namaga zine3 ONDERGEDOKEN

CAMERA

Als de meidagen weer in aantocht zijn, komen onherroepelijk de herinneringen aan de oorlog in Nederland naar boven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit nummer van het NA Magazine voor een belangrijk deel verhalen over de Tweede Wereldoorlog bevat. Over fotografen in het verzet, over de indrukwekkende foto’s van de eerste Duitse razzia op Nederlandse bodem, en over de vraag hoe we in Nederland de oorlog herden-ken en de bevrijding vierden. Maar ook de in Nederland minder bekende Eerste Wereldoorlog krijgt de aandacht. In Constantinopel speelt een Nederlandse diplomaat dan een belang-rijke rol. Een bijzondere vondst is het kleine archief van een bestuursambte-naar in Nederlands-Indië aan het begin van de 20e eeuw, met een grote liefde voor Sumatra. We wensen u weer veel leesplezier!

r introductie

namAgazine#3

Klik hier voor de handleiding van het NA Magazine.

Coverbeeld: Fotograferen met een camera verborgen in een rieten tas, mei 1945. Deze reconstructie is

na de oorlog gemaakt om te laten zien hoe verzets-

fotografen te werk gingen. Foto: Charles Breijer

Nationaal Archief/ Fotocollectie Rijksvoorlichtings-

dienst Eigen

inhouds opgave

Aangrijpende foto’s van de eerste razzia in Nederland p.4

Tweede Wereldoorlog: herdenken en vieren p.10

Ambassadeur bij de vijandp.18

Agenda p.24

De Ondergedoken Camerap.8

Archieven en kunst opgeborgen voor de Duitsers p.16

Liefde voor Sumatra p.22 Vrienden, colofon, verwacht p.26

Op het bevrijdingsfeest in Amsterdam danst professor Loe de Jong met presentatrice Leonie Janssen, 5 mei 1988. Foto: Rob Bogaerts

Nationaal Archief/ Collectie Anefo

Razzia op het Jonas Daniel Meijerplein, 22 en 23 februari 1941. Fotograaf onbekend

Nationaal Archief/

collectie RVD Eigen

NA � Magazine

\ thema: razzia in nederland

NA � Magazine

Zaterdagmiddag 22 februari 1941 rijden Duitse overvalwagens de Amsterdamse Jodenbuurt in. Bruggen in de omgeving worden afgezet met mitrailleurs, zodat niemand kan ontsnappen. Leden van de Duitse Ordnungspolizei houden Joodse mannen aan en drijven ze hardhandig bijeen op het Jonas Daniël Meijerplein. In tien grote vrachtwagens voeren de Duitsers de opgepakte mannen af naar een nog onbekende bestemming. De opdracht voor deze gewelddadige strafexercitie komt van SS-leider Heinrich Himmler. Het is niet alleen een represaille voor een aantal gewelddadige confrontaties tussen Joden en de zwart- hemden van NSB-leider Mussert in de maanden daarvoor, maar de actie moet ook een afschrikwekkend voorbeeld stellen. ▶

Aangrijpende foto's van de eerste Duitse razzia in Nederland \

D ie middag van 22 februari en de volgende

ochtend worden in totaal 427 Joodse mannen opge-pakt. Via kamp Schoorl en concentratiekamp Buchenwald komen zij terecht in het beruchte kamp Mauthausen in Oostenrijk. Slechts twee van hen zullen het uitein-delijk overleven.

Van deze eerste razzia in Nederland zijn beroemde

foto’s overgeleverd. Wie de fotograaf is van de in totaal veertien foto’s, is niet bekend. Wel is dui-delijk dat ze niet in het geheim zijn gemaakt.

Een van de aanwezige Duitsers heeft de foto’s genomen. Maar in de archieven van de Duitse bezetters zijn ze niet terug te vinden.

