Naar een gedragen invulling van het natuurnetwerk in Bodegraven … · 2018. 7. 5. · Dit advies...

Naareengedrageninvullingvanhetnatuurnetwerkin

Bodegraven-Noord

Bodegravenjuni2018

NaareengedrageninvullingvanhetnatuurnetwerkinBodegraven-Noord

AdviesvanagrarischenatuurverenigingDeParmeyenLTONoordafdeling

Bodegravene.o.

PaulTerwanJoopVerheulJacoKasteleinTheoKemp

Bodegraven,juni2018

InhoudSamenvatting1.Aanleiding 12.Aanpak 33.Afbakeningvanhetspeelveld 54.Voorstelvooreengedrageninrichting 7

4.1 Invullingvandenatuuropgave 74.2 Uitwerkingvandenatuurmaatregelenoplandbouwgrond 16

5.Randvoorwaardenvoorsucces 19

5.1 Succesvolplaggeneninzaaien 195.2 Waterbeheer 215.3 Boereninschakelenbijhetbeheer 225.4 Financiëleaspecten 245.5 BegrenzingNatuurnetwerk 255.6 Versterkingweidevogelbeheer 265.7 Maatschappelijkeaspecten 275.8 Afsprakenzorgvuldigvastleggen 27

6.Conclusiesenaanbevelingen 29Literatuur 31Bijlagen1.Resultatenenquêtegrondgebruikers(maart2017) 332.Statusvannatuurgraslandindewet-enregelgeving 34

SamenvattingDitadviesishetresultaatvaneenverkenningnaaralternatieven–tenopzichtevanhetschetsontwerpvan2016–voordeinvullingvandenatuuropgaveinBodegraven-Noord.Daarbijzijndenatuurdoelen(inkwalitatievezin)gerespecteerdenisgezochtnaarinvullingendieopeenbreeddraagvlakkunnenrekenen.Datheeftnietgeleidtoteenvollediguitgewerktinrichtingsplan,maartoteengebiedsbreedvoorstelwaarbijookoverdegrenzenvanhetNatuurnetwerkheenwordtgekeken.Overhetgrootstediscussiepuntuithetschetsontwerp–deoppervlakteteplaggengrondenvoorhetrealiserenvanschraallandenhooiland–isconsensusbereikt.Datwilzeggen;erisovereenstemmingover50hanettoplagwerk.Omdatvaakdelenvanpercelenwordengeplagd,zaldebruto-perceelsoppervlaktegroterzijn.Iedereenstreeftnaareenzohoogmogelijke‘plagefficiëntie’,waarbijParmeyenLTOeengrenstrekkenbij60ha;deanderepartijenwillenzichhieropnietbijvoorbaatvastleggen.Verkennendeberekeningenwijzenuitdateenhogeplagefficiëntiemogelijklijkt.Omdatschraal-enhooilandniet‘veilig’kunnenwordengerealiseerdzonderafplaggen,wordtdeoppervlakteverdelingoverdenatuurtypendaarmeeongeveeralsvolgt:schraalland35ha(bruto),hooiland25ha(bruto),weidevogelgrasland140haenkruiden-enfaunarijkgrasland90ha.Voorhetadvieszijngedetailleerdeberekeningengemaaktvande‘fysieke’speelruimtevoorschraal-enhooilandmetenzonderplaggen.Dezoekruimtewordtsterkbegrensddoorenerzijdsgroteverschilleninhoogteliggingbinnendeelgebiedenenzelfsbinnenpercelenengroteverschilleninbodemchemie(vooralfosfaatisbepalend),enanderzijdsdewensomhetnatuurpeilterealiserenmetzominmogelijkpeilvakken.Daardoorblijvenerookindenieuwesituatiegroteverschillenindroogleggingbestaan,terwijlschraal-enhooilandopditpuntstrengeeisenstellen.Alsquawaterenbodemchemieopsafewordtgespeeld,isdezoekruimtevoorplaggenbeperkt.Erzijndriedeelgebiedengeïdentificeerdwaarwatgrotereoppervlaktenkunnenwordengeplagdennogenkeleanderedeelgebiedenwaarkleinerestukkeninaanmerkingkomen.Aanvullendeberekeningenmetanderenatuurpeilenenopenkeleplekkenookaanvullendbodemonderzoekmoetendekansrijkeplekken(nog)beterinbeeldhelpenbrengen.Ookbuitendehuidigenatuurbegrenzingliggenkansenvoorhooiland,zolerendeberekeningen;door1:1‘in-enuitdeuken’vanhetNNNkanhiermeehetzoekgebiedwordenvergroot.Deafsprakenoverhetplagvolumemakenonderdeeluitvaneenbreed‘arrangement’vanafsprakenwaarovergrotendeelsconsensusbestaattussendebetrokkenpartijen.Zehebbenbetrekkingop:• succesvolplaggeneninzaaien,zodanigdatdekansopongewenstesoortentotenminimum

wordtbeperkt.Maarookmetmaximalebeperkingvanextraverkeersdrukdoordenatuuropgave(grondtransport,maarookextravoer-enmesttransporten),voorallangsdeMeije;

• inzetvancompensatiegrondvoorbedrijvendieserieusinproductieachteruitgaanen/ofveelextrakostenmoetenmakenvoormestafzetofgrondverwerving;

• eenaantrekkelijk‘verdienmodel’voorhetbeheerdoormeerjarigecontractenenvergoedingendiedewerkelijkekostenvanhetbeheerdekken;

• eentoereikendedroogleggingvandeanderetweebeheertypenwaarvoornietwordtgeplagd:weidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgrasland;

• hetopstellenvaneenpredatiebeheerplanvoorhetgehelegebied.Hetadviesbevatookvoorstellenvooruitbreidingvanhetnatuurbeheeropboerenland:extraweidevogelbeheer(metnamedaarwaarde‘hotspots’opboerenlandaansluitenopdeweidevogelkerneninhetnatuurgebied),aanlegvaneennetwerkvannatuurvriendelijkeoeverslangsdeweteringeneneenforseuitbreidingvannatuurvriendelijkslootonderhoud.Dit‘aanbod’kandekwaliteitvandenatuurinhetNNNbelangrijkversterken.

1

1.AanleidingBodegraven-NoordiseenopenveenweidegebiedtussendeMeijeendeOudeRijn.Hetdeelwaaropditadviesbetrekkingheeft(tussenpakwegKerkwegenMolentocht)isongeveer1.800hagroot.Erzijnzo’n50bedrijvenactief,hetmerendeelindemelkveehouderij.Delaatstedecenniaheeftindemelkveehouderijeenbehoorlijkeschaalvergrotingplaatsgevonden,medegefaciliteerddoorderuilverkavelingdiein2006werdafgerond.Deschaalvergrotingheeftenkelejarenterug,toenbekendwerddatdemelkquotazoudenwordenafgeschaft,eennieuweimpulsgekregen.Vergelekenmetsommigeandereveenweidegebiedenisdemelkveehouderijrelatiefgrootschalig.Inhetgebiedisaldecenniadiscussieoverdenatuurwaardenendebestemanieromdezetebehoudenenversterken.DeVerenigingNatuurmonumentenheeftinhetgebied290haineigendom,waarvan254hainhetZuid-Hollandsedeel.Hieropvondjarenlang–viaingebruikgevingaanboereneninafwachtingvandedefinitieveinrichting–minofmeerregulieragrarischgebruikplaatsenlaterdeelsookweidevogelbeheerplaats.OndercoördinatievanagrarischcollectiefRijnenGouweWiericke(waaronderdeParmeyvalt)vindtopenkelehonderdenhectareslandbouwgrondagrarischnatuurbeheerplaats,vooralweidevogelbeheerenwaterdiensten.VeeldiscussieoverschetsontwerpVanuitdevoormaligeEHS-concepten“NatteAs”en“GroeneRuggengraat”ishet–ookindehuidigeplannenvoorhetNationaalNatuurnetwerk(NNN)–debedoelingdatereenecologischeverbindingwordtgecreëerdtussendeReeuwijksePlassenendeNieuwkoopsePlassen.Tenopzichtevanhethuidigegebruikbetekentditeenverbredingvandebeheerdoelenmet(vooral)plantenenzoogdieren.Hetschetsontwerpvoordeinvullingvanhetnatuurnetwerkdatindecember2015onderbestuurlijkecoördinatievandestuurgroepVeenweiden-GouweWierickeverscheen,bevateen‘kernvariant’diezichgrotendeelsbeperkttotdeeigendommenvanNatuurmonumenteneneen‘gradiëntvariant’dieookeenkleine50haagrarischegrondenomvat.Hetschetsontwerpomvatondermeereenkleine130havandenatuurtypenschraalgraslandenvochtighooiland.Omdatdebovenstebodemlaagvoedselrijkis,voorziethetplaninhetafplaggenvaneendeelvandezegrondenmet20tot40cm.Daarmeewordentegelijkdebeoogdenatteomstandighedenvoordezenatuurtypengecreëerd.Hetschetsontwerpheeftgeleidtotintensievediscussiemetdeagrariërsinhetgebied,verenigdindeLTO-afdelingenagrarischenatuurverenigingDeParmey.Debezwarenrichtenzichmetnameopdeafnamevandeagrarischegebruiksmogelijkhedenineenrelatiefintensiefveehouderijgebiedenophetgrootschaligafplaggenvanveengrondineencultuurhistorischwaardevolgebied.Daarnaastbestaatdevreesdatdominantievanongewenstesoorten(pitrus,lisdodde)zalontstaan,waardoordekwaliteitvanhetleefgebiedvoorweidevogelszalafnemen.DaaromhebbenLTOenParmeyaangegeven,zelfgraageenalternatiefvoorsteltewillenontwikkelendatindestreekopeenbrederdraagvlakkanrekenen.Destuurgroepheefthiervooreind2016ruimtegeboden,zijhetondereenaantalrandvoorwaarden(zieookhoofdstuk2).Vervolgensisbegin2017gestartmetdeideevormingvoorhetplanalternatief.VraagstellingLeidendevragenbijhetuitwerkenvanhetplanalternatiefwaren:1. Hoekan–metinachtnemingvandenatuurdoelen–toteeninvullingvanhetnatuurnetwerk

wordengekomendieopeengroterdraagvlakkanrekenenonderdebetrokkengrondgebruikersentegelijkacceptabelisvoordebetrokkenoverhedenenNatuurmonumenten?

2. Kanagrarischnatuurbeheer(indevormvanweidevogelbeheerennatuurvriendelijksloot-enoeverbeheer)bijdragenaandekwaliteitvandeecologischeverbinding?Zoja,opwelke

2

locatiesisditkansrijkuiteenoogpuntvanecologieendraagvlak?Kanhier–geziendebeperktelooptijdvanhetagrarischnatuurbeheer–eenduurzaambeheerwordengerealiseerd?

3. Onderwelkevoorwaardenishetbeheervandebeoogdenatuurtypenaantrekkelijkvoordebetrokkenagrariërs?Meerspecifiek:- watzijndegebruiks-enverdienmogelijkhedenvandenatuurgrond(pernatuurtype)?- welkeanderemaatregelen(bijvoorbeeldindesfeervangrondbeleid)zijngewenstomhet

beheerbeterinpasbaartemaken?4. Hoekanhet(agrarisch)beheervanhetnatuurnetwerkduurzaamwordengeregeld?5. Welkekostenbrengthetvoorstelglobaalmetzichmee,uitgesplitstininrichtingskosten,

beheerkostenenoverige(stimulerings)maatregelen?6. Watiser–andersdandeaspectendieinhetvoorgaandealzijngenoemd–nodigomhetvoorstel

toteensuccestemaken?Afgezienvanvraag5,waaraanweinhetprojectrelatiefweinigaandachthebbenbesteed,wordendevragenindevolgendehoofdstukkenzogoedmogelijkbeantwoord.LeeswijzerWehebbengekozenvooreenrelatiefbeknopteindadvies.Gedurendehetprojectzijnveeltekst,getallenenkaartengeproduceerddiehebbenbijgedragenaaneenbeterbegripvanhetgebiedenaanhetmakenvaninrichtingskeuzen,maardielangnietallemaalrelevantzijnvoorheteindadvies.Waardatwelhetgevalis,zijnzeveelalopgenomeninbijlagen.Inhoofdstuk2schetsenwedeaanpakdiewehebbengevolgdbijhetontwikkelenvanhetvoorstel.Daarna(hoofdstuk3)schetsenwehetspeelveldvanrandvoorwaardenenuitgangspuntenbijdeplanvorming.Hoofdstuk4bevatheteigenlijkeinrichtings-enbeheervoorstel,gevolgd(hoofdstuk5)doordevoorwaardenwaaronderditvoorstelsuccesvolkanzijn.Webesluitenmetenkeleconclusiesenaanbevelingen(hoofdstuk6).

3

2.AanpakInhetprojectisintensiefsamengewerktenmetveelpersonenenpartijengecommuniceerd.Wegevenhiereenkorteschets.“Kleinecommissie”Meteenbijaanvangvanhetprojectisdezogeheten“kleinecommissie”geformeerd,eenwerkgroepvandirectbetrokkenenbijdenatuuropgavediehet‘dagelijksbestuur’vanhetprojectvormden.Dedeelnemershaddenmandaatvanhunorganisatieenwerktenopbasisvanonderlingvertrouwen,respectvoorelkaarsbelangenenvolledigetransparantie.Dekleinecommissiekwamgrofwegmaandelijksbijeenomdevorderingentebesprekenenideeënuittewisselen.Hijbestonduit:• DennisvanderVoort(ProgrammabureauGouwe-Wiericke;voorzitter);• JacoKastelein(agrarischenatuurverenigingDeParmey);• TheoKemp(LTONoord,afdelingBodegravene.o.);• DirkKunst(Natuurmonumenten);• FreerkKiesow(gemeenteBodegraven-Reeuwijk);• AstriddeBoer-Riebel(HoogheemraadschapDeStichtseRijnlanden;vanafmedio2017).OokdetweeexterneadviseursvanParmeyenLTO(PaulTerwanenJoopVerheul)warendoorgaansbijdevergaderingenaanwezig.Daarnaastleverdencollega’svandecommissieledeninbreng;datgeldtbijvoorbeeldvoorMartijnvanSchie(Natuurmonumenten)enAnnemiekeBijlmer(provincieZuid-Holland).OverlegmetgrondgebruikersDebetrokkenagrariërs,enmetnamedepachtersvanNatuurmonumenten,zijnopdiversemanierengeraadpleegdengeïnformeerd:• metdevierboerendiegrondengebruikenindeverbindingszonezijnindividuelegesprekken

gevoerd;• metdeoverige(circa25)grondgebruikersdiegrondenvanNatuurmonumenteningebruik

hebbenzijngroepsgewijze‘huiskamergesprekken’gevoerd,vijfintotaal;• hetprojectistweemaal‘plenair’gepresenteerd:inmaart2017tijdenseenledenvergaderingvan

deParmey(toenisvooraldeaanpakgeschetst),infebruari2018hebbenParmeyenLTOeenapartebijeenkomstbelegdomderesultatenterbeoordelingvoorteleggen;

• eristweemaaleen‘projectnieuwsbrief’opgesteldenverstuurdaanalleledenvandeParmeyendeLTO-afdeling.

DoorallegeraadpleegdegrondgebruikersisbovendieneenvragenlijstingevuldoverhunbedrijfssituatieenhetbeheervanNM-grondnuenindetoekomst.Eensamenvattingvanderesultatenisopgenomeninbijlage1.BestuurlijkoverlegErheeftookregelmatigoverlegplaatsgevondenmetbetrokkenbestuurdersomdevoortgangtebesprekenofomspecifiekeknelpuntenvoorteleggen:• hetprojectisenkelemalengeagendeerdindeStuurgroepGouwe-Wiericke,waarbijsomsook

(eendeelvan)de‘kleinecommissie’aanwezigwasomvangedachtentewisselen;• ookheeftenkelemalenoverlegmetdemeestdirectbetrokkenbestuurdersplaatsgevonden;• devertegenwoordigersvanParmeyenLTOhebbendebesturenvandezeorganisatiesregelmatig

bijgepraatoverdeprojectvorderingen.RekenwerkOmdekansenvoor‘nattenatuurtypen’(schraallandenhooiland)teverkennen,zijngedetailleerdeberekeningengemaaktoverderelatietussenhoogteliggingen(toekomstig)natuurpeil,resulterendingedetailleerdedroogleggingskaartenen-cijfers(oppervlaktenperdroogleggingsklasse).Hierin

4

heeftvooralAstriddeBoer(HDSR)eenbelangrijkerolgespeeld.Vervolgenszijndezecijfersafgezettegenderesultatenvanhetbodemchemischonderzoekvan2013.Omdatditoponderdelenteweinighouvastgafenenkelenieuwegebiedsdeleninbeeldkwamenvoorinvullingvandenatuuropgave,isin2017eenbescheidenaanvullendbodemonderzoekuitgevoerd(doorRoyalHaskoningDHVinopdrachtvandeprovincie).ExterneexpertiseTenbehoevevandeplanvormingzijndiverseexterneexperts(metnameecologen)geraadpleegd.Wenoemenhier:• ArjanvanDuijvenboden(DuijvenbodenNatuur,adviseurvancollectiefRijnGouweWiericke);• JohnvanGemeren(bureauWatersnip);• WimSchippers(Aardewerkadvies);• MarkKuiper(bureauNatuurbeleven);• Ronvan’tVeer(bureauVan’tVeer&DeBoer);• RudiTerlouw(bureauBui-tegewoon).Opveelpuntenconsensus,maaradvieskomtvoorrekeningvanParmeyenLTODeresultatenvanalleoverleggen,envooraldiemetdegrondgebruikers,zijnzeerserieusmeegewogenbijhetontwikkelenvaneenplanalternatief.Datwilnietzeggendatweelkargumentevenzwaarhebbengewogen–datzoueenonmogelijkeopgavezijn.Tochpresenterenweindezerapportageeenadvieswaaroverophoofdlijnenconsensusistussendemeestbetrokkenpartijen;datgeldtiniedergevalvoordepartijendieinde‘kleinecommissie’vertegenwoordigdwaren.Daarwaargeenconsensusbestaat,isdatexplicietvermeld.Envolledigheidshalve:detekstvanhetadvieskomtvoorrekeningvandeauteurs,c.q.vanParmeyenLTO.

