Natuur%20en%20milieu%202014%20zomer

Zomernummer 2014

Natuur & Milieu Natuur & Milieu is het tijdschrift van Werkgroep Isis en verschijnt driemaandelijks op 31 maart, 30 juni, 30 september en 31 december.

Zetel en administratie Werkgroep Isis vzw (secretariaat) Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer tel. 011/63.37.05 [email protected] www.werkgroepisis.be

Erkenning Werkgroep Isis vzw is een regionale natuur- en milieuvereniging erkend door de Vlaamse Over-heid en aangesloten bij de Bond Beter Leefmili-eu Vlaanderen en de Limburgse Milieukoepel. Werkgroep Isis is werkzaam in Noord-Limburg in de gemeenten Peer, Hechtel-Eksel, Bree, Meeu-wen-Gruitrode, Kinrooi, Neerpelt, Overpelt, Ha-mont-Achel, Lommel en Bocholt en is actief op het vlak van natuurbeheer, natuurbehoud en natuureducatie.

Milieu-informatie NME—Centrum Dorpsstraat 8 bus 1 3990 Peer (Grote-Brogel) maandag tot vrijdag: 08.00u -12.00u In de namiddag: op afspraak

Standpunten en meningen met naamvermelding in dit nummer, zijn niet noodzakelijk die van Werkgroep Isis vzw. Gehele of gedeeltelijke overname van artikels uit dit tijdschrift is toegelaten mits bronvermelding.

2

Lidmaatschap en giften

Alleen door het uitbouwen van een voldoende brede basis zijn we bij machte de strijd tegen de continue achteruitgang van ons leefmilieu verder te zetten. Wij rekenen daarom op u, en danken u van harte voor uw trouwe steun. Lidmaatschap wordt verkregen door storting van een vrije bijdrage (minimaal 3 € per lid) op rekening BE40 4542 0739 5163 ten name van Werkgroep Isis vzw. Giften vanaf 40 € zijn fiscaal aftrekbaar. Een fiscaal attest wordt u in het begin van 2014 toegestuurd. De storting van de giften en van het lidmaat-schap mogen tezamen gebeuren, mits vermel-ding op het overschrijvingsbewijs.

Inhoudsopgave

Colofon

Inhoud

Editoriaal

Lentekriebels? Kriebel de lente !

Melkveehouders grijpen de methaankoe

bij de horens

Educatie

Op regenboogpad

Verslag tentoonstelling

Dankjewel gidsen

Kindernatuuratelier

Activiteitenkalender

20 juli : Uitnodiging tot bedrijfsbezoek

14 september : Kempenbroek buitendag

14 september : Publieksdag Hobos

Aanbod voor groepen en verenigingen

02

03

04

05

07

15

19

21

3

Editoriaal

Een nieuwigheid is hij zeker niet, de elektrische auto. Hij bestond al voor de Eerste Wereldoor-log en even had het er toen naar uitgezien dat hij het pleit zou winnen. Maar zijn “spectaculairdere”, lawaaierige en stinkende broertje met de verbrandingsmotor kon zijn aan-wezigheid meer opdringen aan de medemens, tegen wie men op die manier bij wijze van spre-ken de middenvinger kon opsteken… En met dergelijke gedrochten zitten we dus na meer dan honderd jaar nog steeds opgezadeld. Nochtans hadden Bill Clinton en Al Gore tijdens hun verkiezingscampagne in 1992 nog be-weerd dat ze voor de introductie van deze “schone” auto zouden zorgen. Ondertussen zijn we weer meer dan twintig jaar verder en heeft er op dat vlak nog altijd niet veel bewogen. Het gaat hier dus duidelijk om manifeste onwil om te kiezen voor milieuvriendelijke alternatie-ven voor de auto met verbrandingsmotor. En die politieke onwil is er gekomen door het gelob-by van belangengroepen uit de olie-industrie en uit de auto-industrie. De lobbygroepen en niet de burgermaatschappij bepalen de politieke agenda en sommigen schrikken niet terug voor omkoping of soms zelfs voor geweld. Onze prins De Merode heeft het ondertussen ook geweten, met een aanslag op zijn leven, door zijn niet-aflatende verdedi-ging van het Congolese Virunga Park, erkend door de Unesco als Werelderfgoed, tegen de Britse oliemaatschappij Soco. En hierdoor wordt dus de middenvinger opgestoken naar ons allen… En dat ten koste van de gezondheid van de medemens, die al dat fijnstof uit diesel en de ben-zeen met zijn eigen longen kan zuiveren, en ten koste van milieu en klimaat. Het is ondertus-sen genoegzaam bekend hoe de verbrandingsmotor rechtstreeks de volksgezondheid schaadt, doordat fijnstof overal in het lichaam ontstekingen veroorzaakt. Dichter bij huis voert men dan maar achterhoedegevechten en doet men aan gevolgbestrijding, zoals bijvoorbeeld de overkapping van de Oosterweelverbinding. De echte oplossing zou natuurlijk zijn om de oorzaken van het fijnstofprobleem aan te pakken, maar dat debat wordt dus nog steeds niet gevoerd. Ook is het genoegzaam bekend hoe de verbrandingsmotor bijdraagt aan de opwar-ming van het klimaat. Wie houdt de vooruitgang dus tegen, denkt u? En waarom wordt er op dit ogenblik bijvoor-beeld niet meer ingezet op beloftevolle nieuwe technieken zoals op de winning van aardwarm-te? Neen, op sommige plaatsen blijft men blijkbaar liever in het carboontijdperk leven. J.-P. Sleurs

