BELGISCH NATIONAAL INSTITUUT

VOOR RADIO-OMROEP

J J J

N. 1. R.EEN BLIK ACHTER DE SCHERMEN

BELGISCH NATIONAAL INSTITUUT

VOOR RADIO-OMROEP

N. 1. R.EEN BLIK ACHTER DE SCHERMEN

N I R

GEVO LGD DOOR HET N.I.R. - JA A R V E R SLA G 1951

N. ]. R.EEN BLIK ACHTER DE SCHERMEN

I N L E 1 D I N G

door de

Administrateurs - Directeurs - Generaal

HE T verslag voor het jaar tQ5l van het Nationaal Instituut voor

Radio-Omroep biedt een gans ander uitzicht dan de vorige jaren. Het leek ons inderdaad gepast het levendiger te maken om aldus de profane lezer een kijkje te geven op de dagelijkse

bedrijvigheid van de radio-omroep. W ij oordeelden tevens dat het nuttig was in enkele korte trekken de geschiedenis van de radio in België te schetsen. Over het algemeen is deze geschiedenis onvoldoende gekend, zelfs door degenen die gedurende vele uren per dag hun luidspreker verstrooiing, esthetische vreugden en de meest verscheiden inlichtingen vragen.

Andere artikels geven de lezer toegang tot het Huis van het N .I.R. en laten hem toe nader kennis te maken met de werkzaamheden van bepaalde diensten.

5

In het hedendaagse leven neemt de radio een bijzonder voorname plaats in. Dit is dan ook de reden waarom wij bij de bondige verslagen der diensten noodzakelijk beperkt tot statistische gegevens, deze inleiding in een totaal andere geest gevoegd hebben. N a de lectuur van deze geïllustreerde studies, zal de lezer waarschijnlijk met meer belangstelling op de laatste bladzijden van dit verslag kennis nemen van de inlichtingen over het geheel van onze werkzaamheden, waaronder vooral twee de meeste aandacht verdienen.

Het jaar 1951 was in de eerste plaats beslissend voor de bouw van het nieuw omroepcentrum met grote zendkracht, dat bij beslissing van de Raad van Beheer van het Instituut thans te W aver-Overijse opgerichl wordt.

D it centrum omvat de twee nationale zenders op middengolven — zowel Vlaamse als Franse — met een kracht van elk 150 K W ., en de twee zenders van 100 K W . op korte golven, die de stem van België tot in de kolonie en over gans de wereld zal doen Weerklinken.

Alles Iaat voorzien dat behoudens onvoorziene omstandigheden, deze belangrijke installatie tijdens het jaar 1952 in werking zal gesteld worden.

De Regering heeft het N .I.R. toegestaan over te gaan tot proefne­mingen op het gebied van de televisie »— zonder uitzendingen evenwel — teneinde het personeel vertrouwd te maken met de talrijke vraagstukken door deze nieuwe techniek gesteld. Beperkte ploegen hebben in de centra van Parijs. Londen en Eindhoven een stage gedaan. Bovendien hadden gedurende een korte periode (— 4 maanden) practische proefnemingen in de studio en zonder uitzendingen plaats. In het gebouw van het Instituut was hiervoor voorlopig een studio ingericht. Op deze wijze kon­den proefnemingen gedaan worden zowel op 819 als op 625 lijnen.

Dit overzicht van al de activiteiten van het N .I.R . gedurende 195< zal misschien bij onze lezers enkele aangename herinneringen oproepen.

Misschien doet het ook een gewettigde nieuwsgierigheid ontstaan.

De administrateurs-directeurs-generaalThéo F L E IS C H M A N F. M O R T IA U X J. B O O N .

6

DE GESCHIEDENIS VAN DE RADIO-OMROEP IN BELGIË

HE D E N ten dage kunnen de jongeren zich moeilijk voorstellen wat

de radio tussen de jaren 1923 en 1930 voor het nationale leven betekende.

Het lijdt thans inderdaad geen twijfel meer dat het N .I.R., niet­tegenstaande het klein vermogen van zijn zenders, een ruime plaats in het Belgisch leven inneemt.

De Belgische Nationale Radio-Omroep betrekt te Elsene een monu­mentaal gebouw, dat door duizenden, zowel vreemdelingen als Belgen, gekend is. De specialisten die met het opmaken en de uitvoering van de programma s belast zijn, beschikken in dit ruim modern gebouw over een technische installatie, die terecht als een model kan beschouwd worden. W ij menen dat het wel interessant is het verleden te overschouwen en een beeld te schetsen van de evolutie van de Belgische radio tot op dit ogenblik.

* * *

De regelmatige uitzendingen, in 1923 ingezet, werden reeds vóórde eerste wereldoorlog door een reeks proefnemingen voorafgegaan. Dezehadden de aandacht getrokken van enkele technici, die belang stelden in het overbrengen van woord en muziek bij middel van golven.

W ij menen als eerste proefnemingen deze van de HH. RobertGoldschmidt en Maurice Philippson in 1907 te kunnen aanstippen. In de tweede plaats vermelden wij deze, die de Italiaanse ingenieurMarzi, onder leiding van dhr. Robert Goldschmidt, tijdens de W inter 19 13-19 14 deed. Ongetwijfeld zullen verscheidene lezers zich nog de concerten herinneren, die elke Zaterdag te 6 u. s avonds uitgezonden werden door een post, in de koninklijke tuinen te Laken bij Brussel geïnstalleerd. Evenals dhr. Albert de Dorlodot menen wij dat dit de eerste regelmatige radioconcerten zijn in de geschiedenis van de radio. De eerste wereldoorlog maakte onvermijdelijk een einde aan deze opzoe­kingen, die echter onmiddellijk na de W apenstilstand door het radio- telefonisch station van het vliegveld te Haren hervat werden. Het is vanzelfsprekend dat er in 'het buitenland hard en over het algemeen met

7

betere middelen gewerkt werd. De verwezenlijkingen in het buitenland zetten talrijke landgenoten er toe aan hun uitrusting geleidelijk te verbeteren- om de verspreide golven in de aether op te vangen. Met deeerste zender van de Maatschappij « Radio-Belgique » nam ons landop 24 November 1923 zijn plaats in de internationale radiowereld in.Hel werd hierbij met drie jaar voorafgegaan door Engeland, die meieen zender van de Marconi maatschappij te Shelmsford op merkwaardige wijze van wal was gestoken. In aanwezigheid van dhr. Xavier Neujean. de toenmalige Minister van Spoorwegen, Post en Telegraaf, had de eersle uitzending in de lokalen van de Koloniale Vereniging aan de Stassaertstraat, nr 34 plaats. Enkele dagen later bracht Koning Alberl een bezoek aan de pas opgerichte omroep. Met de bevoegdheid van een deskundige, die reeds vóór de oorlog door de radiovraagstukken werd aangetrokken, toonde hij veel belangstelling voor de nieuwe zender.

Het lijkt ons gepast even de namen te vernoemen van de eerste leiders en medewerkers van de Radio-Belgique. In de Bestuursraad van de Maatschappij legden vooral de HH. Maurice Philippson, Professor aan de Vrije Universiteit te Brussel, sindsdien overleden, en August Hubert, toen Afgevaardigde Beheerder van de « S. A . Internationale de Télégraphie sans Fil », een buitengewone bedrijvigheid aan de dag. Aan het hoofd van de ploeg medewerkers bevonden zich, naast dhr. Marcel van Soust de Borkenfeld, de HH. Raymond Braillard, Ingenieur (over­leden), René Tellier, Dirigeni, Franz André, tweede Dirigent, en Léopold Bracony, Algemene Regisseur en Omroeper. Bij de Technische Dienst vermelden w ij Pierre-François Denis die, nadat hij gans zijn leven in dienst van de radio gesteld had, tijdens de tweede oorlog door de Duitsers aangehouden, gedeporteerd en gefussilleerd werd. In 1Q24 werd dhr. Théo Fleischman, thans Administrateur-Directeur Generaal der Franse U it­zendingen van het N .I.R., als Directeur der Gesproken Uitzendingen

bij deze ploeg gevoegd, ver een golflengte van 410 meter en met een zendkracht van 1,5 K W . hadden de eerste uitzendingen van Radio- Belgique plaats. Deze uitzendingen, met bescheiden middelen verwezen­lijkt — waarvan de kosten door handelspubliciteit gedekt weiden — vonden een geestdriftig onthaal bij talrijke radioliefhebbers. Niet alleen vanuit de Belgische provincies, maar ook uit het buitenland en zelfs uit Noord-Afrika ontving de jeugdige omroep talrijke brieven. Gedurende zeven jaar bracht Radio-Belgique geslaagde uitzendingen, die meer en meer uitgebreid werden. Naast de concerten vanuit de bescheiden studio in de Stassaertstraat, werden captaties buitenshuis verwezenlijkt, o.m. van de bekende concerten in de Kursaal te Oostende. Het initiatief, door dhr. Théo Fleischman in 1026 genomen, betekende een mijlpaal in

8

Gust de M uynck leidt de repetitie van een luisterspel in 1936 in een studio van de Roliverkstraat.

de geschiedenis van de Belgische Omroep. De Directeur der Gesproken Uitzendingen had het plan opgevat een werkelijk « Gesproken Dagblad » op te richten met een volledige redactie, samengesteld uit beroepsjourna­listen. In samenwerking met de grote Belgische en buitenlandse pers­agentschappen zou deze ploeg regelmatig dagelijkse uitzendingen, geïl­lustreerd met reportages en interviews, verzekeren. De eerste medewerkers van Théo Fleischman op dit gebied waren André Guéry, C . O. Goebel, Albert Bouckaert en Pierre Fontaine.

De Nieuwsberichtendienst der Franse Uitzendingen vierde in 1946 zijn 20 jarig bestaan. W ie belangstelling heeft voor de ontwikkeling van het radioleven in België, raadplege de brochure, die door hel Belgisch Nationaal Instituut voor Radio-Omroep gepubliceerd werd onder de titel : « En Belgique, Ie Journal Parlé a vingt ans ».

* * *

9

In gans de wereld ging de radio echter met reuzenschreden vooruit en de openbare machten stelden meer en meer belang in deze nieuwe toepassing van de welenschap, die hun een machtig actiemiddel over de steeds talrijker wordende luisteraars verschafte. Verschillende vraagstuk­ken, zowel van nationale als internationale aard, en in de eerste plaats dit van de evenredige verdeling der golflengten, vergden een dringende oplossing. Te dien einde werd de Internationale Radio Unie opgericht, thans Europese Radio Unie. Deze heeft haar zetel te Genève en haar contrólecentrum te Brussel.

In België had de radio geen wettelijk statuut. Radio-Belgique en enkele andere omroepen van gewestelijk belang werkten met de toestem­ming der openbare machten en legden zich zelf, zowel op nationaal als internationaal gebied, regels van neutraliteit en hoffelijkheid op. De inkomstbronnen van deze omroepen bestonden uit handelspubliciteit en uit de vrijwillige bijdragen der luisteraars.

Op dat ogenblik werd het Parlement aangezocht een wetsontwerp te bestuderen, dat het statuut van de Radio-Omroep in België bevatte en tevens de gunstige modaliteiten voorzag voor het rationeel gebruik der drie golflengten, waarover ons land beschikte. U it de besprekingen van het Parlement ontstond de wet van 18 Juni 1930, tot oprichting van het Belgisch Nationaal Instituut voor Radio-Omroep, evenals hel Koninklijk Besluit tot toepassing. W ij zullen hier geen omstandige beschrij­ving van deze wet geven, doch er slechts op wijzen dat zij aan het N .I.R. het uitsluitend recht voorbehield van het gebruik der drie middel bare golven, die aan België toegekend werden. De eerste twee dienden respectievelijk voor de Vlaamse en Franse uitzendingen, de derde had aanvankelijk geen bepaalde bestemming. A lle handelspubliciteit was aan het nieuw organisme verboden. De Radio-Omroep werd geplaatst onder de directie van een Raad van Beheer, voorgezeten door de Minister van P .T .T ., en bestaande uit 9 leden. Z ij werden voor een periode van 6 jaar op de volgende wijze benoemd : een derde door de Koning, op voorstel van de Minister van P.T.T., een derde door de Senaat en een derde door de Kamer. De Raad van Beheer verkiest onder zijn leden een Dagelijks Bestuur, bestaande uit drie leden. Het N .I.R. werd voor een periode van 12 jaar opgericht. De inkomstbronnen van het Instituut werden gevormd door eventuele giften, legaten en leningen, evenals toelagen van de Staat, gelijk aan 90 % van het voorzien bedrag der ontvangsten opgeleverd door de jaarlijkse taksen, welke de Staat op de private radio-ontvangtoestellen heft. Deze toelagen bevatten bovendien een som gelijk aan het voorzien bedrag der ontvangsten van de belas­ting. welke de Staat heft op de groothandelsprijs van de electronenlampen

10

of andere gelijkaardige toestellen voor het detecteren of het versterken van de in radio-electrische ontvangtoestellen bruikbare seinen, loodglanskristal­len of andere kristallen uitgezonderd.

