Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

36
Natuurlijk nieuwsgierig Onderzoekend leren bij natuur, wetenschap en techniek Lectorale rede, 2 september 2009

description

Presentatie bij de lectorale rede "Natuurlijk nieuwsgierig", door Petra Fisser, lector Onderzoekend leren bij natuur, wetenschap en techniek.

Transcript of Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Page 1: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Natuurlijk nieuwsgierig

Onderzoekend leren bij natuur, wetenschap en techniekLectorale rede, 2 september 2009

Page 2: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Maar…

waarom dan?

Van nature nieuwsgierig

Waarom? Hoe moet dat?

Hoe gaat dat?Hoe heet dat?

Wat is dit?

Page 3: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Van nature nieuwsgierig

� Jonge kinderen zijn van nature nieuwsgierig

� Uitvinden hoe de wereld in elkaar zit

� Verschijnselen uit natuur en techniek zijn interessant

� Uitstekende aangrijpingspunten voor natuur- en

techniekonderwijs:

het motiveert kinderen om samen bezig te zijn met

eigen vragen over een concreet onderwerp

� De kunst? Hou ze zo nieuwsgierig en gemotiveerd!

Page 4: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Verboden voor kinderen?

� Verboden voor kinderen…

� Niet doen, niet aankomen, pas op, kijk uit!

� Waarom? Daarom! Vraag toch niet zo veel!

� En natuur en techniek in de klas:

te lastig, te moeilijk, te veel voorbereiding

Page 5: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Toch moeten we iets

� Nederland: negatief imago ten aanzien van natuur, wetenschap en techniek

� Te moeilijk, te wetenschappelijk…of juist niet (vieze kleren, lopende band, …)

� Te weinig leerlingen vo kiezen voor technisch profiel

� Problemen op de arbeidsmarkt!

� De basishouding natuur en techniek wordt gelegd op de basisschool: een belangrijke rol voor school en leerkracht!

Page 6: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

De (aanstaande) leerkracht

� Instroom 2008 op de pabo’s in Nederland:8822 studenten, waarvan

� 83% vrouw / 17% man

� 34% mbo / 42% havo / 6% vwo / 11 % ho / 7% overig

� havo/vwo profiel N&G: zeer laag (5 - 10%)

� havo/vwo profiel N&T nog veel lager (0,4 – 1%)

� Instroom 2008 HES:268 studenten, waarvan

� 77% vrouw / 23% man

� 12% N&G profiel

� 0,4 % N&T profiel

Page 7: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Hoe staan we er voor?

� TIMSS-project

� Internationaal vergelijkend onderzoek

� Elke 4 jaar

� 43 landen, 200.000 leerlingen uit groep 6

� Kennis van leerlingen in exacte vakken meten

� Nederland: 4300 leerlingen van ruim 140 basisscholen(Meelissen & Drent, 2008)

Page 8: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Hoe staan de NL-leerlingen er voor?

� Sinds 2007 niet (meer) tot de top tien

� Leerlingen doen minder proefjes en experimenten dan leeftijdsgenoten uit andere landen

� In Nederland zijn jongens beter dan meisjes, internationaal gezien zijn meisjes beter

� Nederlandse leerlingen hebben sinds 2003 minder plezier gekregen in natuur- en techniekonderwijs

� Nederlandse leerlingen hebben sinds 2003 minder zelfvertrouwen over hun vaardigheden in natuur- en techniekonderwijs

Page 9: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Hoe staan de leerkrachten er voor?

� Van alle landen besteedt Nederland de minste tijd per jaar aan natuur- en techniekonderwijs in groep 6!

� Het natuur- en techniekonderwijs in Nederland bestaat voor ongeveer 85% uit biologielessen en voor slechts 15%uit natuur- en scheikunde

� In de meeste andere landen ligt deze verhouding andersom

Page 10: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Hoe staan de leerkrachten er voor?

� Nederlandse leerkrachten voelen zich over het algemeen meer dan voldoende toegerust om les te geven in de leerstofgebieden biologie en fysische aardrijkskunde

� Voor onderwerpen uit het inhoudsdomein natuur- en scheikunde voelen leerkrachten zich minder goed toegerust

� Interessant is dat Nederlandse leerlingen ook de meeste moeite hebben met dit onderwerp…

Page 11: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Leerkrachten en leerlingen

� Maar de nieuwsgierige houding van kinderen blijft

de basis en kan ook als stimulans werken!