4

Lentekriebels? Kriebel de lente!

Herinner je het lentenummer van ons tijdschrift nog? Daarin vertelden we dat er hard gewerkt werd aan een project speciaal gericht naar personen met een mentale beperking. Gaat er een belletje rinkelen? Een lampje branden? Ben je benieuwd naar het vervolg? Wel, we hebben goed nieuws: het lenteproject loopt. Samen met een groep trekken we erop uit om van de lente te genieten in al haar geuren en kleuren. Het voorbereidende werk liep als een trein. De algemene structuur werd uitgetekend, waarna een moment van feedback werd ingelast. Er gebeurden wat aanpassingen en het geheel werd uitgeschreven, met terug een feedbac-krondje. Er werd degelijk en aantrekkelijk materi-aal gemaakt en ook daar werd feedback op ge-geven. Tot het eindelijk klaar zou zijn voor een try-out, maar… die is even uitgesteld geworden omdat ik een klein fietsongevalletje had en daar-bij mijn pols brak… Uitstel betekende hier geen afstel, maar het was mei voor we echt van start konden gaan. Juni vinden we te laat omdat het lentegevoel dan wat verdwenen is en de natuur al zomers aanvoelt. Er bleef weinig tijd om warm te lopen. Voor de eerste keer hadden we afgesproken aan het onthaal van BC Sint- Elisabeth in Wijchmaal. Spannend. Acht volwassen deelnemers en één begeleidster kwamen druppelsgewijs aan. Dat gaf ons ruim de tijd om kennis te maken en

iedereen een naamsticker te geven. Op die ma-nier kon ik het gebeuren wat een persoonlijke toets geven. We bleven bewust dicht bij de deur omdat de natuur ook te vinden is in kleine din-gen. We begonnen met onszelf even mooi te maken als de bomen en planten in de lente. Een kleur-rijke sjaal rond de hals en een bloem op de jas zorgen voor de sfeer. En die was er zeker.

Onderweg zagen en hoorden we veel dingen. We gingen op zoek naar wilde kruiden in de berm en ontdekten hoeveel verschillende soor-ten er wel waren. Een aantal deelnemers zagen verderop ook nog smalle weegbree en herken-den het. We vroegen ons af hoe het komt waar planten in het veld vandaan kwamen en gingen zaden be-kijken. Welke vorm hebben ze? Hoe groot zijn ze? Komt er echt een ganse krop sla uit dat piepkleine zaadje? Een aantal deelnemers ver-telden over hun ervaringen in de moestuin. Verderop gingen we languit in het gras liggen onder een eikenboom. We zagen de bladeren blij dansen in de wind en met onze handen dansten we met hen mee. We luisterden naar de wind in de boom en de vogels rondom ons. Iets doen is natuurlijk nog fijner dan alleen maar kijken en luisteren. Elke deelnemer maakte een

5

L E N T E K R I E B E L S

Lentekriebels? Kriebel de lente!

eigen kunstwerk met wat hij of zij vond in een parkje. Eén persoon heeft blijkbaar een voorlief-de voor stenen en ging daarnaar op zoek. Een ander had het meer met bloemen of met schors en takjes. Iemand maakte spontaan een figura-tief werk met takken en bloemen in de vorm van een boom met alle kleuren bloemen. Echt lente! We gingen samen op museumbezoek langs alle kunstwerken en we lieten ze liggen voor wie na ons in het parkje wandelde.

We hielpen de lente ook een handje door alle-maal een zonnebloemzaadje te planten. Elke deelnemer nam een potje mee met grond, een zaadje en een beetje water. Nu nog wat zon en heel veel geduld… In de terugweg was er nog een verrassing. We maakten iets lekkers met wat de natuur in de lente ons geeft. Het werd door iedereen ge-smaakt. Ik vermoed dat dit nog het beste was van de hele namiddag… De tijd was omgevlogen. We vroegen de groep hoe zij het ervaren hadden. Wat was leuk ge-weest? Wat was minder leuk? Wat willen ze graag nog eens doen? Wat liever niet meer? Algemeen was iedereen enthousiast. Hier en daar waren er dingen die meer in de smaak vie-len, maar er was niets wat algemeen tegenge-vallen was.