De aard der uitzendingen wordt eveneens in de wet bepaald. Artikel 3 verbiedt het Instituut uitzendingen te doen die strijdig zijn met de wetten, de openbare orde of de goede zeden, die de overtuiging van anderen kwetsen of een belediging uitmaken voor een vreemde Staat. Het besluit tot toepassing bepaalt eveneens dat de beide landstalen in de uitzendingen moeten geëerbiedigd worden. Het voorziet eveneens dat de programmas zo volledig mogelijk moeten beantwoorden aan de wensen en de belangen der luisteraars, en dat alles in het werk moet gesteld worden om aan de uitzendingen een hoge opvoedkundige, morele, artistieke, literaire en wetenschappelijke waarde te geven. Stippen wij verder aan dat het Besluit het bestaan van een Nieuwsberichtendienst en de organisatie van uitzendingen van pedagogische aard vermeldt.

Op 1 Februari 1931 begon het N .l.R . zijn werkzaamheden. De Raad van Beheer was toen samengesteld als volgt : Voorzitter : dhr. Fort-

H el Sym fonie o rk e st ran het N .l.R , ( ^ 1 0 )6/ in een studio van de Bolwerkstraat.

Komme, Minister van Post, lelefoon en Telegraaf ; Leden de HH. Andelhof, Buffin de Chosal, de Dorlodot, benoemd door de Koning ; V an den Bosch, J. Kuypers, PKilippson, benoemd door de Senaat ; Kanunnik Boon, Buset, M. Sabbe, benoemd door de Kamer. Ongeveer 50 % van de zendtijd der Vlaamse en Franse golflengten werd ter beschikking gesteld van organismen, die zowel op het politiek als philo sophisch gebied de meest karakteristieke strekkingen van de openbare opinie vertegenwoordigden. Voor de Vlaamse Uitzendingen waren deze organismen de volgende : Liberale Aadio-Omroep (L IB R A D O ), Naamloze Vennootschap Radio of Katholieke Vlaamse Radio-Omroep (K.V.R.O.), Socialistische Arbeiders Radio-Omroep (S A R O V ) en Vlaams Nationale Radio-Vereniging (V L A N A R A ). Voor de Franse golflengte : La Radio Catholique Belge, La Radio Emissions Socialiste d Expression Française (R E SE F ), la Société Libérale de Radiodiffusion (S O L1D R A ) en Radio W allonie. Vermelden we verder de godsdienstige uitzendingen, voor de katholieke godsdienst door het Aartsbisdom van Mechelen en voor de protestantse godsdienst door de synode der Protestantse Kerken georga­niseerd, en tenslotte de philosophische uitzendingen van de Vrije Gedachte.

De oorlog maakte een einde aan de uitzendingen van deze organis­men, die sindsdien niet meer hervat werden.

Sedert 1946 werd echter een Vrije Politieke Tribune in de pro- pramma’s ingelast. Deze Tribune stond open voor afgevaardigden der liberale, socialistische, christelijke volks- en communistische partij. Gods­dienstige uitzendingen, katholieke en protestantse, evenals spreekbeurten over philosophie en Iekenmoraal hebben regelmatig plaats.

* * *

Van bij de aanvang beschikte het N .I.R . over de installaties van Radio-Belgique, die op dat ogenblik bestonden uit twee moderne zenders met een vermogen van 20 K W . Deze waren te Veltem, bij Leuven, gelegen en fundiionneerden uits'Iuitend op 508 et 338 meter. Bij deze degelijke technische installaties was het gebrek aan nodige studio s zeer merkbaar. Het nieuw Instituut moest dezelfde vraagstukken oplossen, waarvoor Radio-Belgique reeds geplaatst werd, en installeerde zich zo goed en zo kwaad als het ging in de talrijke lokalen, rond de Naamse poort verspreid, en voornamelijk in de Bolwerkstraat.

Over de inwendige organisatie van het N .I.R., die reeds voor de oorlog verscheidene malen gewijzigd werd, zullen wij niet uitweiden.

Het lijkt ons nochtans nuttig het huidige schema er van hier te geven.

12

Het tfvilevenwicht vergde de oprichting van twee Algemene C u l­turele Precties : een Vlaamse en een Franse. Een Algemene Technische Directie verleent haar gespecialiseerde medewerking aan beide culturele departementen. De administratie staat in dienst van deze drie Departe­menten. Een groot symfonie-orkest treedt voor beide golflengten op. Ieder cultureel departement beschikt bovendien over een licht orkest en over gemengde koren. U it dit schema, waarin geen melding wordt gemaakt van de talrijke toneel- en literaire uitzendingen of van de Nieuwsberichten, blijkt dat ruime installaties nodig zijn niet alleen voor de uitzendingen zelf maar ook voor de repetities, die gehouden worden in de lokalen, waar de uitzending plaats heeft. Voor dit vraagstuk was er slechts een oplossing mogelijk, — het buitenland had hierin het voorbeeld gegeven — het oprichten van een Gebouw van de Radio, waardoor een einde zou gemaakt worden aan de hoge huurprijzen en de verspreiding der studio s en administratieve bureau s. Er werd beslist het huis van het N .I.R.. aan het Flagey Plein, te Elsene-Brussel te bouwen. N a een wedstrijd werden de plans van de architect Diongre bekroon d. De werken, vooraf­gegaan door degelijke voorbereidende studies, werden op 8 Juni 1035 aangevat en op 25 Juli 1938, op de vooravond van de oorlog, voltooid.

Door de technici van gans de wereld wordt liet gebouw van de Belgische Radio op dit ogenblik nog als een model beschouwd.

* * *

Van September 1939 werd de taak van de leiders van de Belgische Radio-Omroep zeer bemoeilijkt door de oorlog : na de inval op 10 Mei 1940 werd hun werk nog zwaarder.

Het N .I.R. had van 10 M ei af nog slechts een oorlogsopdracht te vervullen. Het Ins.ituut nam deze eervol waar tot 14 Juni 1940, datum waarop de omroep van Parijs, waarover het kon beschikken, na deze van Rijsel, door de vijand tot zwijgen gebracht werd. Hiermede werd ook de Belgische Radio-Omroep tot zw'ijgen gebracht. Niet voor lang echter, want op 28 September 1940 lieten zich vanuit Londen, op initia­tief van de B .B .C ., Belgische opbeurende stemmen horen, deze van Victor de Laveleye en van Jan M oedwil (Nand Geerssens). M aar de Belgische Regering beschikte niet meer over een nationale radio-omroep. De oprichting er van behoorde vanzelfsprekend tot de talrijke vraag­stukken die de Regering moest oplossen. Op 13 October 1942 werd te Londen door een Besluit-wet de Belgische Nationale Radio-Omroep opge­richt. Het stopzetten van de vijandelijkheden maakte een einde aan de activiteit van de B.N .R .O .

13

Een zender op korte golf met een vermogen van 50 KW . werd in de Verenigde Staten aangekocht en in Belgisch Congo, te Leop»ldstad. gebouwd. In 1943 konden de officiële Belgische berichten, uitgezonden door dit nieuw siation en de gastvrije zender van de B .B .C ., gelijktijdig beluisterd worden.

Tegelijkertijd richtte de Belgische Nationale Radio-Omroep een sectie op te New-York. Dank zij deze uitgebreide organisatie hoorde de bevolking der bezette gebieden opbeurende woorden. Tevens werden de beproevingen en de moed van de Belgische bevolking aan gans de wereld bekend gemaakt.

Er moest echter nog een andere taak volbracht worden in het bezette België moesten clandestiene posten gebouwd worden die, onmid­dellijk na de bevrijding, in werking moesten treden, zodat onmiddellijk contact kan gezocht worden met gans de bevolking, zowel van de bevrijde als de onbevrijde gebieden. Z ij moesten ook dienen om de aanbevelingen en de richtlijnen van de militaire en burgerlijke over­heden aan onze landgenoten over te maken. Dank zij de clandestiene arbeid van de B.N .R .O . in België en de Actie- en Inlichtingsdiensten Samoyède en Stentor werd deze taak tot een goed einde gebracht. In bezet België werden acht zenders uitgerust : twee te Brussel, de ene werd opgericht op bevel van de B .N .R .O . te Londen en de andere door Samoyède ; een te Houdeng, een te Tamines, een te Luik, een te Antwerpen, een te Oent en een te Kortrijk. De clandestiene studio s van Kortrijk werden door een bombardement vernield en te midden van het puin in enkele dagen tijds wederopgebouwd. De bliksemsnelle bevrijding van het grondgebied maakte het onmogelijk dat alle gelijk tijdig in werking konden gesteld worden. De 4e September, één dag na de bevrijding van Brussel, weerklonk een vrije Belgische radio over een bevrijd land.

* * *

N a de bevrijding moest de Belgische Nationale Radio-Omroep zijn laak in het land zelf voortzetten met de medewerking van hel personeel van het N .I.R. en dit in de lokalen en met het materieel van het N .I.R. Vooraf werd echter een strenge epuratie doorgevoerd. De mede ­werkers van de B .N .R .O . te Londen en nieuwe elementen, in hef land aangeworven, werden in de kaders opgenomen.

De bestuursposten werden bekleed door :Dhr. Antoine Delfosse, Minister van Voorlichting en Justitie en Voorzitter van de Bestuursraad van de B .N .R .O . :

14

— de Administrateur-Directeur Generaal van de Franse Uitzendingen Dhr. Théo Fleischman, die tijdens de oorlog de B .N .R .O . te Londen leidde ;

— de Administrateur-Directeur Generaal van de Vlaamse Uitzendingen : Dhr. Jan Boon, die een voorname rol gespeeld had in de Belgische weerstand (Zending Samoyède).

— de Andministrateur-Directeur Generaal van het Technisch en Adm i­nistratief Departement : Dhr. Marcel Malderez, Ingenieur, die nadien benoemd werd tot Secretaris Generaal van het Departement van V er­keerswezen en bij het N .I.R. vervangen werd door Dhr. Fernand Mortiaux, Hoofdingenieur.

Overeenkomstig de bepalingen van de Besluit-wet, houdende oprich­ting van de Belgische Nationale Radio-Omroep te Londen in 1942. nam de opdracht van het organisme, dat voor de duur van de oorlog opgericht was, op 15 Augustus 1945, datum waarop Japan capituleerde, een einde.

De nieuwe dienslen, door de Belgische Nationale Radio-Omroep opgericht *— n.l. de Werelddienst met de zender op korte golflengte te Leopoldstad, de Beluisteringsdienst en de Gewestelijke Omroepen — werden door het N .I.R. overgenomen. De leiding er van werd toevertrouwd aan hen, die deze reeds vóór de oorlog in handen hadden. De leiders van de Belgische Radio hadden inderdaad elke samenwerking met de vijand geweigerd ; onder de collaborateurs, die door de epuratiemaal- regelen getroffen werden, bevonden zich geen personeelsleden, die vóór de vijandelijkheden vertrouwensposten bekleedden.

De organisatie van de Raad van Beheer werd uitgebreid en ver­tegenwoordigers van nieuwe strekkingen, nl. van de Communistische Partij werden er in opgenomen.

De diensten van het N .I.R. werkten dus op volgende bases : A lge­mene Organisatie :

a) Raad van Beheer,b) Dagelijks Bestuur,c) Coordinate Comité : dit Comité bevat drie Administraleurs-

Directeurs Generaal,d) Het College der Culturele Administrateurs-Directeurs Generaal.In de culturele departementen zijn de voornaamste onderafdelingen :

de directie der Gesproken Uitzendingen, de directie der Muziekuitzen- dingen, de direc.ie van de Centrale Dienst der Gewestelijke Omroepen en de Dienst « Pers en Luisteraars ». Deze Iaalste is eveneens belast met de publicatie van de « Radioweek », het officieel orgaan van het N .I.R.. en de organisatie der openbare concerten.

15

De W erelddienst zendt zowel in het Nederlands als in het Frans uit, en hangt rechtstreeks van het College der Administrateurs-Directeurs Generaal af.

Het Tech nisch Departement bevat drie Directies, nl.

de Directie « Studie en Radio-electrisch onderhoud »,de Exploitatiedirectie,de Installatiedirectie.

De gemeenschappelijke administratieve diensten worden in twee direc­ties onderverdeeld :

a) de Administratieve Directie ;b) de Directie van het Secretariaat van het Instituut.