Hoe komt het dat de foto’s dan toch bewaard gebleven

zijn? Dat is te danken aan de twee Nederlandse broers Damen. De Duitse bezettingsautoriteiten hebben in Amsterdam een adres voor het ont-wikkelen en afdrukken van ‘gevoelig’ foto-materiaal. Dat is de winkel van Capi aan de Ceintuurbaan. Een Duitse functionaris is voor dat doel aan het personeel toegevoegd. Hij is de enige die foto’s die de Duitse politie maakt mag afdrukken. Op die manier is men er zeker van dat

die beelden niet in ver-keerde handen vallen.

Maar heel serieus neemt deze Feldwebel zijn

taak niet. Hij geeft een Nederlandse assistent opdracht om de foto’s van de razzia te ontwikkelen. Als zijn chef even de deur uit is voor de lunch, belt deze medewerker direct zijn broer. Geschokt ver-telt hij wat hij onder ogen heeft. Zijn broer springt op de fiets en helpt snel een extra set afdrukken te maken. Die neemt hij mee naar huis en verstopt ze op een veilige plek. Pas na de oorlog meldt deze H.C. Damen zich met de foto’s bij Loe de Jong, directeur van het dan net opge-richte Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie aan de Herengracht. ▪

NA � Magazine

Razzia moet afschrik-wekkend voorbeeld stellen

Dit artikel is een bewerking van een artikel van Rene Kok, beeldonderzoeker bij het NIOD. Zie voor het volledige artikel: Rene Kok, ‘De foto’s van de razzia op het Jonas Daniël Meijerplein, 22 en 23 februari 1941’ in: Fotografisch Geheugen 85 (2015), 21-23. De foto's van de Duitse razzia zijn te zien op de tentoonstelling 'Blikvangers' in het Nationaal Archief.

▶

\ thema: razzia in nederland

NA � Magazine

Razzia op het Jonas Daniel Meijerplein, 22 en 23 februari 1941. Fotograaf onbekend

Nationaal Archief/

collectie RVD Eigen

Op de fiets op zoek naar voedsel tijdens de hongerwinter, 1944-1945. Foto: Cas Oorthuys

Nationaal Archief/ Fotocollectie

Rijksvoorlichtingsdienst Eigen

© Nederlands Fotomuseum

Mensen in de rij voor een groentewinkel op de hoek van de Waalstraat in Amsterdam, zomer 1942. Foto: Frans Bosen

Nationaal Archief/ Collectie

Spaarnestad

DEONDERGEDOKEN

-CAMERA -Tijdens het grootste deel van de Tweede Wereldoorlog is fotograferen in het open-

baar toegestaan. Alleen voor militaire objecten (zoals bijvoorbeeld bunkers, ver-dedigingswerken en tanks) en oefeningen

geldt een verbod. Een aantal fotografen houdt zich daar echter niet aan.

Op initiatief van verzetsman Tonny

Renterghem en fotograaf Frits Kahlenberg

verenigt in 1943 een aantal fotografen zich

in de verzetsgroep Nederland Archief, later

bekend als De Ondergedoken Camera.

Om de bezetting van de Duitsers zo

goed mogelijk te documenteren en een

getrouw beeld te geven van wat zich in

Nederland afspeelt, maken zij foto's van

activiteiten van de illegaliteit, verzets-

acties, het optreden van Duitse soldaten,

razzia’s en de hongerwinter. Het verzet en

de Nederlandse regering in Londen kunnen

deze informatie goed gebruiken. De foto-

grafen moeten werken onder moeilijke

omstandigheden en blijven voor hun eigen

veiligheid vaak anoniem voor elkaar of

gebruiken een schuilnaam.