In de maand mei hebben we vier boekingen en er blijkt algemeen interesse te zijn. Vanuit som-mige organisaties werd gezegd dat het nu niet meer lukt, maar dat ze het zeker volgend jaar inplannen. Andere organisaties vroegen naar andere activiteiten. Waar we aankondigden dat er ook een herfstproject komt, kwam ook positie-ve reactie. Dat is dan ook onze uitdaging voor de toekomst: een herfstproject op poten zetten. Wat doen we? Iets over een eik? Over paddenstoelen? Over eekhoorns die zich klaar maken voor de winter? Voor de lente van volgend jaar staat het lente-project op punt. Er komt vroeg in het voorjaar een vormingsmoment voor de gidsen die geïnte-resseerd zijn om dit te begeleiden. Zo kunnen we een antwoord bieden op alle aanvragen. En dan zijn we er helemaal klaar voor!

6

De verwondering voor de natuur en de

magie die ze uitstraalt is iets waar deze

mensen heel gevoelig voor gebleven

zijn, wat bij mij heel inspirerend werkt!

Inge Mestdagh

Melkveehouders grijpen de

methaankoe bij de horens !

Landbouw en milieu – de boeren en de groenen – het was lange tijd een lastig duo. Ze legden elkaar in het verleden - zo werd aan beide zijden beweerd - wel altijd iets in de weg en zetten tegenover elkaar meermaals de hakken in het zand. Vandaag zien we dat die scheidingslijn verdwijnt. De moderne, hoogtechnologische landbouw wordt, in zijn streven naar duurzaamheid, bijgestuurd door vorderend wetenschappelijk onderzoek, verfijnde knowhow en het zoeken naar hogere efficiëntie in alle domeinen van de bedrijfsvoering een - niet in het minst economisch - geïnteresseerde en actieve partner in de milieuzorg. Landbouw en milieuzorg evolueren, mede door de dwingende noodzaak van de strijd tegen de klimaat-opwarming, van elkaars opponent naar elkaars complement. Bij boeren, bedrijfsleiders uit de industrie, milieuactivisten en … bij uitbreiding in alle socio-economische groepen zien we een groeiende mentaliteitswijziging. Het ‘aandeelhoudersdenken’ lees winstmaximalisatie - ruimt plaats voor het ‘stekhoudersdenken’ - in het obligate hedendaagse Nederlands- de ‘shareholder’ wordt ‘stakeholder’. ‘Stakeholders’ zijn niet alleen de gebruikers, maar ook de conservators, de aansprakelijken en de erfla-ters van en voor dezelfde ene ‘stake’ (pot) die onze aarde, ons leefmilieu, ons klimaat is. In dit artikel willen we dieper ingaan op twee lokale initiatieven uit de melkveehouderij, met het oog op het methaanprobleem. Methaangas is immers één van de agressiefste broeikasgassen. En aldus is dit artikel het vervolg en de uitbreiding van de in het lentenummers verschenen studie over het broeikaseffect. • Broeikasemissies in de zuivelketen in kaart gebracht Mondiaal genomen is, luidens informatie afkomstig van FAO (Food and Agricultural Organization) - de Wereldvoedselorganisatie van de Verenigde Naties - de bijdrage van de veeteelt tot het klimaateffect of tot het verhoogd broeikaseffect (veroorzaakt door de mens) verantwoordelijk voor ± 18 %; waarvan ± 3% afkomstig uit de zuivelketen.

7

- De helft van de totale impact van de landbouw op het klimaateffect komt op rekening van de methaanuitstoot, 30% wordt veroorzaakt door CO2-emissie en de rest door de uitstoot van distikstofoxide of lachgas (N20). - De helft van alle methaan (CH4) in de atmos-feer is afkomstig van melkkoeien. - De gezamenlijke uitstoot van broeikasgassen per geproduceerde liter melk is gelijk aan ± 1000 g CO2 equivalenten; waarvan 50% afkom-stig van methaan, 30 % van CO2 en 20 % van lachgas. Logisch dat er ook van de agrarische sector inspanningen verwacht en ook effectief gele-verd worden om de toenemende uitstoot van landbouwgerelateerde broeikasgassen te stabi-liseren en liefst te verminderen.



8

Wanneer dit gekoppeld kan worden aan een betere bedrijfsvoering en een verhoogd dierenwelzijn; is

niet alleen het milieu, maar zijn ook de boeren en hun vee de medewinnaars .

• Het verteringsproces van de herkauwers onder de loupe. Het aardoppervlak is op enkele klimaatzones na - de ijskappen en woestijngebieden - met een meer of minder weelderig vegetatiedek begroeid. Het fotosyntheseproces ligt aan de basis van elke productie van organisch materiaal en aldus vormen planten de basis van alle voedselketens. Logischerwijze volgen hierop de planteneters of herbivoren; zij zijn weer de voedselbron voor de vlees-eters of carnivoren.

