NACHT EN MICROVLINDERS TALUD A4 2011 VLINDERMONITOR

NACHT EN MICROVLINDERS TALUD A4 2011 VLINDERMONITOR

sint-jacobsvlinder (rups)

KNNV afdeling Delfland

2

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging

KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT

Email: [email protected] www.knnv.nl/afdelingDelfland

Inhoud pagina

1. Inleiding 3 2. Samenvatting 3 3. Methode 4 4. Resultaten 5 5. Microvlinders 6 6. Effecten werkzaamheden Tennet 7 7. Bladmineerders 8 8. Aanbevelingen beheer 9 9. Conclusies 9 10. Jaarlijsten 10 Verantwoording

Monitor Leo Poot Verslag Leo poot KNNV afd.Delfland Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Nacht en Microvlinders Talud A4 2011, KNNV afdeling Delfland, 2012

3

1 Inleiding

Waarnemingen, data, beheer met betrekking tot de monitoring nachtvlinders en microvlinders in de locatie Talud A4 gelegen tussen kerkpolderweg en fietspad naast de golfbaan, strekkend van Gaag-aquaduct tot viaduct Kruithuisweg (37-15-13), zijn in dit verslag weergegeven. Tevens werd in de oostelijke sector van de locatie een inventarisatie naar bladminerende soorten microvlinders gedaan. De route is in totaal 1200 meter lang en verdeeld in 2 sectoren van elk 600 meter. Beide sectoren hebben een aarden wal (± 2 meter hoog) evenwijdig met de snelweg, tussen aarden wal en grenzend aan een sloot ligt een strook van 10-20 meter. Zowel de stroken als de aarden wal bestaan uit een bloemrijke en kruidenrijke vegetatie met grassen en rietkragen langs de oevers van de sloot. De sector (oost) bestaat uit 2 segmenten te weten een segment van 200 meter met bossages grenzend aan de rijksstraatweg en eerder genoemde strook van 400 meter. Deze oostelijke sector werd over de gehele lengte begrensd door een brede strook van 10-50 meter begroeid met o.a., eik, wilg, berk, sleedoorn, meidoorn, hazelaar, kornoelje, vlier, vogelkers, gescheiden door het kerkpolderpad met het park. De sector (west) bestaat uit 3 segmenten, grenzend aan Kruithuisweg en golfbaan ligt een poel omringd met bomen/heesters o.a., wilgen, sleedoorn, spaanse aak, meidoorn etc. en rietopslag, een bult van ongeveer 50 x 200 meter ruigte. Grenzend aan fietspad en rijksstraatweg het tweede segment met jonge aanplant van eerder genoemd struik/heester materiaal en dan de eerder genoemde strook talud van een 400 meter Met de beheerder van de locatie (RWS) zijn afspraken gemaakt (over sector west) in verband met het maaibeheer, zodat er nu twee maal in het jaar gefaseerd wordt gemaaid in overleg met de monitor. 2. Samenvatting

De data maken duidelijk dat de werkzaamheden door Tennet in de oostelijke sector een desastreus effect hebben op de nachtvlinder en microvlinder populaties. Er werden 402 De inventarisatie op bladminerende soorten microvlinders leverde uit 6 families 17 soorten op. nachtvlinders geteld, uit 7 families 70 soorten. (seizoen 2010, 1185 vlinders, uit 10 families 134 soorten) Bij de microvlinders werden 103 vlindertjes geteld, uit 4 families 13 soorten. (2010 >612 vlinders, uit 7 families 55 soorten) Er werden 5 nieuwe soorten macro nachtvlinders gezien en 4 soorten microvlinders allen in de westelijke sector van deze locatie. Het verlies aan families en soorten is groot en de hoop is nu gevestigd op de westelijke sector die zich met de uitgroeiende nieuwe beplanting positief ontwikkeld. Het is noodzaak het door RWS gevoerde maairegiem/beheer te continueren ter verhoging van de natuurwaarden in genoemde locatie. De inventarisatie op bladminerende soorten microvlinders leverden uit 6 families 17 soorten op. Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Nacht en Microvlinders Talud A4 2011, KNNV afdeling Delfland, 2012