De personeelsleden, die de slechte behandeling in de concenlratie- kampcn overleefd hadden, hervatten na de capitulatie van Duitsland liun werkzaamheden bij het N .I.R. Hierbij voegden zich dezen die hun legerdienst vervuld hadden. Aldus kon het administratief raderwerkopnieuw in werking gesteld worden. W anneer de grote familie van de Belgische Radio opnieuw verenigd was om haar normale arbeid te hervatten, gingen alle gedachten naar hen, die nooit meer in hetHuis zouden terugkeren. Uit dankbaarheid en erkentelijkheid richt.e het N.I.R. hen een gedenkteken op, dat op Q Mei 1Q45 ingewijd werd. Hierop staan de namen gegrift van

Voor het N .I.R. en I.N .R. Jules André, Emile de Ie Hoye,Georges Demand, Pieter Denis, Charles Gendarme, Laurenl Houtain, Maurice Langlois, Emile Lauwers en Leon Ploegaerts.

Voor de B .N .R .O . en de R .N .B. : Edouard Baudry.Voor de Zending Samoyède Léon Bar, Jean Braem. Leon De

W inter, Gerard Keersmaeckers, Henri Godefroid, Franz Mertens. Alfred Raes, Jean Seeger, Frans en Jean Soetens, August Van Laethem.

Voor de Zending Stentor : Petrus Van Gaelen.

16

DE LUISTERAAR IS NIET DE BAAS ...»

W IJ zijn in 1952 vele slogans die hel ééns deden ontgroeid. Het « Laat U niei beetnemen » bijv. dat enkele jaren terug dreunend doorheen het land werd gereden. Iaat ons thans iets meewarig glimlachen. En dan dat « De Klient is

Koning ! ». Vraag het, neen, vraag het liever niet aan uw vrouw want zij vindt dal een flauwe mop. Vervangen we echter het woordje « klient » met « luisteraar », dan wordt het anders. De luisteraar eist het recht opkoning Ie zijn, dat is baas Ie zijn van de radio-omroep waarvoor hijbelaall. Op hel eerste gezicht lijkt dat zo logisch als het maar zijnkan en in de werkelijkheid is het precies andersom : de luisteraar is •—of althans meent te zijn koning in die landen waar hij geen cenl aan zijn radio-omroep belaalt. M aar ook dit is een waarheid in schijn : de fabrikant van een bepaald product belaall de radio-omroep, maar hij betaall met het geld dat de luisteraars aan zijn product hebben besteed. Zeg nu niet dat dit neerkomt op hetzelfde ; niets is minder waar. W anneer in die landen met commerciële uitzendingen de luisteraars rechtstreeks aan de radio-omroep zouden betalen inplaats van langs de waren van de fabrikant om, dan zouden zij : t°) een gedeelte van de winst van die fabrikant in eigen zak steken en 2°) ruim zo goed dooi hun radio-omroep bediend worden als thans, en zonder die vervelende reclame om de 5 minuten. Maar, wat onze radiotaksbetalers vooral dwars zit, waarvoor zij hun broederen en zusteren die het er zonder omroeptaks afbrengen zozeer benijden, zijn haast uitsluitend de lichte programma’s met wereldberoemde vedetten van het witte doek en van de « show­business ». Hier leggen wij de vinger op iets wat meestal uit het oog wordt verloren wanneer een nationale met een commerciële radio-omroep wordt vergeleken : wij kunnen in het Vlaamse landsgedeelte niet bogen op wereldberoemde liedjeszangers, moppentappers en filmvedetten : wij kunnen onze luisteraars slechts enkele volksgeliefde kunstenaars in het lichte genre brengen. Importeren wij er via de gramofoonplaat uit het buitenland, dan gaan er alras onder I I stemmen op om te protesteren

17

E en der antennemasten te Veltem.

tegen de jazz (voor negers !), legen de Franse frivoliteit e.z.m. En dit is het wat maakt dat gij, luisteraars, niet de koning, niet de baas van uw eigen radio-omroep kunt zijn : gij zijt te talrijk met uw tot in hel oneindige verschillende smaken t.o.v. de radiostations en de golflengten waarover deze beschikken. Natuurlijk geldt zulks niet alleen ons land. maar ook deze landen waar geen radio-omroeptaks geïnd wordt ; bovendien kan sedert lang aan de hand van talrijke, geregeld opduikende kranten­artikels vastgesteld worden dat de luisteraars zich nergens de baas voelen van hun radio-omroep, omdat zij nooit honderd procent tevreden zijn en altijd wel het een of het ander vinden om over te mopperen.

18

Hoewel onze luisteraars ae laatste jaren veel minder aanmerkingen maken op de programma s van het N .I.R. — waaruit wij natuurlijk afleiden dat onze programma s er op zijn vooruitgegaan en niet dal onze luisteraars uitgeschreven zouden zijn *— komen nog af en toe beoordelingen toe die lang niet mals zijn voor het N .I.R. Z ij zijn ook niet altijd honderd procent gerechtvaardigd.

De meest voorkomende opmerking is deze volgens dewelke het N .I.R. geen rekening houdt met de luisteraars die het grootste gedeelte vormen van de Iuistergemeenschap, nl. de arbeiders en de bedienden, die enkel belangstelling zouden hebben voor populaire muziek. De arbeiders en bedienden die er een andere mening zouden op na houden en zij zijn. gelukkig, talrijker dan die gelegenheidscorrespondenten denken worden aldus meteen uitgeschakeld, gedeclasseerd, naar de hoek verwezen.

Maar, wat is populaire muziek ? De een zweert bij onze volksbal- programma s, de ander bij dansmuziek of bij jazz, of bij operettenaria s of filmmuziek, en het is verbluffend vast te stellen dat ieder slechts één. of ten hoogste twee genres als populaire muziek aanvaardt. W at niet beantwoordt • aan zijn persoonlijke smaak is gewoon geen populaire muziek. Evenmin als die beoordelaars het hierover onder hen eens zouden kunnen worden, kan liet N .I.R. dit doen, en evenmin als vele luisteraars het eens kunnen worden over het begrip populaire muziek, kunnen zij tot een eensluidend antwoord komen op de vraag : W a t is ontspanning ?

Is ontspanning enkel lichte muziek, komische sketches en blijspelen ? Ja , beweren de meesten en neen, beweert een sterke minderheid. W anneer wij deze laatste aan het woord laten krijgen wij een veel ruimere kijk op het onderwerp. N aar gelang de graad van ontwikkeling wordt haast alles ontspanning. Een drama, de poëzie, een lezing of een montage over een interessant gegeven zijn ontspanning voor wie daarin belang stellen ; zo is de muziek, de oude, de romantische, de hedendaagse een ontspanning voor wie ontvankelijk zijn voor de muziek. Die belang­stelling en ontvankelijkheid zijn op hun beurt zo genuanceerd dat ook daar de ene luisteraar onverzoenlijk zijn standpunt verdedigt tegenover de andere en meteen de kansen op zijn koningschap weer een deuk geeft.

En al deze categorieën luisteraars komen met elkander in botsing wanneer de vraag wordt opgeworpen : Op welke uren dienen lichte, en op welke uren dienen ernstige programma s uitgezonden ?

—> Alle dagen van 18 tot 22 uur lichte programmas, want wij zijn de meerderheid !

— Meer 'literatuur, gelezen of geacteerde, meer mooie muziek voor de minderheid, de adel van ons volk !...

19

Dat er tienduizenden arbeiders en bedienden van de posterijen, de tram en bet spoor zijn, van bakkerijen, van fabrieken waar min ofmeer 24 uren per dag wordt gewerkt en van onze havens ; dat er duizenden huisarbeiders, zieken, gepensionneerden en huisvrouwen zijn, die in de loop van de dag in de gelegenheid zijn naar radio-uitzendingen teluisteren. Iaat èn die meerderheid èn die minderheid koud.

W ij zijn hier niet in bijzonderheden getreden, wij hebben ons beperkt tot enkele algemeenheden en wij zouden kunnen voortgaan er zijn teveel, er zijn te weinig gesproken uitzendingen ; er wordt te weinig, er wordt teveel muziek van die en die toondichters gepro­grammeerd ; wij houden niet, wij houden veel van de sport ; weg met de jazzmuziek ! Leve de jazzmuziek ! En de programmaleiding van het N .I.R. becijfert ijverig de mogelijkheden voor het een en voor het ander ; ze wikt en weegt : ze zoekt naar de middenwegtussen botte ontspanning en fijnzinnige verstrooiing ; ze kijkt in haar beurs en neemt iets nieuw ter hand en Iaat iets uitgediend vallen ; zij begaat misschien af en toe een vergissing, maar af en toe doet zij een vondst. Z ij bouwt onverpoosd voort aan haar taak en wint dagelijks meer begrip voor haar inspanning onder de Iuisteraars-die-geen-koning- kunnen-zijn omdat zij er zoveel tegenstrijdige opvattingen op nahouden en er maar twee golflengten zijn voor de Vlam ingen...

H. E N G E L S .

20

DE REPORTER IN HET STADION

E E N reporter kan een stadion binnengaan, binnenrijden, binnen­stormen of er zich binnenvechten. M aar hoe hij er ook binnen- komi, de ontmoeting tussen reporter en stadion is telkens een ontmoeting tussen twee onbekenden. Inderdaad iedere kennis­

making is volkomen nieuw, zelfs in het meermaals bezochte stadion, waar de omstandigheden nu volledig verschillend zijn van de vorige maal en anders zullen zijn de volgende keer.

Er zijn trouwens geen twee gelijke stadions. Ze verschillen van elkaarals de mensen ; er zijn er mooie en lelijke, grote en kleine, lastige engemakkelijke, zelfs temperamentvolle en koudbloedige. Het merkwaardige is nu dat bij iedere ontmoeting tussen reporter en stadion beide na enkele minuten, soms na enkele seconden intiem moeten samenwerken om aan de luisteraar, rustig gezeten in zijn gesloten huiskamer, tientallen, hon­derden of duizenden kilometer verder, niet alleen de dingen te beschrijvendie er zich afspelen, maar de atmosfeer weer te geven eigen aan hetstadion op het ogenblik van het gebeuren.

Hierbij spelen telkens weer een hele gamma toevalligheden, verras­singen, voorziene en onvoorziene dingen, Ie beginnen met de omgeving en de toegang tot het stadion. Zo gebeurt het dat de wegen zo smal zijn, het verkeer zo slecht geregeld, of het aanlal auto s zo groot, dal het acrobatie, gesakker, omwegen, dreigingen, twist, verontwaardiging, discussie en soms een geüniformeerde escorte vraagt om bijtijds de poorten van een stadion te bereiken. Dan verloopt alles goed wanneer alles in orde is. M aar soms blijft ge ook daar slaan voor een van de vele onvoorziene dingen of misverstanden. Zo is het mijn collega Dieudonné en mij gebeurd in 1947 aan het einde van de wielerwedstrijd Parijs-Roubaix. Éénmaal tot aan het stadion geraakt moesten we er langs achter opklauteren om vervolgens op levensgevaar over hoge muren en tussen duizenden opeengedrumd zittende mensen die U stuk voor stuk vervloeken, tot op het middenveld te geraken. En er waren niet alleen de muren en de mensen, maar ook

nog die betonnen piste waarover we ons naar beneden moesten laten glijden op een ogenblik dat er geen renner kwam afgestormd. A ls we tenslotte daar gearriveerd waren, zochten we zoals altijd gejaagd naar mensen die we niet kenden, die onze lijnen in gereedheid houden waaraan onze microfoon hangt en onderwijl werden we door de commissarissen bedreigd en uitgekafferd omdat we ons over die piste laten glijden hadden, wat natuurlijk streng verboden is.

En als ge dan die onbekende techniekers met uw lijn en uw micro gevonden hebt, duurt het soms nog een eeuwigheid eer ge met Brussel verbonden zijt. Dat soort wachten duurt altijd een oneindige tijd en tenslotte gaat ge roepen en u kwaad maken, maar het heeft geen zin want ge zult nooit weten wiens fout het is. De Franse techniekers steken het op de centrale in Parijs of Brussel en de Belgische beweren dat het Roubaix is. AU ge dan eindelijk kunt beginnen mei de overwinnaar Ie interviewen, dan is, zoals mijn collega gebeurde, Rik V an Steenbergen reeds een bad gaan nemen. Daarin had hij trouwens gelijk want het regende die dag en hij was al een half uur aangekomen. Over het alge­meen zijn de stadions slecht ingericht voor radio-reportages behoudens

...de ontmoeting tussen reporter en stadion is telkens een ontmoeting tnssen tweeonbekenden...

enkele uitzonderingen zoals dit te Amsterdam dat sedert een drietal jaren over werkelijke studio s en een model-installa- tie beschikt. Op de Heysel zijn er speciale cabines die echter meer gelijken op rechtopstaande doodkisten met een glazen dek- sei. Z ij zijn echter nog ideaal te noemen tegen de vele, vele andere stadions waar de radio­

reporter ergens zonder afscherming tussen de mensen zit of staat. E r dient loegegeven dat het niet altijd gemakkelijk is de radioreporter een geschikte plaats te bezorgen. Zo is het bv. voor athletiekwedstrijden of de aankomst van een wielerwedstrijd nodig, dat hij op het middenveld opereert inplaats van in een tribune met het oog op interviews en de uitslagen. M aar wat hem dan allemaal het leven zuur kan maken is werkelijk de moeite waard het te vertellen.