Dit biologielesje herinnert zich zeker iedereen uit zijn of haar tijd van de secundaire school. Het probleem bij plantenverteerders is dat er een sys-teem moest ontstaan dat de moeilijk verteerbare stof-fen zoals uit cellulose bestaande plantencelwanden kan afbreken en ze in,voor het dierlijk lichaam op-neembare voedingsstoffen, kan omzetten. Zoals het vaak gebeurt bij moeilijk, niet zo proper of soms zelfs een beetje gevaarlijk werk; hebben de planteneters en bijzonder de herkauwers geopteerd voor een systeem van symbiose (samenleving) met in natura betaalde onderaannemers: bacteriën, eencelli-gen en schimmels; deze groep van organismen wordt de darmflora genoemd.

Voedselrelatie in de Afrikaanse savanne

• Elke koe is naast een melk - ook een kleine gasfabriek ! Gemiddeld zou – zo vermelden diverse studies- een melkkoe per dag tussen de 400 en 500 liter me-thaangas uitstoten, dat komt overeen met ± 350 g/dag of met ±130 kg/j of met ± 20 g methaan per kg opgenomen voer. Van die jaarproductie is het overgrote deel afkomstig uit de pensfermentatie; uitstoot via de mond dus en een eerder bescheiden fractie is afkomstig uit het darmkanaal en wordt uitgescheiden via mestpro-ductie en -opslag.

In de pens, de eerste van de voormagen van de koe, gebeurt de vergis-ting of fermentatie van het voer, dat voor een groot deel uit ruwe, cellu-loserijke plantenstengels (gras, mais e.d.) bestaat. De pens is eigenlijk een groot fermentatievat, dat bij grote herkauwers tot 120 l inhoud kan hebben. Voer wordt, in zuurstofloze,donkere, warme en geroerde omstandighe-den, door micro-organismen omgezet (vergist) in voor de koe verteer-bare eiwitten en vetzuren; hierbij ontstaat waterstofgas (H2). Dit gas heeft een negatieve invloed op de fermentatie; door verzuring wordt de bacteriëngroei afgeremd.



9

Hierlangs stoot ik methaan uit !

Een ander soort microben, de zg. metha-nogenen werken het waterstofoverschot weg door de vorming van methaangas, dat de koe verder grotendeels zonder meer en via de mond verlaat. Eerder inefficiënt, zo lijkt het.

Waarom doet die maag al die inspanningen, wat een energieverlies? De cellulosefermentatie is eigenlijk slechts het voorbereiden, het in gang zetten van het verteringspro-ces. De methaanproductie is noodzakelijk om de pensfermentatie en daarmee de hele vertering op gang te houden. Dit complexe systeem om laagwaardig en taai plantenmateriaal te verteren is er oorzaak van dat run-deren zo’n 15 à 17 u / etmaal bezig zijn met het opnemen van voer en het herkauwen ervan. Met de dagelijkse methaanuitstoot van een koe kan je een flinke waakvlam doen branden. De daarbij geleverde verbrandingswarmte van ± 17 MJ (megajoule) zou ruim volstaan om 25 l melk, een kleine dagproductie van de koe, aan de kook te brengen. Of nog, de daguitstoot van methaan bevat evenveel energie als 7 à 8 l halfvolle UHT-melk. Een geslachte koe die ± 500 kg vlees opbrengt, heeft per kg vlees ± 300 g methaan uitgestoten. De verbranding hiervan zou ruim voldoende warmte leveren om dat vlees te braden.

Methaanuitstoot spiegel van het rantsoen !

De uitstoot per rund is afhankelijk van: de leeftijd, het gewicht, de lichaamsbeweging en vooral van het soort voer. • Experiment te Wageningen(NL) 100 koeien werden afgezonderd in zg. klimaatrespiratiekamers - afgesloten ruimten waarbinnen de gasuitwisselingen exact kunnen gemeten worden - ze kregen 10 verschillende voedselrantsoenen. De methaanuitstoot varieerde, al naargelang het voerpakket, tussen de 15 en de 25 g/ kg voer. Gemid-deld zo’n 20g/kg dus. De methaanuitstoot bleek traceerbaar te zijn in de melk. Het melkvet bestaat uit een groot aantal vetzuren, 14 vetzuren bleken verband te houden met de me-thaanuitstoot.



