NAAR EEN SOCIAAL EN GEDRAGEN EUROPA CNV verkiezingspamflet voor de Europese verkiezingen 2019

maart 2019

2

NAAR EEN SOCIAAL EN GEDRAGEN EUROPA

CNV verkiezingspamflet voor de Europese verkiezingen 2019

Arend van Wijngaarden,Voorzitter CNV

Het CNV wil een sociaal, eerlijk en stabiel Europa. Dat is hard nodig om het draagvlak

voor Europese samenwerking te behouden en om oneerlijke concurrentie, verdringing en

uitbuiting tegen te gaan. In aanloop naar de Europese verkiezingen in 2019 presenteert

het CNV tien maatregelen om Europa socialer te maken. De Europese Commissie heeft

de afgelopen vier jaar ingezet op een ‘sociale triple A status’ met een ‘Europese pijler

van sociale rechten’. Dit initiatief om de rechten van werknemers in Europa te versterken

heeft volgens het CNV niet de juiste focus. Het richt zich teveel op de regels en sociale

voorzieningen binnen landen die onderling nog steeds veel van elkaar verschillen. Het CNV

vindt het niet nodig om Europese regels op te leggen op terreinen waar de lidstaten – en

sociale partners binnen die landen - over gaan. Europa moet goed regelen waar Europa over

gaat: de sociale dimensie van de gedeelde interne markt. En de regels handhaven. Het CNV

kiest in dit pamflet voor een focus op concrete arbeidsmarkt gerelateerde maatregelen.

De interne markt biedt voordelen voor werknemers, maar werkt alleen als de markt voor

iedereen eerlijk en gelijk is. Daarvoor doen wij de volgende tien voorstellen:

1. Sociale toets op alle Europese voorstellen

2. Premieshoppen aanpakken

3. Gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats, ook in transport

4. Effectievere aanpak grensoverschrijdende fraude

5. Postbusondernemingen aanpakken en niet stimuleren

6. Bevorder veilig werken; geen concurrentie op Arbo-standaarden

7. Herijking Europese aanbestedingsregels

8. Versterk de sociale dimensie van het mededingingsrecht

9. Goede handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk

10. Versterk werknemersrechten in handelsverdragen

3

1. Sociale toets op alle Europese voorstellen

De Europese interne markt is geen doel op zich, maar een middel om welvaart en sociale vooruitgang te brengen aan de burgers van Europa. Zonder sociale vooruitgang verdwijnt immers het draagvlak onder Europese samenwerking. Er ligt een voorstel van de Europese vakbondskoepel (ETUC) voor een Social Progress Protocol.1 Het CNV wil dat dit ‘protocol voor sociale vooruitgang’ ingevoerd wordt om de sociale rechten van werknemers in Europa te beschermen. Alle Europese wetgeving moet dan getoetst worden aan dit protocol om te borgen dat sociale rechten niet ondergeschikt zijn aan economische rechten. Daarmee zou bijvoorbeeld geen wetgeving meer ingevoerd kunnen worden waarmee een bedrijf zich in een andere lidstaat kan vestigen met als doel de arbeidswetgeving in de lidstaat waar het vandaan komt te omzeilen.

2. Premieshoppen aanpakken

Arbeidsmobiliteit in Europa is een gegeven. Het heeft positieve kanten, zoals bijvoorbeeld jongeren die kennis en ervaring opdoen over de grens, maar het moet niet zo zijn dat mensen door het ontbreken van perspectief in eigen land gedwongen worden over de grens naar mogelijkheden te zoeken. Arbeidsmobiliteit kan geen doel op zich zijn, want arbeidsmobiliteit kan ook ongewenste maatschappelijke effecten met zich meebrengen. Denk dan bijvoorbeeld aan een ‘kennisvlucht’ of verdringing, oneerlijke concurrentie en uitbuiting. Met de nieuwe Detacheringsrichtlijn is nog lang niet het gelijke speelveld en de eerlijke en fatsoenlijke Europese arbeidsmarkt bereikt die het CNV voorstaat.2 Het is wat het CNV betreft echt een gemiste kans dat werkgevers voor gedetacheerde werknemers uit het buitenland ook in de nieuwe Detacheringsrichtlijn geen pensioenpremie afdragen. Daarnaast dragen werkgevers de eerste 24 maanden sociale premies af in het thuisland.3 Een buitenlandse werknemer blijft daarmee nog altijd stukken goedkoper dan een Nederlandse, ook bij bonafide detacheringen. Werkgevers kunnen zo in Europa ‘shoppen’ voor de meest goedkope werknemers. Dat moet anders. Om te beginnen moet de maximale detacheringstermijn korter zijn, maximaal zes maanden. Dit geldt dan ook voor de duur van premieafdracht in het thuisland.

3. Gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats, ook in transport

Het akkoord over de Detacheringsrichtlijn dat er nu ligt bevat nieuwe regels voor tijdelijk werken in een andere lidstaat. Naast het feit dat gelijke beloning nog steeds onvolledig is (zie punt 2), is het internationale wegtransport van de nieuwe regels uitgezonderd. Dit betekent dat gelijk loon voor gelijk werk niet geldt voor chauffeurs. Grensoverschrijdende constructies in het internationaal (goederen)vervoer over de weg leiden tot ontduiking van regels en mensonterende situaties. Het CNV vindt dat een chauffeur die bijvoorbeeld door een Bulgaars bedrijf naar Nederland wordt gezonden om vanuit Nederland ritten uit te voeren, gewoon betaald moet worden volgens de Nederlandse cao. Het CNV wil snel betere regels om gelijk loon voor gelijk werk in het wegvervoer te garanderen, en stevige handhaving van die regels.

1 https://www.etuc.org/sites/default/files/social_progress_protocolEN_1.pdf

2 De nieuwe Detacheringsrichtlijn heeft niet veel materieel effect in Nederland, vanwege de in 2016 al aangenomen Wet Arbeidsvoorwaarden

Gedetacheerde Werknemers in de EU.

3 Dit is vastgelegd in de verordening ‘coördinatie sociale zekerheidsstelsels’ (nr. 883). Er ligt momenteel een voorstel voor herziening van

deze verordening waarbij de termijn teruggebracht zou kunnen worden tot 12 maanden.

4

4. Effectievere aanpak grensoverschrijdende fraude

Er is onvoldoende controle mogelijk op de verklaringen die aangeven dat een werkgever, die zijn personeel tijdelijk over de grens laat werken, sociale premies afdraagt in het thuisland (A1-verklaringen). Betere registratie van wie waar tijdelijk is gedetacheerd, is dringend nodig. Met een uniforme Europese registratie, op basis van nationale sociaalfiscale nummers, kan nauwkeurig vastgesteld worden in welke lidstaat een werknemer normaal gesproken werkt en dus welke regels voor hem of haar gelden. Bij de aanpassing van de regels voor sociale zekerheid moeten lidstaten meer mogelijkheden krijgen om zelf te handhaven en in te grijpen bij fraude.4 Onlangs heeft het Europees Hof van Justitie een uitspraak gedaan dat een lidstaat bij fraude met de A1-verklaring, deze ongeldig kan verklaren.5 Daarmee kunnen landen malafide gebruik van detacheringen terugdringen. Deze uitspraak moet nu vertaald worden in nieuwe regels, zowel in Europa als in de lidstaten zelf.

5. Postbusondernemingen aanpakken en niet stimuleren

Het CNV wil sluitende Europese regels voor de registratie van ondernemingen, om zogenaamde ‘postbusondernemingen’ te bestrijden. Dit is cruciaal voor betere handhaving. Het kan niet zo zijn dat een bedrijf activiteiten heeft in de ene lidstaat en zich vervolgens registreert in een andere lidstaat, met als doel lagere afdrachten. Vrijheid van vestiging op de Europese markt mag geen vrijbrief zijn om te zoeken naar de laagste arbeidsvoorwaarden, sociale premies en belastingen. In dit kader kan ook schijnzelfstandigheid spelen als het gaat om eenmansbedrijven. Het CNV wil een transparant Europees bedrijvenregister, dat toegankelijk is voor lokale autoriteiten en sociale partners. Bij vermoedens van fraude moeten lokale partijen in samenwerking met de Europese Arbeidsautoriteit gezamenlijke inspecties kunnen uitvoeren. Vaststelling van fraude in de ene lidstaat moet rechtsgeldig zijn in de andere. Een gedeelde en interne markt vraagt om regels die in heel Europa gelden en worden gehandhaafd, waarmee een zoektocht naar de laagste kosten en een race naar de bodem wordt voorkomen.

6. Bevorder veilig werken; geen concurrentie op Arbo-standaarden

Ook voor wat betreft veilig en gezond werken leidt concurrentie tussen lidstaten tot ondermijning van werknemersrechten. Het gaat dan om regels voor zowel fysieke als psychosociale arbeidsbelasting. Zo wil het CNV strengere Europese regels over nachtwerk. Onnodig nachtwerk is structureel aan de orde in distributiecentra, die in een moordende concurrentiestrijd zijn verwikkeld om kopers in webwinkels te verleiden met de snelste bezorging van hun pakket. Dit leidt tot een constante druk op arbeidskosten en structureel nachtwerk. Nachtwerk is in bepaalde beroepen niet te voorkomen (denk aan ziekenhuizen en politie) maar bij webwinkels gaat het enkel om wie het meeste klanten kan trekken. Omdat webwinkels bij uitstek niet gebonden zijn aan grenzen, moeten er op dit terrein strengere Europese regels komen om concurrentie op basis van een race naar het putje tegen te gaan.

