NAAR DE HAAIEN!

LEERLINGENBLAD VAN:.................................................................

BASISONDERWIJSGROEP 7 & 8

EEN WERELD VOL WATER

DOE-HET-ZELF LES

2

EEN WERELD VOL WATER

ZOEK OP HOE DE VIER OCEANEN HETEN

1234

1

2

3 1

Als je vanuit de ruimte naar de aarde kijkt zie je heel veel blauw. Dat komt omdat onze planeet voor 70% uit water bestaat. Daarvan is een klein gedeelte zoet water. Het meeste water is zout en komt in zeeën en oceanen voor. Een belangrijk verschil tussen een zee en een oceaan is dat een zee kleiner en minder diep is dan een oceaan.

WEETJE

De dode zee is het meest

zoute meer ter wereld.

Dit meer is zo zout dat je

drijvend een krant kunt

lezen.

NAAR DE HAAIEN!

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

Azië

Europa

Australië

Afrika

3 40

1.500

3.000 KM

11.000 m

4500 m

6 m

0 m

Diepte in meters

1000 m

2000 m

3000 m

4000 m

5000 m

6000 m

7000 m

8000 m

9000 m

10.000 m

NAAR DE HAAIEN!3

DIEP IN DE ZEEOceanen zijn niet alleen heel groot, maar kunnen ook heel diep zijn. Soms zit in de zeebodem een diepe, smalle kloof. Dit noemen we een trog. Het diepste punt van alle oceanen en zeeën is de Marianentrog. Deze kloof is 11 kilometer diep. Het water is hier erg koud en het is er aardedonker. Er leven dan ook bijna geen dieren op de bodem van de Marianentrog. Mensen kunnen hier alleen met een speciale duikboot komen. De waterdruk is namelijk te hoog. Als je bedenkt dat een zwembad ongeveer 3 meter diep is, dan is de Marianentrog 3000 zwembaden op elkaar!

0 m

WAT VOEL JE AAN JE OREN ALS JE NAAR DE BODEM VANEEN ZWEMBAD DUIKT?

IEDER Z´N EIGEN PLEKJE

NAAR DE HAAIEN!4

De zee is opgedeeld in verschillende lagen (zones). Alle bewoners van de zee hebben ieder hun eigen plekje. Sommige dieren leven vooral op de bodem, zoals schelpen en zeesterren. Er zijn ook dieren die eigenlijk altijd aan het zwemmen zijn, denk maar aan dolfijnen.

De meeste planten en dieren leven in de zonlichtzone. In deze zone zorgt het zonlicht in het water ervoor dat de planten goed kunnen groeien, de dieren onder water kunnen zien en het water warmer is dan in de zones daaronder. Omdat er veel verschillende planten en dieren leven is er voedsel is voor iedereen.

Zoals de naam al zegt, is het in deze zone heel donker. Het zonlicht dringt in deze zone niet meer door. Er groeien helemaal geen planten en er leven niet veel dieren omdat er weinig voedsel is. Dieren die je in deze zone wel tegenkomt zijn inktvissen. En soms ook

grotere dieren zoals potvissen (walvissen) die op de inktvissen jagen.

In de schemeringszone komt maar een beetje zonlicht. Net genoeg voor enkele planten om er te kunnen leven. Je vindt hier dan ook minder dieren dan in de zonlichtzone omdat er voor planteneters weinig voedsel is.

De dieren in de diepzeezone leven voornamelijk van dode dieren of planten. Deze plantaardige of dierlijke

resten zinken uit de hogere zones naar de diepzeezone en zijn voor de diepzeedieren

een smakelijke, welkome hap.

ZONLICHTZONE (tot 200 m diepte)

SCHEMERINGSZONE (200 tot 800 m diepte)

DONKERE ZONE (800 tot 4000 m diepte)

DIEPZEEZONE (4000 tot 11.000 m diepte)

WEETJE

Wist je dat de meeste diepzeedieren er

monsterachtig uitzien? Deze hengelvis heeft

een lampje op zijn kop en kan daarmee zelf

licht maken. De lichtjes trekken andere dieren

aan die dan opgegeten worden. Het mannetje

is veel kleiner dan het vrouwtje. In het donker

vinden ze elkaar niet snel. Zodra het mannetje

een vrouwtje gevonden heeft, laat hij haar nooit

meer gaan en groeit hij vast aan haar lichaam.

200 m

800 m

4000 m

11000 m

Plaats de duiker en de dieren in de goede zone. Zet het juiste nummer in het juiste rondje.