4

3. Methode

Het voornemen was om genoemde locatie ten minste twee maal per maand te monitoren als de weersomstandigheden dat toelaten. In de maanden januari, februari, oktober werd alleen op smeer geteld. November en december werd er niet geteld. Er werd geteld bij gunstige omstandigheden, windkracht niet hoger dan 3 Beaufort, geen neerslag en nevel en temperaturen boven de 4°C. Er werd gebruik gemaakt van een lichtval met HPL en ML lampen gedurende 4-5 uur per bezoek, hierbij werden alle imago’s welke op het laken (verlicht door de lampen) en directe omgeving waar het lichtschijnsel een invloed heeft, geteld en gedetermineerd. Ook werden per bezoek 40 bomen/struiken/paaltjes (vim verwoesting biotoop is 95% van de bomen gerooid door Tennet, daardoor konden maar 10 objecten worden gesmeerd), buiten het lichtbereik, met stroopmengsel bestreken en 2 x maal per avond/nacht bekeken op bezoekende imago’s, de resultaten worden met aantekening (op smeer) genoteerd. Vlinders die niet direct op naam konden worden gebracht werden gefotografeerd en incidenteel gevangen, in die gevallen waarbij determinatie onzeker bleek werd expertise ingewonnen bij de heer J. Scheffers een autoriteit in de Lepidoptera. In oktober werd een inventarisatie uitgevoerd op bladminerende soorten microlepidoptera, hierbij wordt gezocht naar mijnen op bladeren van vooral bomen en struiken. Bladmijnen zijn gangetjes of blaasjes die door insectenlarven (rupsen) in het bladweefsel worden uitgevreten. De sporen van de activiteiten van deze rupsjes zijn zeer kenmerkend. Bovendien leven ze gewoonlijk maar in één, of enkele nauw verwante, plantensoorten. Door de combinatie van plantensoort en het uiterlijk van de mijn zijn de meeste Europese mijnvormende insecten goed op naam te brengen.

stigmella aurella

Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Nacht en Microvlinders Talud A4 2011, KNNV afdeling Delfland, 2012

5

4. Resultaten

Dit seizoen werden in totaal maar 402 nachtvlinders geteld, i/Tab=25,1 fig.1. (seizoen 2010, 1185 i/Tab=62,4)

Het percentage vlinders per familie van het totaal is weergegeven in fig.2 waaruit blijkt dat de aantallen uit de Noctuidae de meest voorkomende vlinders zijn, gevolgd door de vlinders uit de Arctiidae.


6

Er werden 70 soorten gedetermineerd uit totaal 7 families waarbij sint-jacobsvlinder (>83) de meest voorkomende soort was uit de Noctuidae, wel werden hier ook de rupsen meegeteld. Een andere veel voorkomende soort dit seizoen was zilverstreep (>44) uit dezelfde familie. Uit de overige families waren de soorten en aantallen zeer laag, zie fig.3.

0 10 20 30 40 50

Noctuidae

Geometridae

Arctiidae

Notodontidae

Hepialidae

Drepanidae

Nolidae

fig.3 aantal soorten per familie

Bij de Geometridae werden 3 nog niet eerder geziene soorten gezien voor deze locatie, gestreepte goudspanner (Camptogramma bilineata), bonte bandspanner (Epirrhoe tristata) en groene dwergspanner (Pasiphila rectangulata). Ook nog niet eerder gezien waren populierentandvlinder (Gluphisia crenata) uit de Arctiidae en oranje wortelboorder (Triodia sylvina) uit de Hepialidae. Zie de jaarlijst voor de aantallen en soorten. Door de nieuwe soorten komt de soortenlijst van deze locatie op 163. 5. Microvlinders Het aantal microvlinders op licht bedroeg dit seizoen 103 exemplaren (2010, >612), wel moet in aanmerking genomen worden dat bij de Yponomeutidae de aantallen >65 bedragen. Sommige soorten zijn erg moeilijk te determineren vanwege de onderlinge morfologische gelijkenis en daardoor is een schatting gedaan van deze soorten, fig.4/5.


7

De Crambidae was de familie met de meeste soorten fig.6, maar ook hier geldt dat bij de Yponeumatidae meerdere soorten niet gedetermineerd konden worden, zie voorgaande alinea.