5

3.AfbakeningvanhetspeelveldFocusop‘kernvariant’incombinatiemetagrarischnatuurbeheerWaarhetgaatomhet‘studiegebied’kijkenwealleennaardezogehetenkernvariantuithetschetsontwerp,diezichvrijwelgeheelafspeeltopgrondenvanNatuurmonumenten(290ha,waarvanpakweg254inZuid-Hollanden36hainUtrecht).Degradiëntvariant,dieookzo’nruim45halandbouwgrondenomvat,isbuitenbeschouwinggelaten.Welkijkenweofmaatregelenoplandbouwgrond(bestaandennieuwbeheer)denatuurindekernvariantkunnenversterken.RespecterennatuurdoelenRandvoorwaardebijdeopdrachtaanLTOenParmeywasdatdenatuurdoelenwordengerespecteerd.Gedurendehetprojectisveeldiscussiegeweestoverdeformuleringvandenatuurdoelenenoverdevraagwanneerdenatuurdoelenopeenafdoendemanierzijningevuld.Dievragenbepalennamelijkinsterkematedespeelruimtevoorplanalternatieven.Nadateerderdemoerasdoelstellingwasverlaten,formuleerthetNatuurgebiedsplanDeVenen–Bodegraven-Noord(2003)viergraslandtypen.Uiteindelijkbevathetschetsontwerpvijfnatuurtypendiealsvolgtzijngekwantificeerd:• ‘ecologischeverbinding’(natgraslandmetnatuurvriendelijkingerichteoevers):40ha• schraalgrasland:65ha• vochtighooiland:63ha• natweidevogelgrasland:124ha• kruiden-enfaunarijkgrasland(alleengradiëntvariant):46ha.Dezegetallenzijnindediscussieeeneigenlevengaanleiden,maarzijninfeitederuimtelijkevertalingvanhetinrichtingsplanwaarinhetschetsontwerpvoorziet(c.q.vandewaterhuishoudkundigeenbodemchemischemogelijkheden).Daaromhebbenwedezegetallennietalsrichtsnoergehanteerdvoorhetplanalternatief(ervaltdanimmersweinigalternatiefstebedenken),maarzijnweuitgegaanvandevolgendeinsteek:• spilvandenatuurinvullingisdeverbindingszone.Dezehebbenweinhetplanalternatiefook

grotendeels‘ongemoeid’gelatenenplaatselijkzelfsversterktmetnatuurlijkeoeversopboerenland;

• omdeverbindinggoedtelatenfunctioneren,zijnenkelerobuuste‘natuurkernen’metnatgrasland(schraallandenhooiland)nodig.Voordeomvangdaarvanbestaanverschillendenormen,maarwekunnengrofwegtweeblokkenvanenkeletientallenhectares(intotaalpakweg70ha)alsminimumhanteren.Hetschraallandspeeltbovendieneenrolbijdeversterking(doorgenetischeuitwisseling)vandeschraallandenindeNieuwkoopseplassen;

• opdeoverigeoppervlaktewordendebeheertypenweidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgraslandgerealiseerd,medeafhankelijkvanhetwaterpeil(kruiden-enfaunarijkgraslandsteltmindereisenaanhetpeil)endeaanwezigheidvanweidevogels.

Ditallesbetekentdatweinhetplanalternatieftweesporenhebbenverkend:• kunnendenatuurdoelenwordengerealiseerdmeteenanderemengverhoudingtussende

graslandtypen?• kunnendegraslandtypenwaarvoorinhetschetsontwerpafplaggenwordtbeoogd,(deels)ook

zonderafplaggenwordengerealiseerd?AlternatievenvoorafplaggenHetschetsontwerphanteertalsargumentvoorafgravendateropeensnellemanierverschralingentegelijkvernattingwordtbereikt.TenbehoevevanhetschetsontwerpisbodemchemischonderzoekgedaandoorHaskoning.Datonderzoekspitstzichtoeopdebeschikbaarheidvanfosfaatopverschillendedieptenindebodem–fosfaatwordtalsbelangrijkstehandicapgezienvoorhet

6

ontwikkelenvanschralevegetaties.Hetonderzoekwijstuitdatdefosfaatgehaltenvooreenveenweidegebiednietbijzonderhoogzijn,maartochopveelplaatsentehoogvoordenatuurtypenvochtighooilandenzekerschraalgrasland.Hetonderzoekwijstookuitdaterdieperindebodemopveelplaatsenhogezwavelgehaltenaanwezigzijn(pyriet:zwavelgebondenaanijzer),diebijafplaggenhetrisicovanverzuringmetzichmeebrengen.Daaromwordtvooreenaantalgebiedsdelengeadviseerdomnietofniettediep(tot20cm)afteplaggen.Deeffectiviteitvanafplaggenisechterookonderecologennietonomstreden.Deervaringenzijnwisselendeninzaaiwerktnietaltijdgoed.Wehebbeninhetprojectgekekennaardekansenvandriealternatievenvoorgrootschaligafplaggen:

a. Sturenmetbemestingenwaterpeil(traditioneleverschraling).DetheorieisdatzodraNen/ofKsterkwordenbeperkt,degrasproductieteruglooptenerruimtekomtvoordegewenstesoorten.Defosfaatgehaltenmoetendanechterniettehoogzijn(danduurtverschralingveeltelang)endewaterhuishoudingmoetookzonderplaggentoereikendzijn.Dezestrategiekanwordenversterktdoorschraallandenhooilandvooralterealiserenindelagere(nattere)terreindelen–binnenhetgebiedvandenatuuropgavezijngroteverschillenindrooglegging.Beperkingvandezevariantisdelangereduur:jemoet10à20jaargeduldhebben.

b. Versneldverschralendooruitmijnenvanfosfaat.Hiervoorisjuisteenrelatiefintensiefgraslandbeheernodig,waarbij(doorinzaaivanbijv.gras-klavermengselsenintensiefmaaienenafvoeren)inhoogtempobiomassawordtafgevoerdenmineralenaandebodemwordenonttrokken.HetLouisBolkInstituutheefthiervooreenuitgebreidehandleidingopgesteld.Tenopzichtevanafplaggenisernogsteedseenbehoorlijktempoverschil:hetHaskoning-rapportbevateenrekensomwaaruitblijktdaterminimaal15jaarmoetwordenuitgemijndvoordezelfdefosfaattoestandwordtbereiktalsmetafplaggen.DeLBI-handleidingnoemtvoorbeeldenwaarbijhettussen3en25jaarduurtvoordatdegewenstefosfaattoestandisbereikt.Hetuitmijnenvandebovenstebodemlaagkan–alsdedieperebodemnietterijkisaanfosfaat–inenkelejarengebeurdzijn.Eenanderebeperkingisdatdevegetatietijdensdeuitmijnperiodenietbijsterinteressantis–hetbeheerisimmersgerichtopmaximaleafvoervanbiomassa.

c. Kleinschaligafplaggen(randen).DeplannenvoorBodegraven-Noordomvattenvoordeverbindingszoneookhetafplaggenvanoeverzones(creërennatuurvriendelijkeoevers).OokinOukoop(HoeveStein)zijnbredeoeverzonesafgegraven.Belangrijkvoordeel:minderverzuring.Inhetmiddenvanveenweidepercelenfluctueert’szomersdegrondwaterstandbehoorlijk,waardoorsnellerverzuringoptreedtdoorvrijkomendezwavelverbindingen.Beperkingisdatjenogalwatoeverzonesmoetafplaggenomaanenigeoppervlaktetekomen,zekergezienhetfeitdatschraallandenhooilandzich(doordegradiëntvannatnaardroog)slechtsindelenvandetaludszullenontwikkelen.

Devariantenaenbzijninhetprojectzeeruitgebreidverkend(zieookhoofdstuk4);variantcisvanwegezijnbescheidenbijdrageaandebeoogdenatuurtypennietserieusverkend.PolderbreedvoorstelHoewelhetaccentligtopdeeigendommenvanNatuurmonumenten,hebbenweintweeopzichteneen‘polderbreed’voorstelontwikkeld:• zoalsgezegdgaanweooknawelkebijdragehet‘boerenland’(indevormvanagrarisch

natuurbeheer)kanleverenaandebeoogdeverbinding,c.q.aandebeoogdegebiedskwaliteiten;• hetplanalternatiefkijktooknaardemogelijkhedenvoorversterkingvandelandbouwstructuur,

stimuleringvaninvesteringeninbedrijfsontwikkeling,natuurenwaterenopinnovatiesinbredezin.Ditvanuitdefilosofiedatderealiseringvandenatuuropgavewellichtgemakkelijkergaatincombinatiemetagrarischeverbeteringen.DeGebiedsovereenkomstVeenweidenGouweWierickekentnaasteendeelprogrammaNatuurimmersookeendeelprogrammaLandbouwwaaruitzulkeverbeteringenkunnenwordengefinancierd.

7

4.Voorstelvooreengedrageninrichting4.1InvullingvandenatuuropgaveBeperktezoekruimtevoornattegraslandtypenDezoekruimtevoornattegraslandtypen(schraallandenhooiland)isbeperkt.Datbleekaluithetschetsontwerpendatbleekopnieuwuitdeveleberekeningendieinhetkadervanhetplanalternatiefzijnuitgevoerd.De‘klem’zit‘mindecombinatievanvierfactoren:a. EenzeerongelijkehoogteliggingvandeNM-eigendommen(enhetgebiedalsgeheel).Binnen

blokkenvanpercelentredenhoogteverschillenoptoteenmeter,binnenpercelentotwelbijnaeenhalvemeter.Ditmaaktdatdedrooglegging(bijinstellenvanéénpeil)gelijkeverschillenvertoont.Daardoorkwalificerenquadroogleggingaltijdslechtsrelatiefkleinestukken.

b. Dewensomeenzokleinmogelijkaantalpeilvakkentehanteren(hetschetsontwerpvoorzietvoorhetnatuurgebiedindrieàvierpeilvakken,inclusiefhetUtrechtsedeeldateenapartpeilheeft).Dewenstoteenkleinaantalpeilvakkenisingegevendoorfinanciëlemotieven(inrichtingsgemak),maarookdoorecologische(‘verlengdeaanvoerweg’vanhetwaternaardevoedselarmegraslandtypentoe).Ditbetekentdaterbinnenpeilvakkeneenbehoorlijkevariatieindroogleggingzalblijvenbestaanenervaaknaareenmozaïekvannattereendrogeregraslandtypenmoetwordengestreefd.

c. Debodemchemie(metnamedeP-waarden),dienietalleendoorhetgebiedheensterkvarieert,maarookverticaalsterkvarieert.Nietzeldenisbijvoorbeelddebovenste20cmtevoedselrijkvoorschraallandofhooiland,maarkanooknietdieperdan40cmwordengeplagdomdatindieperelagendekansopverzuringsterktoeneemtdoordeaanwezigheidvanzwavel.Dezegesteldheidbeperktdus–incombinatiemetdehoogteligging–degeschiktheidvoornattenatuur,c.q.demogelijkhedenvoorplaggen.

d. Dewensomenigszinsrobuuste,goedbeheerbareeenhedentecreëren.Niemandisgediendmetkleinesnippersnatgraslandtemiddenvangroterestukkenvandrogeregraslandtypen:- uitgangspuntissteedsgeweestdathetomgoedbeheerbareeenhedenmoetgaan.Beheervan

kleineeenhedenislastigwerkbaarenrelatiefkostbaar.Bijderekenexercitiesisdaaromalsvoorwaardegehanteerddathetomminimaal50%vaneenperceelmoetgaan;

- alshetomdelenvanpercelengaat,moethetresterende(bijv.nietgeplagde)deelvanhetperceelookgoedbruikbaarblijven.Bijvoorbeeldzodanigdateenrasterkanwordenaangebrachtenhetanderedeelkanwordenbeheerdconformzijneigenbeheerdoelstelling;

- ookuitecologischoogpuntzijnkleinesnippersweinigeffectief,wantrelatiefkwetsbaar.Deze‘klem’heeftdeontwikkelingvaneenplanalternatiefbehoorlijkpartengespeeld.Doordatnugedetailleerderrekenwerkisuitgevoerddantentijdevanhetschetsontwerp,blekende‘fysieke’mogelijkhedenvoorhetrealiserenvanschraal-enhooilandnogkleinerdantoen.Datiseenecologischetegenvaller,maarheeftuiteindelijkweleencompromistussendepartijendichterbijgebracht:eenkleinereoppervlaktenattegraslandtypenisvooroverheidenterreinbeheerdergemakkelijkerverteerbaaralser‘fysiek’nietmeerinzit.AannamendroogleggingenfosfaatOpbasisvandekaartenvanhoogteligging/droogleggingenbodemchemiewas–bijhetinstellenvandiversenatuurpeilen–vrijsnelduidelijkdathetnatuurtypenatschraallandnietgemakkelijkzonderafplaggenkanwordengerealiseerd.Zelfsbinnendetweegrotereblokkenwaarookhetschetsontwerpnatschraallandinpettoheeft(aandeuiterstezuidwest-enzuidoostkantvandekade),zijnaanmerkelijkehoogteverschillenaanwezig.Doordatbovendien–vooralinhetwestelijkeblok–defosfaatwaardennogalvariëren,zijnookdeplagmogelijkhedenbegrensdenkanslechtsindelenvandezeblokkennatschraallandwordengecreëerd.Voordefosfaatwaardenisuitgegaanvan

8

deoptimaleenmaximalewaardenzoalsdieindiverserapporten–zoalshetbodemchemischonderzoekvan2013–staanvermeld(zietabel1).Tabel1.Streef-enmaximumconcentratiesaanbodemfosfaat(P-OlsenenP-totaal)voorverschillende

natuurtypen P-Olsen(μmol/l) P-totaal(mmol/l) optimaal maximaal optimaal maximaalnatschraallandvochtighooilandkruidenrijkgraslandweidevogelgrasland

100-500300-800500-1.5001.000-1.500

5001.2001.5002.500

<88-2010-3010-30

<8503050

Bron:VanderWelle&VandenBroek(2013);Osteee.a.(2016).Ookvoorhetnatuurtypevochtighooilandzijndefosfaatwaardenuitdetabelalsrichtsnoergebruikt.Overderandvoorwaardenvoorditnatuurtypeisverrewegdemeestediscussiegevoerd.Achtergronddaarvanisdatuitgebreidisverkendofvochtighooiland(ineenvoldoendeoppervlakte)ookzonderafplaggenkanwordengerealiseerd,enwelmetklassiekverschralingsbeheer.AllepartijenvondenditinbeginseleeninteressantideeenNatuurmonumententoondezichbereidomvoorditnatuurtypeeenwatlangereademteaccepteren,opvoorwaardedathetomeenafzienbaretermijn(10à20jaar)zougaan.Vervolgensspitstedediscussiezichtoeopdehydrologischeenbodemchemischerandvoorwaardenwaaronderhooilandzonderplaggenkanwordengerealiseerd:• Vandetweefosfaatwaardenintabel1isvooraldeP-Olsenwaardeleidendgeweest.Dezewaarde

biedtnietalleendebesteindicatorvoorvoedselarmevegetaties,maarisbinnenhetgebiedookhetmeestonderscheidend–deP-totaalwaardevoldeedindegebiedsdelenwaarwedekansenvoorhooilandverkendenvrijweloveral.VervolgensisrelevantwelkeP-waardeacceptabelis:deoptimalerange,demaximalerangeofzelfswatdaarboven–ervindtimmersverschralingsbeheerplaatsomindegewensterangeterechttekomen.Eendeelvandepartijenmaaktehierbijdekeuzedateensubstantieeldeelvandebeoogdehooilandenzichreedsbijaanvangvanhetverschralingsbeheerindeoptimalefosfaatrangemoetbevinden.Datverkleindedekwalificerendeoppervlakteaanzienlijk.Overigenszijndefosfaatgegevensdoordewijzevanbodemonderzoek(mengmonstersvanverschillendepercelen)aanmerkelijkmindernauwkeurigdandehydrologischegegevens.Hieropkomenwelaternogterug.