24

3

5

1

zonlichtzone

schemeringszone

donkere zone

diepzeezone

Diepte in meters

witte haai

duiker hengelvis

haring

NAAR DE HAAIEN!5

potvis en inktvis

NAAR DE HAAIEN!6

NIET ALLES IS EEN VIS

De meest bekende bewoners van de zee zijn vissen. Je vindt ze over de hele wereld en er zijn meer dan 30.000 verschillende soorten. De meeste vissen hebben een huid die bedekt is met schubben. In ieder geval hebben alle vissen vinnen. Maar let op! Niet alle dieren die vinnen hebben zijn vissen. Er zwemmen namelijk ook zoogdieren rond die vinnen hebben. Denk maar aan een orka.

Natuurlijk bestaat de zee niet alleen uit vissen en zoogdieren. Het water zit vol met verschillende bewoners, zoals kreeften, kwallen, schelpen, garnalen, zeeslangen enzovoort. Maar ook vind je er allerlei soorten planten. Soms is het lastig te zeggen of iets een plant of een dier is. Denk maar aan koralen en anemonen. Ze zien eruit als planten, maar het zijntoch echt dieren.

verschillen tussen vissen en zoogdieren

Vissen Zoogdieren

hebben kieuwen

leggen eitjes

geven hun jongen geen melk

EEN PLANTACHTIG DIER

ademen door een luchtgat

leggen geen eitjes

geven hun jongen melk

dolfijn

haai zeepaardje

sponskoraal

anemoon

kreeft

dooskwalkra

b

NAAR DE HAAIEN!7

Weet jij nu het verschil tussen een plant en een dier of een zoogdier en een vis?

Zet een rondje om het goede antwoord.

Een dolfijn is een

Een walvis is een

Een haai is een

zoogdier / vis

zoogdier / vis

zoogdier / vis

dier / plant

dier / plant

dier / plant

Zeegras is een

Zeeanemoon is een

Een spons is een

Wellicht ben je minder bang om een dooskwal tegen te komen of een steenvis. Maar pas op! schijn bedriegt. Deze dieren hebben geen scherpe tanden zoals de witte haai of de zee­krokodil, maar zijn wel super giftig. Zo giftig dat een steek of een aanraking met deze dieren dodelijk kan zijn.

Zeekrokodil:

De zeekrokodil is echt

gevaarlijk en eet alles

waar maar vlees aan zit.

GRIEZELS

Dooskwal:

De dooskwal heeft

genoeg gif om 60

mensen te doden.

Witte haai:

De witte haai is de

grootste roofvis van de

wereld en kan drie keer

zo hard bijten als een

leeuw.

NAAR DE HAAIEN!8

BIJZONDERE DIEREN

Zeedieren zijn er in allerlei soorten en maten. Er zijn hele grote vissen, maar ook diertjes die je alleen met een microscoop kunt zien. Ook zijn er veel verschillende vormen. Zo heb je vissen met een lichaam dat op een slang lijkt, zoals de paling. Maar je heb ook platte vissen of juist hele ronde. Dieren kunnen ook een huis bij zich hebben, denk maar aan een zeeslak of een zeeschildpad. Ook kun je vissen vinden in alle kleuren van de regenboog. Als ze namelijk op het kleurrijke koraal lijken, vallen ze minder op voor vijanden. Dit heet camouflage.

Stel je eigen top 3 samen van jouw mooiste zeedieren. Gebruik het knipblad of teken zelf.

WEETJES

Zeester

Zeesterren zijn dieren zonder hersenen.

Blauwe vinvis

Een blauwe vinvis weegt bijna net zoveel

als 30 olifanten.

Paling

Een paling kan ook op het land door nat

gras glijden.

MIJN MOOISTE DIEREN

NAAR DE HAAIEN!9

­ Met zulke grote netten kunnen heel veel vissen tegelijk gevangen worden.

­ Sleepnetten gaan over de grond en vernietigen alles wat op de bodem leeft.

­ De gaten in de netten zijn zo klein, dat ook de kleine, jonge vissen gevangen worden.

­ Er komen dieren in het net die de vissers eigenlijk niet willen hebben, dit heet bijvangst. Meestal gooien vissers deze dieren terug in de zee, maar omdat ze gewond zijn overleven ze het vaak niet.