Ondanks de lage aantallen vonden we toch nog 4 soorten die nog niet eerder gezien waren in deze locatie. Koolbladroller (Clepsis spectrana) en vroege granietmot (Scoparia ambigualis) uit de familie van de Tortricidae. Weegbreemot (Pyrausta despicata) bij de Crambidae en wilgenstippelmot (Yponomeuta rorrella) uit de Yponomeutidae. Zie ook de jaarlijst voor de aantallen en soorten. De soortenlijst telt voor deze locatie nu 90 soorten. 6. Effecten verwoesten vlinderbiotoop (Tennet) De effecten van het verwoesten van de biotoop in de westelijke sector door Tennet ten behoeve van de plaatsing van de hoogspanningsmasten waren desastreus voor de populaties macro nacht en microvlinders. De aantallen macrovlinders die dit seizoen werden geteld daalden met 66% vergeleken met vorig seizoen, de daling bij de microvlinders was nog groter met 83%.


8

Ook de families en soorten vertoonden een dramatische achteruitgang, zie de figuren 7/8.

7. Bladmineerders

Uit de inventarisatie vonden we de mijnen van 17 soorten verdeeld over 6 families. De Nepticulidae werden met 9 soorten het meest gedetermineerd. Opgemerkt wordt dat soorten uit de Coleophoridae niet allemaal op naam kunnen worden gebracht vanwege de moeilijkheidsgraad van determinatie, waarschijnlijk zijn er meer soorten Colophoridae dan degene vermeld in de jaarlijst, fig.9.


9

8. Aanbevelingen beheer Het beheer door RWS gaat naar wens in de westelijke sector, daar wordt nu gefaseerd twee maal per jaar gemaaid op de juiste tijdstippen. Het maaisel wordt afgevoerd en dit beheer zal zeker over een aantal jaren zijn vruchten afwerpen. Het voorstel is dan ook dit beheer te continueren. In de oostelijke sector is het afwachten wie na de installatie van de masten het beheer gaat verzorgen, de plannen voor het herinrichten van het talud zijn in een definitieve fase en er is inspraak geweest met de gemeente Delft en de KNNV omtrent de invulling. 9. Conclusies

De data maken duidelijk dat de werkzaamheden door Tennet in de oostelijke sector een desastreus effect hebben op de nachtvlinder en microvlinder populaties. Meer nog dan bij de dagvlinders zijn de verliezen in familie, soort en aantallen evident. Door het verlies van de biotoop in de westelijke sector, waar de unieke vlinderbiotoop werd verwoest en de kap van 95% van de loofbomen en 50% van struiken en heesters verklaard voor een groot deel het verliezen. Loofbomen en mantelvegetaties zijn belangrijke biotopen voor veel soorten macro nachtvlinders en microvlinders die in deze vegetaties hun waardplanten vinden. We zien dan ook dat de nu voorkomende soorten voor het overgrote deel grassen en kruidachtigen als waardplant hebben die nog op beperkte schaal in de westelijke sector voorkomen. In deze sector staan echter weinig bomen wat ook de methode om vlinders op smeer te lokken sterk beïnvloede, alleen rondom de poel staan wat bomen (vooral wilg) en dat bracht de smeerobjecten van 40 naar tien. Toch werden nog 5 nieuwe soorten bij de macro’s gezien en 4 bij de micro’s allen in de westelijke sector, dit maakt echter de verliezen uit de oostelijke sector niet goed. Er werden 2 zeldzame soorten gezien, satijnstipspanner en zwartvlekwinteruil. De ontwikkelingen in de westelijke sector zijn bevredigend, de nieuwe aanplant van struiken en heesters draagt al flink bij in het voorkomen van de Yponomeutidae die sleedoorn, meidoorn, vogelkers etc. al behoorlijk koloniseren. Ook de ruigte in deze sector levert een behoorlijke bijdrage aan waardplanten (kruidachtigen), maar het gemis aan loofbomen laat zich wel gelden hier. Het is belangrijk het door RWS beheer en maairegiem te continueren, misschien dat in de toekomst hier de verloren gegane biotoop uit de oostelijke sector hier wel kansen heeft gezien de ligging die overeenkomsten heeft met de oostelijke sector van voor de verwoesting. Het planten van bomen zou hier zeer welkom zijn en de vestiging van nachtvlinders zeker doen toenemen. De inventarisatie op bladmijnen van minerende soorten micro’s leverden uit 6 families 17 soorten op, geen slecht resultaat gezien het gemis aan bomen in deze sector. Met het uitgroeien van de aanplant zullen gevonden soorten zich blijvend vestigen en nieuwe soorten aantrekken. Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Nacht en Microvlinders Talud A4 2011, KNNV afdeling Delfland, 2012

