N=1 Plus onderzoek

Albert Ponsioen klinisch neuropsycholoog

www.gamingandtraining.nl albertponsioen@gamingandtraining.nl

www.zelf-regulatie.nl Albert@zelf-regulatie.nl

www.lucertis.nl aponsioen@nh.lucertis.nl

www.kenniscentrumlvb.nl a.ponsioen@kenniscentrumlvb.nl

N=1 Plus onderzoek

Albert Ponsioen Esther ten Brink

Pier Prins

Veldhoven 13 november 2015

Braingame Brian

3

Een nieuwe geest waart door de GGZ

Psychiatrische stoornissen • Van DSM naar Netwerkmodellen

Onderzoek • Van RCT naar SCED

Behandeling

• Van protocol naar maatwerk • Van inzicht geven naar inslijpen

Psychiatrische stoornis

Standaard model: een stoornis is een manifestatie van een latente variabele

insomnia

mood

fatigue

depression

Psychiatrische stoornissen

5

Het besef dringt nu steeds meer door bij gedragswetenschappers en psychiaters dat het beschrijven van psychiatrische stoornissen in termen van gedrag of symptomen nooit inzicht zal geven in de onderliggende oorzaken, omdat aan elk symptoom of gedrag verschillende oorzakelijke factoren ten grondslag kunnen liggen. Dat verklaart ook de grote mate aan co-morbiditeit (zie bijvoorbeeld Pennington, 2014).

Psychiatrische stoornissen

6

Na bijna een eeuw empirisch onderzoek is de onderliggende ziekte-entiteit niet te bepalen!

Transdiagnostische benadering zinvoller

Netwerkmodel depressie

7 Bringmann, L. F., Vissers, N., Wichers, M., Geschwind, N., Kuppens, P., Peeters, F., Borsboom, D., & Tuerlinckx, F. (2013). A network approach to psychopathology: New insights into clinical longitudinal data. PLoS ONE 8(4): e60188. doi:10.1371/journal.pone.0060188.

standaard model LVB

Laag WISC-TIQ

Cito toetsen: V

speciaal onderwijs

LVB

www.kenniscentrumlvb.nl

Netwerkmodel LVB

Laag WISC-TIQ

Cito toetsen: V

speciaal onderwijs

aandachtsproblemen

info.verw. problemen

koude EF-problemen

warme EF problemen

taalproblemen

onvoldoende onderwijs

www.kenniscentrumlvb.nl

Netwerkmodel

10 http://psychosystems.org/

Ising Model ferromagnetic phase transition

11

Netwerkmodellen

12

Psychologische constructen geconceptualiseerd als netwerken van interacterende componenten (symptomen). Eén symptoom (bijv. slaapproblemen) kan andere symptomen activeren (bijv. vermoeidheidsklachten). Netwerken kunnen van persoon tot persoon verschillen.

Individual network models

13

Idiografisch* onderzoek

14

Data verzameling (‘To capture life as it is lived’): • Experience Sampling Method (ESM)

PsyMate Daily Report Scale (DRS)

• Ecological Momentary Assessment (EMA) Physical activity; travel behavior; light exposure

Data analyse

• Trend analyse • Reliable Change Index • Mixed Models

* De idiografische methode (Grieks idios = eigen, graphein = beschrijven) is de studie van gedrag dat het individu uniek maakt. Het is deze methode die volgens Wilhelm Windelband gebruikt zou moeten worden in alfawetenschappen als geschiedenis en etnografie, terwijl de nomothetische methode (nomos = wet) — de studie van groepen om algemene conclusies te kunnen trekken — geschikt was voor de bètawetenschappen om wetmatigheden te ontdekken (https://nl.wikipedia.org/wiki/Nomothetische_en_idiografische_methode)

RCT experimentele groep

RCT controlegroep

Wie tref je aan in de behandelkamer? In ieder geval niet die ‘gemiddelde persoon’

Praktijk

18

Baseer je diagnostische uitspraken over datgene wat je denkt geobserveerd en gemeten te hebben (gezins- en schoolobservaties; testdiagnostiek; vragenlijsten) en verwar classificeren niet met diagnostiek.