In de eerste plaats moet hij trachten te zien wat er aan de aankomst- Iijn gebeurt. Dat lijkt eenvoudig maar dat is het niét omdat iedereen aan de witte streep wil staan of er moet staan want er zijn de officiëlen, de tijdopnemers, de journalisten en de foïografen. En dan is er een hele rij van mensen die er op de een of andere wijze iets mee te maken hebben, te beginnen met de schone vedette die de overwinnaar zal om­helzen tot de club-afgevaardigden en oude sportglories, en daarbij nog al diegenen die er door de een of andere relatie in geslaagd zijn een bevoorrechte toegangskaart te veroveren.

Daartussen moet de radioreporter niet alleen zichzelf weten door te wringen, maar ook de draad van zijn micro waarop altijd een aantal voeten geneigd zijn te gaan staan. A ls ge zover zijt moet ge nog altijd in contact zijn met één van uw tecliniekers om te weten wanneer ge kunt beginnen, op voorwaarde dat de lijn reeds aangesloten is, want anders praat ge voor uzelf.

D it is mij vijf jaar geleden gebeurd te Bordeaux bij de aankomst van een rit van de Ronde van Frankrijk waar de technieker mij verkeer­delijk had laten beginnen. W anneer ik na 35 minuten reportage eindigde met « Tot morgen luisteraars », verklaarde hij mij dat de lijn afge­sneden was en dat ik mocht herbeginnen,... herbeginnen in het leegge­lopen stadion waar nog alleen de limonadeverkopers bezig waren hun lege weggeworpen flessen bij mekaar te zoeken. M aar onderstel dat we aan de aankomstlijn geraakt zijn, dat de lijn in orde is en de technieker

23

Maar dan is er r ~ ^~r no£ zoveel ! Bij

heen de pelouse --- in ^et ^ arc ^esPrinces te Parijs f — I waar over-l i e e n m o e s t f (föS§T^ M k r u i p e n omO c k e r s Ie x ^ \ l& K ( f V w ^ / interviewen dit*z i c h n a d e \ \ ) 59—- - eindspurt lang­uit in het gras had laten vallen.Ik kroop over die omheiningmijn micro in de hand. de micro die wij voor niets ter wereld lossen, in welke omstandigheden ook. omdat we zonder hem niets meer zijn en nergens. Ik had hem nog. mijn micro, toen ik bij Ockers arriveerde, maar wanneer ik hem geinlerviewd had, zag ik pas dat de draad was blijven hangen aan de omheining. W aaruil men afleiden kan dat een reporter in een stadion niet alleen moet zien wat er gebeurt, niet alleen over een barricade moet kruipen om te zeggen wat er gebeurt, en niet alleen zijn micro moet kunnen bijhouden om te kunnen beschrijven water gebeurt, maar bovendien zijn draad niet mag verliezen. (C est Ie casde Ie dire...).

Dat doet mij op een andere draad denken, de draad van het verhaal, van de reportage. W ant als ge aan de aankomstlijn zó staat dat ge kunt zien en uw micro bij hebl. plus de draad, en de technieker in t zicht om u leken te geven, dan staat er neven u een Italiaanse collega

macaroniklinkers uit Ie spuwen in een hels tempo en links van u staat een Frans collega in zuiders-dynamische stijl Ie huilen. Vóór u zitRadio Luxemburg op zijn knieën zijn litanie af te steken en achter u slaat Jan Collaer van Holland Ie peroreren, zonder van de anderen te spreken. Midden in die bab else verwarring kunt ge dan ook beginnen lot... er iemand legen u begint te praten terwijl ge zelf aan t praten zijt. Oe houdt even op, denkend dat hel om een belangrijke inlicliling gaal en clan verteil dal individu u dal hij een Belgisch toerist is en of ge even de groeien wilt doen van liem, van ( >usl Pieters en van Jeanne Pielers en de twee kleine Pielers en van al de leden van « De Lustige Reisclub ». Het kan ook gebeuren dat bet een man is die u werkelijk inlichtingen komt brengen. Die herbaalt dan minstens vijf keer wat hij weet om de gewichtigheid van zijn boodschap en vooral van zichzelf te doen uit­schijnen. Die spreekt dan zeer luid opdat alle luisteraars goed zijn stem zouden horen en goed zouden weten dat hij geen inlichting brengt om u behulpzaam te zijn. maar eerder om u belachelijk te maken want hij doel alsof hij het beier weet. waarna er u als reporter nog de plicht rest die meneer te bedanken. Die meneer onderbreekt u dan nog eens als ge

in t zicht om — signaal te geven.

.24

« meneer » zegt om u te hulp te komen met de verklaring Ja t hij « Meneer van Spruyten » heet.

Denk nu maar niet dat het alles is. Het gebeur! dat op het hoogte­punt van uw reportage, wanneer aan de overwinnaar de bloemen en de trofee overhandigd worden, er een meneer in uw oor komt roepen of ge wilt zeggen dat de schaal of de trui die aan de overwinnaar wordt geschonken een gift is van de firma « Blikzilver » of de Naamloze Vennootschap « Varkenswol », terwijl hij u tersluiks een briefje van duizend frank in de hand wil stoppen.

En onderwijl gebeuren de dingen die ge moet beschrijven en komt er een nieuw peloton op de piste binnengespurt terwijl ge juist de over­winnaar aan het interviewen zijt en net voor de aankoms’tlijn sprinten drie gebogen ruggen waarvan éne een lichtblauwe trui, een Belg is, die lang voorbijgeflitst is eer hij zijn hoofd uit zijn schouders zal trekken om te laten zien welke Belg hij is. Dal kunt ge dan niet meer zien vermits hij dan reeds achter de bocht van de piste en de dichte menigte verdwenen is. Het gebeurt dan ook terzelfdertijd dat men u de eerste uitslagen met de tijd van iedere renner brengt en dat een of andere coureur u komt vragen hem te interviewen en of hij de groeten aan huis mag doen. En toch moogt ge de draad niet verliezen, ondanks er tien dingen tegelijk gebeuren en mensen en feiten en cijfers op u afstormen en nog duizend en een andere dingen en ge ook de atmosfeer moet beschrijven. En ge kunt maar één ding tegelijk vertellen en ge hebt maar één stem en maar één micro die ge dan nog in de goede houding moet vasthebben om de fotografen toe te laten het interview te kieken. En bij dat alles moet ge u dan nog concentreren en opletten dat ge geen woord zegt dat iemand kan kwetsen, kan prikkelen of irrileren en geen oordeel, geen mening of geen insinuatie die iemand van de Iers, iemand onder den luisteraars.

En toch kan dit legen de vreugde hij de on'.moeting vreugde om staande ruimte te kunnen zovelen die er enthousiasme, de scanning, de geesl- levende atmosfeer, opvvegen ook tegen maal... een goede

iemand kan raken, renners, de suppor- de honderdduizen-

alles niet opwegen die de reporter voelt met het stadion, de in die enorme zeggen aan de n i e t z i j n h e t bewogenheid, de drif ige intens-H e t k a n n i e t de vreugde om een- reportage te geven.

Hubert V A N D E V IJV E R .

FRUQUAGE IN HET LUISTERSPEL

D A T steeds in alle lijden appelen voor citroenen werden ver­kocht, staat vast. Is het dan te verwonderen dat de

« vooruitgang » deze zeer menselijke ondeugd meegesleeptheeft, volmaakt en aangevuld ? Ook de radio is hiervan niet

gespeend gebleven. Het luisterspel leeft er om zeggens van : U hoortpaarden : het kan het geklapper zijn van halve cocosnoten. De branding van de bulderende zee : fonor'Iaten ! Een locomotief die spreken kan (alles is mogelijk) puft door middel van de blaasbalg van een harmonium !

Meestal gaat het met de truquages, <— dit appelen-voor-citroenen-verkopen — zoals met het ei van Colombus. De oplossing moet gevonden worden voor elk concreet geval. Men moet empirisch te werk gaan en experimenteren.

In het spel « Maria C »oretti », hebt U de vader en de moeder horen ploeteren in een overstroomde moerasgrond. Terwijl de on'roering U beving, zoudt U « schandaal » geroepen hebben, hadt U de geluids- regisseur een met gras, aarde en bladeren gevulde zak in een kuip water met de handen zien bewerken. U hoorde hel zuigend-klokkend lostrekkender voeten uit het slijk.

In € Oaribaldi », zwom niet de held, maar de geluidsregisseur met handen, ellebogen en armen en — laten wij hem voor één keer in een « idealistisch » daglicht stellen — met heel zijn ziel, in een waterbak.

Schaatsen snijden bloemen en fiorituren in hét ijs. U hoorde het krassen der schaatsen, niet het over elkaar wrijven van de deksels van twee glazen confituurpotten.

A l deze geluiden zijn essentieel in het radiospel. Z ij maken deel uit van het geluidsdecor dat de schijnwereld van de kartonnen theater- schermen moet vervangen. Z ij helpen het voorstellingsvermogen in de geest van de luisteraar. Het komt er op aan dat de luisteraar toeschouwer wordt in de bioscoop van zijn verbeelding, kijkend naar hét decor dat hem door associatie gesuggereerd wordt en dat hem. als vanzelfsprekend, in de tijd en de plaats der handeling verplaatst.

Middelen tot het in beweging brengen van het voorstellingsver­mogen van de toehoorders zijn : eerst en vooral het woord, dal voor zichzelf spreekt en waarover ik dus kan zwijgen : dan het geluid en de muziek.26

A

U hoort (It» zpp...

De muziek welke als dusdanig ten gehore wordt gebracht buiten beschou­wing blijvend, rest ons dus nog het geluid of. precieser gezegd, de geruchten in het hoorspel. Vermits zij van duizendvoudige aard zijn f'n een gamma bestrijken van het realistische tot het meest ondenkbaar fantastische zijn wij, als weetgierige schepselen, gerechtigd ons af te vragen op welke manier zij verwezen lijkt worden met het wel afgemeten doel. de fantasie van de luisteraar te activeren.

Persoonlijke ervaring heeft mij geleerd — en jammer genoeg heeft zulks bij de luidsprekers ook reeds menig critisch gevormd oor getroffen— dat het zuiver-realistisch geluid, zoals Ons Heer het, ons ten behoeve, doet klinken, niet altijd via de micro het resultaat geeft dat ervan ver­wacht werd. Anderzijds kunnen vele geluiden in de studio eenvoudig niet voortgebracht worden. In vele gevallen moet bijgevolg worden gezocht naar een nabootsing van geluiden, om de gewenste indruk te weeg te brengen.

27

De verzorging van het geluidsdecor stelt dus tweeërlei problemen : de aanwending van geregistreerde geluiden, en het oordeelkundig toe­passen van trucs : trucs bij het uitzenden van geregistreerde geluiden bij het nabootsen van geluiden in de studio — bij liet verzorgen van liet timbre en de acoustiek van woord en geluid.

Moet ik herhalen dat de techniek dagelijks vorderingen maakt en de geluidstechnicus naar hartelust kan graaien in de geruchtendisco­theek ? Hij vindt er opnamen van luchlbombardementen zowel als van muizengepiep. Hij gebruikt hier nog geen trucs om naar het hart van de toehoorder te tasten, en in die omstandigheden is Hij voor ons nog niet interessant. Laten wij hem volgen op het ogenblik Ja t hij aan kwak­zalverij gaat doen en hij met de meest burleske middelen de ontroering, de ontzetting, de gelukzaligheid of het enthousiasme in de huiskamer helpt ontstaan.