• Waarhetgaatomdehydrologieisvooraldegemiddeldevoorjaarsgrondwaterstand(GVG)cruciaal.Vochtighooilandkomtzeernat(plas-dras)dewinteruit,waarnahetgrondwaterinhetvoorjaarlangzaamuitzakt.Indezomermaghetgrondwaterniettediepwegzakken,omdatdansnelverzuringvandebodemoptreedt.DediscussiespitstezichtoeopdevraagofdeGVGinhetvoorjaarzichtussen0en10cmbenedenmaaiveldmoetbevindenofdateenwatruimertraject(0tot20cm)acceptabelis.Ookdezekeuzeissterkbepalendvoordeoppervlaktediezonderplaggenkwalificeert,enookhierstaaktendestemmen.

Decombinatievaneen‘veilige’fosfaattoestandeneen‘veilige’grondwaterstandleiddeindeberekeningentoteenkwalificerendeoppervlaktedievelemalenkleinerwasdandeoppervlaktediekwalificeertalsopbeideaspectenwatmeerrisicowordtgenomen.Omdatduidelijkwasdatdemeningsverschillennietkondenwordenoverbrugdenallepartijentochgraageengedragenplanwildenontwikkelen,iservoorgekozenom“opsafetespelen”waarhetgaatomfosfaatenwater.Datwilzeggen:alsuitgangspuntisgehanteerddaterookvoorhooilandwordtgeplagd,inbeginseloveralwaarhooilandwordtbeoogd.Daarmeekanopeengrotereoppervlakteeengoedebalanswordenbereikttussenvocht-enfosfaattoestand.Daartoeiseenwatlagernatuurpeilgekozen–voordeverkenningvandehooilandkansenzonderplaggenwasjuistgerekendmeteenrelatiefhoognatuurpeil.Het‘opsafespelen’leidtweliswaartoteengrotereteplaggenoppervlaktedanLTOenParmeyvoorogenhadden,maarpastinhetstrevenomdenattegraslandtypenvoldoendekwaliteitmeetegeven–ongewenstevegetatieontwikkelingisimmersookvoordeboereneenschrikbeeld.En

9

eenwatlagernatuurpeilheeftalsvoordeeldatdeanderebeheertypen(weidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgrasland)eendroogleggingkrijgendiebeterpastbijdiedoeltypen(beterebeheerbaarheid).BerekeningpotentiëleplagoppervlakteVoordeberekeningenishetgebiedopgedeeldineengrootaantaldeelgebiedenopbasisvandebodemonderzoekenuit2013en2017(kaart1).Kaart2laatzienwelkedoorleggingindezegebiedenontstaatalshierdrienatuurpeilenwordeningesteld.

Kaart1.Indelingindeelgebiedentenbehoevevandebeoordelingopdroogleggingenbodemchemie

Kaart2.Droogleggingbijnatuurpeilenvanresp.-2,39NAP(noordzijdekade;ditpeilstaatnogterdiscussie),-2,27NAP(zuidzijdekade)en-2,24NAP(westzijdeenverbindingszone).

Opmerkingenbijdeonderscheidendeelgebieden:- Dedeelgebieden1t/m11bevindenzichgrotendeelsopNM-land,dedeelgebiedenIt/mVIzijnde

gebiedendiein2017bodemchemischzijnonderzochtomdatzewellichtinteressantzijnvoordeinvullingvandenatuuropgave(endanmogelijk1:1kunnenwordenuitgeruildtegenNM-eigendommendieecologischminderperspectiefbieden).

10

- Deelgebied11ligtindeprovincieUtrecht.Ditdeelheefteenweidevogeldoelstelling(endusgeenplagopgave)enerheeftin2013geenbodemchemischonderzoekplaatsgevonden.Daaromhebbenwehetindezeverkenningbuitenbeschouwinggelaten.

- Deelgebied9aligtinzijngeheelbuitenNM-eigendommen(maarbinnendevoorlopigeNNN-begrenzing)enisdaaromindebeoordelingnietmeegenomen.

- Deelgebied10avolgtdevoorlopigeNNN-begrenzingennietdeNM-eigendommen.DekwalificerendeoppervlakteopNM-landisduswatkleinerdandeberekeningenlatenzien(maarbijdegekozenuitgangspuntenkwalificeerthiersowiesoniets).

- Aanvankelijkhaddenwedeelgebied9(zuidelijketakverbindingszone)buitenbeschouwinggelatenomdatplaggenhierongewensten/ofonhaalbaarleek.OpverzoekvanprovincieenNatuurmonumentenwordtnietteminineenlaterstadiumverkendoferookindeverbindingszonebescheidenenwerkbareoppervlaktenkunnenwordengeplagd.Hooi-en/ofschraallandenkunnenhiernamelijkecologischestapstenenvormentussenReeuwijkenNieuwkoop.

Deopzetvandeuitgevoerdeberekeningenisalsvolgt:- erzijndrienatuurpeilvakkengecreëerdmetpeilenvanresp.-2,39NAP(noordzijdekade),-2,27

NAP(zuidzijdekade)en-2,24NAP(westzijdeenverbindingszone);- voorelkdeelgebiedisdeoppervlakteberekenddieeendroogleggingheeft(vóórafplaggen)van

20-40cmbenedenmaaiveld.Ditomdatergemiddeld20cmenmaximaalzo’n30cmwordtgeplagdenhetlandnaplaggeneendroogleggingvan0-10cmmoethebben.Letwel:dezerekenwijzegeeftloutereenindicatievandeoppervlaktediekwalificeertvoorplaggen.Uiteindelijkbepalenhetdefinitievenatuurpeilendepreciezeplagdiepte–diebinnendeelgebiedenzalvariërenmetdehoogteligging–welke(delenvan)perceleninaanmerkingkomen.Deexercitiegeeftechterweleenbeeldvandedeelgebiedenwaarwatsubstantiëlereoppervlaktenkunnenwordengeplagd,envandeverhoudingtussendebruto-ennetto-plagoppervlakteperdeelgebied,dusvande‘plagefficiëntie’(ziehierna).Zokunneninelkgevalinteressante‘zoekgebieden’wordengeselecteerd;

- omtekijkenwelkebruto-nettooppervlaktenditoplevert,isdeoppervlakteberekendvandepercelenwaarvanminimaalresp.40%,50%,60%,70%vanhetperceelindegenoemdedroogleggingsklassezit(bruto-oppervlakte).Daarnaastisdenetto-oppervlakteberekendvandeperceelsdelendiekwalificeren.Datzijndustweevariabelenmetintotaalachtgetallenperdeelgebied.Omeenideetegevenvandeinvloedvandeaannamenophetresultaat,gevenwehierdecijfersvoor50%en70%vanhetperceel.

Vervolgenshebbenwededroogleggingscijfersgeconfronteerdmetdebodemchemischemogelijkheden.DaarvoorhebbenwedeP-Olsen-enP-totaalgetallengenomenop20-30cmdiepte.Debodemchemieisvantweedeelgebiedennietbekend.Inééngeval(deelgebied3a)omdatditdestijdsnietisonderzocht,ineenandergeval(deelgebied7)omdathieralleendebovenste20cmisonderzocht.Voordeelgebied3azijnweergemakshalvevanuitgegaandatdebodemchemieidentiekisaandievandeelgebied3(erkwalificerenslechtskleineoppervlakten),maaralsditgebiedonderdeelblijftvanhetNNN(zie§5.5),moetditnaderwordenonderzocht.Indetabellen2en3gevenwederesultatenvandeexercitieweer.

11

Tabel2.OppervlaktenNM-eigendomineenvoorplaggentoereikendedroogleggingsklasse,bij50%en70%vandeperceelsoppervlaktediezichindiedroogleggingsklassebevindt.

bodemchemieop20-30cmdiepte

≥50%vanperceelkwalificeert


P-Olsen P-totaal bruto netto bruto nettoDeelgebied1 hooiland(760) 5 3,7 2,5 0,8 0,6Deelgebied2a schraalland(240) 2 10,9 6,9 1,2 0,9Deelgebied2b 2.460 13 4,7 3,5 3,3 2,6Deelgebied3 hooiland(960) 14 0,2 0,1 0 0Deelgebied3a onbekend ? 1,9 1,6 1,7 1,5Deelgebied4 hooiland(550) 5 3,6 3,0 2,8 2,5Deelgebied5 schraalland(480) 7 4,4 3,4 4,4 3,4Deelgebied6 schraalland(430-480) 4-8 11,8 9,3 8,9 7,7Deelgebied7 onbekend ? 0,2 0,1 0,1 0,1Deelgebied8 hooiland(640-730) 6-7 0,4 0,3 0,2 0,2Deelgebied9 hooiland(600-1.110) 4-7 12,3 7,9 4,3 3,3Deelgebied10a hooiland(960-1.330) 9-23 0 0 0 0Deelgebied10b 480tot 3.230 8-15 0 0 0 0Deelgebied10c hooiland(690-1.250) 9-14 0 0 0 0Totaal max.49 max.35

(71%)max.24 max.20

(83%)☐inmaximalerange☐bovenmaximalerange;metverschralingsbeheerwellichtgeschikttemaken,maarnietmeegeteldintotaal☐(te)verbovenmaximalerange;nietmeegeteldintotaalTabel3.Oppervlakteninenkeledeelgebiedenbuitendehuidigebegrenzingineenvoorplaggentoereikende

droogleggingsklasse,bij50%en70%vandeperceelsoppervlaktediezichindiedroogleggingsklassebevindt.

bodemchemieop20-30cmdiepte



P-Olsen P-totaal bruto netto bruto nettoDeelgebiedI schraalland(263) 14 0 0 0 0DeelgebiedII hooiland(1.085) 13 5,9 5,2 5,9 5,2DeelgebiedIII hooiland(880) 22 5,4 4,0 2,8 2,1DeelgebiedIV hooiland(708) 23 8,7 6,4 3,3 2,6DeelgebiedV hooiland(780) 20 0 0 0 0DeelgebiedVI hooiland(1.280) 19 8,0 4,8 0 0Totaal max.20 max.15

(75%)max.12 max.10

(83%)*oppervlaktevolgtnog☐inmaximalerange☐bovenmaximalerange;metverschralingsbeheerwellichtgeschikttemaken,maarnietmeegeteldintotaal.Uitdetabellenkomthetvolgendebeeldnaarvoren:• Alsbodemchemisch(P-Olsen)opsafewordtgespeeld,voldoentweedeelgebieden(éénbinnen

enéénbuitendehuidigeNM-eigendommen)nietaandemaximumwaarde.Dezedeelgebiedenzijnnietmeegeteldindetotalen.

• Intotaalkwalificeertbrutozo’n25tot50habinnenNM-eigendomen10tot20hadaarbuiten.Nettogaathetom20tot35haresp.10tot15ha.Webenadrukkennogmaalsdatdezecijfersloutereenindicatiezijnvandekwalificerendeoppervlaktenopbasisvandegekozenuitgangspunten.Zoblijktalduidelijkdatergroteverschillen(eenfactor1,5tot2)zijnbijtoepassingvanhet50%-enhet70%-criterium.Daarnaastheeftzoalsgezegdhetgekozenwaterpeileengroteinvloed.

• Dedeelgebiedenmetsubstantiëlereplagoppervlakten(meerdan10ha)zijn2a,6en9enbuitendeNM-eigendommenII,IIIenIV(alledrietenzuidenvandekade).Hiervankwalificerendedeelgebieden2aen6quabodemchemiealsschraalland.

12

• Indenoordtakvandeverbindingszone(deelgebied10a)kwalificeertbijdegehanteerdeaannamenniets–datkomtvooraldoordathierwaarschijnlijkslechtskleinedelenvanpercelenkwalificeren.Ookindezuidelijketak,waarweleensubstantiëleoppervlaktekwalificeert,neemtdeoppervlaktesnelafalswehet70%-criteriumhanteren.Kaart2laatziendatditdeelgebiedeenaanzienlijkedroogleggingheeft,maardieperplaggenwordthierafgeradenvanwegedebodemchemie(risicoopverzuringdoorpyrietindieperebodemlagen).

• IndeoptimalefosfaatrangevoorschraallandenhooilandbevindtzichopNM-eigendommenbruto18tot35ha(afhankelijkvanhetdeelvanhetperceeldatkwalificeert)enbuitenNM-eigendommenbruto3tot9ha.IndemaximalefosfaatrangebevindtzichopNM-land4tot12habrutoendaarbuitennogeens8tot11ha.Vandebruto-oppervlaktebevindtzichdaarmeezo’n70à75%(NM-land)resp.30tot45%(overigland)indeoptimalerange.

• Alswenaarde‘plagefficiëntie’(verhoudingnetto-bruto)kijken,ligtdezeopNM-landtussen71en83%endaarbuitentussen75en83%.Descoresperdeelgebiedkunnenbehulpzaamzijnbijhetvindenvanlocatiesmeteengunstigeverhouding(zieookhoofdstuk5).

• Indedeelgebiedenaandenoordoostkantvandekade(10c,7enI)komtbijdehuidigeaannamenvrijwelnietsinaanmerking.Ditiseengevolgvanhethieringesteldepeil(-2,39NAP),waardoordegrondenalbehoorlijkvochtigzijnenbijplaggenonderwaterkomentestaan.Berekeningenmeteenlagerpeilenaanvullendbodemchemischonderzoek(deelgebied7)kunnenuitwijzenofhierkansenliggen.

• Alsschraallandkwalificerennaastdegenoemdedeelgebieden(2aen6)ookdeelgebied5enwellicht(metenigverderverschralingsbeheer)4.Hetlaatstgebiedzitquafosfaat10%bovendemaximalerange.

• Deelgebied10bkenteengrotevariatieinfosfaatgehalten:vanzeerlaagtotzeerhoog.Bijdegehanteerdewaterhuishoudkundigeaannamenkwalificeerthierniets.Maarzelfsvoorhetrealiserenvankruiden-enfaunarijkgraslandkanhetfosfaatgehalteplaatselijktehoogzijn.Omdathierverschillendebodemmonsterszijngenomen,kanopbasishiervanwordengezochtnaarkansrijkeplekken.

InvullingvandeteplaggenoppervlakteOmdathet‘uitruilen’vanhuidigNM-landmetanderepercelenvoorlopigonzekeris,gaanwehiernauitvandemogelijkhedenopNM-land.Deberekeningenwijzenuitdaterinhetgebied‘fysiek’ruimteisvoorzo’n50haschraal-enhooiland,terealiserendooreensubstantieeldeelvanpercelenteplaggen.Denetto-plagoppervlaktekomtlageruit,omdat:• ergeengehelepercelen,maardelenvanpercelenwordengeplagd.Opeenperceelwordtinieder

gevaleenvoldoendebreed‘beheerpad’uitgespaarddatgoedberijdbaarmoetzijnenvanwaarafbijvoorbeeldhetslootonderhoudkanwordenuitgevoerd.Afhankelijkvandesituatieterplekke(o.a.breedteenvormvanhetperceel)zaldustussen70en90%vaneenperceelwordengeplagd.Alshetslootonderhoudookvanafhetbelendendeperceelkanwordenuitgevoerd,kanzelfswordenafgezienvaneenbeheerpad.WelmoetenopderandenvanallepercelenkadenwordenuitgespaardofaangelegdomtevoldoenaandewaterbergingstaakstellingdiemetHDSRisafgesproken;

• ernogstukkenafvallendietekleinen/ofonhandigzijnomteplaggen.Bijdeberekeningvandegenoemdebruto-oppervlakteisgeenondergrensgehanteerdvoordeteplaggenoppervlakteperperceel.Zoalseerdernaarvorenkwam,vallenkleineen/ofonhandiggelegenstukkenafomdatzenieteffectiefenefficiëntzijn.Daaromstellenweeenondergrensvan0,5havoor.Dezeaannameis(nog)nietverwerktindeberekeningvandekwalificerendeoppervlakte.

Opdezemanierisovereenstemmingbereiktovereennettoteplaggenoppervlaktevan50ha.LTOenParmeywillenhierbijdebruto-oppervlaktevastleggenopmaximaal60ha.Deanderepartijenstrevenweliswaarnaarzoefficiëntmogelijkplagwerk,maarwillenzichnietopeenbruto-oppervlaktevastleggen.Wekomenhieropteruginhoofdstuk5(randvoorwaardenvoorsucces).