Page 12: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Recent onderzoek op de Hogeschool Edith Stein

� Onderzoek naar gevoel van bekwaamheid studenten

� 76 studenten (10% van het totaal)

Mens, plant, dier

Kracht, beweging, energie

Water, lucht, klimaat, weer

Construeren, faciliteren

Voorbeeld

48%

36%

29%

21%

Levende systemen

Natuurkundige systemen

Aarde en ruimte systemen

Techniek systemen

Gevoel van

bekwaamheid

Onderwerp

Page 13: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Recent onderzoek op de Hogeschool Edith Stein

� Onderzoek naar gevoel van bekwaamheid studenten

� 76 studenten (10% van het totaal)

Mens, plant, dier

Kracht, beweging, energie

Water, lucht, klimaat, weer

Construeren, faciliteren

Voorbeeld

48%

36%

29%

21%

Levende systemen

Natuurkundige systemen

Aarde en ruimte systemen

Techniek systemen

Gevoel van

bekwaamheid

Onderwerp

Page 14: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Recent onderzoek op de Hogeschool Edith Stein

� Onderzoek naar gevoel van bekwaamheid studenten

� 76 studenten (10% van het totaal)

Mens, plant, dier

Kracht, beweging, energie

Water, lucht, klimaat, weer

Construeren, faciliteren

Voorbeeld

48%

36%

29%

21%

Levende systemen

Natuurkundige systemen

Aarde en ruimte systemen

Techniek systemen

Gevoel van

bekwaamheid

Onderwerp

Jongens scoren hoger op natuurkundige systemen

Page 15: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Recent onderzoek op de Hogeschool Edith Stein

� Onderzoek naar gevoel van bekwaamheid studenten

� 76 studenten (10% van het totaal)

Mens, plant, dier

Kracht, beweging, energie

Water, lucht, klimaat, weer

Construeren, faciliteren

Voorbeeld

48%

36%

29%

21%

Levende systemen

Natuurkundige systemen

Aarde en ruimte systemen

Techniek systemen

Gevoel van

bekwaamheid

Onderwerp

Profielen N&T en N&G scoren hoger op natuurkundige en levende systemen

Page 16: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Recent onderzoek op de Hogeschool Edith Stein

� Onderzoek naar gevoel van bekwaamheid studenten

� 76 studenten (10% van het totaal)

Mens, plant, dier

Kracht, beweging, energie

Water, lucht, klimaat, weer

Construeren, faciliteren

Voorbeeld

48%

36%

29%

21%

Levende systemen

Natuurkundige systemen

Aarde en ruimte systemen

Techniek systemen

Gevoel van

bekwaamheid

Onderwerp

Wel stijgende lijn van leerjaar 1 naar leerjaar 3, maar niet significant

Page 17: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Gevoel van bekwaamheid

� Leerkrachten hebben een lastige taak: belangstelling

wekken voor een domein waarvan ze

� te weinig kennis en vaardigheden hebben

� te weinig kennis en vaardigheden denken te hebben

� Het gebrek aan een gevoel van bekwaamheid blijkt een

belangrijk aspect te zijn bij het niet verzorgen van natuur-

en techniekonderwijs

� Self-efficacy (Bandura, 1977)

Page 18: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Self-efficacy

� Het vertrouwen dat iemand heeft om bepaalde taken tot

een goed einde te brengen

� Oordeel over eigen capaciteiten

� Verwachtingen over de resultaten van bepaald gedrag

� Versterking door succes, verzwakt door falen

� Significante invloed op motivatie en functioneren

Page 19: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Verhogen van self-efficacy

� Eerst subvaardigheden

identificeren en die combineren

tot complexere vaardigheden

� Oefenen van de vaardigheden

onder begeleiding in een veilige

omgeving met feedback van

anderen

� Het geleerde in de praktijk

brengen waarbij gezorgd wordt

dat er succeservaringen zijn

� Werken met goede voorbeelden!

Page 20: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Kortom..

� We hebben te maken met een instroom die

� voornamelijk vrouwelijk/alfa is

� weinig affiniteit met natuur en techniek heeft

� te weinig kennis en vaardigheden op het gebied van

natuur en techniek heeft

� van zichzelf vindt dat ze over te weinig kennis en

vaardigheden beschikt

� weinig zelfvertrouwen en een laag gevoel van

bekwaamheid heeft

� (uitzonderingen daargelaten!)

Page 21: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Zoeken naar aansprekende mogelijkheden

� Duurzaamheid, kwaliteit, groen/eco?

� Textiel?

� Levensmiddelentechnologie?

� Kunst & techniek?

Vanaf 1990 is Theo Jansen druk bezig met het maken

van nieuwe vormen van leven: zijn strandbeesten.

Deze beesten zijn niet gemaakt van eiwit zoals de

bestaande vormen van leven, maar van een ander

oermateriaal: elektriciteitsbuizen van pvc. Skeletten

gemaakt van pvc-buizen zijn in staat te lopen. Ze

krijgen hun energie uit de wind en de strandbeesten

hoeven dus niet te eten zoals gewone beesten.

Theo Jansen, Strandbeesten

www.strandbeest.com

Page 22: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Er is dus nog wel wat te doen…

� Onderzoeksvraag van het lectoraat:

� Op welke manier kunnen scholen en (aanstaande)

leerkrachten ondersteund worden

� bij de invoering van natuur, wetenschap en techniek in

het basisonderwijs,

� waarbij leerkrachten een positieve attitude ten aanzien

van natuur, wetenschap en techniek ontwikkelen,

� zodat zij leerlingen kunnen stimuleren en

enthousiasmeren voor dit vakgebied?