7. Herijking Europese aanbestedingsregels

De huidige Europese regels voor het aanbesteden van opdrachten en diensten leiden tot druk op arbeids-voorwaarden en –omstandigheden. Zo zijn Europese regels over het inkopen van zorg door gemeenten voor kwetsbare jeugd, mensen met een beperking en ouderen nu teveel gericht op het stimuleren van concur-

4 Zie voetnoot 3.

5 Altun C-359/16.

5

rentie tussen aanbieders. Gemeenten moeten lokale zorgcontracten vanaf € 750.000 openbaar en Europees aanbesteden.6 Hierdoor bieden commerciële zorgaanbieders hun diensten tegen steeds lage vergoedingen aan, met als gevolg dat medewerkers met minder tijd en geld dezelfde zorg moeten geven. De minister van Volksgezondheid stelt terecht dat concurrentie en marktwerking kunnen botsen met continuïteit en lange termijn partnerschappen tussen zorgaanbieders en gemeenten.7 Het CNV wil dan ook dat de lokale zorg die gemeenten inkopen, wordt uitgezonderd van de Europese aanbestedingsregels. Bovendien zijn we alert op andere sectoren zoals het vervoer waar Europese regels goede arbeidsvoorwaarden eerder frustreren dan stimuleren. Daarbij kijken we kritisch naar typen diensten, zoals bovengenoemde zorg die gemeenten inko-pen, waarbij er vrijwel geen sprake is van een Europese markt, omdat lokale binding van groot belang is.

8. Versterk de sociale dimensie van het mededingingsrecht

Het CNV wil meer mogelijkheden om sociale belangen mee te laten wegen in het EU-mededingingsrecht. Hierdoor kunnen sociale partners bijvoorbeeld in staat worden gesteld om afspraken te maken over minimumtarieven voor zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Er moet ruimte komen in de EU-mededingingsregels om de precaire positie van groepen zzp’ers te beschermen. Collectieve tariefafspraken zijn essentieel om te voorkomen dat zzp’ers elkaar en werknemers kapot concurreren met steeds lagere tarieven. Het CNV wil daarom een versoepeling van het EU-mededingingsrecht zodat tariefafspraken voor zzp’ers niet automatisch in strijd zijn met de mededingingsregels.

9. Goede handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk

Het CNV vindt een goede bescherming van Britse en Europese werknemers een essentiële voorwaarde voor een goede handelsrelatie, nu maar ook in de toekomst. Daartoe moeten EU-standaarden afdwingbaar de norm blijven in het VK. Het alternatief is een buurland waar lagere arbeidsnormen gelden, met als resultaat oneerlijke concurrentie tussen Nederland en het VK en een race naar beneden. Het is voor werknemers essentieel dat Nederland veel handel blijft drijven met het Verenigd Koninkrijk (VK). Tweehonderdduizend voltijdsbanen zijn direct afhankelijk van export naar het VK.8 Een handelsovereenkomst gebaseerd op weinig barrières (tarieven) heeft de voorkeur.

10. Versterk werknemersrechten in handelsverdragen

Europa moet zich opwerpen als voorvechter van concrete, afdwingbare afspraken over werknemersrechten in handelsverdragen. Het CNV wil in elk handelsakkoord dat de EU sluit afspraken over een voor vakbonden toegankelijke en transparante geschillenbeslechting. Werknemersrechten moeten een centraal onderdeel zijn van een handelsakkoord en bij schending moeten er handelssancties zoals boetes opgelegd kunnen worden, net als bij de schending van investeerdersbelangen het geval is.9 Het CNV ziet bij het vaststellen van schendingen een centrale rol voor de Internationale Arbeidsorganisatie (International Labour Organisation, ILO).

6 Dit geldt op basis van de Aanbestedingswet uit 2012, die in 2016 is aangepast in lijn met de Europese aanbestedingsrichtlijn uit 2014 (nr

2014/24/EU)

7 Brief van 4 juli 2018: Inkoop en aanbesteden in het sociaal domein. Kenmerk: 1370226-178418- WJZ. Het standpunt van de minister wordt

ingebracht in een evaluatie van de Europese Commissie die vóór 18 april 2019 gepresenteerd wordt aan de Raad en het Europees Parlement

8 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/10/21-mld-euro-verdiend-aan-export-naar-het-vk.

9 Buzek, T. (2018) EESC Advies REX/500 Hoofdstukken over handel en duurzame ontwikkeling in vrijhandelsovereenkomsten van de EU.

6

NAAR EEN SOCIAAL EN GEDRAGEN EUROPA CNV verkiezingspamflet voor de Europese verkiezingen 2019

CNV Vakcentrale Postbus 2475

3500 GL Utrechtwww.cnv.nl© maart 2019