13

Hoewelwegedetailleerdereberekeningenhebbenuitgevoerddantentijdevanhetschetsontwerp,vormthetkaart-encijfermateriaalnogeentussenproductdatvooraleenbeeldgeeftvandemogelijkhedenophetniveauvandeelgebieden,c.q.blokkenvanpercelen.Degebiedendiewehiernapresenterenvoorschraal-enhooiland,moetenals‘zoekgebieden’wordengezienenzullenzekernietinzijngeheelwordengeplagd.Opwegnaarvoorontwerp-enontwerpplanzullenaanvullendeberekeningenmoetenwordenuitgevoerdomduidelijkheidtekunnenbiedenopperceelsniveau.Daarbijkanopbasisvandenuverkregeninzichtenverderwordengevarieerdmetpeilenenplagdiepten.Deafgesproken50haplagoppervlakzaldoordezenieuweberekeningenniettoenemen,zoisafgesproken.Welkandeoptimalelocatienauwkeurigerwordenbepaald.Waarhetgaatomdeverdelingvandezoekgebiedenvoorschraal-enhooilandoverdenoord-endezuidkantvandekade(eenfactordiemeespeeltvoorhetdraagvlakonderboeren),tekentzichhetvolgendebeeldaf:• tennoordenvandekadebevindtzichdeelgebied2ameteensubstantiëleoppervlaktepotentieel

schraalland.Dedeelgebiedenaandenoordoostkantzijnbijdehuidigerekenaannamenminderkansrijk,maarbijeenandernatuurpeilkandatanderskomenteliggen.Deelgebied10ckwalificeertquabodemchemievoorhooiland.Vandeelgebied7isdetoplaagfosfaatrijk,maarzijndebodemlagendieperdan20cmnietonderzocht.Moethierdiepwordengeplagd,dandreigtverzuringdoorpyrietindieperebodemlagen.Bovendienmoetdaneenrelatieflaagnatuurpeilwordeningesteld,waardoorerwellichteensuboptimalewaterhuishoudingontstaatvoordeanderenatuurtypen.Naderonderzoekmoetuitwijzenofhierkansenliggen;

• tenzuidenvandekadebevindenzichwatmeerkansrijkegebieden:watsubstantiëlereoppervlaktenindedeelgebieden6en9,watkleinerein4en5.

DeinvullingopkaartHiernagevenweeenoverall-schetsvandemogelijkeinvullingvandenatuuropgave(opnatuurgrond)incombinatiemetdeideeënvooraanvullendemaatregelenopboerenland.Diezieteralsvolgtuit(zieookdekaarten3en4oppagina16;dehiergebruikteafkortingenwordenindeteksttoegelicht):• Metwateerderisgezegdoverdeoppervlaktenschraal-enhooiland,wordtopdenatuurgronden

deverdelingoverdevierbeheertypenongeveeralsvolgt(Zuid-HollandenUtrechttezamen;hetUtrechtsedeelontbreektopdekaarten):schraalland35ha(bruto),hooiland25ha(bruto),weidevogelgrasland140haenkruiden-enfaunarijkgrasland90ha.

• Zoekgebiedenvoornatschraalland(NS)zijndegeschiktedelenvandetweegebiedenwaarweditsteedsvoorogenhebbengehad(2aen6),endeelgebied4.Indezegebiedenontstaantegelijkookgunstigeomstandighedenvoor(bescheiden)oppervlaktenvochtighooiland.

• Zoekgebiedenvoorvochtighooiland(VH)zijndezelfdealsdievoornatschraalland(zieterug),plusdeelgebied3(dattegelijkookweidevogelgraslandherbergt)enkleinedelenvandeelgebied9(zuidtakverbindingszone).Deexactelocatievandehooilandpercelenzalzoalsgezegdmoetenwordenbepaaldaandehandvanverdereberekeningent.a.v.waterpeilenenplagdiepten.Aangezienzichinenronddedeelgebieden3en9ookbelangrijkeweidevogel-hotspotsbevinden,luistertdekeuzevanteplaggenpercelenhiernauw.

• Weidevogelgrasland:deverdelingtussenweidevogelgrasland(WV)enkruiden-enfaunarijkgrasland(KF)isnogenigszinsarbitrairenzalmedeafhangenvandevraagwelkewaterpeilenuiteindelijkwordeningesteldeninwelkedeelgebiedenhooilandzalwordengecreëerd.Voornulijkthet’tmeestvoordehandteliggenomhetweidevogelbeheertesituerenaandeoostkantvandeverbindingszone.Tennoordenzijndepercelenrelatieffosfaatrijk(voorweidevogelgraslandgeenprobleem)enhiersluithetbeheermooiaanbijdeweidevogel-hotspotinhetlandbouwgebied(ziekaart4).Daarnaastisextraagrarischweidevogelbeheervoorzienindehotspotstennoordenvandekadeentenwestenvandeverbindingszone.Daarnaastkanhet(nuweidevogelrijke)oostelijkeblokmetschraallandeventueelwordenvoorzienvaneen‘schil’met

14

agrarischmetweidevogelbeheer–ervanuitgaandedathetblokooknainrichtinginteressantblijftvoorweidevogels.

• Kruiden-enfaunarijkgrasland(KF)isvooralvoorzieninenronddeverbindingszone,dieeenmengelingvormtvandrogereennatterepercelen.Aangezienditgraslandtypedrogereennatterevariantenkent,vormtheteengoedeaanvullingopdeaanlegvanbredenatuuroeversindeverbinding.

• Verbindingszone:naastbredenatuuroeversenkruiden-enfaunarijkgraslandzaldeverbindingszoneelementenvanhooilandbevatten.

• Aanlegenbeheervannatuurvriendelijkeoevers(NVO’s),dienunogslechtsopkleineschaalinhetgebiedaanwezigzijn.Behalveindenoord-zuidverbindingszonezullenookopoflangsboerenlandNVO’swordenaangelegdomookopkleinereschaal(binnenentussenpolders)ecologischeverbindingentecreëren.Ideeisomdittedoenaandekopeindenvanpercelenlangsdetweeoost-westlopendeweteringen,metdaarnaastaandeoostelijkeenwestelijkeuiteindenookweerverbindingennaardeMeijetoe.

• Ecologischslootbeheer:daarnaastwordtdeaquatischebiodiversiteitindehaarvatenvanhetwatersysteembevorderddooreenaanzienlijkeuitbreidingvandelengteaanecologischslootbeheer.

• Botanischslootkantbeheer:eenaantalslootkanteninhetgebiedisinbotanischopzichtverrassendrijk.Daaromwillenweopselecteplekkenhet‘traditionele’slootkantbeheerinereherstellen.Daarvooriseerstmeeronderzoeknodig,wantdelaatstekarteringisbehoorlijkgedateerd.Hetslootkantbeheerfungeerttegelijkals(extra)bufferzoneomemissiesnaardeslootteverminderen.

Devoorgesteldeinvullingstaatnietopzich:erzijnbelangrijkerandvoorwaardenverbondenaanhetwelslagenvanhetvoorstel.Hieropgaanweinhoofdstuk5verderin.

15

Kaart3.Mogelijkeinvullingvandenatuuropgave(incl.agrarischnatuurbeheer).NS=zoekgebiednatschraalland.VH=zoekgebiedvochtighooiland.WV=weidevogelgrasland.KF=kruiden-enfaunarijkgrasland.NVO’s=realiseringnatuurvriendelijkeoevers.Nietopkaart:ecologischslootbeheer(gehelegebied)enbotanischslootkantbeheer(selecte,nadertebepalenplekken).

Kaart4.Weidevogel-‘hotspots’openrondboerenlandmetagrarischnatuurbeheerin2016,2017en2018.Bron:VanDuijvenboden(2017);tellingen2018nogongepubliceerd.

16

4.2UitwerkingnatuurmaatregelenoplandbouwgrondMedeopbasisvandeenquêteonderengesprekkenmetgrondgebruikersvanbegin2017blijkenerdiversemogelijkhedenvoor(extra)inspanningenopboerenland.DezeondersteunennietalleendenatuuropgavebinnenhetNNN,maarhebbenookzelfstandigbetekenisvoordegebiedskwaliteit.Welopendemogelijkhedenlangs.Extraweidevogelbeheer(zwaarbeheer)Eengrootdeelvandegrondgebruikersheeftbelangstellingvoorextraweidevogelbeheer.Somsgaathetalleenom‘lichtbeheer’(legselbeheer),somsookom‘zwaarbeheer’(uitgesteldmaaien,extensiefweiden).Datlaatsteishetgevalbijtwaalfveehouders.Viertotzesvanhengebruikenlandopplekkenwaarditdaadwerkelijkkansrijkis(zieookkaart4met‘hotspots’):• Demeestinteressanteweidevogel-hotspotligtinenlangs(westkant)dezuidelijketakvande

verbindingszone.Dedichthedenzijnhierhoog,opzowelNM-landalsboerenland.Dezekernkanwordenversterktmetextrazwaarbeheerinhetwestelijkecluster,datnuvooraluitlegselbeheerbestaat.Het1juni-beheerdatinenlangsdeverbindingisgecontracteerd,ligttrouwensopgronddievangebruikergaatveranderen;hierisvoortzettingvanhetbeheereersteprioriteit.

• Ookdenoordelijkehotspot(westelijkvandeprovincialegrondenachterMeije129)isinteressant,zekerhetzuidelijkestukdirecttennoordenvandekadedatoverlooptinNM-land.Ditblokbevatnuvoorallegselbeheer;versterkingmetzwaarbeheerleverthiereenmeerrobuustekernop.

• Hetzuidoostelijkeblokwaarschraallandisbeoogd,ismomenteeléénvandemeestweidevogelrijkestukkennatuurland.Gestelddatditooknainrichtingalsschraallandzoblijft,zouomditblokheeneen‘schil’vanagrarischweidevogelbeheerkunnenwordengelegd.

Naastuitgesteldmaaienenextensiefweidenishetvoorweidevogelsookvanbelangommeer‘natbiotoop’(tijdelijkepeilverhoging,plas-dras)terealiseren.AanlegenbeheervanNVO’sIdeeisomlangsdeoost-westlopendeweteringen(DwarsweteringenMiddelwetering)NVO’saanteleggenopdekopeindenvanpercelenmetaandenoordkantzomogelijkaandeuiteindennogeenverbindingnaardeMeije(intotaalzo’n6à7km):• Langsdeoost-westlopendeweteringenkunnenopdekopseeindenvanpercelenNVO’sworden

aangelegd,deelswaterinwaartsenzonodigdeelslandinwaarts.Hierisveellandafgekalfdenkannueenecologischeverbindingwordengecreëerd.Waarschijnlijkkandatgrotendeelswaterinwaarts:doordeafkalvingisertenopzichtevandeminimum-breedtediedeleggervoorschrijft,‘overbreedte’ontstaan(zieillustratiesopdevolgendebladzijde)dieweermagwordenopgevuld.Ditoeverherstelkangoedwordengecombineerdmethetherstelvandevelebruggenoverdeweteringen,diedoordeafkalvingopsmalle‘landtongen’zijnkomenterusten.Hetwaterschapmaaktmomenteeleenplanvoorsaneringenrenovatievandebruggen.

• Enkeleveehoudersindenoord-zuidverbindingzijnbereidomooklangseigenland(grenzendaanNM-land)eennatuurvriendelijkeoeveraanteleggenomzodenatteverbindingteversterken.Vanwegedebeperkteslootbreedtegaathetdaarbijomlandinwaartseoevers.DaarnaastkanaandeoostzijdeeenNVOwordenaangelegdnaardeMeijelangséénvandepercelendienuinprovincialehandenis.HDSRheeftinhetkadervandeKRWeenNVOgeplandlangsdeMeijevliet.

Voorwaardeisweldatdeoeversgeendominantebegroeiingvanhoogopgaandrietontstaat,omdatditdeweidevogelsindewegkanzitten.Erwordtdusbijvoorkeurgeenrietingeplant,maarervoorgezorgd(bijv.doorgebruikvanhooiuitnatuurgebied)datzichsneleenwatgeslotenervegetatieontwikkelt.HDSRonderhouddeoeverslangshoofdwatergangeninbeginselzelf,dusalserbeheerdoorboerenwordtbeoogd,moethiervooreengoedeonderbouwingkomen.

17

Alszegoedzijnaangelegdengoedwordenbeheerd,kunnenNVO’sdiversedoelendienen:• deoeverfungeertalsleefgebiedvoordiverseorganismen(moerasplanten,riet-enmoerasvogels,

insecten,amfibieën,zoogdierenzoalsdeNoordsewoelmuis)en–bijvoldoendelengteenaaneengeslotenheid–alsecologischeverbindingszoneof–bijeenwatgeringereaaneengeslotenheid–als‘ecologischestapsteen’.Eenvolledigeaaneengeslotenheidisgeenvoorwaardevoorgoedfunctioneren.Wedenkendatminimaal50%dekkingsgraadhaalbaaris;

• verminderenvanoeverafkalving.Daarmeewordtnietalleende(letterlijke)afbrokkelingvaneeneeuwenoudcultuurlandschapvoorkomen,maarneemtookdebaggervormingendaarmeedenutriëntenbelastingvanhetoppervlaktewatersterkaf.Minderbaggervormingbetekentookeenbeterdoorzichtvandesloot,waarmeedeontwikkelingvanwaterplantenendetotalewaterecologiewordengestimuleerd;

• deoeverfungeertalsbufferzonetussenlandenwater.

Doorafkalvingvanoeversisdelaatstedecenniaveellandverlorengegaan.Bijdeweteringendiehetgebieddoorkruisenzijndekopeindensomswelenkelemetersafgekalfd.Daardoorisdesituatieontstaandatdevelebruggenopwaterinwaartse‘landtongen’zijnkomentestaan.Vergelijkenwedehuidigebreedtemetdieindeleggervanhetwaterschap(ondersteillustratie),daniseropveelplaatsen‘overbreedte’

waaruitstekendnatuurvriendelijkeoeverskunnenwordenaangelegd.Ditkangoedsamengaanmetdedoorhetwaterschapbeoogderenovatievandebruggen.Overigenszijnernaastdefunctieals‘moerasoever’nogtweevariantenvanNVO’smogelijk:- erkunnenookflauwe“weidevogeltaluds”wordengecreëerd.Bijwaterinwaartseaanlegmoeten

dezewordenopgevuldmetgrondofbaggertotongeveerhetwaterniveau,ofietsdaarboven.Jekrijgtdannatgraslanddatinteressantisvoorvogels.AndersdanNVO’smoetenzewelminimaal5mbreedzijn;zemoetendusvooreendeelooklandinwaartswordenaangelegd.

18

- deoeverskunnenookwordenhersteldals‘regulier’graslandenalscompensatiegrondwordengebruiktvooreldersaangelegdenatuur.Waarhetomkopeindengaat,tiktdatnatuurlijkwatminderhardaandanbijlangezijdenvanpercelen.

EcologischslootbeheerDeboerenslotenvormendehaarvatenvanhetwatersysteem.HierkanopmicroniveaueenecologischeverbeterslagwordengemaaktdoorgrootschaligeuitrolvanhetANLb-pakketduurzaamslootbeheer.Ditpakketbestaatuitdiverseelementen(o.a.gebruikvandebaggerpompenecologischslootschonen)dieinhetHDSR-gebiedalleenincombinatiekunnenwordenaangevraagd.Erismomenteelnaarschatting25kmgecontracteerd.Datisslechtseenkleindeelvandepotentievanhetgebied.Vrijwelallegeïnterviewdegrondgebruikersgavenaandatzijwelmeezoudenwillendoenmetduurzaamslootbeheer.Daarmeekaneengrootdeelvandesloteninhetgebied(meteentotalelengtevannaarschatting500km)eenduurzamerbeheerkrijgen.Hoeweldenatuurgebiedeneeneigenwatersysteemkrijgen,kandekwaliteitsverbeteringvanhetoppervlaktewaterinhetlandbouwgebiedbelangrijkbijdragenaande‘nattenatuur’inhetgebiedalsgeheel.ZokunnenzichindeslotenwaardevollekrabbenscheervegetatiesenlibellenpopulatiesontwikkelendiekunnenhelpenbijhetrealiserenvandeNatura2000-doelenindeNieuwkoopsePlassen.HetcollectiefRijnGouweWierickewaaronderdeParmeyvalt,heefteenaantalaanvullendebeheervoorwaardenopgenomenomdekwaliteitvandemaatregeltewaarborgen.Devoorwaardenhebbenbetrekkingophettijdstipendefrequentievanschonen,detoegestaneapparatuur,deverwijderingvanhetslootafvalendealgehelewerkwijzebijdezemaatregelomeenmaximaaleffectterealiseren.BotanischslootkantbeheerOmdatveelslootkantenrelatiefsoortenrijkzijn(ziebijv.eenFloron-rapportuit2002,inmiddelsbehoorlijkverouderd),kanookhet‘ouderwetse’slootkantbeheerwinstopleveren.Dezebeheervormisgrotendeelsgeschrapt,maarkaninkansrijkesituatieszekermeerwaardebieden.Hijmoetdanselectiefwordeningezetopplekkendienogrelatiefsoortenrijkzijn,dusopbasisvaneen‘kwalificatie’voorafdooreenveldmedewerker.Behalveinteressante(hooiland)plantenkunnenderandenookeenbelangrijkefunctievervullenvoorinsectenen(bijvoldoendebreedte)voorweidevogels.