Page 23: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Richting van het onderzoek

� Deelvragen bij dit onderzoek zijn gericht op

� De school als organisatie en de rol van de leerkracht

binnen die organisatie

� De professionalisering van leerkrachten

� De leerling als onderzoekende ontwerper

� Betrokkenheid van de omgeving van de school

� De rol van nieuwe media en het implementeren van

methodes als de onderzoekende ontwerper

Page 24: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Onderzoekskader

� Invoering van natuur- en techniekonderwijs is een

onderwijsinnovatie

� Onderwijsinnovaties zijn complexe processen

� De rol van de bekwame, betrokken leerkracht is cruciaal

� We moeten rekening houden met de zorgen van de

leerkracht

Page 25: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Onderzoekskader

� Concerns Based Adoption Model (CBAM)(Hord, Rutherford, Huling-Austin, & Hall, 1987)

� Betrokkenheidsmodel

� Elke zorg past in een bepaald stadium van

de onderwijsinnovatie

� Elke zorg is echt en daar moet aandacht aan

besteed worden

Page 26: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Betrokkenheidsmodel

� 3 stadia van betrokkenheid(Van den Berg & Vandenberghe, 1995)

1. Zelfbetrokkenheid

� Kan ik dit wel? � Hoeveel tijd gaat het me kosten?

2. Taakbetrokkenheid

� Hoe ga ik dit doen? � Hoe krijg ik alle materialen op orde?

3. Anderbetrokkenheid

� Welk effect heeft het op mijn leerlingen? � Hoe kan ik het optimaliseren?

Page 27: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Betrokkenheidsmodel

� Niet alle leerkrachten bevinden zich in hetzelfde stadium

van betrokkenheid

� Dat maakt de invoering van de onderwijsinnovatie lastig

� In kaart brengen waar een leerkracht (of een team!) zich

bevindt

� Nagaan welke interventies nodig zijn

� Een stap verder zetten

Page 28: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Een stap verder

� Maar hoe?

� Via goede voorbeelden en beschikbaar materiaal

� Via een aansprekende werkwijze:

Onderzoekend ontwerpen

� Combinatie van

onderzoekend leren

en ontwerpend leren

Page 29: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Onderzoekend en ontwerpend leren

� Start met een oriëntatiefase

� Onderzoekend leren:

via confrontatie naar verkennen en experimenteren

� Ontwerpend leren:

via probleemverkenning en ontwerp naar maken

� Afsluiting: verdiepingsfase waarin de resultaten

worden gecommuniceerd en verdieping plaatsvindt

Page 30: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Onderzoekend leren

� Waarom wel?

� Ontwikkelen kennis en vaardigheden

� Actieve leervorm, beïnvloedt attitude leerlingen positief

� Hogere prestatie van leerlingen

� Waarom niet?

� Leerlingen bezitten vaak nog niet de juiste voorkennis

� Opstellen van concrete leerdoelen moeilijk

� Leerdoelen sluiten niet aan bij de eigen ontwikkeling

Page 31: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Ontwerpend leren

� Waarom wel?

� Motiverend: leuk om iets te bedenken, maken, bouwen

� Leerling eigenaar van het uiteindelijke product

� Waarom niet?

� Vervalt vaak in handvaardigheid-achtige oefeningen en

het stapsgewijs maken van bouwpakketten

(techniekkisten…)

� Weinig reflectie op het nut van de oefening en de kennis

die daarover beschikbaar is

Page 32: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Een combinatie?

� Combinatie van onderzoekend en ontwerpend leren:

� Onderzoekend ontwerpen

� Oftewel: uitvinders in de klas

Page 33: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

confrontatie

met het

probleem

ontwerp

evalueren

communiceren

en reflecteren

onderzoeks-

vragen

opstellen

ontwerp

maken

ontwerp

uitvoeren

verdiepen in

resultaten en

consequentie

oriënteren op

het probleem

en mogelijke

oplossingen

ontwerp bijstellen

Onderzoekend ontwerpen

� Behouden van het

motiverende van

ontwerpen

� Behouden van

begripvorming

en reflectie

� Verwachting:

innovatieve

oplossingen voor

alledaagse problemen

(Fisser, 2009)

Page 34: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Samengevat…

� We hebben nieuwsgierige kinderen

� We hebben enthousiaste leerkrachten nodig

� Leerkrachten en scholen die dat willen bereiken

kunnen ondersteund worden

� Via nascholing en maatwerktrajecten

� Met behulp van goede voorbeelden

� Met een aansprekende werkvorm

Page 35: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Mogelijkheden voor de toekomst

� Bijdrage aan curriculum pabo

� Van po naar vo: doorlopende leerlijnen

� Samenwerking met het bedrijfsleven

� Leerkracht in het lab

� Toppers voor de klas

� Het gebruik van ict/nieuwe media

� Samenwerking met andere kenniscentra

� Onderwijsinnovatie door curriculumontwerp!

Page 36: Natuurlijk Nieuwsgierig - Presentatie Lectorale Rede

Natuurlijk nieuwsgierig

Onderzoekend leren bij natuur, wetenschap en techniekLectorale rede, 2 september 2009