10

• In-vivo-experiment zoekt naar een emissiearm veevoeder ! Net zoals regeringen, provincie- en gemeentebesturen zich engageren om de ondertekende klimaatpro-tocols te realiseren, blijven in dat opzicht grote multinationale melkverwerkende bedrijven als Danone niet ten achter. Ook Danone verbindt zich ertoe dat de klimaatimpact op elk afgewerkt product en elk onderdeel van het productieproces (melkwinning, transport, verpakking, fabrieksefficiëntie naar warmte en elektriciteit toe) verminderd wordt. Het initiatief werd genomen door een groot melkveebedrijf te Overpelt, dat zijnmelk levert aan Danone- Rotselaar. Het experiment wordt gesteund en begeleid door het vernoemd bedrijf in samenwerking met de landbouwfaculteit van Gembloux. De doelstelling en de opgave is het zoeken naar een emissiearm voederrantsoen dat nog voldoende economische perspectieven biedt voor de veehouder.

Het meten van de methaanuitstoot op zich is een niet zo eenvoudige zaak. Hoe creëert men voldoende objectieve omstandigheden om de werkelijke hoeveelheid uitgestoten gas te me-ten ? In het Overpeltse melkveebedrijf werd een zg. ‘ in vivo’-experiment uitgevoerd. Een aantal koeien van het bedrijf werd uitge-rust met een dispositief dat er in bestond, zo-wel de uitstoot van methaangas via de mond als via de neus op te vangen, op te slaan en te meten in een recipiënt op de rug van de koe gegespt. Deze gegevens weerspiegelen zich eveneens in de melksamenstelling omdat de concentratie

van niet minder dan 14 vetzuren verband blijkt te houden met de voedselsamenstelling. Dit informeert de melkveehouder omtrent de effecten van zijn ingrepen in het voedersysteem. Metingen en vergelijkingen leiden tot het besluit dat de methaanuitstoot onder vergelijkbare omstandig-heden: hetzelfde rantsoen en tussen quasi gelijke dieren (leeftijd,gewicht, lactatietoestand) toch nog kan verschillen en blijkbaar vooral door de individuele eigenschappen van het dier - samenstelling van zijn darmflora - bepaald wordt. Niet uitgesloten dus dat de methaangevoeligheid van het dier in de toekomst een van de fokcriteria gaat worden.

Wij doen mee aan het experiment !



11

Koeien die de gas doen branden !

De intensieve veehouderij heeft nood aan technieken die grote hoeveelheden mest aankunnen en di-rect inzetbaar zijn. De mestvergisting wekt in meerdere opzichten de interesse van de veehouder. Waar men in het in vivo-experiment de methaanuitstoot aan het begin van de keten, via het rantsoen tracht te beperken, bespreken we hieronder een tweede casus eveneens bij een melkveebedrijf te Overpelt waar via mestvergisting het methaangas verbrand wordt en aldus als uitstoot naar de atmos-feer vermeden wordt.

Het bedoelde bedrijf telt ± 110 melkkoeien en ongeveer 90 stuks bijhorend jongvee.

Het gevolgde procédé wordt ‘pocketmestvergisting ’of monovergisting genoemd: d.i. continue vergis-ting van vers, op het bedrijf geproduceerde mest, zonder toevoeging van enig ander organisch mate-riaal. Het vergisten start met het inbrengen van vers mest in een reactor; een tank uit beton, kunststof of metaal; het kan ook een silo of zak zijn. De reactor moet perfect luchtdicht, donker en op li-chaamstemperatuur zijn. Het is in feite de naboot-sing van een koeienmaag op megaschaal. Methaanvormende bacteriën zetten, net zoals in

de pens, organisch materiaal om in biogas dat voor 60 % uit methaan bestaat. Voor een goede vermenging is er een roermechanisme ingebouwd, waardoor de verse biomassa (mest) met de bacteriën in aanraking gebracht wordt. Continue vergisting betekent dat er constant vers mest in de reactor gebracht wordt en dat het vergist materiaal (digestaat) afgevoerd wordt, zo blijft het vloeistofniveau in de reactor gelijk. Bovenaan de ver-gister wordt het biogas in lichte overdruk afgevoerd naar een gasmotor of minigasturbine.



12

Methaan is een brandbaar gas dat door een motor met een aggregaat (Warmte-Kracht-Koppeling) kan worden omgezet in warmte en elektriciteit. Uiteindelijk krijgt men de volgende producten uit de installatie: warmte, elektriciteit en uitver-giste mest (digestaat). Wel is het zo dat de verbranding van elke mo-lecule methaan een even groot aantal molecu-len CO2 oplevert. Wat is dan de milieuwinst hoor ik de alerte le-zer vragen! In de eerste plaats is methaan vele malen agressiever als broeikasgas dan CO2 . Vervol-gens kunnen we stellen dat de vrijgekomen CO2 het vorige groeiseizoen door de planten (gras of mais) is vastgezet en er per saldo geen nieuwe CO2 wordt uitgestoten.

In landbouwtermen noemt men dat de korte koolstofcyclus.

Opslagtank vergiste mest

• Daganalyserapport mestvergisting

Inkomende mest (kg/ton)

Vergiste mest (kg/ton)

Droge stof

93 74 !

Organische stof

75 56 !

