden voor diverse diensten en waar kunnen de noden ingevuld worden?

» Betaal - mechanismes

» Focus is niet de waarde van natuur zelf, maar de waarde van veranderingen door beleid.

15/04/2023 8© 2013, VITO NV

Natuurwaardeverkenner

» Online instrument om impact van landgebruiksverandering op ecosysteemdiensten te becijferen

» www.natuurwaardeverkenner.be

» Gebouwd in opdracht van LNE-ANB

» Gebruikers: steden en gemeentes, administraties, studiebureaus, universiteiten

15/04/2023 9© 2013, VITO NV

15/04/2023 10© 2013, VITO NV

Stad ?

» Veel specifieke vragen eindgebruikers voor de stedelijke context. (boom, bomenrij, herontwikkeling wijk)

» Veel vragers naar diensten, weinig aanbod => grote waarde

» Veel veranderingen (herontwikkeling) => frequentere vraagstelling

15/04/2023 11© 2013, VITO NV

Doelstelling voor een NWV Stad

Becijferen van de impact van de aanleg of het verdwijnen van groene ruimte in een stedelijke omgeving op maatschappelijk welzijn.

Welzijn gevat in thema’s:» Voedelproductie» Luchtkwaliteit» Stedelijke hitte» Klimaat (CO2 opslag)» Waterinfiltratie» Recreatie» Gezondheid» Woonomgeving

15/04/2023 12© 2013, VITO NV

Opties vergelijken

Privé Groen Publiek Groen

15/04/2023 13© 2013, VITO NV

Stad is niet gelijk aan landelijk gebied

» Andere groentypologie: kleinschaligerAlleenstaande boom, heestervak, halfverharding, groendak, …

» Andere thema’s zijn belangrijk en rekenmethodes zijn aangepast» Stedelijke hitte» Luchtkwaliteit» Voedselproductie

15/04/2023 14© 2013, VITO NV

MethodeInput:

» Huidige situatie:» Belang van thema» Lokale kenmerken» Huidig ruimtegebruik

» Toekomst:» Aangepast ruimtegebruik: verdwijnen of creëren van

groenelementen

Berekening:» Vergelijking waarde/welzijn in toekomst en huidige situatie» Kennisbasis: wetenschappelijk onderzoek, expert-kennis

15/04/2023 15© 2013, VITO NV

Voorbeeld rekenmethode: voedselproductie1. Wetenschappelijke bron: Dewaelheyns et al., KU Leuven - onderzoek

naar percentage tuinen met moestuin of boomgaard en opbrengsten van moestuinen.

2. Vertaling naar rekenmethode: oppervlakte private tuinen en volkstuintjes – opbrengst kg groenten/fruit per m²

3. Waarderingsmethode: besparing op aankopen huishouden (5731 €/ha moestuin; 1292€/ha tuin fruit en noten)

4. Zelf berekenen: geef aantal m2 volkstuinen en/of aantal m2 private tuinen in

5. Tool berekent de opbrengst

15/04/2023 16© 2013, VITO NV

Voorbeeld rekenmethode: luchtkwaliteit» Belangrijkste bron: rekenmodellen VITO Onderscheid:

» Achtergrond (filtering)» Buffers (ventilatie)» Canyons (ventilatie)

» Rekenmethode: kengetallen effect op concentratie per groentype

» Waardering: per kg filtering (stedelijk) en per µg/m³ lagere blootstelling

» Zelf berekenen: geef aantal m2 per vegetatietype en achtergrondconcentratie PM10 in gebied / bijkomende concentratie PM10 in gebied door lokale bron (bij ventilatie-effecten)