19

5.RandvoorwaardenvoorsuccesTijdenshetprojectisuitgebreidgesprokenoverdesuccesfactorenbijhetinrichtingsvoorstel,zowelecologischalsintermenvandraagvlak.Hiernazettenwediefactorenopeenrij.Tenzijandersvermeld,iseroverdezerandvoorwaardenovereenstemmingtussendepartijeninde‘kleinecommissie’.5.1SuccesvolplaggeneninzaaienTenaanzienvandeteplaggenoppervlakte,delocatiekeuzeeninrichtingenbeheernaplaggenspelendevolgendezaken:1. Zoalsgezegdiserovereenstemmingoverhetafplaggenvanmaximaal50hanetto,maarniet

(helemaal)overdebruto-oppervlaktevandepercelenwaaropwordtgeplagd.VoorLTOenParmeygeldteenstriktmaximumvan60habruto.Ditbetekentdatgemiddeldoverhetgehelegebied83%vaneenperceelwordtgeplagd.Deanderepartijenwillenzichnietbijvoorbaatvastleggenopeenmaximum,omdatnognietopperceelsniveaubekendiswaarerwordtgeplagd;wellichtzijndaarbijveelpercelenwaarvanmaareenkleindeelwordtgeplagd.Zijwerkenlievermetbandbreedten,waarbijerbruto60à65hazalwordengeplagdennetto45à50ha.Hierbijishetvolgendevanbelang:- allepartijenonderschrijvenhetbelangvanefficiëntplaggen–deargumentendaarvoor

kwamenalin§4.1naarvoren;- inbepaaldegevallen(bijeenrelatiefgelijkehoogteligging)kanwellichtvrijwelhetgehele

perceelwordengeplagd;- inanderegevallenkaneenperceelwellichtopeenwerkbaremanierintweeënworden

gesplitst:eendeeldatwordtgeplagden(aandeanderekantvanhetraster)eenwerkbareoppervlaktevaneenanderbeheertype;

- oppercelenmetgroteinterneverschilleninhoogteliggingendrooglegging(diesomsoplopentotweleenhalvemeter)kanwellichteensysteemvan‘egaliseren’(plaatselijkafgraven,plaatselijkophogen)wordengebruiktomdedrooglegginggelijkmatigertemakenenzodekwalificerendeoppervlaktetevergroten.

Bijhetselecterenvangeschiktepercelenkanopdezewijzewordengestuurdopefficiëntie.Alswekijkennaardenetto-brutoverhoudingindeuitgevoerdeberekeningen,lijkteenhogeefficiëntiehaalbaar.

2. Hetisvanbelangdater–alsdebeoogdeinvullingerkomt–rustinhetgebiedontstaatnaveertig

jaardiscussieoverdenatuuropgave.Debetrokkenoverhedenhebbeninmiddels(opambtelijkniveau)uitgesprokendatdevoorgesteldeinvulling–geziendebegrensde‘fysieke’zoekruimtevoornattegraslandtypen–afdoendeisomdenatuurdoelenterealiseren.Voorderustinhetgebiedisvervolgenscruciaaldatdeinvullingnietbijdeeersteevaluatieweerterdiscussiewordtgesteld.Evaluatieisuiteraardzinvolenkanleidentotadequateaanpassingenininrichtingenbeheer,maarzounieteenalsnoggroterplagoppervlaktotgevolgmoetenhebben.

3. Degeplagdestukkenwordeningezaaidomhetrisicovandominantievanpitrus,rietenlisdoddetebeperken.Hoeweluiteraardmedegebruikwordtgemaaktvandezaadbank(voorzoverdienogindebodemaanwezigis),zalvoordeinzaaivan50haeensubstantieelvolumeaangrassen-enkruidenzadennodigzijn.Hooilandmengselsvangoedekwaliteitzijngewooncommercieelverkrijgbaar,dushierlijktzichgeenprobleemvoortedoen.Schraallandzaadmoethandmatigwordengeoogstenookhandelsmengselszijnvaakopdiemanierverzameld,maardanmetsomsonduidelijkeherkomst.Hoewelintheoriedevocht-envoedseltoestandwaarborgendathet

20

perceelnietmeteennainzaaiendichtlooptmetongewenstesoorten,isnietteminvanbelangdateenuitgekiendzaairegimewordtgevolgdom(a)dekansopongewenstesoortenzokleinmogelijktehoudenentegelijk(b)denogaanwezigezaadbankvoldoendekanstegeven.Aangezienpasgeoogsteschraallandzadennietlanghoudbaarzijn,wordteeninzaai-enbeheerplanopgesteldomdekansopsucceszogrootmogelijktemaken.

Inzaai,zoalsindeWilnisseBovenlanden(foto’s),vergrootdekansopsuccesvolleontwikkelingvanschraallandenhooilandenvoorkomtdominantievanongewenstesoortenzoalspitrusenlisdodde.4. Afplaggenvindtalleenplaatsopplekkenmeteengrotekansopsucces:daarwaaruit

bodemonderzoekblijktdatverschralingkansrijkisenopplekkendiealwatlagerzijngelegen(benuttenreedsaanwezigeverschilleninhoogteligging).Erisechtereengrotescheefheidindematevandetailleringvandegegevensrondhoogteliggingenwaterhuishouding(hoog)endievandebodemchemie(laag).Datlaatstewordtveroorzaaktdoordatweinigintensiefisbemonsterdenbovendienmengmonsters(vanboorpuntenverspreiddoorhetgebied)zijngeanalyseerd.Daarmeerustdekeuzevan(zoek)gebiedenvoorhooilandenschraallandplaatselijkopeenwankelebasis:zoisvantweedeelgebiedendebodemchemieop30cmdieptenietbekendenkennenenkeleanderedeelgebiedenbelangrijkeruimtelijkevariatiesinbodemchemie.Voordedefinitieveplanvormingwordteenbodemchemischerisicoanalysegemaaktopbasiswaarvanselectegebiedsdelenzonodigalsnogofintensieverwordenonderzocht.

5. Voorafgaandaanhetplaggenvindteeninventarisatieplaatsopdemogelijkeaanwezigheidvan

(restenvan)historischepestbosjes,bosjeswaarinvroegerjarendierenwerdenbegravendiewarengestorvenaandepestofaanmiltvuurbesmetting(antrax).Omdatmiltvuurzeerlangbesmettelijkblijft,kanhetopgravenvanrestenbijplagwerkriskantzijn.Delocatievanzulkebosjeskanwordennagegaanopoudekaarten(vanpakweg100à150jaarterug);dezekaartenkunnenwordengebruiktbijdeverdereplanvorming(voorontwerp/ontwerp).DitiseengezamenlijkeactievanHDSR,provincieengemeente.Dekaartvan1875laatziendatertoenveelmeerbosjesindepolderaanwezigwaren,maarhetisonduidelijkofhierveeligtbegraven.Dekaartvanbekendepestbosjes(www.leestekensvanhetlandschap.nl)laatinhetgebiedwelpestbosjeszien(dekaartonderscheidtgeenpest-vanmiltvuurbosjes),maaralleenaanderandenvanhetgebied,langsOudeRijnenMeije.Daarnaastkunnenoudeslootdempingenbijhet

21

plagwerkbodemverontreinigingaanhetlicht(c.q.aandeoppervlakte)brengen.Ookhiervanbestaateenkaart.

6. Bijinrichtingenbeheerwordtgeanticipeerdophetvoorkomenenbeperkenvanplanschade(bijv.verslechteringverkaveling,verspreidingongewenstekruiden).Mogelijkenegatieveinrichtingseffectenwordenzorgvuldiggemonitordenvooreventueleschadewordtinoverlegtussendepartijeneenoplossinggezocht.Uiteraardstaatgedupeerdenookaltijddeofficiëleplanschadeprocedureterbeschikking.

7. Erwordtkritischgekekennaardegrondbalansvanallebenodigdewerken.Uitgangspuntisdat

wordtgewerktmeteenregionaalsluitendegrondbalans:deafgeplagdegrondwordtbinnenhetgebiedgebruiktvooro.a.ophogingvanpercelendietenatworden,aanleggenvankadenvoorwaterbergingetc.Indiegevallenisderelatietussenhetgeplagdevolumeenhetresterende(ophoog)volumeniet1:1.:bijophoginggaatveelvolume(c.q.extraperceelshoogte)verlorendoormineralisatieenzakking.Erwordendeskundigengeraadpleegdomeenrealistischeverhoudingsfactorvasttestellen;diefactorwordtvervolgensgebruiktindeverdereplanvorming.

5.2Waterbeheer1. Denatuurtypenkrijgeneenpassendwaterpeil,c.q.eenpassendedrooglegging:

- hetschraal-enhooilandwordtzoingerichtdat(c.q.krijgteendroogleggingwaarmee)hetgoedbeheerbaarisenjeindezomermetreguliermaterieelhetlandopkunt;

- ookdeanderenatuurtypenkrijgeneenpassendedrooglegging.Datgeldtinhetbijzondervoordepercelenaandenoordzijdevandekade.DebeheerinformatievanBIJ12noemtbijkruiden-enfaunarijkgraslandgeenwaterstanden–dittypekanbijverschillendepeilenvoorkomen.Bijweidevogelgraslandstaateengrondwaterstanddiezichindeperiodemaartt/mjunimaximaal45cmonderhetmaaiveldbevindt(hetpeilzaktinhetvoorjaarlangzaamuitnaarmaximaaldiewaarde).

Hetaantalpeilvakkenisvervolgenseenafgeleidevandeoptimaledrooglegging,ofdeoptimalemixvandroogleggingenperdeelgebied.Uiteraardishetstrevenomzoweinigmogelijkpeilvakkentecreëren,zoweluitkostenoogpuntalsvanwegedebeoogdelangeaanvoerwegvanhetwatervoordevoedselarmegraslandtypen.Netalshetschetsontwerpdenkenweaantweeofdriepeilvakken(inhetZuid-Hollandsedeel;hetUtrechtsedeelheeftsowiesoeeneigenpeil).Aparteaandachtverdienendaarbijdepercelenaandenoordkantvandekade,dievooraleenweidevogeldoelstellinghebben.Eendeelvandezepercelenisalwatnatterenkanwellichtinhetlandbouwpeilblijvenofkrijgteenwatlager,passendpeil;eenanderdeelistedroogenzaleenhogerpeilvergen.Tennoordenvandekaderkanbovendiendanwellichtdewateropgavewordenneergelegddienoginhetgebiedmoetwordeningevuld.Combinatiemethetpeilvaktenzuidenvandekadeligtnietvoordehand:bijinstellingvaneenoptimaalpeilvoorhooi-enschraallandverdwijnteengrootdeelvandepercelenaandenoordkantonderwaterenerisbijvoorbaatteweinigophooggrondvoorhandenomzevaneentoereikendemaaiveldhoogtetevoorzien.

2. Inhetnatuurgebiedwordtafdoendebergingscapaciteitgecreëerdenhetoverlopenvanpiekwatervandeeneindeanderepolderwordtuitgebannen.Voorditlaatstedoelwordendebuizendoordehoutkadeheenverwijderdenwordtereenafspraakgemaaktoverdehoogtevandekade,dieookalswaterkeringdienstdoet.HetHoogheemraadschapkomtwaarschijnlijknogin2018metbeleidvoor‘lekkende’kaden.

3. Inhetbeheerplankomtaparteaandachtvoorhetslootonderhoud(baggerenenslootschoning)in

hetnatuurgebiedenderelatiemethetslootonderhoudinhetlandbouwgebied(ziehetaanbod

22

opboerenlandin§4.2)methetoogopoptimaliseringvandeecologischebetekenis.Deafsprakendaaroverwordendoorhetwaterschapookadequaatgehandhaafd.

4. Inhetlandbouwgebiedkanonderwaterdrainage(metnamedrukdrains,dederdegeneratie

onderwaterdrainage)helpenomdebodemdalingtevertragenendaarmeedeverschilleninhoogteliggingtussenlandbouw-ennatuurgebiedentestabiliserenofalthansdetoenameafteremmen.Daardoorkaninlaterejarenwordenbespaardop(extra)inrichtingskostenvanwegetoenemendepeilverschillentussenlandbouwennatuur.Onderzoekwijstuitdatdebodemdalingmetwel75%kanwordenverminderd.Financiëlestimulansenvooronderwaterdrainage(bijDriebruggenisrecenteenomvangrijkesubsidieverleend)kunnendeintroductieopgrotereschaaleenbelangrijkeduwinderuggeven.OphetmomentvanschrijvenisereeninitiatiefvoorgrootschaligeuitrolvanonderwaterdrainageinBodegraven-Noord.

5.3Boereninschakelenbijhetbeheer1. DehuidigepachterskrijgendekansomhetgebruikvanNM-grondvoorttezetten.Erwordtniet

toegewerktnaareenmodelwaarinNatuurmonumentenselectiefzakendoetmetenkele‘grote‘beheerders.Hoewelhetinhetverledennooitdebedoelingisgeweestdatdepachtershunbedrijf‘afhankelijk’zoudenmakenvannatuurgrond,veroorzaaktderegelgevingrondfosfaatengrondgebondenheidnujuistweleengroteafhankelijkheid:alseenbedrijfhectareskwijtraakt,moethetinveelgevallenookveeafstoten(en/offosfaatrechtenkopen,meermestafvoerenofvervangendegrondaankopen).Uiteraardzal,doordatwaarschijnlijkdeNNN-begrenzingplaatselijkzalveranderen,nietiedereenpreciesevenveelhectareskunnenblijvenpachten.Daarstaattegenoverdaterookextra(compensatie)grondindeaanbiedingis.Opbeidepunten(begrenzingswijzigingenencompensatiegrond)komenweverderopnogterug.

2. Viaeengroeimodelwordttoegewerktnaarmeerjarigepachtovereenkomsten(nuzijnallecontracteneenjarig).DezebiedenvoorzowelNMalsdeboerenmeerbeheer-enbedrijfszekerheid.Voorwaardeisnatuurlijkweldathetbeheergoedgebeurtendatdaarinvertrouwenisofgroeittussenverpachterenpachter.Deeerstejarenzalnogmeteenjarigecontractenwordengewerkt,diedaarnawordenomgezetintwee-ofdriejarige.Bijgoederesultatenzullendievervolgenswordenomgezetinzesjarigeovereenkomsten.Hettempovanverduurzamingkanvanbedrijftotbedrijfverschillen.

3. Omdevakbekwaamheidinhetnatuurbeheertevergrotenvolgendegebruikersvannatuurgrond

eencursusnatuurbeheer,c.q.beheervannatuurgrasland,aftesluitenmeteencertificaat.DitisinsteedsmeergebiedenhetregulierebeleidvanNatuurmonumenten,diedaarbijsamenwerktmetdestichtingVanGroeneWaarde.

4. Pachtersdiedoordenatuuropgavesubstantieelachteruitgaaningronden/ofproductiecapaciteit,

kunnenmetvoorrangcompensatiegrondtoegedeeldkrijgenuitdeprovincialegrondvoorraad.Eriszo’n85haprovinciegrond(70haachterMeije129en15hatenzuidenvandekade)diekanwordeningezetvoorhetgebiedsproces,waarvan70hakanwordeningezetalscompensatiegrond.De15hatenzuidenvandekade(ziekaart5in§5.5)isbedoeldvoorhet“in-enuitdeuken”vanhetNNN(effectieverebegrenzing).LTOenParmeywerkenin2018eenvoorsteluitvoordeinzetvandecompensatiegronden.Weonderscheidendaarbijdriesituaties.Involgordevan‘urgentie’:a. grondgebruikersdiegrondkwijtraken,bijvoorbeelddooraanlegvannatuuroevers

(verbindingszone)ofdoorherbegrenzingvanhetNNN;

23

b. grondgebruikersdietemakenkrijgenmeteenaanmerkelijk‘zwaarder’beheereneennavenantlagere(agrarische)gebruikswaardevanhetgras.Eersteprioriteithebbendaarbijdegenenmetschraalland,tweededegenenmethooiland;

c. daarnaastiswellichteenbescheidenoppervlaktenodigomknelpuntenindeMeijegraslandenoptelossen.

Erzijntweevoorwaarden:degebruikermoetwelwillen/kunneninvesterenindegrondenhijmoetdie(vanwegedeliggingopafstand)ookwillen/kunnenbeheren.Datlaatstekaneventueelnogwordenuitbesteedaaneengrondgebruikerterplekke.

5. Naastdedirectebeheervergoedingen(zie§5.4)komthet‘verdienmodel’voordeveehouders

ookuitdemogelijkhedendienatuurgrondenhebbenvoor(metname)hetverzilverenvandirectebetalingeninhetkadervanhetGLB(devoormaligetoeslagrechten,nuhectarepremies)endestatusindewet-enregelgevingtenaanzienvangrondgebondenheid(fosfaatruimteenfosfaatoverschot)enmestplaatsingsruimte.Gedurendehetprojecthebbenweveelenergiegestokeninhetuitzoekenvandeexactestatusvannatuurgronden.Bijlage2geefthetresultaatvandituitzoekwerkweer,samengevatintabel2.DegrondblijftinaanmerkingkomenvoorGLB-betalingsrechten,maarteltmaartendele(vooralweidevogelgraslandwaarruigemestistoegestaan)meevoorgrondgebondenheidenmestplaatsing.Tenopzichtevandehuidigesituatie(veelallandbouwgrondmetdemogelijkheidvanderogatie)isditvoorveelgrondgebruikersniettemineenfinanciëleachteruitgang.Deinformatiediewehebbenverzameld,isnognietdoorRVO‘gesanctioneerd’.Hetisvanbelangdatditzosnelmogelijkgebeurt.