Organische stikstof

4,3 4,6 !

Minerale stikstof

2,6 3,1!

Potas

5,1 5,4

Fosfor

1,5 1,45



13

• De bedrijfsleider aan het woord

• De energieopbrengst ; deze wordt voor de helft binnen het bedrijf aangewend als energie om de ver-gister te verwarmen – op maagtemperatuur brengen - en als bruikbare warmte binnen het bedrijf; met de andere helft kan er groene stroom gefabriceerd worden. Het is eigen, hernieuwbare, groene energie die het bedrijf minder afhankelijk maakt van de klassieke fossiele energie. • Bij mestvergisting worden hoofdzakelijk de onverteerde suikers, zetmeel, vetten en eiwitten omgezet in biogas (55 à 60 %) methaan en CO2. Vezels als cellulose en houtstof (lignine) worden veel minder door de koe afgebroken en zullen, via uitgereden mest, in de bodem als traag afbreekbare koolstofbron bijdragen tot een betere bodemstruc-tuur. • Het digestaat is dunner dan gewone mest en laat zich bijgevolg beter uitspreiden. • De kwaliteit van de vergiste mest (digestaat) als meststof blijft onaangetast en wordt zelfs verbeterd. Het digestaat heeft t.o.v. ‘gewone mest’ een lichte stijging van het gehalte aan minerale stikstof; nitraten die onmiddellijke invloed hebben op de plantenontwikkeling. Zo kan men de vergiste mest naar stikstofeigenschappen toe vergelijken met de snelle werking van de kunstmest. • En voordeel in ieders belang is de sterke geurreductie met ± 65% van de uitgespreide vergiste mest. Er is niet alleen een sterke vermindering van ammoniak, maar ook andere vluchtige stoffen, zoals feno-len komen door bacteriële afbraak in vergiste mest veel minder voor.

• Als eerder negatief wordt de sterke reductie aan organisch materiaal aanzien. Hetgeen de logica zelf

is, want vergisting is juist de ontbinding van organische stof. • De energiesituatie !

- Onderstaand schema, verstrekt door het

bedrijf Biolectric, dat de installatie op het bedrijf bouwde, onderhoudt en monitort, laat toe een interessant rekenmodel te openen. - Per ton geproduceerde mest kan er 30 à 35 m3 gas gewonnen worden. - Een maaltijd bereid of een autoverplaatsing met de energie van één koe/dagproductie zal wel magertjes uitvallen. De jaarproductie,omgerekend in liters diesel, zou je toelaten tegen een matig verbruik van ± 6 l/100 km zo’n 6800 km af te leggen. - Met de valorisatie van 3 koe-equivalenten biogas kan je toch al de jaarbehoefte aan elektriciteit ( ± 3900 kWh) van een klein gezin dekken. - Een installatie op een stal van 80 koeien levert op jaarbasis 10 kW. - Een 20kW installatie vergist de mest van ± 180 koeien gehouden in een stal op roosters.



14

• Happy cows give more milk ! Deze leuze, in overdrachtelijke zin als personeelsbeleid-motief gehanteerd door een grote schoendistributieketen in Vlaanderen, is uiteraard letterlijk van toepassing in de veehouderij ! De stalkwaliteit; de breedte en bodemstructuur van de ligbox, de verlichting, verluchting en temperatuur worden zoveel mogelijk geoptimaliseerd. In alle bezochte stallen viel de uiterst rustige sfeer op; geen geluiden, rustig wandelende, etende, herkauwende, zich naar de melkrobot begevende, toiletmakende; want propere dieren ! Naast de rustige sfeer is de haarglans voor de boer de beste indicator voor het zich goed voelen van een dier.

Ben tenslotte een dame !

U i t n o d i g i n g t o t b e d r i j f s b e z o e k.

Zowel de bedrijfsleiders van beide melkveehouderijen, als de fieldmanager van Danone - Rotselaar, hebben niet alleen hun volle medewerking verleend bij de voorbereiding van dit artikel; maar zijn even-eens bereid de belangstellende lezer van Natuur&Milieu te ontvangen voor een bedrijfsbezoek, waar beide projecten zullen toegelicht en kan je kennis maken met twee hoogtechnologische melkveehou-derijen. We verzamelen om 9u30 op de parking gelegen tussen de kerk en het CC Palethe te Overpelt-Centrum.

Vandaar zal gids Jaak Weltens de groep begeleiden naar het bedrijf van Rik Theuwis, Schansstraat 88, 3900 Overpelt (mestvergisting), waar we om 10u verwacht worden.

Van daar gaat het verder naar de boerderij van de broers Ivo en Stefan Agten, Klaverstraat 30, 3900 Overpelt (in-vivo experiment). Sander Hoogstijns van Danone zal ook aanwezig zijn om alle technische vragen te beantwood-

en.