In november 1944 verbieden de Duitsers

ten slotte ook het maken van foto’s in

het openbaar. Dat maakt het werk van

De Ondergedoken Camera nog moeilijker,

en gevaarlijker.NA � Magazine

Y Thema in beeld

↑ Leden van het verzet leggen een Nederlandse vlag neer ter herdenking van de executie van 36 politieke gevangenen door de Duitsers op 12 maart 1945. Foto: Cas Oorthuys

Nationaal Archief/ Collectie

Spaarnestad

© Nederlands Fotomuseum

NA � Magazine

→ Hongerende Amsterdammers verzamelen hout tussen de tramrails op de Weteringschans om als brandstof te dienen, begin 1945. Foto: Cas Oorthuys

Nationaal Archief/ Fotocollectie

Rijksvoorlichtingsdienst Eigen

© Nederlands Fotomuseum

Een aantal fotografen dat deel uitmaakt van De Ondergedoken Camera, wordt ook na de Tweede Wereldoorlog beroemd: Cas Oorthuys, Carel Blazer, Marius Meijboom, Ad Windig, Charles Breijer, Kryn Taconis en Emmy Andriesse. Foto's van De Ondergedoken Camera zijn te zien op de tentoonstelling 'Blikvangers'.

NA �� Magazine

Tweede Wereldoorlogherdenken & vieren

NA �� Magazine

achtergrond ?

Minister-president Lubbers danst op het bevrijdingsfeest in Amsterdam, 5 mei 1988. Foto: Rob Bogaerts

Nationaal Archief/ Collectie Anefo

Moet 5 mei een nationale vrije dag worden?

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei vindt van wel; dat heeft het onlangs aan de regering laten weten. Discussies over de invulling van zowel de herdenking

als de viering steken sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog regelmatig de kop op. In het archief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei is de geschie-denis hiervan terug te vinden. Eind 2014 is dit archief door mevrouw

Joan Leemhuis-Stout, voorzitter van het Nationaal Comité, overgedragen aan het Nationaal Archief. Iedereen kan dus nu de geschiedenis van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog zelf bekijken! ▶

¢

NA �� Magazine

‘Drama der bezetting’Als in mei 1945 een einde is gekomen aan de Duitse bezet-ting van Nederland, wijst minister-president Gerbrandy het Olympisch Stadion aan voor de viering van een natio-naal bevrijdingsfeest. Dat moet plaatsvinden op 31 augustus 1945, de eerste Koninginnedag na de bevrijding van Nederland. Op het programma staat de uitvoering van het ‘Drama der bezetting’. De tekst van dit massale openluchttoneel-stuk is geschreven door de vooraanstaande auteur en medewerker van Radio Oranje

A. den Doolaard. De regie is in handen van acteur-regisseur Carel Briels.

Herdenken van oorlogsslachtoffersVoormalige verzetsman Jan Drop uit Den Haag grijpt de organisatie van dit nationale bevrijdingsfeest aan voor een ander initiatief. Via het netwerk van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers en de Landelijke Knokploegen doet hij in de zomer van 1945 een oproep om op de avond voor het landelijke feest herden-kingstochten te organiseren.

? achtergrond woII

▶

Dodenherdenking op de Waalsdorpervlakte in de duinen bij Den Haag, 4 mei 1968. Foto: Eric Koch

Natonaal Archief/ Collectie Anefo

NA �� Magazine

D eze tochten zouden moeten eindigen op de plaatsen waar tijdens

de oorlogsperiode verzets-mensen gefusilleerd werden. Daar wordt dan om 8 uur ’s avonds twee minuten stilte gehouden om de slachtoffers te herdenken. Onder het motto

‘Niet vieren zonder eerst te herdenken’ vinden op de avond van 30 augustus 1945 zulke herdenkingsbij-eenkomsten plaats op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag, in de Kennemer-duinen bij Overveen en in kamp Vught. ▶

? achtergrond woII

Plattegrond van de Dam en omgeving voor de dodenherdenking in 2000. Nationaal Archief, Archief Nationaal Comité 4 en 5 mei en rechtsvoorgangers

'NIET VIEREN ZONDER EERST TE

GEDENKEN'

NA �� Magazine

▶ Na deze eerste herdenking richt Drop samen met een aantal andere oud-verzets-mensen in 1945 de Commissie Nationale Herdenking 1940-1945 op. De bedoeling is om de stille tocht ter herdenking van de oorlogsslachtoffers aan de vooravond van de viering van de bevrijding tot een nationale traditie te maken.