Tabel2.Statusvandenatuurgrondenindewet-enregelgeving(NB:standvanzakenopbasisvandenubij

onsbeschikbarekennis)Natuurtype

GLB-betalings-rechten

grond-gebondenheid

mestplaatsingsruimte:afhankelijkvan

beheerbepalingen

derogatie

Kruiden-enfaunarijkgrasland ja deels* geen** neeVochtigweidevogelgrasland ja deels* 0-43kgfosfaatperha** neeVochtighooiland ja deels* geen neeNatschraalland ja deels* geen nee* Voordeberekeningvandefosfaatruimteteltallenatuurgraslandforfaitairmee(70kgfosfaat),voordeberekeningvan

hetfosfaatoverschotgeldtdefeitelijkeplaatsingsruimte,dieafhankelijkisvandebeheervoorwaarden.**Weergegevenisdeplaatsingsruimteintermenvanmestdie(voordewet)vanhetbedrijfwordtafgevoerdnaar

natuurland.Daarnaastwordterbijdeeerstetweebeheertypen,waarbeweidingistoegestaan,weidemestgeproduceerd.Omdathetbetrokkenveevoordewetisuitgeschaardvanhetbedrijf,telthetnietmeevoordemestproductieophetbedrijf.Daaromisdebemestingdoorweidendveehiernietmeegeteld.

VeehouderskunnenopdenatuurgrondenookGLB-premiesverzilverenenzedeelsmeetellenvoorhetbeleidrondfosfaatengrondgebondenheid.Zekervoordeintensieverebedrijvenisdateenbelangrijkemeerwaarde.

24

5.4Financiëleaspecten1. Erkomteenreëlevergoedingvoorhetbeheervandenatuurpercelen,enmetnamevoorhet

beheervanschraallandenhooiland,datrelatiefarbeidsintensiefisenwaardeopbrengstuitruwvoerbescheidentotnihilis.Natuurmonumentenisbereidomeendeelvandebeheervergoedingdiehetvandeprovincieontvangt(opbasisvandeSNL-regeling)doortesluizennaardepachters.OpditmomentishetvoorstelvanNatuurmonumentendaarbijalsvolgt(zietabel3,maarzieookpunt2overdesnelveranderendeomstandigheden):- voorweidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgraslandbestaatdevergoedinguiteen

relatieflagepachtvanresp.€200,-en€150,-perha.Dezegrondenhebben(ookdoorhunstatusindewetgeving)eenzekerepositieve‘marktwaarde’;

- voorhooi-enschraallandsteltNatuurmonumentenvergoedingenvoorvanresp.€2.000,-en€1.500,-perha(teontvangen).Debedragenmoetennogexactwordenvastgesteld.DezevergoedingenzijngemiddeldzelfshogerdandeSNL-vergoedingen.Omdathooilandwatvakermoetwordengemaaiddanschraallandendevergoedingisgebaseerdopinzetvanarbeidenmaterieel(‘loonwerk‘),krijgthooilandbeheer(ondanksdewatgroterebruikbaarheidvannatuurhooi)eenhogerevergoeding.

DebetalingdoorNatuurmonumentenvindtplaatsopbasisvaneenfactuurvooruitgevoerdwerk.Jurisprudentiewijstuitdatdeveehouderdaarover21%BTWinrekeningmoetbrengen.DeBTWmoetdusnogopdegenoemdebedrageninminderingwordengebracht.Ookmoetdeveehouder–nietandersdanbijhetagrarischnatuurbeheer–inkomstenbelastingafdragenoverdebeheervergoeding.Hoeditfinancieeluitpakt,hangtsterkafvandefiscalepositievanhetbedrijf.

Tabel3.HuidigevoorstelNatuurmonumentenvoorvergoedingaanveehouders(perbeheertype);de

vergoedingenzullenechtermee-veranderenmetmarktomstandighedenenoverheidsbeleidKruiden-enfaunarijkgrasland -€150,-perhapacht(tebetalen)Vochtigweidevogelgrasland -€200,-perhapacht(tebetalen)Vochtighooiland €2.000,-perha(teontvangen)Natschraalland €1.500,-perha(teontvangen)

2. Devergoeding(verlaagdepacht)voordebeheertypenkruiden-enfaunarijkgraslanden

weidevogelgraslandisgebaseerdopdemarktwaardediedezegrondennuhebbenonderinvloedvanGLB-premies,grondgebondenheidenmestplaatsingsruimte.Onderhethuidigegesterntezijndevergoedingenafdoende,maaralsin2021/2022(verwachtestartplanrealisatie)blijktdatdemarktwaardeaanmerkelijklageris,startendebetrokkenpartijenopnieuwoverlegoveraanpassingvandevergoeding(c.q.verdereverlagingvandepacht)voordezetweenatuurtypen.Devergoedingwordtook(naarrato)aangepastalsdebeheervoorwaardenveranderen.

3. Zoalsalin§5.3naarvorenkwam,behoudtdepachterdemogelijkheidtothetaanvragenen

ontvangenvanGLB-betalingsrechten.4. HetisgewenstdatdeSNL-vergoedingenjaarlijkswordengecorrigeerdvoorinflatie–ditgebeurt

nuniet.Zodradeprovinciehiertoeovergaat,vindtookopdebetalingenvanNatuurmonumentenaandeboereninflatiecorrectieplaats.

5. De(hoge)kostenvanzaaizaadmoetenbijhetopstellenvandebegrotingvanhetvoorontwerp-

plannietwordenonderschat.6. Dekomendejarenwordtingezetopverruimdefinancieringsmogelijkhedenvoorhetextravolume

aanagrarischnatuurbeheerwaarinhetvoorstelvoorziet.Het‘aanbod’wordtdaartoeeerstexact(er)becijferdinhectareseneuro’s.Definancieringkanplaatsvindenlangsverschillendesporen:

25

- dekostenvanextraweidevogelbeheer,slootbeheerenslootkantbeheerkunnenhetbestwordengefinancierdviaderegulieresubsidieregelingvooragrarischnatuur-enlandschapsbeheer(ANLb).Medio2017ishetANLb-budgetincidenteelverhoogddooroverhevelingvangelduitdeeerstepijlervanhetGLB,maardatgeldisal‘belegd’inextrabeheeropbasisvaneenin2017opgesteld‘verbeterplan’(VanDuijvenboden2017).Aangeziendeplannenwaarschijnlijkpasna2020werkelijkheidworden,moetvooralwordengemiktopbudgetgroeionderhetnieuweGLB(vanaf2021);

- voordeaanlegvanNVO’sheeftHDSR2kmlangsdeMeijevlietinpettoalsonderdeelvandeKRW-opgave.DaarmeeresterenervoorBodegraven-NoordgeenNVO’smeeruitKRW-budget.WelkanHDSR50%meebetalenaanPOP-aanvragenvoordeaanlegvanNVO’s(POP-onderdelenniet-productieveinvesteringennatuuren/ofwater).Aangezienhiervoorgeenvastbudgetisgenoemdofgereserveerd,komtditgeldpaslosalsereenconcreteaanvraagwordtopgestelden(viahetPOP)wordtgehonoreerd.HetbeheervandeNVO’skaninbeginseluithetstelselvooragrarischnatuurbeheer(ANLb)wordengefinancierd.

5.5BegrenzingNatuurnetwerkDehuidigebegrenzingvanhetnatuurgebiedinBodegraven-Noordweerspiegeltmededeverwervingsgeschiedenis,maarisuitecologisch,hydrologischenbodemchemischopzichtnietoveraloptimaal.Erzijnenkelegebiedsdelenbuitendebegrenzinggeïdentificeerddiezichwaarschijnlijkbeterlenenalsnatuurgebied.Natuurmonumentenstaatopenvoorbegrenzings-c.q.eigendomswijzigingenalsdaardoorminderinteressantestukkenkunnenwordeningeruildvoorinteressanterediebovendienrobuustereblokkenopleveren.Uitgangspuntiseen1:1-relatietussenextrabegrenzenenontgrenzen.Kansrijkeoptieshiervoorlijkenmomenteel(zieookkaart5):a. ToevoegenaanhetNNNvandeprovincialegrondentenzuidenvandekade(ca15ha)envande

grondendirecttennoordenvandekade,behorendetotdepercelenachterMeije129(ca10ha).Hetlaatstestukvormteengoedeaanvullingophetweidevogelrijkeblokaandezuidoostkantvandekade(waarwordtgeplagdvoorschraalland).Hetbloktenzuidenvandekadekanookeenweidevogeldoelstellingkrijgenofkanwordentoegevoegdalszoekgebiedvoorhooiland(bodemchemischkwalificeerthethiervoor).

b. Ontgrenzenvanenkeleanderestukken:- tenzuidenvandekadelenenzichhiervoorde‘uitsteeksels’vandedeelgebieden3en4(die

zichtenzuidenvandeoorspronkelijkenatuurbegrenzingbevinden)enhetzuidwestelijke‘uitsteeksel’vandeelgebied1;

- tennoordenvandekadeleentzichteneerstehetbloklaaggelegengronddirecttenoostenvandeverbindingszone,datquanatuurwaardemomenteelweiniginteressantisenbijinstellingvaneennatuurpeilalsneltenatwordt.Tentweedeleentzichhiervoordenoordrandvanhetblokdirecttenwestenvandeverbindingszone,deenigeplekwaarcompensatiegrondkanwordengebodenaanéénvandegrondgebruikersindiezone.Kaart5.Liggingvandeprovincialegronden(rood)enBBL-eigendommen(oranje)diealscompensatievandenatuurinvullingkunnenfungerenen/ofdeelsonderdeelvandieinvullingkunnengaanvormen.

26

Bijhetin-enuitdeukenwordt–netalsbijhetzoekenvangeschikteplaglocaties–medegeletopeengoedebalanstussendegrondentennoordenentenzuidenvandekade.WellichtkomeneroptermijnnogmeergrondenbeschikbaardieeeninteressantetoevoegingaanhetNNNkunnenzijn.Ophetmomentdathierovermeerduidelijkheidis,kanwordenbezienwatdebestemogelijkhedenvoorbegrenzingswijzigingzijn.Opbasisvanaanvullendeberekeningeninhetkadervandeverdereplanvormingkunnenvervolgensbeslissingenwordengenomenoverdedefinitievenatuurbegrenzing.5.6Versterkingweidevogelbeheer1. Idealiterversterkenhetweidevogelbeheeropboerenlandendatopnatuurlandelkaar.Opdit

momentvindterechterweinigafstemmingplaats.Omdatdebelangrijkstehotspotsvanweidevogelsinlandbouwgebiedzichdichtbijofophetsnijvlakmetnatuurgebiedbevinden(ziekaart4in§4.1),isverbeterdeafstemmingvanbelangvoorbehoudenversterkingvanpopulaties.Ookdemonitoringvanweidevogelswordtzomogelijkgecombineerd,ofopzijnminstwordenmonitoringgegevensregelmatiguitgewisseld.

2. Tussendepartijenbestaatverschilvaninzichtoverderolvanpredatie(dooreenbontestoetaan

predatoren)indeoverlevingvanweidevogelsinhetgebied.WelisNatuurmonumentenbereiddekadekorttehoudenomnestelenvanroofvogelstegentegaanentewillenmeewerkenaanvossenbestrijdingalsditlokaalaantoonbaartotproblemenleidt.Omeensolidebasistehebbenvooreventueleintensiveringvanfaunabeheer,wordtonderonafhankelijkebegeleiding(c.q.dooreenonafhankelijkbureau)eenpredatiebeheerplanopgesteldopbasisvanallebeschikbaregegevens.Alsdiegegevensontoereikendzijn(endatiswaarschijnlijkhetgeval),wordtonderzoekuitgevoerdnaarderolvanpredatie.Hiermeewordtnietgewachttotdestartvandeinrichting–doorsneltebeginnenkanzonodigsnellerwordeningegrepenenkunnenbovendienwaardevollegegevenswordenverzamelddieindeverdereplanvorming(als‘nulmeting’)eenrolkunnenspelen.HetProgrammabureauheeftopzichgenomenomditteorganiseren.

3. Voorhetweidevogelbeheer,maarinfeitevooralleagrarischnatuurbeheer,wordtverkendofde

contractduurkanwordenverlengd,zodatdeinspanningenvoorlangeretijddanzesjaarzijngegarandeerd.Insommigeanderegebiedenzijnalvoorbeeldenvanlangjarigecontracten.

Erwordteenpredatiebeheerplanopgesteldomhetsuccesvanhetweidevogelbeheertevergroten.Korthoudenvandekadekanpredatiedoorroofvogelsverminderen.

27

5.7Maatschappelijkeaspecten1. Erzijngrotezorgenoverdetoenamevandeverkeersintensiteitmetgrotevrachtauto’s,vooralin

deMeije,alsgevolgvandeinrichtingvandenatuuropgave.Nietalleenvanwegehetgrondtransport(datbijvoorkeurnietoverdeopenbareweggaat),maarvooralvanwegedelageremestplaatsingsruimte(mestafvoer)incombinatiemeteenlageregewasopbrengst(aanvoervanveevoer).Ooklosvandeinvullingvandenatuuropgavenemendeagrarischetransporten(o.a.doorproductdifferentiatie:demelkwordtopgehaalddooreentoenemendaantalzuivelbedrijven)toe.Overdereguleringvandeverkeersdruk,metnameoverdeBuitenkerkendeMeije,wordenafsprakengemaaktmetdegemeente.Dieheefteerderonderzoekgedaannaardeverkeersintensiteit,maarzalnueennieuweinschattingmoetenmaken.VoordedrukopdeMeijeishetoverigenspositiefalsdenatuurinvullingsterkeraandezuidkantvandehoutkadegestaltekrijgt,maarookeensterketoenamevanhettransportlangsdeOudeRijnkanproblemengeven.Ookinhettoedelingsvoorstelvoordeprovincialegronden(metnamedieachterMeije129)zullendegevolgenvoordeverkeersintensiteitwordenmeegenomen.

2. Deoverheidheeftbehoudvanhetveenpakketenterugdringenvandeemissievan

broeikasgassenuitveenbodemstotbelangrijkebeleidsthema’sbestempeld.Afplaggenlijkthierhaaksoptestaan.Teneerstedoordatdeafgeplagdeveengrondeldersweliswaaralsophooggrondwordtgebruikt,maarhiervannaaronzeinschattingslechtsongeveerdehelftoverblijft.DitkostveengrondenleverteenhogeCO2-emissieop.TentweededoordatnattenatuurweliswaarminderCO2,maarmeerlachgasenmethaanproduceert.Voordemaatschappelijkeacceptatieishetvanbelangomhiervaneengoedeberekening/balansoptestellen,zodatduidelijkwordtwatdemilieugevolgenzijnvanafplaggen.IndeMERdievoorhetschetsontwerpisopgesteld,komtditaspectnietaandeorde.Daarnaastisvanbelangomdeinrichtingzogestaltetegevendathierbijminimaleemissieoptreedt.Factorendiedaarinvanbelangzijn,zijnbijvoorbeelddeperiodedatdegrond‘zwart’ligt(zowelhetgeplagdeperceelalsdeafgegravengrond)enhetwaterpeilindeperiodedatdegeplagdegrondrelatiefonbedektis.Daarnaastishetgewenstom–zekernuereeninitiatiefisvoorgrootschaligeonderwaterdrainage–dehoogteliggingvanhetgehelegebiedgoedtemonitoren.

5.8ConstructiefopwegnaaruitvoeringOverdemeesteonderdelenvanditadviesbestaatconsensustussendedirectbetrokkenpartijen.Datbiedt–nadecenniavanmeningsverschillen–eensolidebasisomdekomendejarenmetallebetrokkenpartijenconstructiefenvoortvarendtoetewerkennaardeuitvoeringvandeplannen.Daarbijzullenvastnognieuweberenopdewegopduikenenzullennogvele‘werkvloerbeslissingen’moetenwordengenomen.Daaromishetgoedomdegebiedscommissiedievoorditadviesinhetlevenisgeroepen,eventueelineenaangepastesamenstelling,voorttezetten–bijdebetrokkenpartijenbestaatdaarvooriniedergevaldraagvlak.

29

6.Conclusiesenaanbevelingen1. Inhetprojectisgezochtnaareeninvullingvandenatuuropgavediekanrekenenopdraagvlakbij

allebetrokkenpartijen,metnameookbijdeboeren.Daarbijzijndenatuurdoelengerespecteerd.Nietinabsolutezin(dehectaresuithetschetsontwerp),maarinkwalitatievezin:watisernodigomdeverbindingszonegoedtelatenfunctioneren.Daarbijzijnweweluitgegaanvandeviergraslandtypendiehetschetsontwerponderscheidt(schraalland,hooiland,weidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgrasland),maarnietpersevandedaargenoemdeoppervlakteverdeling.