Soms blijken de regiegeluiden en de fonoplalen onvoldoende. Dan wordt het zg. « vervangend geluid » geregistreerd. Bijv. het getik van de metronoom op volle kracht geregistreerd en dan heel zacht uitgezonden, geeft het uiterst realistisch effect van het getik van een oude hangklok. W aarachtig, de luisteraar « ziet » ze tikken in het halfduister van de huiskamer. W ie zou vermoeden dat het machtig motorgeruis van de raket, die naar de maan vliegt, verwezenlijkt werd door een opname van... een leegspuitend blusapparaat ? Crescendo en diminuendo werden bekomen door het vlugger of trager afdraaien van de opname.

In het rijk der fantasie, mag het de radiomensen vanzelfsprekend niet aan verbeeldingskracht ontbreken. Daar komt dan ook meermaals demuziek als geluidseffect bij te pas. De haan — dat was een acteur met een arme-mensestem — die een pier nabootste (Iet wel, het geval heeft zich voorgedaan !), liet zijn mannen-hanen-pierengezang over aan de goede zorgen van een even fantasierijk klarinettist.

Een bepaald auteur liet Jupiter en Vulcanus op reis gaan op een motorisch gedreven wolk. Tracht U voor te stellen welke geluiden zulk een vervoernjiddel van Griekse góden verwekken kan. Ik kon een bekend liammond-orgelist er toe brengen met de bastonen een rommelend moior- achtig geluid na te bootsen, dan geleidelijk in hoge en ijle tonen te gaan zingen, een wijl te blijven orgelen als een zingende zaag, terug

af te dalen naar de lage tonen, en tenslotte de wolkenmotor te laten stilvallen. Het effect was verbluffend suggestief, bijzonder motorachtig en tevens in de geest van onaardse « góden ». Moesten Jupiter enVulcanus toevallig bij de luidspreker hebben gezeten, zij zouden zonder twijfel in enthousiaste brieven hun sympathie voor de regie betuigdhebben.

28

Moeili jker te verwezenlijken was het gesprek van de dictator met zijn bronzen borstbeeld. Ik sprak beurtelings voor twee microfoons, waarvan één, die de lage tonen wegnam, boven een waterbak hing. Het watervlak weerkaatste de klank tegen de zinken wanden en « maakte » de bronzen stem. De stem van de levende dictator (voor de gewone micro), en deze van het borstbeeld behielden niettemin hun gemeen­st nappelijk karakter. Terwijl het levend personage de dialoog voortzette, bleef de metalen lach van het beeld sarcastisch galmen ; de lach was op plaat geregistreerd.

De trucs zijn niet uit de lucht. Z ij worden gebruikt ook in com­binatie met realistisch uitgevóerde en met opgenomen geluiden en met levend studiowerk. De combinatie dwingt regisseur, geluidsregisseur en technici tot steeds meer intieme samenwerking. Hier volgt nu een voor­beeld van zulke combinatie : de achtergrond brengt op fonoplalen ont­ketende natuurelementen, volksrumoer, brullende sirenen. Het midden- plan wordt verwezenlijkt in de studio door groepjes acteurs die het volksrumoer door middel van passende uitroepen scherper aflekenen op de achtergrond ; ten slotte, heel duidelijk in de luidspreker van de studio en terwijl de metalen lach van het borstbeeld sarcastisch onder de gra- mofoonnaald voortdavert, de stem van de dic.ator op het voorplan « Doe de deur dicht Î » .

U zult meteen opmerken dat de technicus in zulke heksenketel het hoofd koel moet houden. Vaardigheid en artistiek aanvoelen gaan hier hand in hand met sierk concentratievermogen. W ant de spanning bij de luisteraar mag door geen enkele vergissing verstoord worden. Stel U voor dat de « zij », van wie eenmaal in een hoorspel sprake was, op het hoogtepunt van het spel, moest blijken een koe te zijn en dit al loeiend moest bewijzen en dat, in de plaats van dit geluid, het gekwetter van waterkuikentjes de aether werd ingezonden.

W at niet tot het specifiek domein van de truquage behoort, is wel het gebruik van speciale filters, hét wegnemen van hogere en/of lagere tonen, de aanpassing van de studio door het plaatsen van panelen met gladde, weerkaatsende of geluid-absorberende wanden en gordijnen, de suggestie van een karakteristieke ruimte door het gebruik van de echo- kamers, waarin de klank op de weerkaatsende wanden gejaagd wordt en opnieuw opgevangen door de micro. Onaardse stemmen worden op uiterst suggestieve wijze verklankt met een mengeling van echo met filters.

Een gelukkig toeval bracht ons er toe de fluisterende stem van de gevleugelde engel te laten opklinken uit de kast van een vleugel-piano, wier snaren na het neerdrukken van de pedaal ontspanden. De micro

29

was geplaatst boven de geopende vleugel. De associatie van klank en naklank welke de snaren deden ontstaan, gaf tot resultaat een « unheim­lich > natrillende stem.

Een zeer belangrijke factor in hel luisterspel is het scheppen van de atmosfeer waarin het woord, de muziek en de geluiden worden samengebundeld, om de verbeelding der luisteraars te voeren naar de gewenste voorstelling van wat voor zijn (geestes) oog gestalte moet krijgen. Dat dit gesuggereerd decor elke luisieraar verschillend beïn­vloedt, vloeit eensdeels voort uit zijn ontvankelijkheid en beeldend ver­mogen, maar anderdeels, en voornamelijk, uit de gelukkige oplossing welke de regisseur aan zijn opgave weet te geven.

Inderdaad, alleen het resultaat speelt voor de luisieraar de hoofdrol, niet de middelen die worden aangewend. W at er in de studio gebeurt raakt trouwens zijn koude klederen niet, indien de appelen, die voor citroenen worden verkocht, hem maar de smaak van citroenen geven.

Bert JA N S S E N S .

Links : stappen in de sneeuw. Rechts : slappen op een grintweg.

D e Keren van de balans.

..de dirigent linihl nee, de andere (D avid van de W oeslijne) ja... er volgt een kortediscussie...

31

.of de fotograaf van liet onzichtbare.

D a m e s en Heren, wij brachten een concert dat LJ werd aange­boden door het groot Symfonie-Orkest van het N .l.R . met

de medewerking van A ......... klaviervirtuoos ; hel Omroepkooronder leiding van B ....... ; de dirigent was C ........ ; de klank-

regeling werd verzorgd door D ... Klankregeling ? U heeft altijd gedacht dat U dat zelf deed misschien ? M aar wij bedoelen met klankregeling iets anders nl. het resu'Itaat van een balans, die wordt opgemaakt door een musicus-modulator. En daarover zullen w ij het hebben in dit artikel.

De klankregeling is een onder de vele facetten van de radiotechniek die, ik zou haast zeggen bij de natuurlijke groei van de radio onvermij­delijk op het voorplan moeten treden. Indien op het Flageyplein de studio s prachtig ingericht werden op acoustisch gebied, is het niet enkel om orkesten, solisten of acteurs toe te laten zich in een zo gunstig mogelijke atmosfeer aan hun kunst te wijden, maar om die atmosfeer meteen in uw huiskamer te brengen.

Om het mysterie van de klankopname op te lossen, neem ik U mee naar studio 4 — de grote concertstudio (15.000 m3) van het N .l.R .. Ik leid U binnen langs een van de twee grote, met rode tapijten bedekte trappen en verzoek U plaats te nemen in een van de ruim vierhonderd comfortabele zalmkleurige zetels. Het Symfonie-Orkest repeteert — onge­veer XOO musici in hemdsmouwen — gedomineerd door het monumentaal orgel dat de ganse achterwand bekleedt en door de dirigent op zijn podium (die er uitziet als Ben-Hur in zijn met zes paarden bespannen, Romeinse wagen). A an het plafond van de studio hangen de beweegbare microfonen die op elke willekeurig te bepalen plaats boven het orkest­podium kunnen opgesteld worden. Kijk ! wie komt daar binnen ? Een meneer, ook in hemdsmouwen, die met een lange bamboestok de microfoon iets lager trekt... naar de dirigent gaat en de repetitie onder­breekt. Hij legt hem iets uit... De dirigent knikt nee, de andere ja ... er volgt een korte discussie... de dirigent maakt zich zenuwachtig... en geeft tenslotte toe.

Die meneer is de musicus-modulator die nu op een loopje (want32

t is er ene in volle actie) uit de studio verdwijnt en dadelijk daarop ziel gij hem weer achter een fel belichte ruit, hoog in de studio, in de technische cabine, waar hij door middel van luidsprekers beluistert wal in de studio omgaat.

Indien de dirigent zoals daarjuist soms een concessie doet wat zijnpersoonlijke interpretatie van een compositie betreft, dan gebeurt zulksuitsluitend omwille van de technische vereisten voor de uitzending van het werk en wanneer hij midden in zijn werk gestoord wordt, ja, dan neemt hij ook dat voor lief want de laalste repetitie is geheel gewijd aan hetgeen we in radio-vocabulaire noemen de balans. Het vak van musicus-modulator. dat een schakel is tussen kunst en techniek,steunt enerzijds op preciese technische, acoustische, electro-acoustische en zeer volledige muzikale kennis en anderzijds op sensibilileit, een zeer scherp gehoor en in het bijzonder op het kunnen luisteren. Alleen dit laatste reeds heeft heel wal te betekenen, zoals trouwens het kunnen zien van kapitaal belang is voor iemand die zich wijdt aan de plastischekunsten. Gewichtig ook is het scheppen van een atmosfeer voor elk werk, alsm ede zijn stijlkennis. Voor het scheppen van die atmosfeer zal hij in de male van het mogelijke de gedachte van de auteur eerbiedigen. Hij weet bijv. dai J .S . Bach vele orgelwerken schreef om uitgevoerd te worden in de 1 homas Kirche te Leipzig waar hij kapelmeester was. De Meester heeft zelfs zonder de wetten van de acoustiek te kennen zoals wij die kunnen Ieren, rekening gehouden met de weergalm die daar bestond. Dit blijkt duidelijk wanneer men deze muziek hoort uitgevoerd op een orgel geplaatst in een gedempte zaal of salon : de droge acoustiek verminkt dan deze muziek. A an de andere kant kan bijv. « De Geschie­denis van de Soldaat » van Strawinsky, geschreven voor 7 instrumenten, slagwerk en declamator, onmogelijk in gunstige condities worden belui­sterd in een atmosfeer met weergalm, omdat de gewilde droge rhythmen dan zouden dooreen klinken en de muziek daardoor onduidelijk zou worden. Voor het scheppen van de passende atmosfeer, moet dus de weergalm van een studio kunnen verminderd of vergroot worden.

In hoever de radio dit kan verwezenlijken verneemt U dadelijk. Vermits wij ons thans in siudio 4 bevinden, nemen we deze als voor­beeld. Daar waar U zit. in uw zalmkleurige zetel, hoort U het orkest met een kleine weergalm. Moest gij in uw huiskamer die kleine weergalm horen dan zoudt gij denken, (of schrijven naar het N .I.R .), dat de weergave van het concert niet verzorgd was, dan kreegt gij gelijk. M aar de studio s van het radiogebouw zijn geen concertzalen ; zij werden niet ingericht voor de rechtstreekse beluistering, en indien er soms publiek aanwezig is op een uitvoering dan is het om 1 edenen die in deze uiteen-

33

zetting geen plaats vin­den. Toch wil ik er ter­loops op wijzen dat uit­voeringen met publiek in de studio, de luisteraars thuis een levendiger in­druk brengen en de reac­ties en het applaus van die 50, 100 of 400 aan­wezige personen aange­wend worden als geluids­decor voor de drie mil- Iioen luisteraars van onze radioprogramma s. Het verminderen of vergroten van de weergalm in de studio gebeurt door mid­del van de microfoon. De micro is voor de musicus-modulator wat een fototoestel is vooi een fotograaf. Indien ge U Iaat fotografieren, en de fotograaf mikt van onder naar boven, dan komt ge op de foto met benen gelijk de poten van een veulen : dit is dus een kwestie van perspectief. Het objectiefvan een foto apparaat vergroot Hetgeen dichtbij is, in evenredigheid methetgeen er verder van verwijderd is. Dezelfde regel geldt voor de micro­foon. Hoe verder U zich met een foto-apparaat van een te fotografieren voorwerp verwijdert, hoe breder het veld wordt dat door het objectief rond dat voorwerp kan opgenomen worden — doch buiten de straal van dit veld neemt het niets op. Zo ook de microfoon, maar hier heet het met een vakterm « de directiviteit ». D it woord « directiviteit » vindt U denkelijk nergens in een woordenboek ; het is dus een technische term die nog wacht op zijn officiële erkenning door een academie.