Onderzoek

19

Ga bij een individu op zoek naar het unieke patroon van intra-, inter- en extrapersoonlijke krachten en kwetsbaarheden: Single Case Experimental Design (SCED) studies

SCED: Van N=groot & T =klein naar T=groot & N=klein

20

0

1

2

3

4

5

6

7

8

1 11 21 31 41 51 61 71 81

pre-/posttreatment

Daily Report Scale

trendline pre-/posttreatment

trendline Daily ReportScale

neurofeedback

Braingame Brian

Pier Prins, Bas Dovis, & Hilde Geurts Universiteit van Amsterdam

Esther ten Brink & Albert Ponsioen PsychoInforma Woerden / Lucertis Velsen

Saskia van der Oord

Universiteit Leuven

Harold de Groot Shosho Amsterdam

Standaard model ADHD

impulsiviteit

onoplettendheid

hyperactiviteit

www.gamingandtraining.nl

ADHD

Netwerkmodel ADHD

impulsiviteit

onoplettendheid

hyperactiviteit

aandachtsregulatie

inhibitie

werkgeheugen

flexibiliteit

motivatie

www.gamingandtraining.nl

Project “Gaming & Training” • Uitgangspunten:

– Kindbehandelingen zeer gewenst, maar effectiviteit onvoldoende aangetoond (Multidisciplinaire Richtlijn ADHD, 2005)

– Uit studies blijkt dat kinderen met ADHD uitvallen op verschillende neuropsychologische taken die Executieve Functies meten, met name WG (Nigg, 2006; Wilcutt et al., 2005)

– Executieve Functies, zoals het werkgeheugen zijn te trainen (Klingberg et al., 2005)

– Kinderen blijken hun aandacht wel voor langere tijd te kunnen vasthouden, zich goed te kunnen concentreren, minder ‘ADHD-gedrag’ te laten zien tijdens computer gaming, en er is dan sprake van een verhoogde motivatie en interesse (Lawrence et al., 2002; Shaw et al., 2005).

Van inzicht geven naar inslijpen

stimulus actie

archi

neo

paleo

cognities

emoties

arousal reflexen

Van Cranenburgh, 1998

geautomatiseerde processen

gecontroleerde processen

Demo

Demo

1. Trainingsresultaten

2. Vragenlijsten (BRIEF – VvGK)

3. Daily Report Scale (DRS)

Individuele data

Tijdlijn

Startgesprek Start training Voormeting Follow-up meting / Eindgesprek

Einde training

Nameting

Invullen Dagelijkse Rapportage schaal (DRS) Invullen DRS

Invullen -deelname formulier -toestemming -korte vragenlijst

ouders -VvGK -BRIEF

leerkracht -VvGK -BRIEF

Training Dagboek bijhouden

ouders -VvGK -BRIEF

leerkracht -VvGK -BRIEF

ouders -VvGK -BRIEF

leerkracht -VvGK -BRIEF

Week 1 Week 12 Week 20 - 22

Trainingsresultaten cliënt A.

BRIEF Inhibitie ouder - leerkracht

Vragenlijst F-waarde p-waarde BRIEF_O_INH.dat 2,361588 0,11141 BRIEF_LK_INH.dat 3,18584 0,07113

Reliable Change Index (RCI) vragenlijsten cliënt A. ouder - leerkracht

05

101520253035

ouder voormeting

ouder FU

leerkracht voormeting

leerkracht FU

0

5

10

15

20

25

ouder voormeting

ouder FU

leerkracht voormeting

leerkracht FU

RCI Ouder Leerkracht Inhibitie 1.18 *1.83 Cognitieve flexibiliteit *3.40 0.79 Emotieregulatie *2.98 1.43 Werkgeheugen 1.32 1.08

RCI Ouder Leerkracht Aandachtstekort 0.70 1.26 Hyperactiviteit/Impulsiviteit 0.00 0.34

* significant op 5%-niveau

BRIEF VvGK

Daily Report Scale (DRS)

http://www.gamingandtraining.nl/VAS/vas.php

voormeting training namet. follow up

Daily Report Scale (DRS) cliënt A. - kan nee accepteren zonder (lang) na te zeuren

Statistische analyses

Estimates of Fixed Effectsa

Parameter Estimate Std. Error df t Sig.