DE ZEE LEEGVISSEN

Hoe mooi de zee er ook uitziet, de meeste vissen moeten veel moeite doen om te overleven. Het is niet alleen lastig om niet opgegeten te worden door vijanden, ook mensen maken het de dieren van de zee moeilijk. Veel van hen eten graag vis en dat zorgt voor overbevissing. Dit betekent dat er zoveel van een vissoort gevangen wordt, dat er bijna geen vissen van die soort meer overblijven.

NAAR DE HAAIEN!10

HEET!

Ook het klimaat is een bedreiging voor veel zeedieren. De aarde en dus ook de zee worden steeds warmer. Sommige dieren kunnen niet overleven in warmer water en trekken naar een ander gebied. Deze verandering van leefgebied kan nieuwe problemen opleveren. Want voor sommige dieren gaan hun prooien weg waardoor ze minder voedsel hebben. Voor andere dieren komen er misschien vijanden die er nooit geweest zijn.

Kril is een kleine garnaal die gegeten wordt door walvissen, pinguïns en zeehonden. Kril eet plankton dat onder het ijs groeit. Als het ijs smelt, kan de plankton niet groeien en verdwijnt het eten voor de kril. Uiteindelijk verdwijnt de kril zelf ook en blijft er minder voedsel over voor walvissen, pinguïns en zeehonden.

De temperatuur bepaalt bij zeeschildpadden of r mannetjes of vrouwtjes geboren worden. Bij een hoge temperatuur worden het vrouwtjes en bij een lage temperatuur mannetjes.Omdat het steeds warmer wordt op aarde, worden er steeds meer vrouwtjes geboren. Hierdoor worden er minder jongen geboren, want daar zijn ook mannetjes voor nodig.

Door het warmere klimaat smelt het ijs op de Noordpool. De ijsbeer heeft hierdoor een veel kleiner leefgebied.

Koraal heeft prachtige kleuren door de algen (hele kleine plantjes) die erin leven. Maar zodra het water te warm wordt, maken de algen giftige stoffen. Hierdoor gaat het koraal dood en blijft alleen het witte skelet over.

Veel dieren denken dat het plastic afval voedsel is. Maar plastic is heel slecht voor de dieren, ze gaan er dood van.

NAAR DE HAAIEN!11

EEN VIEZE ZEE

Mensen vervuilen de zee. Er drijft van alles in het water. Plastic afval, landbouwgif, afval uit onze wc, noem het maar op. Het plastic afval wordt een steeds groter probleem. Ontelbare stukjes plastic drijven naar elkaar en er ontstaan grote eilanden van afval in de zee. Ook maken we de zee vies door olie.

Als een olietanker zinkt dan komt alle olie in de zee. Bovendien zijn er plekken in de oceaan waar we met olieplatforms olie uitde grond kunnen halen. Soms gaat zo’n platform kapot en stroomt er veel olie in de oceaan. Dit is een ramp voor veel zeedieren.

Vogels raken besmeurd met olie. Als ze zich schoon poetsen, krijgen ze veel olie binnen en gaan ze dood.

Door de olie raken de kieuwen van de vissen verstopt en gaan ze dood.

NAAR DE HAAIEN!12

PROTEST!

Gelukkig zijn er ook mensen die hun best doen om de zee te redden. Er zijn organisaties, denk maar aan Greenpeace, die protesten houden tegen de visserij. Inmiddels zijn er regels gekomen voor betere sleepnetten, waar jonge vissen niet door worden gevangen. Maar er is ook een regel hoeveel vissen er van een bepaalde vissoort per jaar gevan­gen mogen worden. In zeereservaten mag er helemaal niet gevist worden. De organisaties Stichting De Noordzee en het Wereld Natuur Fonds hebben een viswijzer gemaakt. Hierin staat welke vis je wel kunt eten en welke je beter niet kunt eten. Op deze manier kan iedereen meehelpen om de zee te redden!

RODE LIJST

De organisatie IUCN houdt een rode lijst bij. Op deze lijst staat hoe bedreigd een dier is. Er wordt geteld hoeveel dieren van een bepaalde diersoort nog in de natuur leven en er wordt gekeken hoeveel last deze dieren van de bedreigingen hebben. Als het bekend is hoe bedreigd een dier is, kan er gekeken worden hoe het dier het beste beschermd kan worden.

COLOFON

Productie: Afdeling Educatie

Vormgeving: Bonny Kiran

Datum: oktober 2012/juli 2015

PROTEST!

NAAR DE HAAIEN!13

Maak je eigen gedicht of protesttekening tegen de bedreigingen in de zee.