Nationaal Comité 4 en 5 meiTegenwoordig is de organisatie van de herdenking en de vie-ring van de bevrijding volledig

in handen van de overheid. In 1987 roept de regering- Lubbers II het Nationaal Comité 4 en 5 mei in het leven. Het Comité krijgt de taak om de nationale dodenherdenking op een zodanige manier vorm te geven, dat ‘alle slachtoffers hun plek krijgen en iedereen zich op zijn plek voelt’. Dit is ook het moment waarop de Nationale Herdenking op de Dam de vorm krijgt, die we nu nog steeds kennen, met de welbekende twee minuten stilte om acht uur ’s avonds. ▪

Kinderen vieren het bevrijdingsfeest in Amsterdam, 5 mei 1976. Foto: Bert Verhoeff

Nationaal Archief/ Collectie Anefo

Meer weten?

2.19.251 – archief van het

Nationaal Comité 4 en 5

mei en rechtsvoorgangers,

1952-2012

J. Keesom e.a., Breekbare dagen:

4 en 5 mei door de jaren heen

(Amsterdam 2012). Dit boek

is onder signatuur S 31 470 te

vinden in de handbibliotheek

in het Informatiecentrum van

het Nationaal Archief.

NA �� Magazine

Het monument is ontworpen

door architect J.P. Oud. De

beelden zijn van beeldhouwer

Johannes Anton Rädecker en

de reliëfs van Paul Grégoire. Het

bestaat uit een betonnen pyloon

van 22 meter hoog, bekleed met

kalksteen, met daarop het beeld

‘De Vrede’. Aan de voorzijde zijn

vier geboeide mannenfiguren

aangebracht die de oorlog

voorstellen. Rechts en links

twee mannen uit het verzet met

huilende honden, die smart en

trouw verbeelden. Op 4 mei 1956

wordt het nieuwe monument

onthuld door koningin Juliana.

Het Nationaal Monument op de Dam in aanbouw, 14 oktober 1955. Fotograaf onbekend

Nationaal Archief/ Collectie

Spaarnestad

? achtergrond woII

Het schilderij ‘Titus aan de lessenaar’ uit de collectie van het museum Boijmans van Beuningen is tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeslagen in een grot in de Sint Pietersberg bij Maastricht, 27 juli 1945. Fotograaf onbekend.

Nationaal Archief/ Collectie Anefo

ARCHIEVEN EN KUNST OPGEBORGEN VOOR

DE DUITSERS NA �� Magazine

In de keldergewelven van het Algemeen Rijksarchief in Den Haag worden belangrijke documenten veilig opgeborgen om ze uit handen van de Duitsers te houden en om beschadiging door mogelijk oorlogsgeweld tegen te gaan, 5 september 1939. Fotograaf onbekend.

Nationaal Archief/ Collectie Spaarnestad

y uitgelicht

K unstschatten en andere voorwerpen die van groot

belang zijn voor de culturele geschiedenis van een land zijn in oorlogssituaties altijd een kwetsbaar doelwit. Helaas zien we dat nu ook weer bij de onlus-ten in het Midden-Oosten.

Tijdens de Tweede Wereld-oorlog bieden de grotten in de Sint Pietersberg in Maastricht een veilige schuilplaats voor de collecties van het Algemeen Rijksarchief. De historische documenten en daarmee de geschiedenis van Nederland moet daar beschermd zijn tegen oorlogsgeweld en plundering of inbeslagname. Direct na de mobilisatie van Nederland op 28 augustus 1939 begint het personeel van het toenmalige Algemeen Rijks-archief in Den Haag met het overbrengen van alle archief-stukken naar de depotkelders. Een aantal topstukken, zoals de Vrede van Munster, wordt naar de Sint Pietersberg vlak bij Maastricht gebracht. Een ander deel van de collectie, in totaal zo’n twee kilometer archief- materiaal, krijgt een tijdelijke huisvesting in Slot Loevestein. Ook tijdens de oorlog worden archieven in veiligheid gebracht: in 1944 gaan er aktes van de Burgerlijke Stand naar kasteel De Cannenburgh, iets ten noor-den van Apeldoorn. Niet alleen het Algemeen Rijksarchief, ook de het Rijksmuseum brengt een deel van zijn collectie in de Sint Pietersberg onder.