95% Confidence Interval

Lower Bound Upper Bound

Interceptb 69.209816 4.489003 14.047 15.418 .000 59.584876 78.834756

phase1c 28.859702 6.165582 12.403 4.681 .000 15.474306 42.245098

phase2d 36.529583 6.908792 15.284 5.287 .000 21.827675 51.231491

phase3e 40.413786 6.605795 13.988 6.118 .000 26.244669 54.582903

time_in_phasef -1.206039 .423699 14.656 -2.846 .012 -2.110983 -.301096

phase1 * time_in_phaseg .272248 .539479 12.365 .505 .623 -.899344 1.443839

phase2 * time_in_phaseh 1.160397 .847619 17.395 1.369 .188 -.624837 2.945631

phase3 * time_in_phasei 1.061074 .690357 15.160 1.537 .145 -.409037 2.531184

a. Dependent Variable: gedrag1; b. intercept einde voormetingsfase; c. verschil intercepten einde trainingsfase – einde voormetingsfase; d. verschil

intercepten einde nametingsfase – einde voormetingsfase; e. verschil intercepten einde follow-up fase – einde voormetingsfase; f. hellingshoek

voormetingsfase; g. verschil hellingshoeken trainingsfase – voormetingsfase; h. verschil hellingshoeken nametingssfase – voormetingsfase; i.

verschil hellingshoeken follow-up fase – voormetingsfase.

Samenvatting resultaten cliënt A. • De prestatiecurve op de trainingstaken laat voor vrijwel alle taken een

stijgende trend zien. Een uitzondering vormt de vierde variant van de werkgeheugentaak. Maar de maximale scores worden niet gehaald. Vooral op de stoptaak lijkt A. zijn prestatieplafond bereikt te hebben op zo’n 80 % van de maximaal te behalen score.

• De gedragingen in de DRS (het klachtgedrag thuis) hebben vooral te

maken met emotieregulatieproblemen (gedrag1) en impulsiviteit (inhibitieproblemen; overig gedrag). Er is sprake van een significante verbetering van het klachtgedrag, waarbij deze verbetering op gedrag1 zich al voordat de training startte zich al lijkt in te zetten. Een gevolg van een positief verwachtingspatroon bij ouders? De follow-up gegevens geven blijk van een beklijving van de positieve trends.

• Op de vragenlijsten geven ouders aan een verbetering te zien op het gebied van de cognitieve flexibiliteit (de subschaal CF van de BRIEF) en het gebied van de emotieregulatie (ER van de BRIEF). De leerkracht rapporteert alleen een lichte verbetering op het gebied van de inhibitie (INH van de BRIEF). Op de VvGK worden geen verbeteringen aangegeven.

Braingame Brian: work in progress! • training diverse klinische groepen

•ADHD; TOS; ASS; dyslexie; obesitas

• trainingstaken aansluiten op kernproblemen • ADHD: inhibitie & vis.ruimt. werkgeheugen • Autism: mentale flexibiliteit; emotieherkenning • Learning disabilities: (verbaal) werkgeheugen • Obesitas: inhibitie

• aan trainingstaken zelf game-elementen toevoegen

• mini-games & Apps

SCED onderzoek Van harte aanbevolen!

Braingame Brian: onderdeel breder behandelaanbod

Website en contact

www.gamingandtraining.nl

Stichting Gaming & Training IJsselvere 8

3421 BW Oudewater albertponsioen@gamingandtraining.nl

Braingame Brian