Laten wij nu de reacties nagaan van muziekinstrumenten op onzemicrofoon. W e nemen bv. een viool en een trombone, om reden dat de toon van de viool, in vergelijking met deze van de trombone, veel minder sterk is. W ij plaatsen de violist vóór de microfoon, op een zeer kleine afstand ; onze trombonist daareniegen op een afstand van — 6 M..maar ook rechtover de microfoon. Luisteren we nu in de technische cabine door middel van een luidspreker, dan horen we de viool even sterk als de trombone, maar met een lelijke, harde klank en met allerlei geruch­ten zoals het krassen van de boog op de snaren, enz. De trombone, daareniegen, heeft haar normale sonoriteit en klinkt aangenaam — en

34

dit met een kleine weergalm. Oil bewijst o.a. dat wanneer een microfoon te dicht bij een klankbron staat, de klank wordt vergroot zoals een beeld onder een vergrootglas. Hoe komt het nu dal die viool droog klinkt (haar lelijke klank terzij gelaten) en dat er een weinig weergalm is bij de trombone ? Door het feit dai de trombone op een min of meer grole afstand van de micro geplaatst is, heeft de klank een tamelijk lange weg af te leggen vóór hij de microfoon bereikt ; hij spreidt zich dan ook gedeeltelijk uit gedurende zijn reis en die uitgespreide klank sloot op de muur van de studio die hem doet terugkaatsen gelijk een speelbal. Het beetje weergalm dal gij hoort is dus de klank die gij rechtstreeks hebt opgevangen maar die door de microfoon samen met zijn weerkaa.singen wordt opgeslorpt. W at dient nu gedaan om in dezelfde studio, met het­zelfde instrument, op dezelfde afstand van de microfoon geplaatst, die weergalm te verminderen ? Eenvoudig door het instrument dichter bij de muur de plaatsen. De uitgespreide klank heeft een kortere weg af te leggen vóór hij de muur bereikt en koml dus sneller terug. Dit heeft tevens het nadeel — of het voordeel volgens de oms andigheden — de klank van het instrument schijnbaar te versterken. Dit kunt gij trouwens zelf bij u thuis beproeven. Leg uw wang tegen de muur en spreek. U w stem za! veel luider in het oor klinken dan wanneer ge op een afstand van de muur blijft. Toch raad ik U aan dit experiment enkel te wagen wanneer ge alleen thuis zijt, want moesten uw huisgenoten U zien babbelen met uw wang tegen de muur, dan zouden ze kunnen twijfelen aan uw gezond verstand. M aar her is een eenvoudige verklaring van hetgeen we noemen : de klankperspectieve. Voeg ik er nog aan toe dat bijna elk muziekinstrument zijn klank in een verschillende richting voort­brengt — (bv. een trompet stoot de klank recht voor zich uit, de klarinet blaast de klank naar beneden, de hoorn achterwaarts, enz) — dan zult gij onmiddellijk de problemen begrijpen welke gesteld worden bij het opmaken van de klankenbalans van dat groot orkest dat ge daar voor u ziet in studio 4. Daarvoor wordt gewoonlijk slechts één enkele microfoon gebruikt, wat wel van aard is om U een idee te geven van de nauw- keurigheid waarmede de plaats moet gezocht worden om die microfoon op te stellen, niet alleen in verband met ieder instrument en voor ieder werk, maar met de aCoustische gegevens eigen aan elke zaal. Zo speelt de aanwezigheid van het publiek in de zaal een reverberatie-opslorpende rol. terwijl de muurbekleding met mooi gepolijst hout niet werd aange­bracht omwille van het oog, maar om een bepaald reverberatie-vermogen te bekomen.

Een technisch op te lossen probleem wordt gesteld bij de uitvoering van werken met een massale bezetting waarin soms 600 à 700 medewerkers

35

betrokken zijn. Uw radiotoestel geeft, gelukkig voor uw buren, niet dezelfde klanksterkte als de rechtstreekse beluistering. G ij ontvangt, laten wij zeggen, een concentratie ervan, een verkleind beeld, zoals de foto, waar op 6 cm. x 9 cm. grootte bijv. een kathedraal is afgebeeld meteen 100 M. hoge toren. Indien deze foto goed verzorgd is op het gebiedvan de belichting, en de « mise en page » en als zij een vergelijkingspunt bevat, dan kunt gij U de massa van die kathedraal duidelijk voorstellen. Ook bij het beluisteren in de huiskamer van werken met een grote bezetting, moet gij een idee krijgen van het getal uitvoerders. De uit­zending van zulke werken blijft echter, radiofonisch bekeken, minder dankbaar dan deze van een symfonie van Mozart bijv. of vooral van Kamermuziek die len zeerste geschikt is voor radio-uitzendingen, wegens hun relatief kleine bezetting. Trouwens, het woord Kamermuziek zegt het zelf : muziek voor de huiskamer. Denken dat een volstrekte gelijkenis bestaat tussen de klankbron bij haar vertrekpunt in de studio en haar ontvangst in de huiskamer, berust, gij hebt het ondervonden, op een vergissing. De klankopname of klankregeling bij een uitzending is iets heel anders : zij is onontbeerlijk bij, en een aanvulling van het woordof de klank bij hun bron in de studio.

Ik heb mij in deze uiteenzetting willekeurig beperkt tot het algemeen aspect van de klankopname. Ik hoop vroeg of Iaat de kans te krijgen om U iets te vertellen over de andere factoren waarmede « die heren van de balans... » rekening moeten houden, zoals de modulatie, t is te zeggen het regelen van de klanksterkte en bet mengen van de klanken voor uw ontvangtoestel, het nut van grote of kleine studio s, de vorm van die studio’s hun wandbekleding, over de verschillende types van microfonen en over de verschillende manieren van luisteren.

David V A N D E W O E S T IJN E .

36

Directeur eu eerste Dirigent van het Symfonie-Orkest van het N I.R.

HET Symfonie-Orkest van het N . I. R. is op liet ogenblik

ongetwijfeld een uitstekend orkest. A I de instrumentisten zijn

kunstenaars van betekenis. Het strijkkwartet bezit een merk­

waardige eenheid en de houten en koperen insirumenten, vooral

de hoorns, zijn van een uitzonderlijk hoog gehalte. Het is een prachtig

orkest, dat door zijn tucht en eenheid algemene bewondering afdwingt.

Het Symfonie-Orkest van het N . I. R. dankt zijn groeiende faam

37

echter niet alleen aan het talent van de muzikanten, maar ook en vooral aan het dynamisme van zijn directeur en eerste dirigent : Franz André. Franz André ! Dank zij mijn functies als criticus stond ik meer dan 30 jaar in het muzikaal leven. Ik had dus de gelegenheid het debuut van Franz André bij de radio mee te maken en hem van het begin af te waarderen. Dankbaar heb ik steeds ge­bruik gemaakt van elke gelegenheid die zich bood om de aandacht te vestigen op zijn werking voor de verdedi­ging en de verspreiding van de Belgische of vreemde

hedendaagse muziek, zonder evenwel na te laten nadruk te leggen op de zorg die hij besteedt aan de uitvoering van de werken der grote meesters van vroeger. Begaafd met een krachtig gezond muzikaal talent slaagt Franz André er in de juiste stemming, de innerlijke overgave, waarop elk gemeenschappelijk werk steunt, te verwekken. Hij bezielt het orkest met de jeugdige kracht, het heroïek bewustzijn en het wederzijds begrip die van elk muzikaal gebeuren iets nieuws maken. Niettegenstaande hij zijn geestdrift aan het orkest mededeelt is het rhythme van zijn leiding toch bezonnen en juist. Onder dergelijke leiding leggen de orkestleden zich zelf een strenge tucht op, zij richten hun inspanning uitsluitend op het werk zelf en worden nog slechts gedreven door de wens gezamenlijk een perfecte uitvoering tot stand te brengen.

T7 R wordt wel eens gezegd dat Franz André zich vooral thuis voelt wanneer hij de werken van hedendaagse 'toondichters leidt. Ik heb

hem dikwijls bij concerten en repetities aan het werk gezien en mijn antwoord zal dan ook kort zijn.

Het staat vast dat de technische moeilijkheden, die in de partituren van de meeste hedendaagse werken nochtans zeer talrijk zijn voor Franz André geen geheimen meer hebben. De dodecaphonische muziek

is voor hem even doorzichtig als een wals van Johann Strauss. Met verba­zingwekkende handigheid ontdekt hij de krachttoeren die in de kreeften­en spiegelcanon opgesloten zijn. Reeds bij de lezing ontleedt hij een

38

partituur van W ebern of Schoenberg mel

buitengewone scherpzinnigheid.

D ikw ijls wanneer hij voor het eerst een

partituur las, zei hij me : « dat zal hel

uitstekend doen, de partij der hoorns is

buitengewoon. Dat deel zal een prachtig effect maken ».

N liet was zo.

Franz André kent de grote klassiekers, vooral Beethoven, uitstekend.

hij begrepen dat de be-

vage en ijdele bijgedach-

Sedert lang reeds heeft

roemde dove musicus geen

ten koesterde, dat hij

soonlijkheid was, strevend

verfijning, maar een man

met klem en gezag,

verkondigde en die, zelfs

geen ingewikkelde per-

naar vergeestelijking en

die, zonder schroom, doch

elementaire waarheden

in zijn meest nobele u it­

drukkingen. een gulle eenvoud bewaarde.

Vele dirigenten, moe gestudeerd op de negen symfonieën. leggen

buitengewone vindingrijkheid aan de dag om onverwachte effecten te

bereiken. Ik beken eerlijk dat dergelijke goocheltoeren, alhoewel ze blijk

geven van een grote virtuositeit, m ij onverschillig laten. Ik luister echter

met onvermengd genoegen naar Franz André wanneer hij bijvoorbeeld

de 8' dirigeert. Z ijn leiding is evenwichtig, zuiver én krachtig.

y s

R A N Z André heeft zijn kunst zielslief, maar ook het leven en de

natuur wekken zijn geestdrift op. Ik herinner m ij dat

wij eens, op een mooie Lentezondag, een uitstapje maakten

in de omgeving van Oudenaarde, de schi'Iderachtige Vlaamse

Ardennen. W i j brachten tijdens het seizoen van de bekende

bedevaart naar O . L. V rouw van Kerselare, een bezoek aan

de sympathieke toondichter Norbert Rosseau en zijn brave

39

p E E N enkel detail van liet zo rijke Iandschap ontging de aandacht van mijn vriend. Tezamen bewonderden w'ij de bloesempracht

der kerselaars. In de bocht van een weg bleef hij staan om het door­zonde heuve lig land te overschouwen.

Het waren uren van rust, maar ook uren van intens muzikale bele­ving, tijdens welke de kunstenaar zich één voelt met de natuur, s Ander­daags werd ik, tijdens een repetitie in de grote studio van het N .I.R., op hartelijke wijze door Franz André ontvangen. In een gemakkelijke zetel, vlak tegenover het orkest dat ik rustig kon gadeslaan, luisterde ik. De dirigent gaf het teken en het orkest zette in. Ik genoot van de rijkdom van melodieën en rhythme. De partituur werd ontleed en gecommen­tarieerd. De moeilijke passages werden nog eens doorgenomen. Alvorens het werk aan het volledig orkest toe te vertrouwen werd elke muzikale zin afzonderlijk door de verschillende instrumenten ingestudeerd. De nauw oplettende leider dacht er niet aan misplaatste kennis ten toon te spreiden, zijn discrete persoonlijkheid en zijn gezag volstonden om zijn interpretatie te doen aannemen. Tegenover zijn muzikanten betoonde hij s eeds dezelfde energie, dezelfde rustige en overtuigende kracht.

Franz André is een eenvoudig, gezond en robuust mens. Een ras­musicus, die eenvoudige dingen op eenvoudige wijze uitdrukt en hun innemende schoonheid aan anderen meedeelt...

A . M IC H E L.Voorzitter van de Muziekafdeling

var. de Bond van 1 oneel- en Muziekpers.

NEGEN EN DERTIG CENTIEM PER D A G !

IN de eerste plaats is daar m ijn aangetrouwde oom. Een zachtzinnig

man, met een contemplatieve natuur en een salon in genre peluche.

In d it salon brengt hij, merkwaardig genoeg als men denkt aan

zovele andere salons in groen peluche, b ijna al zijn avonden door,

bij z ijn semois en z ijn radio. Een filozoof is m ijn oom, wanneer hij

thuis is. Een zijner vrienden, die liefhebbert in stambomen, beweerde

onlangs dat hij het voorvaderlijke blazoen had teruggevonden, w it lam

op azuren veld, en daaronder het devies « Laat m ij gerust I ». M ijn

oom snapte niet eens dat het een mop was.

Echter, het tafereel w ijzigt zich volkomen wanneer h ij u it zijn

salon komt. W a n t , juist omdat hij in alles zo gerust is, verkeert m ijn

oom in bestendig gevaar om overal te Iaat te komen.