NA �� Magazine

NA �� Magazine

? AMBASSADEUR

- bij de - VIJAND

O

Jhr. Mr. P.J.F.M. van der Does de Willebois (1851-1919). Collectie Centraal

Bureau voor Genealogie

< achtergrond woI

achtergrond ?

Heilige oorlogAl vroeg waarschuwde hij voor de binnenlandse situatie in Turkije. Op 7 januari 1914 schreef hij: ‘Het schrikbewind in het leger, dat ik in verband met de benoeming van Enver Pacha tot Minister van Oorlog (…) in het vooruitzicht stelde, schijnt alreeds zijn aan-vang te hebben genomen.’ Diezelfde minister van Oorlog omschrijft hij een paar maan-den later: ‘De kortzichtige, door grootheidswaanzin volkomen benevelde, van alle gezond ver-stand verstoken Enver Pacha heeft slechts het leger en krijgslauweren voor zich zelf voor oogen en bekommert zich verder om niets.’ En eind 1914 schreef de gezant: ‘Ik heb de eer Uwer Excellentie hiernevens te doen geworden den tekst der troonrede, waar-mede gisteren het Turksche parlement door Z.M. den Sultan

werd geopend’. Het ging hem met name om de uitspraak van de Sultan, waarin hij alle moslims oproept tot een heilige oorlog tegen de mogendheden, de geal-lieerden dus.

Bekwame gezantJonkheer Pieter Joseph Frans Marie van der Does de Willebois (1851-1919) stamt uit een voor-aanstaande katholieke familie in ’s-Hertogenbosch. Hij begint zijn carrière bij het departement van Buitenlandse Zaken, maar wordt – onder het ministerschap van zijn vader – in 1878 als secre-taris van de legatie eerst naar St. Petersburg gestuurd, daarna naar Wenen en Berlijn. Zijn huwelijk met de Duitse Karoline Dessauer kan echter niet de goedkeuring wegdragen van zijn vader, die niet schroomt om hem min of meer te degraderen tot de con-sulaire dienst. ▶

NA �� Magazine

Revolutie in Turkije

In 1912 was het Ottomaanse Rijk door de revolutie van 1907-1908, een Albanese opstand en de Italiaans-Turkse Oorlog van 1912 ernstig verzwakt. Voor de

Balkanstaten Servië, Griekenland, Montenegro en Bulgarije was dat

een gelegenheid om de Balkan ge-heel te ontdoen van de resten van

de Ottomaanse heerschappij.

Voordat de Eerste Wereldoorlog

uitbrak, werd het Ottomaanse

Rijk geregeerd door een drieman-

schap van de ‘Jonge Turken’. Enver

Pasja, de meest invloedrijke Jonge

Turk, had een sterke voorkeur voor

Duitsland en een grote afkeer

van het Russische Rijk, dat het

Ottomaanse Rijk in de Balkan, de

Krim en de Kaukasus erg had ver-

nederd in de voorgaande decennia.

Op 2 augustus 1914 tekenden de

Turken en Duitsers een geheime

overeenkomst, drie maanden later

verklaarden de Turken de geallieer-

den de oorlog. De leiding van het

Ottomaanse Rijk zag de oorlog als

de laatste kans om de aan Rusland

verloren gebieden rond de Zwarte

Zee terug te nemen.