10

10. Jaarlijsten

Jaarlijst Talud A4 nachtvlinders 2011 37-25-13

familie/soort soort aantal waardplant

Noctuidae

Acronicta leporina schaapje 2 berk/els

Agrotis exclamationis gewone worteluil 6 kruidachtigen

Apamea monoglypha graswortelvlinder 16 div.grassen

Apamea remissa grauwe grasuil 1 rietgras

Apamea unanimus rietgrasuil 2 rietgras

Autographa gamma gamma-uil 15 brandnetel

Axylia putris houtspaander 5 brandnetel,zuring

Caradrina clavipalpis huisuil 1 div.grassen/weegbree

Caradrina morpheus morpheus stofuil 2 kruidachtigen

Chrysodeixis chalcites turkse-uil 1 kruidachtigen

Conistra rubiginosa Z zwartvlekwinteruil 2 sleedoorn

Cosmia trapezina hyena 2 div.loofbomen/struiken

Deltote bankiana zilverstreep >44 div.grassen

Diachrysia chrysitis koperuil 8 brandnetel,distels

Diarsia mendica variabele breedvleugeluil 1 wilg/meidoorn

Euplexia lucipara levervlek 1 kruidachtigen

Hoplodrina ambigua zuidelijke stofuil 1 zuring/paardenbloem

Hoplodrina blanda egale stofuil 4 zuring/weegbree

Hoplodrina octogenaria gewone stofuil 2 kruidachtigen

Hypena proboscidalis bruine snuituil 8 brandnetel

Leucania obsoleta gestreepte rietuil 6 loofbomen/kruidachtigen

Macrochilo cribrumalis stippelsnuituil 3 div.grassen

Mesoligia furuncula zandhalmuiltje 6 div.grassen

Mesoligia literosa duinhalmuiltje 6 div.grassen

Mespamea secalis halmrupsvlinder 1 div.grassen

Mythimna ferrago gekraagde grasuil 7 div.grassen/weegbree

Mythimna impura stompvleugelgrasuil 9 div.grassen,riet

Mythimna pallens bleke grasuil 1 div.grassen

Mythimna straminea spitsvleugelgrasuil 2 riet,rietgras

Noctua comes volgeling 4 wilg/kruidachtigen

Noctua fimbriata breedbandhuismoeder 1 wilg/kruidachtigen

Noctua janthe open-breedbandhuismoeder 3 wilg/kruidachtigen

Noctua janthina kleine breedbandhuismoeder 5 loofbomen/kruidachtigen

Noctua pronuba huismoeder 8 div.grassen,kruidachtigen

Ochropleura plecta haarbos 7 kruidachtigen

Oligia fasciuncula oranjegeel halmuiltje 1 div.grassen

Oligia latruncula donker halmuiltje 1 div.grassen

Oligia strigilis gelobd halmuiltje 12 div.grassen

Orthosia incerta variabele voorjaarsuil 1 div.loofbomen/struiken

Rhizedra lutosa herfst-rietboorder 5 riet

Rivula sericealis stro-uiltje 12 div.grassen

Thalpophila maturna geelvleugeluil 5 div.grassen

11

vervolg Noctuidae

Xestia c-nigrum zwarte-c-uil 19

brandnetel,wilgenroosje

Xestia triangulum driehoekuil 3 div.loofb/kruidachtigen

Xestia xanthographa vierkantvlekuil 2 div.grassen/kruidachtigen

Geometridae

Cabera pusaria witte grijsbandspanner 2 berk/els

Camptogramma bilineata N gestreepte goudspanner 1 kruidachtigen,

Colostygia pectinataria kleine groenbandspanner 1 div.walstro

Epirrhoe tristata N bonte bandspanner 1 div.walstro

Eprrhoe alternata gewone bandspanner 2 div.walstro

Eupithecia succenturiata witvlakdwergspanner 1 duizendblad/bijvoet

Hemithea aestivaria kleine zomervlinder 1 div.loofbomen/struiken

Idaea aversata grijze stipspanner 1 kruidachtigen,

Idaea subsericeata Z satijnstipspanner 2 kruidachtigen,

Lomaspilis marginata gerande spanner 4 wilg

Macaria notata klaverblaadje 1 berk

Opisthograptis luteolata hagedoornvlinder 14 div.loofbomen/struiken