Het wordt, van als h ij opstaat, op 't nippertje, totdat hij thuiskomt,

als de soep goed koud is, een jagen en jachten, episch genoeg om de pen

41

van Jerome K. Jerome in verleiding te brengen. Met d ij verschil toch

dat m ijn oom nooit geprobeerd heeft, schilderijen op te hangen.

Het begint al dadelijk nadat oom

naar de badkamer gesleft is. Tante heefl

een hekel aan geysers die branden zonder

noodzaak. Eilaas, oom steekt zijn tan­

denborstel nooit in een glas heet water,

maar a Itijd onder een kwistig lopende

kraan. « W ee r een frank gas verprutst ».

voegt tante hem toe wanneer hij, half

aangekleed, naar de telefoon stormt. 1 ante

heeft de salonradio aangezet, opdat, tussen de deuntjes in een vriendelijke

omroepster oom op nadrukkelijke toon aan de juiste tijd zou kunnen

herinneren, maar voor dat vernuftige systeem heeft hij te grote haast.

H ij belt de automatische klok op, schrikt van het antwoord, holt terug

naar de slaapkamer, schudt zijn broekspijpen uit, zonder succes, grabbelt

dan een nieuw boordeknoopje u it zijn permanente reserve, maakt een

scheur in zijn b ijna nieuwe boord, be­

sluit hem zo maar te dragen, knoopt zijn

das als was het een eind touw en drib­

belt op kousevoeten naar de keuken.

« Eén zeventig telefoon, één vijftig

voor de k noop en die boord kan ik van­

avond weggooien » zucht tante.

Geen commentaar. O om slaagt erin.

zijn koffie met toast naar binnen te krij­

gen zonder zich te verslikken, maar z ijn suiker krijgt geen tijd om te

smelten en wordt door tante, slilzwijgend, bij de andere verliesposten

gevoegd.

In de laatste binnenhuisscène breekt oom zijn veter, maar daar zal

tante nooit iets van vernemen, want zij is al naar beneden om de straat­

deur open te maken. E n bovendien knoopt oom de endjes listiglijk aan

elkaar, met de bedoeling om straks in de stad een nieuw paar veters te

kopen. In de tram ontdekt de zondaar dat

hij zijn rittenkaart in z ’n andere jas heeft

laten zitten, wat hem nog eens een halve

frank extra kost.

D e dagelijkse routine ontfermt zich

pas weer over hem wanneer hij op zijn

kantoorstoel beland is en zijn hart de

normale slag heeft teruggevonden.

42

O p zijn werk is oom een model. H ij

behoort namelijk tol het zeer verspreide

slag van amb enaren die veertig jaar lang

papieren en formulieren invullen zonder

dal er ooit één uitroepteken uit hun pen

koml. Z u lk een teken immers drukt een

gevoel, een begeren of een verlangen uit.

en die zijn oom vreemd, tijdens zijn kan­

tooruren.

Een duiveltje in hem wreekt zich

echter weer na vijven. D an kan men hem in zijn stamcafé zien zitten,

achter een kwistige stapel frankstukken, met luider stemme troevend en

slagen ophalend. H ij behoort tot de generatie van de whistespelers en de

hemel mag weten hoeveel combinaties en complicaties dal nobele spel met

zich brengt en tot welke hartstochtelijke meningsverschillen zij aanleiding

kunnen geven. W aren het geen jarenlange collega s, men zou zweren dat

de vier bestendig op het punt stonden,

elkaar te lijf te gaan. Door deze inspan­

ning uitgeput hoort oom, thuisgekomen,

de dagelijkse litanie over de koude soep,

het bedorven eten en de duurte van het

|jr leven mei gelatenheid aan. H ij weet im ­

mers dat (lij dadelijk z ijn kameelharen

pantoffels, zijn baardbrander, zijn groene

zetel en zijn radio zal terugvinden, even­

zoveel pijlers van de ware huiselijke vrede.

Oom is geen gewoon luisteraar. Bij het gevoois van zijn luidspreker

ontwaakt zijn betere ik. H ij neemt niet alles, hij is selectief... hij weet de

romance met zonneschijn te ontdekken, ergens in de Re’te Azzurra, en de

St.-Louis-BIues in het American Forces Network. H ij smaakt de fijnheid

van Charles Trenet, en ook de diepte van Pablo Casals. A ls kind had

hij eigenlijk musicus of poëet w illen wor­

den, en dat is misschien de verklaring van

de metamorfose die hij ondergaat tijdens

zijn avonduren. Terwijl tante de gebroken

armen en benen Ieesi of aan haar bloem­

stuk borduurt gaat oom op in zijn zalig­

heid, auf Flügeln des Gesanges...

Echter, niet alleen de zang draagt

oom op zijn vleugelen, ook de reportage.

43

de familiecompetitie en Kobus Klets ver­

mogen hem te boeien. Z o zwerft hij langs

de frequentiebanden, met een draai aan de

knoppen die hij vanuit z ijn zetel bedient.

Z o dwaalt h ij door de wereld en vergeet

de vier muren van zijn dagelijkse doening.

Tante luistert mee, zij is allang op

oom s selectie afgestemd. M aar tante zou

tante niet z ijn als zij daarbij werkeloos

bleef. O ok s avonds is zij bezig als een

bij, en tegen bedtijd legt zij haar handwerk neer en diept haar hu ishoud­

boek op. W a n t geen dag is voor haar werkelijk afgesloten als er geen

eindstreep onder de uitgaven staat. E n ziet, vanavond valt haar, onder

het bladeren, een b lauw bedrukt billet-doux in de handen. « H ier ».

zegt zij gedecideerd, de gevraagde plaatjes tactloos onderbrekend, « de

radiotaks voor het nieuwe jaar ». Deze keer komt oom in actie, draait

de muziek af. verheft zich uit de groene peluche en grist het belastingsbiljet uit haar handen. H ij is geraakt in zijn diepste vezels. « W ééTal honderd vier en veertig frank ! » stoot hij eruit...

Edoch, eer hij tot de briestoon kan

overgaan ontneemt tante hem het initia-

iief. « t Is ook wat », oordeelt zij, « negen

en dertig centiem per dag, en dan nog

voor een dag als die van jou ! W ee t jij

wat jij bent ? J ij bent een échte Belg ! »

D aar heeft oom niet van terug, en met het gesprek is ook deze

familie-biografie ten einde.

Jan V A N O V E R L O O P .

44

D E A N T l- C Y C L O N A L E W I G

AL L E kritiek op het N .I.R ., op Bela

Barlok, de nieuwsberichten, de re­

portages, de kroniek voor de d u i­

venliefhebbers en de sluitingskwo-

tering, ons medegedeeld door de Beurscom­

missie Ie Brussel, al deze kritiek wordt door­

gaans samengevat in volgende woorden

« E n tot dat weerbericht van jullie, het is

altijd verkeerd. M en moet maar steeds het

tegenovergestelde verwachten van hetgeen

het weerbericht van de radio voorspelt en zo

komt het uit ».

Het verwondert me zelfs dat niemand

een proces tegen ons Radio-Instituut heeft

ingesteld, omdat door onze schuld — wie

anders zou het gedaan hehben ? — een

nieuwe pelsmantel reddeloos verloren ging

of jonge koolplantjes door de nachtvorst werden aangetast. N u , w ij heb-

hen met die voorspelling absoluut niets te maken, wel het Koninklijk

Meteorologisch Instituut te Ukkel. W i j zijn zeer ernstige lui, w ij houden

ons niet met voorspellingen bezig en onze nieuwsberichtendienst beperkt

zich tot een nuchtere vaststelling van zaken, al degenen ten spijt, die

daarin wat meer kleur zouden w illen brengen.

En toch wi Hen we dat weerbericht uit Ukkel verdedigen. Het wordt

45

zo vaak valselijk aangeklaagd, ver­

guisd, verkeerd begrepen en bespot

dat ook de nuchtere mensen van bet

Flageyplein niet langer kunnen

zwijgen b ij bet aanboren van zo­

veel onrechtvaardigheid. W i j , die

dit weerbericht zeven maal daags

de aether in blazen en bijgevolg

ook mede verantwoordelijk zijn

voor al het heil en onheil daardoor

ontslaan, w ij w illen het ook ver­

dedigen. W i j die de schuld krijgen

als het verkeerd ui tvalt, w ij vinden

liet ook gerechtvaardigd wanneer

we enige ijdelheid aan de dag leg­

gen als het wel uitkomt. W i j ge­

voelen ons als de generaal aan wie

men vroeg, wie de slag feitelijk

gewonnen had. hij of een ander en die antwoordde : « W ie de slag

gewonnen heeft weet ik niet, wel weet ik dat indien hij verloren ware

gegaan, ik de schuld had gekregen ».

En w ij vragen het U in gemoede : « Z ijn de weerberichten niet

doorgaans juist ? » Het bewijs dat ze doorgaans juist zijn is, dat de grote

meerderheid er naar luistert en er rekening mee houdt. Zozeer zelfs dat

de hoteliers en restauratiehouders van streken die leven van de toeristische

nijverheid, het ons kwalijk nemen wanneer w ij regen of guur weer voor

hun lustoorden voorspellen.

De radio heeft een dubbele functie. Ze heeft tot opdracht te Ieren

en te verstrooien, ze brengt kennis en verpozing. Het weerbericht vervult

die dubbele taak. Het is nuttig, hoeft het gezegd, voor de landbouwers,

de tuiniers, fruitkwekers en zeevissers. Het is daarbij ook een bron van

conversatie en verpozing. Doe de proefneming zelf. G ij bevindt U in een

lusteloos gezelschap, er is belangstelling voor niets, de tijd schijnt niet

meer vooruit te gaan en ge verveelt U'. In die omstandigheden en in zulke

voorwaarden spreekt ge achteloos de woorden uit : « De radio voorspelt

mooi weer of regen » het komt er niet op aan. E n aanschouw dan

het resultaat. Zonder twijfel hebt gij de aanleiding gegeven tot een zeer

aangename conversatie die tot alles kan leiden, tot kritiek op het N .I.R ..

tot een uiteenzetting over de gevolgen van rheumatiek in de gewrichten

of de nadelige invloed van nachtvorst op de pelargonium. Het weer was,

is en b lijft één der meest bruikbare onderwerpen van conversatie. Ont-

46

moet gij iemand wiens religieuze, politieke of filosofische opvattingen U

onbekend zijn, gebruik « ons » weerbericht en gij zult verbaasd staan

over de goede resultaten die ge er mee bereikt.

Het weer is iets dat de gemeenschap samenhoudt, iets dat we allen,

rijk of arm, invloedrijk of verloren in de massa, op dezelfde wijze onder­

gaan.

D e lentezon schijnt even lieflijk voor eenieder. Het zomerbriesje

schenkt allen dezelfde weldoende verkoeling. D e ijzel brengt eenieder

onaangenaamheden, niet het minst de welgedane autobestuurder. V isjinski.

Eden, Acheson en Schum an ondergaan of genieten dat weer te Parijs

op dezelfde wijze en d it zou hen er toch van moeten overtuigen dat w ij

allen in hetzelfde schuitje zitten, in een schuitje dat « Aarde » heet en dat

we allen samen naar een mooiere of slechtere toekomst leiden.

D aar zijn er die de neus ophalen voor het weer als onderwerp van

conversatie. Ze hebben ongelijk. Het kan ook leiden tot diepzinnige

bespiegelingen. Het kan met allerlei sausen en aroma's opgediend worden

en het richt zich tot mensen van allerlei aanleg en karakter.

H ij die er het fijne van weten wil, zal zich verdiepen in cyclonen,

anti-cyclonen, kammen, wiggen en dies meer. De religieus aangelegde

krijgt door het weer een gelegenheid zich te oefenen in het deemoedig

aanvaarden van wat de hemel zendt.

D e weerselementen als regen, sneeuw en w ind bieden de dichter gretig

gebruikt materiaal. De kniezer heeft in het weer, het weerbericht en

dientengevolge, de radio, onderwerpen waarop hij z ijn slecht humeur kan

' uitwerken. o .

De mens, zijn gestel, z ijn werklust, ° \ *

zijn inspiratie zijn ten nauwste verbon­

den met bet weer. Het is dan ook niet te

verwonderen dat de mens zich steeds

voor het weer geïnteresseerd heeft. Het

was weleer het domein der góden. De

storm was de machtige adem van een

vernielzuchtige god. De bliksemschichten

waren de vonken die uit de wielen van

W o d a n s wagen schoten, wanneer hij in

vliegende vaart over de wolken reed. De

zon was het oog van een weldoende god

of het wiel van zijn gouden wagen. En

heeft men ons zelfs niet wijsgemaakt,

wanneer het sneeuwde, dat de engeltjes

in de hemel zo met hun oorkussens aan

47

t smijten waren, dat de pluimpjes van uit

de hemel op de grond vielen ?