M

De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een ontwrichting van het leven in Nederland. Een kwart eeuw eerder, tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef de Nederlandse regering

neutraal. Maar dat wil niet zeggen dat de wereldwijde gevechten ongemerkt aan ons land voorbij gingen. Een van de consequenties van onze neutraliteit was dat Nederlandse ambassadeurs op verschillende plekken in de wereld de belangen van enkele van de oorlogvoerende landen gingen waarnemen. In Istanbul, toen Constantinopel geheten, speelde de gezant Van der Does de Willebois daarin een belangrijke rol.

M

▶ Hij wordt in 1884 benoemd tot consul-generaal te Caïro. De beperkte diplomatieke status van deze vertegenwoordiging wordt veroorzaakt door het feit dat Egypte geen soevereine staat was, maar tot het Ottomaanse Rijk behoorde. Na een lang verblijf te Caïro treedt hij in 1908 toch weer toe tot de diplomatieke rangen. Hij wordt gezant bij de Turkse regering in Constantinopel en blijft daar in functie tot zijn overlijden in 1919. Op het gezantschap werken verder de dragoman (ambassadetolk), de Armeniër Karabetian Efendi, en de ambassademedewerker en arabist mr. J.H. Kramer.

Oorlog in de gezantschapswijk?In Constantinopel was Pera, tegenwoordig Beyoglu, de wijk waar de buitenlandse vertegen-woordigingen woonden. Vanaf 1914 mochten gezanten van ver-schillende landen officieel niet meer met elkaar spreken. De belangenbehartiging werd toe-vertrouwd aan andere landen. De Nederlandse gezant Van der Does de Willebois behartigde de belangen van tal van andere landen: Rusland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Roemenië, Bulgarije. Hij verzamelde veel informatie, vooral dankzij zijn goede verstandhouding met de Duitse ambassadeur.

< achtergrond woI

De Galatabrug in Istanbul, die de oude stad (op de voorgrond) over de Gouden Hoorn verbindt met het stadsdeel Galata, waar ook de gezantschapswijk Pera (Beyoglu) ligt, 1891. Fotograaf onbekend Nationaal Archief, Familiearchief

Middelberg

NA �� Magazine

De politieke rapportages laten het verloop van de oorlog en de binnenlandse verwikkelingen mooi zien. En natuurlijk karakte-riseert hij de hoofdrolspelers op het Turkse toneel: Talat Pasha, Enver Pasha, Ismail Hakki Pasha etc. Maar de latere held en vader des vaderland Mustafa Kemal Pasha (Ataturk) wordt nog niet genoemd. PanislamismeDankzij het feit dat Nederland neutraal bleef, kon de diplo-matieke vertegenwoordiger in Constantinopel gedurende de gehele Eerste Wereldoorlog op zijn post blijven. De poli- tieke rapportages die de gezant naar de Nederlandse regering stuurde, geven dan ook veel informatie. Een van de dikste dossiers betreft het panislamisme, een politiek- religieuze beweging die streeft naar een vereniging van alle

moslimgemeenschappen dan wel naar een vereniging van alle gebieden waar moslims wonen. De Nederlandse regering was daarover zeer bezorgd, vooral met het oog op haar kolonie, Nederlands-Indië. De meer-derheid van de bevolking daar was immers moslim. Zeker toen Sultan Mehmed V als kalief de heilige oorlog uitriep, namen de zorgen toe. Wanneer deze oproep zou leiden tot een strijd tussen moslims en christenen, zou Nederlands-Indië daarvan ook de gevolgen ondervinden. Zover kwam het gelukkig niet. ▪

‘kortzichtig, door

grootheids-waanzin volkomen beneveld’

O

Wie tegen wie in de Eerste Wereldoorlog?

In de jaren 1914-1918 was de wereld verdeeld in twee grote machtsblok-

ken. Het Duitse Rijk, Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije vormden de Centralen of

Centrale mogendheden.

Tegenover hen stonden de geallieerden, gevormd door drie

landen die al eerder de bond-genootschap hadden gesloten:

Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië. Vanaf 1914 voegden zich

daar een groot aantal landen bij, zoals Servië, België, Japan, Italië, Roemenië, Griekenland en in 1917

ook de Verenigde Staten.