→ → → We doen bij deze een warme oproep om in grote getale deel te nemen aan deze activiteit.

Het bedrijfsbezoek zal doorgaan op zondag 20/07 (juli) !

Bronvermelding: - Edepot.wur.nl 215680 en 31087-2 - www.digestaat .nl - www.biogas-klabo.be (pocketvergisting) - Lib.ugent.be (Rug01) - Biolectric: Installateur poicketvergisters

Met dank aan: - de gebroeders Ivo en Stefan Agten en Rik Theuwis de bedrijfsleiders - Sander Hoogstijns fieldmanager van Danone Rot-selaar - Jan Palmaers ir. Biolectric

Jaak Weltens, Gids Werkgroep Isis

Educatie

Paasvakantie 2014... twee weken vakantie voor de kinderen. Soms zijn dat twee lange weken. Want wat moet je zoal doen om de kinderen bezig te houden? Bij de sportdienst van de stad Overpelt wis-ten ze wel raad. Zij organiseerden op vri-jdag 11 april een activiteit in samenwerking met Werkgroep Isis vzw. In het Heesakker-park ging gids Jaak op 'regenboogpad' met een groep enthousiaste kinderen, ouders en grootouders. Bostrol Kalle was per onge-luk tegen de regenboog gebotst en vroeg de kinderen hem te helpen om de regen-boog te herstellen.

De zeven kleuren van de regenboog wer-den terug bij mekaar gezocht met behulp van alle zintuigen. Het werd een toffe zoek-tocht voor jong en oud. Kalle was de kinderen heel dankbaar voor hun hulp en had voor elk van hen een cadeautje voorzien: een bellenblazer. En wat zagen de kinderen toen de bellen door de lucht zweefden? Ja, je raadt het al... de herstelde regen-boog!

15

Op regenboogpad

Educatie

De tijdelijke tentoonstelling 'de eik, een alle-mansvriend' was weer een groot succes. Maar liefst 42 klassen oftewel 745 leerlingen vonden de weg naar Grote-Brogel om daar een leerrijke voormiddag te beleven en wat meer te weten te komen over de eik. In januari, voor de aanvang van de tentoonstel-ling, hebben we de ramen van het gebouw waar-in Werkgroep Isis is gevestigd beschilderd met een aantal kale bomen. Na het bezoek aan onze tentoonstelling kregen de leerlingen de opdracht om een eikenblad te knippen uit gekleurd papier. Hierop mochten ze een boodschap schrijven of tekenen.

Deze blaadjes werden nadien op de bomen ge-kleefd. Het bezoek van de laatste klas was op vrijdag 4 april 2014. De bomen in onze gang hadden in-tussen een prachtige kruin van gekleurde blade-ren. Een aantal van de boodschappen die de leerlin-gen hebben geschreven werden gebundeld op de volgende pagina. Volgend jaar halen we de tentoonstelling 'kleur om te overleven' in huis. Weer een leuke uitda-ging voor het educatieve team van Werkgroep Isis vzw.

16

Verslag tentoonstelling ‘De eik een allemansvriend’

Educatie

17

‘Ik ken nu de eikenbok-

tor.’

‘Het was een mooie dag. Ik vond

het leukste de voedselketen.’

Flo

‘Ik weet nu hoe papier wordt

gemaakt.’

Gill

‘Ik vond vooral de doe-opdrachten en

spelletjes zeer tof!’

Britt

‘Het was heel leerrijk.’

‘Isis staat altijd met heel nieuwe, leuke

ideeën klaar.’

Jolie

‘Lang leve de eik!’

Yelena

‘Het is hier heel leuk!’

Kaat

‘Ik wist niet dat een eik

1000 jaar kan worden.’

Jonas

‘Dode boom =

toch eten’

Lukas

‘Dieren kunnen in de eik le-

ven. De eik ziet er elk seizoen

anders uit.’

Sien

‘Nu ken ik het inlandse

blad beter.’

Lore

‘Het was cool.’

Educatie

18

Dankjewel gidsen !

Wat zou Werkgroep Isis zijn zonder gidsen? Het antwoord op deze vraag kennen wij. En omdat wij onze gidsen naar waarde weten te schatten vinden wij dat het tijd is om 'dankjewel' te zeggen. In stijl...

Kindernatuuratelier

19

Leuke zomerplaatjes om in te kleuren :

Kindernatuuratelier

20

Alle onderstaande woorden zitten horizontaal , verticaal of

diagonaal verstopt in de puzzel.

Streep ze door en maak van de overgebleven letters het puzzelwoord.