2. Terondersteuningvandeverbindingszonezijnvooralde‘natte’graslandtypen(schraal-enhooiland)vanbelang.Alsleidendprincipeisgehanteerddatdebiotoopkwaliteithiergoedmoetzijn.Datbetekentnietalleeneentoereikendewaterhuishoudingenfosfaattoestand,maarook–alsdietweeafplaggenvereisen–toereikendeinzaaienadequaatbeheer.Zonderafplaggenblijkt–alsweopsafespelenquawaterenfosfaat–maareenkleineoppervlaktetekwalificerenvoornattegraslandtypen.Daaromzalhetgrootstedeeltochdoorafplaggenmoetenwordengerealiseerd.Nieuweberekeningen,aanmerkelijkgedetailleerderdantentijdevanhetschetsontwerp,wijzenuitdatde‘fysieke’ruimtevoorplaggenbegrensdisdoorgroteverschilleninhoogteligging/droogleggingenbodemfosfaat.Incombinatiemetdewenstoteenkleinaantalpeilvakkenleidtdittotrelatiefbescheidenoppervlaktendiemetsucceskunnenwordengeplagd.Deuitkomstenvandeberekeningenzijnsterkafhankelijkvandegehanteerdewaterpeilen,vandefosfaattoestanddienogvoorliefwordtgenomenenvandewensentenaanzienvandeverhoudingtussen(bruto-)perceeloppervlakennetto-plagoppervlak.Zegevendusvooraleenindicatievanhet‘plagpotentieel’envandezoekgebiedenvoorplaggen.Degehanteerdeaannamenleidentoteenbruto-potentieelvantussende25en50haopdehuidigeeigendommenvanNatuurmonumenten.Bijandereaannamenkanditpotentieelsterkveranderen,maarerisconsensusbereiktoverhetfeitdatsowiesonietmeerdan(netto)50hazalwordengeplagd.Doorefficiëntteplaggen(relatiefrobuusteeenhedenuitecologischeeneconomischeoverwegingen)ensomspercelentesplitsen(alsdaardooreenwerkbaarniet-geplagddeeloverblijft)kandebruto-oppervlaktenietverdaardaarvankomenteliggen.VoorLTOenParmeyis60hadaarbijdebovengrens;deanderepartijenwillenzichnietopeenbovengrensvastleggen,maardelenhetstrevennaarplagefficiëntie.Opbasisvandevoorlopigeberekeningenlijkteenrelatiefhogeefficiëntiehaalbaar.Indedeelgebieden2a,6en9(ziekaart1oppagina10)blijkengrotereplagoppervlakten(meerdan10ha)mogelijktezijn.

3. Dooraanpassingenindenatuurbegrenzing(“in-enuitdeuken”)kunnensomsrobuustereblokkenwordengecreëerden/ofkandekwalificerendeoppervlaktevoorplaggenwordenvergroot.Vandedeelgebiedenwaarin2017aanvullendbodemonderzoekheeftplaatsgevonden,kwalificeertnogeens10tot20ha.Zokanwordengezochtnaardedeelgebiedenmetdehoogsteplagefficiëntie.

4. Tenopzichtevandehuidigesituatie,waarinhetnatuurgraslandnogveelalalslandbouwgrondteboekstaatwaaropderogatiekanwordenaangevraagd,krijgendepachtersdoordevoorgesteldenatuurinvullingendeveranderderegelgevingtemakenmeteendrastischanderesituatie.Sommigenleverengrondinvoornatuuroevers,velenkrijgentemakenmetnatuurtypenmeteenlagereagrarischebruikbaarheiden/ofhogekostendoorverliesvanfosfaat-en/ofmestplaatsingsruimte.Doorhetbeleidrondfosfaatengrondgebondenheidzullennietzeldenextrakostenmoetenwordengemaaktvoormestafzet,grondverwervingofafstootvanvee.Eriseenbeperkteoppervlakte(70ha)provincialegrondbeschikbaardie–doorverkoop–kanwordeningezetomdebedrijventegemoettekomenwaardegrootsteknelpuntenontstaan.LTOenParmeyontwikkeleneenvoorstelvoordetoedelingvandezegronden.

30

5. Bijgebrekaangegevensopperceelsniveauhebbenwezoekgebiedenonderscheidenvoorhooilandenschraalland.Naderedetailleringvandegegevensverzamelingen-verwerkingmoetinzichtverschaffenindemogelijkhedenophetniveauvanpercelenendelenvanpercelen.Hetwaterschap(HDSR)heeftnueenbestandaangelegdmetgedetailleerdedroogleggingskaartenvoorhetgebied.Debodemchemischegegevenshebbeneenveelgeringerematevandetaillering(mengmonstersvanverschillendpercelenofdeelgebieden)ofontbrekenvooreenenkeldeelgebiednog.Hetisgewenstdatdiescheefheidindetailleringinhettrajectnaarvoorontwerpenontwerpplanwordtopgeheven.Alleenzokaneenzorgvuldigeinschattingwordengemaaktvandekansenvoorhooi-enschraalland.

6. Hetvoorstelvoordenatuurinvullingomvatooknatuurontwikkelingopboerenland,waarvandemeestedenatuuropgaveinhetNNNversterken.Hetgaatmetnameom:• uitbreidingvanhetweidevogelbeheer,metnamedaarwaarde‘hotspots’opboerenland

aansluitenopdeweidevogelkerneninhetnatuurgebied,• aanlegvannatuurvriendelijkeoeversalseenverbindingszonedoordepolders:langsde

weteringendiehetgebieddoorkruisen(opdekopsekantenvanpercelen)envervolgensnoord-enzuidwaartsalsverbindingmetanderegebieden;

• sterkeuitbreidingvanhetnatuurvriendelijkslootonderhoud,zodateenschaalontstaatdiede(chemischeenecologische)waterkwaliteitindepoldersaanmerkelijkverbetertendiezelfsdeNatura2000-doeleninhetplassengebiedkunnenondersteunen.

Verkendwordtofvoorhetagrarischnatuurbeheerlangdurigerovereenkomstenmogelijkzijndandehuidigezesjaar.Voordefinancieringvanhetextrabeheerwordtvooralgemiktophetbestaandestelselvooragrarischnatuurbeheer(ANLb),voordeaanlegvannatuurvriendelijkeoeverswordtgekekennaarHDSRennaardeprovincialePOP-budgettenvoorinvesteringeninnatuurenwater.

7. Vooreensuccesvolleinvullingvandenatuuropgaveiseengrootaantalrandvoorwaardengeformuleerd.Overhetgrootstedeeldaarvanbestaatconsensustussendepartijen.Naastdereedsgenoemdevoorwaardenvoorsuccesvolplaggeneninzaaienhebbenzebijvoorbeeldbetrekkingop:• eenaantrekkelijk‘verdienmodel’voorhetbeheer:meerjarigecontracten,vergoedingendiede

werkelijkekostenvanhetbeheerdekkenenhelderheidoverdestatusvannatuurgrondindewet-enregelgeving;

• eentoereikendedroogleggingvandeanderetweegraslandtypen(weidevogelgraslandenkruiden-enfaunarijkgrasland);

• hetopstellenvaneenpredatiebeheerplanvoorhetgehelegebied;• hetzoveelmogelijkbeperkenvanextraverkeersdrukdoordenatuuropgave(grondtransport,

maarookextravoer-enmesttransporten),voorallangsdeMeije.

8. Indeverdereplanvormingopwegnaarperceelsgewijsmaatwerkmoetenop‘werkvloerniveau’nogveelknopenwordendoorgehaktomtoteenconcreteinvullingtekomen.Hetisgewenstdathiervoor–netalstijdenshetonderhavigeproject–eenwerkgroepwordtgeformeerd(ofblijftvoortbestaan)metvertegenwoordigersvangebiedspartijen.Takenensamenstellingmoetendan–opwegnaardeuitvoering–opnieuwtegenhetlichtwordengehouden.

31

LiteratuurBax,I.H.W.&W.Schippers1998.Veldgidsontwikkelingvanbotanischwaardevolgrasland.DLGen

IKCNatuurbeheer.Utrecht/Wageningen.Bouwman,J.,E.deSwart,Y.Boekhoudt,S.deGraaf,S.teVaarwerk&A.Theeuwissen2015.

SchetsontwerpNatuurnetwerkBodegravenNoord.GrontmijNederlandBV,Houten.Broek,T.vanden&J.Groenendijk.2015.BodemchemischonderzoekPolderMijnden.Royal

HaskoningDHV,Rotterdam.Duijvenboden,A.van2017.OpschalingweidevogelbeheerCollectiefRijnenGouweWiericke.

DuijvenbodenNatuur.Eekeren,N,van,G.Iepema&F.Smeding2007.Natuurherstelingraslanddoorklaveren

kalibemesting.DeLevendeNatuur(108)2:27-31.Mullekom,M.van,E.Lucassen,M.Weijters,H.Tomassen,R.Bobbink&F.Smolders2013.Van

landbouwnaarnatuur:gerichtopzoeknaarkansen!In:DeLevendeNatuur(114)4:120-126.Osté,A.,M.vanderLinden,L.Aspeling&L.vanBuuren2016.VerkenninginrichtingNatuurnetwerk

NederlandinBilwijk.RPSAdvies-eningenieursbureau.Possen,B.J.H.M.&T.vandenBroek.2017.BodemchemischonderzoekBodegraven-Noord.Potentie

voornatuurontwikkelingopdepercelenbuitendehuidigeNNN-begrenzing.RoyalHaskoningDHV,Rotterdam.

Timmermans,B,N.vanEekeren,E.Finke,F.Smeding&M.Bos2010.Fosfaatuitmijnenopnatuurpercelenmetgras/klaverenkalibemesting.LouisBolkInstituut.

Welle,M.vander&T.vandenBroek2013.BodemkundigonderzoekenadviesEHSBodegravenNoord.RoyalHaskoningDHV.

33

Bijlage1.Resultatenenquêtegrondgebruikers(maart2017)ResponsErzijn32vragenlijstenterugontvangen.Debedrijvengebruikentezamenruim1.500ha,waarvanruim200hapachtvanNM(24pachters).Vande8bedrijvendienugeenNM-grondpachten,hebbener4belangstellingvoorNM-grond.Debedrijvenhebbentezamenbijna2.600stuksmelkvee,1.350stuksjongveeen859schapen.NatuurbeheerHetnatuurbeheeropNM-land–intotaalruim200ha–bestaatuit(decategorieënoverlappensoms):- weinigofgeenmest:171ha- weiden/extensiefweiden:45,5ha- maaidatum:122ha.Natuurbeheeropeigenlandvindtslechtsmondjesmaatplaats:6bedrijvendoenaanlegselbeheer,6aanmaaidatumlanden3aanextensievebeweiding(waarbijsommigenhierhetNM-landopnieuwhebbenmeegeteld).Ecologischslootbeheerisbetervertegenwoordigdmet11deelnemersenflinkwatkilometers(deantwoordeninhectaresenkilometersmakeneenschattingvanhetvolumelastig).ToekomstbedrijfEenderdevandebedrijvendenktdatzijnbedrijferovertienjaarnogongeveerhetzelfdeuitziet,driebedrijvendenkentezijngestopt.Vijftien(melkvee)bedrijvenhebbengroeiplannen,enwelmeteenkleine300koeienen140ha(voorzoverhierietswasingevuld).Opdebetrokkenbedrijvenisditeengroeimet23%,opdegehelemelkveestapelinhetgebiedmet12%.BehoefteaankavelruilDehelftheefthieraanbehoefte,deanderehelftniet.StellingenbruikbaarheidNM-landSlechtséénbedrijfheeftgeenbelangstellingmeervoorNM-landalshetbeheersterkerbotanischwordtgericht.Alleanderepachterswillenblijvenpachten:ookalshetland(zwaar)botanischbeheerkrijgt,blijfteranimovoorhetgebruik(80%vaniedereen,dusinclusiefdeniet-pachters).18grondgebruikershebbenbelangstellingvoorextraNM-land.Voordezesbedrijvendiehierbijeenoppervlaktehebbeningevuld,gaathetom60ha(gem.10haperbedrijf).DehelftvandegrondgebruikersvindthetgoedalsNMschraallandofbredenatuuroeversmaakt,mitsermaarwordtgecompenseerdingeldofgrond.Overhetalgemeenwilmen1:1ingrondwordengecompenseerd.Bijdeafstandwaaropcompensatiegrondnoginteressantis,wordenzeerverschillendeafstandeningevuld:van1tot10km,meteengemiddeldezorondde5km.InhetverlengdedaarvanvindtruimdehelftvandeveehoudersdatalleNM-grondeenweidevogeldoelstellingmoethouden.Tegelijkvindtdriekwartbotanischedoelengeenprobleem,bijvoorkeuralsernietofbeperkt(alleenoeverzones)wordtgeplagd.Animovoor(extra)natuurmaatregelenopeigenlandEenkwartvandegrondgebruikersheeftbelangstellingvoorextra‘zwaarbeheer’voorweidevogels(maaidatum,extensiefweiden).Ruimdriekwartheeftbelangstellingvoorecologischslootbeheer.60%vindthetgoedalserlangshunlandeenNVOwordtaangelegd,mitsditwordtbetaald/gecompenseerd.VerbeteringweidevogelbeheeropNM-landRuimdriekwartvindtdaterietsaanpredatiemoetwordengedaanendater(meer)ruigemestmoetwordenuitgereden.Deanderemogelijkheden(meermaaidatumland/meerspreidinginmaaidata,meerextensiefweiden,meerplas-dras)scorenallerondde30%.

34

Bijlage2.Statusvannatuurgraslandindewet-enregelgeving(standvanzakenopbasisvandenubijonsbeschikbareinformatie)

Erisgeregeldverwarringoverdestatusvanagrarischgebruiktenatuurgrondenindewet-enregelgeving.Begrijpelijk,wantderegelgevinggaaterverschillendmeeomenisnogaltijdnietopallefronten100%duidelijkwaarhetgaatomdewettelijkeconsequenties.Indezebijlageproberenwezoveelmogelijkhelderheidteverschaffen.Naeeninleidingoverdebedrijfsmatigebetekenisvandenatuurgrondenbehandelenwe:1. GLB-betalingsrechten.2. Grondgebondenheidenfosfaatruimte.3. Mestplaatsingsruimteenderogatie.4. Faunaschadeenjachtbeleid.DezebijlageisprimairtoegeschrevenopdesituatieinBodegraven-Noord,maarheeftopveelpunteneenbrederegeldigheid.Letwel:deinformatieinditoverzichtismetzorgverzameldeneendeelvandeinformatieisgecontroleerddoorRVO.nl.Erkunnenechter–zekervoordetoekomst–geenrechtenaanwordenontleend.Vooraf:hetbelangvandenatuurgrondenindebedrijfsvoeringDerealisatievanhetNatuurnetwerkheeftgevolgenvoorhetagrarischmedegebruik.Enweloptweemanieren:- doorhetgrotereaccentopbotanischekwaliteitennemendeagrarischegebruiksmogelijkhedenaf;- doordegebruiksbeperkingenenhetfeitdatdegrondendehoofdfunctienatuurkrijgen,verandertde

statusvandegrondindewet-enregelgeving.Nustaanveelgrondenbijvoorbeeldnogalslandbouwgrondteboekenkanerverruimingvanderegulierebemestingsnormenwordenaangevraagd(derogatie).

DegemeenteraadvanBodegraven-Reeuwijkheeftdaaromaangedrongenopeeneffectanalyse.DaaropheeftdeStichtingKavelruilZuid-Hollandeenkavelstructuuranalyseuitgevoerd.DaarinisondermeerverkendwelkaandeeldehuidigeNM-eigendommenuitmakenvandebedrijfsoppervlakte(zieonderstaandekaart)enwatdushetrelatieveeffectisvandeveranderingvanstatusenbeheer(hetnatuurbeheertypeishierinnietverdisconteerd).Metnamedebedrijveninenlangsdeecologischeverbindingszonewordenbeïnvloeddoordenatuurinvulling.Opdriebedrijvenbijdezezonebeslaandenatuurgrondenmeerdan30%vandebedrijfsoppervlakte.Deeffectenzijnvoordebetrokkenoverhedenaanleidingomconcretemaatregelenteverkennenwaarmeedebetreffendebedrijvenkunnenwordengecompenseerd,metnamedoorhetselectieftekoopaanbiedenvanoverheidsgronden(verworvenofnogteverwerven).

Aandeelnatuurgrondindetotalebedrijfsoppervlakteopbasisvandezogehetenkernvariant(huidigeNM-eigendommen).Bron:St.KavelruilZuid-Holland.