M

Turkse troepen marcheren door de straten van Constantinopel, het huidige Istanbul, 1912. Fotograaf onbekend

Nationaal Archief/ Collectie Spaarnestad/Het Leven

NA �� Magazine

NA �� Magazine

H et archief van Louis Westenenk

ademt de sfeer van en de liefde

voor Sumatra. Als koloniaal ambte-

naar kwam hij in 1897 op dit eiland terecht,

bleef er vervolgens 28 jaar wonen en wer-

ken en voelde zich ook na zijn terugkeer in

Nederland nauw verbonden met Sumatra.

Controleur

Louis Constant Westenenk werd in 1872

te Penawangan (residentie Semarang)

geboren, maar groeide op in Deventer.

In 1892 vertrok hij, twintig jaar oud, naar

Nederlands-Indië, waar hij eerst assistent

van de controleur van Noord-Bandoeng

werd en kort daarna van die van de

Westerafdeling van Borneo. In 1897

werd hij overgeplaatst naar Sumatra’s

Westkust, in 1900 volgde zijn bevordering

tot controleur in Atjeh op de noordpunt

van Sumatra. Vanaf dat moment bleef

zijn carrière bij het Binnenlands Bestuur

van Nederlands-Indië verbonden met

dit eiland.

Minangkabau

Van regeringswege kreeg Westenenk in

1910 opdracht om onderzoek te doen in

de Padangse Bovenlanden aan de west-

kust van Sumatra. Deze landstreek werd

vooral bewoond door de Minangkabau.

Na het verdrijven van de vorstengeslachten

in de vroege negentiende eeuw kenden

de Minangkabau een bestuurlijke opbouw

met een groot aantal lokale rechtsgemeen-

schappen (nagari), die een grote mate van

zelfbestuur hadden. Westenenk heeft

meer dan vijftig publicaties op zijn naam

staan, in onderwerp variërend van de fol-

klore, hindoebeelden, taal, schrijfwijze

van plaatsnamen tot negroïde stammen

op Sumatra.

Een kampong, de kern van de samenleving in Nederlands-Indië, 1917. Fotograaf onbekend Nationaal Archief, Archief

van de Deli-Maatschappij

LIEFDE voor SUMATRA

vondst ¡

NA �� Magazine

Louis Constant Westenenk (1872-1930), in 1924 gefotografeerd als gouverneur van Sumatra’s Oostkust. Fotograaf:

A.J. Gazendam

Nationaal Archief/ Collectie Elsevier

Meer lezen?

Bruno J. Tideman, L.C. Westenenk

1872-1930: een bijzonder ambtenaar van

het Binnenlands Bestuur in Nederlands-

Indië (Gorssel 2008).

De Tong Tong Fair en het Nationaal Archief

Van dinsdag 2 t/m vrijdag 5 juni kun-nen bezoekers van de Tong Tong Fair van 10-11 uur bij het Nationaal Archief deelnemen aan een rondleiding door de fototentoonstelling 'Blikvangers -

De grootste fotocollectie van Nederland'. Een van de onderwerpen daarin is: Nederlands-Indië door de ogen

van Onnes Kurkdijan.

Het programma start met een intro- ductie op de fototentoonstelling

Blikvangers. Aansluitend kunnen be-zoekers de tentoonstelling bezoeken.

Deze rondleiding kost €2,50 p.p. Aanmelden kan via

events@nationaalarchief.nl

LIEFDE voor SUMATRA

agenda c

NA �� Magazine

Meivakantie2 t/m 10 mei

In de meivakantie organiseert het Nationaal Archief diverse workshops (van 8 tot 88 jaar), zoals fotoalbums maken, maar ook je eigen camera bouwen of foto’s maken zonder fototoestel.

Kijk op gahetna.nl/agenda voor

meer informatie.