Bal Emmer Kasteel Strand Zon Bikini

Grens Schelp Tent Zwemmen Boot Hotel

Schepjes Wandeling Duinen Huisje Sorbet Ijs

Puzzelwoord :


21

20 Zondag Juli

Uitnodiging tot bedrijfsbezoek

Zowel de bedrijfsleiders van beide melkveehouderijen, als de fieldmanager van Danone - Rotselaar, hebben niet alleen hun volle medewerking verleend bij de voorbereiding van dit artikel; maar zijn even-eens bereid de belangstellende lezer van Natuur&Milieu te ontvangen voor een bedrijfsbezoek, waar beide projecten zullen toegelicht en kan je kennis maken met twee hoogtechnologische melkveehou-derijen. Vandaar zal gids Jaak Weltens de groep begeleiden naar het bedrijf van Rik Theuwis, Schansstraat 88, 3900 Overpelt (mestvergisting), waar we om 10u verwacht worden. Van daar gaat het verder naar de boerderij van de broers Ivo en Stefan Agten, Klaverstraat 30, 3900 Overpelt (in-vivo experiment).

Als vervolg op het artikel ‘ Melkveehouders grijpen de methaankoe bij de horens ! ‘

(pag.7-14) zorgde gids Jaak Weltens dat we op bedrijfsbezoek kunnen :

Voor deze voormiddagactiviteit vertrekken we om 9u30 op de parking gelegen tussen de kerk en het CC Palethe te Overpelt-Centrum

14 Zondag September

KempenBroek Buitendag

Beleef de natuur in KempenBroek met heel het gezin !

-blotevoetenpad -moerastocht -sporenzoektocht -gipsafdrukken maken -borstels maken -broodjes bakken -braakballen pluizen -voederplankjes bouwen

Uur : 13u00 tot 17u00

Waar : Smeetshof

Smeetshofweg 1 - 3950 Bocholt

In samenwerking met :


22

14 Zondag September

Publieksdag Overpelt — Hechtel-Eksel

Op 14 september organiseren de gemeenten

Overpelt en Hechtel-Eksel een publieksdag

rond het Hobos en de Groten Hof in samen-

werking met Bosland, Natuurpunt Noord-

Limburg en Werkgroep Isis.

Informatie over ‘De Groten Hof’ wordt gege-

ven om 10u00, 11u00, 12u00, 13u00, 14u00,

15u00, 16u00 door de Heemkundige kring

van Hechtel-Eksel.

Natuurpunt Noord-Limburg, de boswachters

en Werkgroep Isis gidsen natuurwandelin-

gen : vertrek aan de Groten Hof om 10u30,

11u30, 12u30, 13u30, 14u,00 14u30, 15u00,

15u30, 16u00 richting de Hobos boerderij.

Op het Hobos wordt informatie gegeven door

de Heemkundige kring van Overpelt.


23


23


23


23

Aanbod voor groepen/verenigingen

Stiltebelevingswandeling

Vegers voor vlinders Dat vegers of borstels vlinders kunnen helpen, klinkt bizar, maar toch is het waar. Op de heide leven diverse vlindersoorten, aangepast aan dit biotoop. Helaas wordt de heide overwoekerd door grassen en bomen. Bij de activiteit ‘Vegers voor vlinders’ geeft een gids je meer uitleg over de hei-de van toen en van nu, over de heivlinder en diver-se andere typische heidebewoners. Daarna steek je de handen uit de mouwen en het pijpenstrootje uit de grond. Met de wortels van het pijpenstrootje maakt iedere deelnemer een veger, net zoals de heideboeren het vroeger deden. Na afloop ben je een duurzame borstel rijker en is de heide een stukje gered

Voor reservatie : telefonisch op 011/633.705 of via email [email protected]

Deze activiteit duurt een ganse dag en kan doorgaan in de periode juli tot en met oktober.

Prijs: 90 euro of het aanbrengen van 20 nieuwe leden (lidgeld = 3 euro pp)

Stilte zijn we niet gewend. Je moet al een heel

groot natuurgebied uitzoeken en er midden-in

staan om geen verkeer of andere menselijke

activiteiten te horen.

Wat wordt er mogelijk als er stilte is?

Door de stilte te beleven kunnen we onze zin-

tuigen intenser ervaren.

Verwondering en bewondering durven uiten.

Heerlijk ontspannen !

Deze wandeling duurt ongeveer 2 uur en gaat door op een af te spreken locatie. Prijs : 50 euro of het aanbrengen van 15 nieuwe leden (lidgeld = 3 euro pp)

Socio-cultureel tijdschrift

Vzw Werkgroep Isis

Dorpsstraat 8 bus 1

3990 Peer

Meer info en contact

www.werkgroepisis.be

Verschijnt driemaandelijks

Jaargang 43 nummer 2

Datum van uitgifte: 30 juni 2014

Toelatingsnummer: 5.2.0/1-38/837

Afgiftekantoor: 3990 Peer

V.u. J.-P. Sleurs, Oude weg 24, 3930 Hamont-Achel

5.2.0/1-38/837

Natuur%20en%20milieu%202014%20zomer

Documents

Transcript of Natuur%20en%20milieu%202014%20zomer