Missie Natuur – Bijzondere natuur op defensieterreinen

Niels Gilissen – fauna ecoloog

Dienst Vastgoed Defensie

30 november 2013 SOVON-dag

© Niels Gilissen

De interpretatie van deze

gegevens vereist

achtergrondkennis.

Overname van gegevens

of van figuren, alleen na

overleg met Niels Gilissen

niels.gilissen@wur.nl

Ministerie van Defensie 2

19e eeuw

- Het leger wordt groter, mobieler en wapens worden zwaarder - Op de Woeste Gronden

vindt men geschikte oefenterreinen

Ministerie van Defensie 3

20e eeuw

© Niels Gilissen

- Voornamelijk heide, zandverstuivingen, bossen

Ministerie van Defensie 4

20e eeuw

© Niels Gilissen

- ....maar ook kustgebieden (b.v. Vliehors)

Ministerie van Defensie 5

20e eeuw

© Niels Gilissen

- ....en grote oppervlakten graslanden op vliegbases en Marnewaard

Ministerie van Defensie 6

20e eeuw

© Niels Gilissen - ...en het grootste levende hoogveen van NL op het Witterveld

Ministerie van Defensie 7

- Ca. 75 ‘natuurterreinen’

- Ca. 25.000 ha (<SBB, NM)

- Vrijwel geheel in EHS

- > 15.000 ha Natura 2000

- > 11.000 ha opengesteld

- 25 beheerders & BOA’s

- 6 ecologen (sinds 1997)

- F&F-wet, NB-wet, PAS

- Geen SNL geld

21e eeuw

Ministerie van Defensie 8

Bijdrage aan de Nederlandse natuur

2e Structuurschema Groene Ruimte

Ministerie van Defensie 9

Zandverstuiving (1182 ha)

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 10

Nachtzwaluw: 300-350 terr.

- Trend grotendeels in lijn met landelijke index van SOVON

Ministerie van Defensie 11

Droge heide (8856 ha)

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 12

Grauwe klauwier: 20-30 terr.

- Populatie ASK de op 1 na grootste in NL

- Op steeds meer terreinen aanwezig

Ministerie van Defensie 13

Duinlandschap (2618 ha)

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 14

Strandbroeders Joost Dourleinkazerne en Vliehors

- Dwergstern: 100-240 nesten

- Bontbekplevier: 4-8 nesten

- Strandplevier: 2-5 nesten

© Niels Gilissen

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 15

Droog schraalgrasland (2219 ha)

© Niels Gilissen

- Waaronder de bijzondere droge heischrale graslanden met bijzondere planten en fauna, b.v. grote parelmoervlinder

Ministerie van Defensie 16

Droog schraalgrasland (2219 ha)

© Niels Gilissen

- Vliegbases en Marnewaard

- Van belang voor o.a. veldleeuwerik, veldkrekel en algemene dagvlinders

Ministerie van Defensie 17

Veldleeuwerik heide

- ‘trend’ op basis van 2-3 meetmomenten, meerdere terreinen

- Is minder negatief dan landelijk

Ministerie van Defensie 18

Veldleeuwerik vliegbases

- ‘trends’ op graslanden zelfs licht positief!

Ministerie van Defensie 19

Verschralingsbeheer vliegbases

- Ten behoeve van vliegveiligheid

- Weren van grotere vogels (o.a. meeuwen, duiven)

- 1-2 x per jaar maaien en afvoeren (juni-september)

- Geen bemesting

© Niels Gilissen

- Oorzaak ligt in het verschralingsbeheer

Ministerie van Defensie 20

Veldleeuwerik Deelen 2000

- Buiten = buiten schrale graslanden

- Binnen = binnen schrale graslanden

Ministerie van Defensie 21

Veldleeuwerik Deelen 2013

- Heide en intensieve percelen verlaten

- Absolute en relatieve toename op schrale graslanden

Ministerie van Defensie 22

Veldleeuwerik Deelen 2013

- Gearceerd is oppervlakte schrale graslanden

Ministerie van Defensie 23

Veldleeuwerik Noord-Brabant 1997-2008 en 2010-2013

Met dank aan Henk Sierdsema!

- Gegevens van landelijk gebied, dus excl. kwelders en natuurterreinen, maar deze gebieden halen dichtheden vliegbases niet

- Vliegbases veruit hoogste dichtheden

- startbanen herkenbaar op kaart

- Gegevens buiten vliegbases ouder, dus verschil is nog sterker

Ministerie van Defensie 24

Veldleeuwerik VB Woensdrecht (21 terr. 2010)

Ministerie van Defensie 25

Veldleeuwerik VB Gilze Rijen (71 terr. 2013)

Ministerie van Defensie 26

Veldleeuwerik VB Eindhoven (88 terr. 2013)

Ministerie van Defensie 27

Veldleeuwerik VB Volkel (53 terr. 2007) Lt. Gen Best Kazerne (VB De Peel) (34 2011)

Ministerie van Defensie 28

veldleeuwerik Alauda arvensis

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 29

vliegveldleeuwerik Alauda aviensis

© Niels Gilissen

Ministerie van Defensie 30

Toekomst

© Niels Gilissen

- Meer vrijwilligers inzetten voor monitoring

- Meer samenwerking met PGO’s, TBO’s

- Onderzoek effect militair gebruik

Ministerie van Defensie 31

Het boek

- Boek Missie Natuur: achtergronden, verhalen, interviews, 49 terreinbeschrijvingen

- Vele mooie en unieke foto’s

- www.miratio.nl

- www.facebook.com/MissieNatuur

Ministerie van Defensie 32

Dank - Henk Sierdsema

- Vrijwillige vogeltellers

- Collega’s Dienst Vastgoed Defensie

- Iedereen die aan het boek heeft meegwerkt

- SOVON

© Niels Gilissen