Pasiphila rectangulata N groene dwergspanner 1 sleedoorn

Timandra comae lieveling 1 zuring

Xanthorrhor spadicearia bruine vierbandspanner 1 kruidachtigen,

Arctiidae

Phragmatobia fuliginosa kleine beer 1 weegbree,kruidachtigen

Spilosoma lubricipeda witte tijger 9 brandnetel/zuring/vlier

Tyria jacobaeae sint-jacobsvlinder >83 kruiskruid

Notodontidae

Gluphisia crenata N populierentandvlinder 2 populier(ratel)

Notodonta dromedarius dromedaris 2 els,berk,eik

Notodonta ziczac kameeltje 1 wilg/populier(ratel)

Hepialidae

Korscheltellus lupulinus slawortelboorder 1 kruidachtigen,grassen

Triodia sylvina N oranje wortelboorder 4 kruidachtigen,grassen

Nolidae

Earias clorana kleine groenuil 10 wilg

Drepanidae

Drepana curvatula bruine eenstaart 1 berk/els

N=nieuw in de locatie Z=zeldzaam

Jaarlijst Talud A4 microvlinders 2011 37-25-13

familie/soort soort aantal waardplant

Tortricidae

Acleris variegana witschouderbladroller 1 meidoorn/sleedoorn

Archips podana grote appelbladroller 2 hazelaar

Clepsis spectrana N koolbladroller 1 div.loofbomen

Scoparia ambigualis N vroege granietmot 1 mossen

Crambidae

Agriphila straminella blauwooggrasmot 6 grassen

Chrysoteuchia culmella gewone grasmot 3 grassen

12

vervolg Crambidae

Crambus perlella bleke grasmot 15

grassen

Elophila nymphaeata waterleliemot 2 egelskop

Pyrausta aurata muntvlinder 3 watermunt

Pyrausta despicata N weegbreemot 1 weegbree

Yponomeutidae

Yponomeuta spp div.soorten >65 div.struiken

Yponomeuta rorrella N wilgenstippelmot 2 wilg

Pteropharidae

Pterophorus pentadactyla sneeuwitte vedermot 1 akkerwinde/haagwinde

N=nieuw in locatie

Bladmijnen

familie/soort soort mijn waardplant

Nepticulidae

Ectoedemia albifasciella gewone eikenblaasmijnmot x eik

Ectoedemia subbimacullella gespleten eikenblaasmijnmot

x eik

Parornix torquillella/tinibimalella ? x sleedoorn

Stigmella aurella braammineermot x braam

Stigmella basiguttella boogjeseikenmineermot x zomereik

Stigmella plagicollella pruimenballonmot x sleedoorn

Stigmella prunetorum spiraalmineermot x sleedoorn

Stigmella ruficapitella variabele eikenmineermot x zomereik

Stigmella samiatella bruine eikenmineermot x zomereik

Gracillariidae

Phyllocnistis saligna wilgenslakkenspoormot x div.wilgen

Phyllonorycter acerifoliella spaanse aakvouwmot x spaanse aak

Phyllonorycter blancardella appelvouwmot x vogelkers

Phyllonorycter rajella gewone elzenvouwmot x els

Lyonetiidae

Lyonetia clerkella hangmatmot x vogelkers

Coleophoridae

Coleophora gryphipennella rozenkokermot x roos

Coleophora spp. div.soorten x div.struiken

Tischeriidae

Coptotriche marginea gele bramenvlekmot x braam

Bucculatricidae

Bucculatrix spp ? x bijvoet Copyright: KNNV afdeling Delfland, 2012 Referentie: Nacht en Microvlinders Talud A4 2011, KNNV afdeling Delfland, 2012

13

Dit verslag bevat de waarnemingen en beheeradviezen van de vlindermonitor in het Talud A4. De KNNV, de natuurvereniging voor Delfland. De KNNV opent je ogen en hart voor de natuur. Met elkaar komen we op voor de belangen van die natuur.

NACHT EN MICROVLINDERS TALUD A4 2011 VLINDERMONITOR

Documents

Transcript of NACHT EN MICROVLINDERS TALUD A4 2011 VLINDERMONITOR