15/04/2023 17© 2013, VITO NV

Hoofdcategorieën Verhardings- en groenmaatregelenLucht- kwaliteit

achtergrondLucht-kwaliteit

canyonsLucht-kwaliteit

buffersDakoppervlaktes Dak zonder plantengroei 0 0 0 Extensief groendak 0 0 0 Semi-intensief groendak 2 2 2 Intensief groendak 6 6 6Gesloten verhardingen Homogene verharding 0 0 0Open groenvormen Naakte bodem 0 0 0 Gazontypes 0 0 0 Perkplanten 0 0 0 Spontane ontwikkeling zoom 0 0 0 Spontane ontwikkeling ruigte 0 0 0 Heide 0 0 0 Agrarische groenvormen 0 0 0Gevels en muren Niet-grondgebonden gevelgroen 2 2 2 Bloem- en plantbakken 0 0 0 Grondgebonden gevelgroen 2 2 2 Begroeide omheining 2 2 2 Begroeid scherm 2 2 2 Muurvegetatie 0 0 0

Struiken, hagen en houtkantenGroenblijvende haag 2 -1 2Bladverliezende haag 2 -1 2

Heesters en struiken 2 -1 2 Houtkant 2 -1 2

Bos- en parkgerelateerde groenvormenKruidachtigen 0 nvt 0Struikachtigen 2 nvt 4

Loofbos 6 nvt 10 Naaldbos 6 nvt 10 Gemengd bos 6 nvt 10 Bosrand 2 nvt 2Stadsbomen Alleenstaande loofboom 1ste orde 4 -1 4 Alleenstaande loofboom 2de orde 2 -1 4 Alleenstaande loofboom 3de orde 2 -1 4 Alleenstaande naaldboom 1ste orde 4 -1 4 Alleenstaande naaldboom 2de orde 2 -1 4 Alleenstaande naaldboom 3de orde 2 -1 4 Bomengroep: loofbomen 1ste orde 6 -1 8 Bomengroep: loofbomen 2de orde 4 -1 6 Bomengroep: loofbomen 3de orde 4 -1 6 Bomengroep: naaldbomen 1ste orde 6 -1 8 Bomengroep: naaldbomen 2de orde 4 -1 6 Bomengroep: naaldbomen 3de orde 4 -1 6 Bomenrij: loofbomen 1ste orde 6 -1 8 Bomenrij: loofbomen 2de orde 4 -1 6 Bomenrij: loofbomen 3de orde 4 -1 6 Bomenrij: naaldbomen 1ste orde 6 -1 8 Bomenrij: naadbomen 2de orde 4 -1 6 Bomenrij: naaldbomen 3de orde 4 -1 6

Kennistabel luchtkwaliteit:legende: 10 = > 15% verbetering ; 8 = > 10%; 6 = > 5%; 4 = > 1%; 2 =<1%; 0 = verwaarloosbaar; -1= negatief effect tot 15%)

15/04/2023 18© 2013, VITO NV

Voorbeeld rekenmethode: waterinfiltratie en buffering

» Belangrijkste bron: REP-tool Verbeeck KU Leuven – mogelijkheid van verschillende oppervlaktetypes om water te laten infiltreren, te laten verdampen of te evapotranspireren

» Rekenmethode: run off-coëfficienten in functie van bodembedekking

» Waardering: kosten voor afvoer + extra zuiveringskost (0,52 €/m³)

» Zelf berekenen: geef oppervlakte per groenvorm/verhardingstype in die afvoert naar het rioleringsstelsel.

15/04/2023 19© 2013, VITO NV

Voorbeeld gevalstudie

» Wordt nog toegevoegd

15/04/2023 20© 2013, VITO NV

Uitdagingen

» Mismatch detailniveau in planning/aanleg infrastructuur (m²) vs. kennis over de impacts op de diverse thema’s (vaak generieke relaties)

» Ontbrekende cijfers voor Vlaanderen:» Relatie groen en woningprijzen: lopende studie KUL-VITO» Recreatie in functie van beschikbaarheid van groen» Relatie groen en gezondheid

15/04/2023 21© 2013, VITO NV

Werkplan

» Stap 1: User requirements (2013)

» Stap 2: Vastleggen typologie stedelijk groen (2013-2014)

» Stap 3: Inventarisatie van bestaande rekenmethodes per dienst (2014)

» Stap 4: Vaststellen van datalacunes en opzetten van onderzoek, consistentie-check op basis van voorbeeldcases (2014)

» Stap 5: Opzetten handleiding en implementatie (2015)