LezingRené Kokzondag 3 mei13.00-14.00 uur

René Kok, medewerker van het NIOD

Instituut voor oorlogs-, holocaust- en

genocidestudies en auteur van Het grote

40-45 boek, vertelt over fotografie tijdens

de Tweede Wereldoorlog.

Aanmelden: events@nationaalarchief.nl

Prijs p.p.: €10,- (incl. entree Blikvangers en koffie/thee)

LezingMartijn Kleppezondag 26 april13.00-14.00 uur

Martijn Kleppe, onderzoeker aan de

Erasmus Universiteit Rotterdam en de Vrije

Universiteit en auteur van het boek Canonieke

Icoonfoto’s, geeft een lezing over iconische

persfoto’s uit de Nederlandse geschiedenis.

Aanmelden: events@nationaalarchief.nl

Prijs p.p.: €10,- (incl. entree Blikvangers en koffie/thee)

Rondleidingen14.30 - 15.30 uur

Iedere zondag rondleidingen.

Kijk op gahetna.nl/agenda voor de

thema’s en de data.

Kom naar ‘Blikvangers – De grootste fotocollectie van Nederland’! Deze foto-tentoonstelling is te zien in het Nationaal Archief tot en met 12 juli 2015.

26 april — 12 juli

NA �� Magazine

Beeld van de de tentoonstelling 'Blikvangers' in het Nationaal Archief. Foto: Anne Reitsma

LezingSacha de Boerzondag 28 juni13.00-14.00 uur

Sacha de Boer was nieuwslezeres bij het NOS

journaal. Naast haar werk als nieuwslezeres

heeft ze altijd veel gefotografeerd. Sinds een

paar jaar heeft ze zich volledig op fotografie

gericht. Sacha de Boer vertelt over hoe zij te

werk gaat en wat haar inspireert.

Aanmelden: events@nationaalarchief.nl

Prijs p.p.: €10,- (incl. entree Blikvangers en koffie/thee)

LezingHans Aarsmanzondag 31 mei13.00-14.00 uur

Fotograaf en schrijver Hans Aarsman

ontdekt als een ware detective de

onderliggende verhalen in foto’s

en vertelt wat we over het hoofd

dreigen te zien.

Aanmelden: events@nationaalarchief.nl

Prijs p.p.: €10,- (incl. entree Blikvangers en

koffie/thee)

WORD VRIEND!Word Vriend en profiteer van de gratis entree voor tentoonstellingen, korting op activiteiten, winkelartikelen en meer! Als vriend heeft u altijd een streepje voor en ondersteunt u het werk van het Nationaal Archief. Lees meer over het Genootschap

Prinses Beatrix en prinses Irene spelen met een vriendje op Paleis Soestdijk, ca. 1947. Foto: Willem van de Poll

Nationaal Archief/ Collectie Van de Poll

VERWACHT (AUGUSTUS 2015): Op audiëntie bij koning Willem I in het Nationaal Archief.

COLOFONNA Magazine is een uitgave van het Nationaal Archief en het Genootschap voor het Nationaal Archief. © 2015 Het Genootschap voor het Nationaal Archief

Redactieadres: paul.brood@nationaalarchief.nl

Nationaal Archief

Redactie NA MagazinePostbus 90520

2509 LM Den Haag

Vormgeving: Studio DUEL, Den Haag

NATIONAAL ARCHIEF OPENINGSTIJDEN

Het publiekscentrum is geopend op:Maandag 10:00 – 17:00 uur alleen voor schoolgroepen, op afspraakDinsdag 10:00 - 21:00 uur

Woensdag t/m vrijdag 10:00 - 17:00 uur

Zaterdag en zondag 11:00 - 17:00 uur

Let op: de studiezaal is in het weekend niet geopend.

Nationaal Archief

Prins Willem-Alexanderhof 20

2595 BE Den Haag

www.gahetna.nl

algemeen e-mailadres: info@nationaalarchief.nl

telefoon algemeen: (070) 331 54 00

vragen over de collectie: (070) 331 54 44