35

1.GLB-betalingsrechtenDeafgelopenjareniserveelonduidelijkheidgeweestoverdevraagofenwanneernatuurlandmeeteltvoordeGLB-premies(betalingsrechten).Deafgelopenjaren,totmedio2017,washetN-beheertypeinhetNatuurbeheerplanhierbijleidend.Omtevoldoenaanhetcriteriumdatdegrondvoorlandbouwdoeleindenwordtgebruikt,hadRVOeennegatievebeheertypenlijst(geenbetalingsrechten)eneenpositievelijst(welbetalingsrechten)opgesteld.OpbasisvandezelijstenkwamenallevierbeheertypendieinBodegraven-Noordzijnvoorzien,inaanmerkingvoorbetalingsrechten–hetgaatimmersomgraslandtypen.Injuli2017ishetbeleidveranderdenisnietlangerhetNatuurbeheerplan,maardefeitelijkesituatieleidend.Omtebepalenofeenperceelalslandbouwgrondwordtgebruikt,wordenluchtfoto’s,satellietopnamenenveldinspectiesgebruikt.Eenperceelkwalificeertalsgraslandalshetgaatom“grondmeteennatuurlijkeofingezaaidevegetatievangrassenofanderekruidachtigevoedergewassen.Anderebegraasbaresoorten,zoalsstruikenen/ofbomenkunnenerdeelvanuitmaken,mitsdegrassenenanderekruidachtigegewassenoverheersen.Alsdevegetatieoverwegendbestaatuitruigteen/ofpitrus,vallenpercelenmetruigteenpitrusnietonderlandbouwgrond.”Dezedefinitieisoverigensalvankrachtsinds2015enisdusnietnieuw;alleenhetvervallenvanhetN-beheertypealsleidendprincipeisnieuw.Verdergeldtookalsinds2015hetcriteriumdateenperceelnietlangerdan90dagenperjaareenandergebruikofeenanderebegroeiingmogenhebben–kortdurendandergebruik(bijv.voordenatuurinrichting)isdusweltoegestaan.Debetalingsrechtenzijnzekertotenmet2020.Voordeperiodedaarnaisnunogonbekendofenhoederegelingzalveranderen.Inelkgevalzijnlagerebetalingenwaarschijnlijk.2.Wetgrondgebondengroei/AMvBGrondgebondenheid/fosfaatruimteDeWetgrondgebondengroeidieper2018vankrachtwordtendeAMvBgrondgebondenheiddietotdeinwerkingtredinggeldt,bepalenhoeveelmelkvee-fosfaateenbedrijfmagproduceren,aanwendenenverwerkenbijeenbepaaldebedrijfsoppervlakteeninrelatietotdegroeiindeafgelopenjaren.Heefteenbedrijfeenfosfaatoverschot,danmageendat(totaaneenbepaaldegrens)wordenverwerkt.Voorhetdannogresterendeoverschotmoetgrondwordenaangekochten/ofveewordenafgestoten.Erzijnverschillendeuitzonderingen,maarditishetalgemeneprincipe.Hiernabeschrijvenwederegelsvoormelkveeopnatuurgrasland.Voorvleesveeenanderetypennatuurgrondgeldenandereregels.Bijderegelsvoorgrondgebondenheidteltdeoppervlaktenatuurgraslandoptweemanierenmee:1. Bijhetberekenenvande(melkvee)fosfaatruimte.Omtebepalenofeenbedrijfeenfosfaatoverschotheeft,

moethetzijnfosfaatproductieberekenen(aandehandvandeveestapel)enzijnfosfaatruimtebepalen(aandehandvandebedrijfsoppervlakte).Bijhetberekenenvandefosfaatruimteteltagrarischgebruiktnatuurgraslandmeevoor70kgfosfaat.

2. Bijhetberekenenvanhet(melkvee)fosfaatoverschotperha.Voorhetberekenenvanhetaandeelvandemestdat(bijeenoverschot)magwordenverwerkt,ishetfosfaatoverschotperhavanbelang.Eerstberekentdeveehouderhetfosfaatoverschotinkilogrammenfosfaat(productiedoorveeminusfosfaatruimteminusfosfaatreferentie),daarnadeelthetdatdoordeoppervlaktegrond(incl.natuurland).Hoelagerhetoverschotperha,hoegroterhetaandeeldatmagwordenverwerktenhoelagerdushetaandeeldatdooranderemaatregelen(extragrond,mindervee)hoefttewordenopgelost.Voorhetberekenenvanhetfosfaatoverschotteltnatuurgraslandmeetotaandehiertoegestanebemesting(opbasisvandebeheerbepalingeninhetpacht-en/ofbeheercontract).Tweerekenvoorbeeldenterillustratie:- alsopweidevogelgrasland10tonruigemestperhaistoegestaan,teltdezegrondmeevoor4,3kgx10

ton=43kgfosfaatperha;- alsophooilandenschraallandgeenbemestingenbeweidingistoegestaan,teltdezegrondnietmee

voordeberekeningvanhetfosfaatoverschot.Metanderewoorden:hoeminderbemestingistoegestaan,hoegroterhetbedrijfsoverschot.

Hetmeetellenvannatuurgraslandisinbeidegevallenonafhankelijkvandefeitelijkegrasopbrengstvandegrond,ookineenjaarmetinrichtingswerkzaamheden.Kortom,veranderingenindeoppervlaktenatuurgrondperbedrijfenindetoegestanemestgiftophetnatuurlandbeïnvloedenlangstweewegenhetfosfaatoverschotendaarmeedekostendiehetbedrijfheeftaan

36

mestverwerkingofanderemaatregelen(meerland,mindervee)omhetoverschottebeteugelen.Teneerstebijhetberekenenvandefosfaatruimteophetbedrijf,waarinnatuurlandmeeteltotdewettelijkenormvan70kg.Tentweedebijhetberekenenvanhetfosfaatoverschot,waarbijnatuurgraslandmeeteltvoordefeitelijkebemestingsruimteopbasisvanpacht-ofbeheerovereenkomst.3.Mestplaatsingsruimte3.1DerogatieAlsweuitgaanvande(eind)situatiewaarindenatuurgrondeenN-beheertypeheeft,isdesituatieduidelijk:voorditlandmoetgewascode336wordeningevuld(“Grasland,natuurlijk.Areaalmeteennatuurbeheertypedatoverwegendvoorlandbouwactiviteiten-GLBwordtgebruikt.”)Erkangeenderogatiemeerwordenaangevraagd.Ditbetekentdatdehetlandterechtkomtinhetregulierebemestingsregimevan170kgstikstofperha(inplaatsvan250kg)en70kgfosfaatperha.Zieechterook§3.2overdefeitelijkeplaatsingsruimte.IndeovergangsfasenaareendefinitieveN-statuskanRVOoordelendaterookalgeenderogatiemeermogelijkis,enweintweegevallen:- alsdegrondookinafwachtingvaneendefinitievenatuurinvullingaleenN-statusheeftinhet

Natuurbeheerplan,zoalsvooreenaantalperceleninBodegraven-Noordhetgevalis;- opTBO-grondenwaardebeheervoorwaardenbemestingsbeperkingenbevattenendieomdieredenook

metgewascode336moetenwordenopgegeven.Destatusvannatuurgrondheeftnogeentweedegevolginrelatietotderogatie:degrondteltnietlangermeealsbedrijfsareaalbijhetbepalenvanhetvoldoenaandeeisvan80%grasland.VoorBodegraven-Noordzaldatgeen(grote)gevolgenhebben,voorbedrijveninmeergemengdegebiedenwel.3.2Bemestings-/plaatsingsruimteZoalshiervoorookaltersprakekwam,teltnatuurgrondvoorhetstelselvanmestgebruiksnormennietmeealsbedrijfsareaal.Andersdanbijhetbepalenvangrondgebondenheid(§2)ofGLB-betalingsrechten(§1)wordtdegrondinfeitebuitenhetbedrijfgeplaatst:bemestinggeldtalsmestafvoervanhetbedrijf,beweidinggeldtalsuitscharenvanvee.Devolgendeaspectenspelen:a. Bemestingvannatuurgrondmetdrijfmestofvastemestgeldtalsmestafvoervanhetbedrijf.Alsdegrond

binnen20kmvanhetbedrijfligt,kandemestonbemonsterdwordenafgevoerd.Welmoeteenofficieelvervoersdocumentdierlijkemest(VDM)wordenopgemaakt,waarbijdeleverancierenafnemerhetzelfdebedrijfzijn.Binnendegebruiksnormenmagopnatuurterreinookmestvananderebedrijvenwordenaangevoerd,opvoorwaardedatdiegewogenenbemonsterdisendatereveneenseenofficieelvervoersdocumentwordtopgesteld.Beweidingwordtbinnenhetstelselvangebruiksnormengezienalshetuitscharenvandieren.Hierbijzalbijgehoudenmoetenwordenhoeveeldierenerzijngeweidenhoelang.

b. Demaximalewettelijkegebruiksnormenvoornatuurgraslandzijn–indesituatiewaarindebemestingnietdoorbeheerbepalingenisbegrensd–170kgstikstofen70kgfosfaatuitdierlijkemestperha.Alserwelsprakeisvanbeheerbepalingenindesfeervanbemesting,dangeldendiealsmaximum,ookalzijnzehogerdandewettelijkenorm(pachtbepalingengaanvoor).Inhetverledenwashetzodathetnatuurgraslandwelplaatsingsruimtebood(eldersophetbedrijf)voordewettelijktoegestanebemesting,nuisdatnietmeerzo:eenbeperktebemestingopnatuurgraslandgeefteldersgeenextraplaatsingsruimte.Debemestingsbeperkingenkunnenvoortkomenuit:- beheerbepalingenuithetsubsidiestelsel(SNL).Ditheeftechteralskenmerkdathetbeheergrotendeels

aanhetvakmanschapvandebeheerderwordtovergelaten.Veelpakkettenkennendusgeenstriktebeheerbepalingen,maaralleenbeheeradviezen,incl.bemestingsadviezen;

- pachtbepalingen.Natuurmonumentenzaldebemestingvastleggenindepachtovereenkomsten.OpbasisvanhethuidigebeelddatNatuurmonumentenheeftvanhetbeheer,schetsenwehiernaeenindicatieveberekeningvandeplaatsingsruimte.

Ineenjaarwaarininrichtingswerkzaamhedenplaatsvinden,isdesituatieop15meileidend.Bijuitvoeringvandeinrichtinginhetnajaarheeftditdusgeeneffectopdemestplaatsingsruimtevandiejaarschijf.

c. Sommigepublicaties(zijhetnietvanoverheidswege)meldeneenverbodophetgebruikvankunstmestinnatuurgebied,ofalthansvooralleN-beheertypeninhetsubsidiestelsel(SNL).Daarvanisechtergeensprake

37

(meer).VroegergoldinhetSNL-Ninderdaadeenalgeheelverbodopbemesting,tenzijhetbeheerpakketexplicietbepaaldedatbemestingnodigwasomhetnatuurdoeltehalen.Inmiddelswordtzoalsgezegduitgegaanvanhetvakmanschapvandebeheerderomeenpassendbemestingsniveautekiezenen/ofomhetgebruikvankunstmestviadepachtaanbandenteleggen.

BerekeningmestafvoerHetmaximaalvolumeaanmestafvoerwordtbepaalddoordetoegestanebemestingopnatuurland.BijhetbeheerdatNatuurmonumentennuvoorogenheeft,magerbijéénvandedrietypenweidevogelbeheerdierlijkemestwordenuitgereden,enwelmaximaal10tonperhaperjaar.Met4,3kgfosfaaten7,7kgstikstofpertonruigemestkomtdatneeropeenafvoervan43kgfosfaaten77kgstikstofperhaperjaar.Opdetweeanderetypenweidevogelgraslandendedrieoverigebeheertypen(kruiden-enfaunarijkgrasland,vochtighooilandennatschraalland)isgeenbemestingtoegestaan.Opkruiden-enfaunarijkgraslandenalletypenweidevogelgraslandmagwelwordenbeweid(ziehierna).Hetveedathiervoorwordtgebruikt,teltvoordeduurvandebeweidingnietmeevoordefosfaatproductievanhetbedrijf.BerekeningmineralenaanvoeruitbemestingenbeweidingOpbasisvandebeoogdebeheerbepalingenkunnenweookberekenenhoeveelmest(uitbemestingenbeweiding)erophetnatuurlandterechtkankomen.Letwel:dezeberekeningheeftgeen‘wettelijkestatus’,hijspeeltgeenrolindeofficiëlemestboekhouding.Mededaaromisdeberekeningopgezetvoorstikstofennietvoorfosfaat.Voorhetberekenenvandetoegestanebemesting(sruimte)gaanweuitvandeRVO-tabellenmetforfaitairemestproductiecijfers.Dielatenhetvolgendezien:- N-gehalteruigerundveemest:7,7kgNpertonmest.Eenmaximumvan10tonperhaisdus77kgNperha;- productievanmestgedurendebeweiding(weidemest):koeienmeteenmelkproductievanca8.000kgper

jaarproducerenin7maanden(geheleweideperiode)15kuubmengmest.Diebevat4kgNperton,ofwelinhetgeheleweideseizoen.Voormengmestgeldteenomrekenfactorvan1,0(vankuubsnaartonnen),dus15kuubbevat60kgN.Ditisover7maanden,duspermaandisdeN-productie8,57kg;

- somsisookschapenbeweidingindewintertoegestaan(3maanden,van1novembertot1februari).Alsdieookmeeteltvoordemestplaatsingsruimteenwerekenengemiddeld15schapenperha,isdiemestgoedvoor0,25jaarx15dierenx10,7kgNperdier=40kgNperha.

Detoegestanebemestingper‘beheerpakket’wordtdaarmee(indicatief)alsvolgt:1. Kruiden-enfaunarijkgrasland:

- pakket1a:nabeweidingvanpakweg1augustustot1november,geenveebezettingsrestrictie:3maandenx2,5koeperha(incl.jongvee)x8,57kg=64kgNperha

- pakket1b:seizoenbeweidingmetmaximaal1,5stuksrundveeperha=60kgx1,5=90kgNperha.2. Weidevogelgrasland:

- pakket2a:geenruigemest,eenmaandvoorbeweidingmet1,5koeperha,na15/6beweidingzonderbeperkingen;schapeninwinter=(1,5x1maandx8,57kgN)+(2,5x4maandenx8,57kgN)+40kguitschapenmest=12,9+85,7+40=139kgNperha;

- pakket2b:geenruigemest,na15/6beweidingzonderbeweidingsbeperking+schapeninwinter=2,5koex4maandenx8,57kgN+40kgN(schapen)=126kgN;

- pakket2c:max.10tonruigemest,na15/6beweidenzonderbeweidingsbeperking+schapeninwinter=77kgN(ruigemest)+(2,5koex4maandenx8,57kgN)+40kgN(schapen)=203kgNperha

Ditbetekentdatweidevogelgraslandzichbevindtinderangevan139tot203kgNperha.3. Vochtighooiland(geenbemesting,geenbeweiding):04. Natschraalland(geenbemesting,geenbeweiding):0

38

SamenvattendetabelstatusvandenatuurgrondenvoorGLB-betalingsrechtenenmestzakenNatuurtype

1.GLB-premies

2.Grond-gebondenheid

3.Mestplaatsings-ruimte(afvoer)

4.Dero-gatie

Kruiden-enfaunarijkgrasland ja deels* geen** neeVochtigweidevogelgrasland ja deels* 0-43kgfosfaatperha** neeVochtighooiland ja deels* geen neeNatschraalland ja deels* geen nee* Voordeberekeningvandefosfaatruimteteltallenatuurgraslandforfaitairmee(70kgfosfaat),voordeberekeningvan

hetfosfaatoverschotgeldtdefeitelijkeplaatsingsruimte,dieafhankelijkisvandebeheervoorwaarden.**Weergegevenisdeplaatsingsruimteintermenvanmestdie(voordewet)vanhetbedrijfwordtafgevoerdnaar

natuurland.Daarnaastwordterbijdeeerstetweebeheertypen,waarbeweidingistoegestaan,weidemestgeproduceerd.Omdathetbetrokkenveevoordewetisuitgeschaardvanhetbedrijf,telthetnietmeevoordemestproductieophetbedrijf.Daaromisdebemestingdoorweidendveehiernietmeegeteld.

4.FaunaschadeenjachtbeleidHierspelentweezaken:a. Innatuurgebiedwordtoverhetalgemeengeenfaunaschadevergoed.Hetbeleidvoordetegemoetkoming

infaunaschadeligttegenwoordigbijdeprovincies,maardemeesteprovincieshebben–voorzovermijbekend–schadeinnatuurgebieduitgezonderdvancompensatie.

b. Ergeldenoverhetalgemeenandereregelstenaanzienvandejacht(bejagingschadesoortenenpredatoren).InNatura2000-gebiedengeldenerbeperkingenvanoverheidswege(diewordenpergebiedgeregeldinhetbeheerplan),in‘gewone’natuurgebiedenzijnervanoverheidswegegeenanderebeperkingendaninlandbouwgebied.UiteraardkanweldeTBOvoorwaardenstelleninhetpachtcontract.Natuurmonumentenhanteertaljareneen“nee-tenzij-principe”:geenplezierjacht,incidenteeljachtuiteenoogpuntvanschadebestrijdingofreguleringpredatiedruk,pergevaltebeoordelen.

Naar een gedragen invulling van het natuurnetwerk in Bodegraven … · 2018. 7. 5. · Dit advies...

Documents

Transcript of Naar een gedragen invulling van het natuurnetwerk in Bodegraven … · 2018. 7. 5. · Dit advies...