De Grieken legden de basis van de

W eerkunde. Het was Aristoteles die zich

op zovele gebieden verdienstelijk maakte,

die ook in z ijn « Meteorologica » de oud­

ste ons bekendste poging deed om bet

weer op een systematische wijze te on­

derzoeken. De studie van het weer was

loen, zoals nu nog trouwens, nauw ver­

bonden met de landbouw en de zeevaart.

Theophrastos, de opvolger van Aristoteles,

in de Peripathetische School, dte belang­

wekkende werken op het gebied der p lan ­

tenkunde in het licht zond, schreef ook

tractaten over « De W in d en de Weer-

lekens ». N a de Griekse periode maakte

de meteorologie gedurende de tweeduizend

volgende jaren weinig vooruiigang. De

ontdekking in de X V I Ie eeuw van de thermometer door G a lile ï en van

de barometer door Torricelli maakle de weerkunde als exacte wetenschap

mogelijk. De meteorologie is thans een zeer ingewikkelde studie geworden.

Het weer is inderdaad het resultaat van talrijke factoren. Hoe nauw

keuriger men die bepalen kan, hoe juister de voorspellingen. Vaak hoort

men dan ook klachten over het feit dat het weerbericht thans zo ingew ik­

keld is en zo geleerd klinkt. Inderdaad toen men nog minder over het

weer wist. kon men er ook minder over vertellen. N u men een overzicht

w il geven van al de elementen die ons weer kunnen bepalen of be ïn ­

vloeden wordt zo’n beschrijving van de luchtgesteldheid soms hopeloos

verward. Deskundigen hebben, herhaalde malen, nog dit jaar voor onze

micro zeer interessante uiteenzettingen gegeven over de meteorologische

wetenschap.

Z ij vertelden dat in alle weerkundige instituten ter wereld volgende

gegevens verzameld worden : de luchtdruk herleid tot zeeniveau en o°,

de barometerneiging, de temperatuur, de bewolking, de w indrichting en

-snelheid, het zicht, het weer op het ogenblik der waarneming, de neer­

slag en de uiterste tempera'turen. Buiten de waarnemingen, die uitsluitend

betrekking hebben op het gedeelte van de atmosfeer dat over de aard

oppervlakte glijdt, worden ook peilingen hoog in de lucht verricht.

A l deze gegevens worden in code-cijfers omgezet en met de snelste

middelen, waarover we thans beschikken overgeseind naar de andere

48

stations. In ieder instiiuut worden dan de weerkaarten opgesteld. De

meteoroloog verbindt alle stations met elkaar waar dezelfde druk heerst

en aldus trekt hij lijnen, die men isobaren noemt. Indien deze lijnen zich

sluiten om een gebied waar de druk een maximum bereikt, dan spreekl

men van een gebied van hoge luchtdruk of anticycloon. S luiten deze iso­

baren zich echter om een m inim um , dan spreekt men van een gebied

van lage luchtdruk, cycloon of depressie. W anneer men nu nauwkeurig

deze beide gebieden nagaat, stelt men vast dat in een gebied van hoge

luchtdruk de luchlstromingen draaien in de richting van de wijzers van

een uurwerk, terwijl voor een depressie juist het tegenovergestelde

geschiedt. Zodoende kan men de algemene luchtcirculatie om de wereld

en de I uchtsoorlen bepalen. Luchlstromingen, die hun oorsprong in de

gebieden van de Noordpool vinden, worden arctisch genoemd. Komen

ze van de Noord-Atlantische oceaan of van Rusland, dan zijn het

polaire luchtstromingen, terwijl ze tropisch worden genoemd wanneer ze

hun oorsprong vinden in de gebieden van de Azoreneilanden. Circuleert

de luchtstroom over zee en bereikt hij nadien ons land, dan haalt men

zijn maritiem karakter aan, komt hij echter van over land. dan noemt

men hem continentaal.

Vervolgens zoekt de meteoroloog naar die gebieden, waar twee

luchtsoorten van verschillende oorsprong elkaar ontmoeien. O p de kaarl

tracht men de luchtsoorten van elkaar te scheiden door het plaa sen van

lijnen die men fronten of storingen noemt. In die zones tussen twee

luchtsoorten vertoont de lucht een zeer grote labiliteit of onstabiliteit en

daar ontstaat neerslag, regen, sneeuw of hagel. M en spreekl van een

anti-cyclonale w ig wanneer een gebied van hoge luchtdruk een wig

gedreven heeft tussen twee depressies.

De voorspellingen worden dan geboren uit deze en nog andere

gegevens, want de meteorologje is een wetenschap die nog steeds evolueert

en zich de nieuwste uitvindingen op radio-technisch gebied onder meer

radar en televisie ten nu'tte maakt.

Het zou natuurlijk veel dich terlijker klinken mochten onze voor­

spellingen steunen op de gedragingen van kikvorsen, zwaluwen en krekels.

Helaas, w ij leven in een zeer nuchtere tijd van statistieken en specialisatie.

Het is aan deze specialisatie te danken dal de weerberichten in de

meeste gevallen juist uitvallen. W aarom dan al dat gemopper over hel

weerbericht ? W e l, er is doorgaans meer hoongelach in den lande voor

één voorspelling die verkeerd is, dan felicitaties voor QQ berichten, die

juisl zijn. Daarbij, als iets verkeerd gaat. moet loch een zondebok gevon­

den worden. En als het regent, wie anders dan hel N .I.R . zou men hier­

voor ter verantwoording kunnen roepen ?

49

W i j geven loe dat het weerbericht soms verkeerd is en w ij vinden

dit zeer jammer voor de landbouwer, die zijn hooi op het verkeerde

ogenblik binnengehaald heeft. W i j vinden het betreurenswaardig voor

de vrachtrijder, die niet voor ijzel gewaarschuwd werd. W i j vinden het

erger nog voor de haringvisser wanneer de voorspellingen niet uitkomen.

W i j begrijpen zelfs uw verontwaardiging. Mevrouw, die betrouwend op

onze berichten, zonder mantel zijt vertrokken en die dan u it w inkel of

tea room komend, vaststelt dat het wat koel is. W i j verontschuldigen ons

bij U , Meneer, die we naar uw bureau hebben gezonden zonder regenjas

en die dan met een nat pak thuis gekomen zijt. M aar in beide laatste

gevallen was het zo erg toch niet. Hebben we regen voorspeld en komt

er zonneschijn, dan is er geen reden om te treuren. Hebben we een mooie

blauwe hemel in het vooruitzicht gesteld en kwam er regen, wel, dan

hebben we U toch een b lij vooruitzicht gegeven en een verwachting is

loch vaak zoveel mooier dan een verwezenlijking.

Jos. G E M M E K E .

r ^

PE L L Y Bay, in het Kanadese Hoge Noorden. Een paar graden boven de Poolcirkel. Een Eskimo-dorp met houten hutten, in het slechte seizoen verlaten voor de igloo s. De post uit de beschaafde wereld komt er één keer per jaar toe. Met veel geluk met het weer en

bezoeken, soms wel twee keer per jaar ! Eén stenen woning in hel dorp. Die van de Oblaten van Maria, sportieve verweerde missionarissen. Een Oblaat uit Limburg hoort over zijn radio vertrouwde klanken uit zijn fami liekring. Hij steekt één van zijn zeldzame, kostbare sigaren op en schrijft, een stuk in de nacht lang, een paar brieven. Eén voor zijn familie en één voor de Wereldzender Leopoldstad. Die brieven moeten bijtijds af. want morgen vertrekt een eskimo-slee naar het Zuiden en als het meevalt geraakt de brief binnen de drie maand ter bestemming...

Bahia Blanca, Argentinië. 38 graden ten Zuiden van de Evenaar. Een koksmaat steekt een paar brieven in de bus. Nog juist op tijd voor de vliegmachine van morgenvroeg. « Meneer de speaker, vertelt hij in één van die brieven, ik vaar nu 25 jaar voor Deppe. W at is er al niet veranderd op sociaal gebied, in dié 25 jaar ! En nu nog die uitzending voor de zeelieden. Dat is het toppunt ! ».

Ja , een radio-station kan in het buitenland de « favorite short wave station », de « old faithful » zijn maar binnen de eigen landsgrenzen voor een confidentiële zender doorgaan.

Hoe komt het één en het andere ?Het één ? Het confidentiële voor eigen staatsburgers ?Ons land bezit nog steeds op eigen bodem geen machtig kortegolf-

station, dat men ontdekt bij het minste spelen van de naald over de korte-golfband. Zender Leopoldslad komt niet altijd goed in Europa door. Zelfs wanneer hij in de richting van Europa werkt bedraagt zijn zendkracht nooit meer dan 25 K W . En die 25 K W . moeten het doen temidden van dat Babel dat reuzezenders van grote en kleine mogend­heden elke avond over Europa ontketenen, over dat Europa waar de eerste veldslagen in de « koude » psychologische oorlog worden geleverd.

52

Het andere ? De gunstige reputatie van onze W ereldzender ?

België heeft geen veldslagen in de psychologische oorlogvoering

te w innen, geen bezettingen, directe noch indirecte annexaties 'te recht­

vaardigen, geen propaganda te neutraliseren, niet aan pro-Belgische

« Stimmungmacherei » te doen. Het kan zich de « weelde » veroorloven,

z ijn korte-golfradio te »ichten op een normale activiteit en geen ander

resultaat na te streven dan het onderstrepen van het beeld van de Belg.

proto-type van de West-Europeaan, een « mens als andere », in menta­

liteit, zeden en gewoonten, sociale en economische bedrijvigheid. Onze

korte-golfradio kan terecht in z ijn indicatief woorden gebruiken als

« Vriendschapsbode », « Voix de Ia Concorde », « International G ood ­

w ill Station », « Entre Amigos », enz...

De mannen en vrouwen die te Leopoldstad voor dat radiowerk

instaan krijgen bitter weinig consignes u it te voeren. En dan nog gaat

het b ijna uitsluitend om consignes die een vertrouwelijke toon aan de

uitzendingen moeten geven, dit w il zeggen, die moeten helpen, met

weinig technische middelen zo goed mogelijk « aan radio te doen ».

Een paar voorbeelden.

Het eerste consigne ontlenen w ij aan onze Anglo-Saxische vrienden.

Het draagt veel namen, maar die altijd op hetzelfde neerkomen : « Hum an

touch », « hum an approach », « hum an interest », enz... N ie t alleen

zal de omroeper de soldaat, de scholier, de zeeman aanspreken als « Jack »

of « B ill », de zakenman als « Mr. So and So », de officier als

« Lieutenant », de politieman als « Officer » of « Constable » — en

bovenal belangstelling aan de dag 'leggen voor het dagelijks leven van

z ijn luisteraars. H ij zal ook « iets van zichzelf geven » bvb., zeggen of hij

in de studio transpireert of rilt, of de onderbreking die pas voorbij is

gevolg was van het inslaan van de bliksem op de antennes, of hij door

twee voet water of twee duim stof naar de studio wandelde, wat zijn

boy hem gisteravond vertelde, of hij met verlof geweest is of hoopt te

gaan... E n stilaan gaat de luisteraar gewoon worden aan die stem die

avond na avond spreekt als kwam zij uit die zetel daar, in de andere

hoek van de huiskamer. E n hij zal niet gaan denken, dat die « Onder-

O ns » -atmosfeer, die uitzending van « Amongst Friends » gemaakt

klinkt en propagandapillen moet doen slikken.

Een ander consigne ? Humor, en daarna nog humor, en om te

sluiten nog meer humor !

Schrijft een Amerikaan dat hij Leopoldstad zonder antenne, met

aardverbinding op de « cold water pipe » kan horen als een gewestelijk

station, dan antwoordt B ill Ashley, John Cookson of Henry Ancelot, met

zijn droogste stemgeluid : « O nze hoofdingenieur vond uw bevindingen

53

bijzonder interessant. Volgens hem valt er misschien nog één verbetering

te proberen : sluit eens aan op de « ho't water pipe ! ».

O f een Zweed schrijft met heel veel medevoelen over dat moord­

dadige klimaat van Leopoldstad. « N iet zo erg, antwoordt John, die

warmte, daar wennen w ij aan, man ! M aar het is vooral het ongedierte

waar w ij een hekel aan hebben. Bvb., die mosfrieten, hé ? W e l, daar

hebben w ij na veel studie iets op gevonden : w ij hebben opgemerkt,

dat de spinnen ze opvreten. N u wordt elk spinneweb taboe verklaard.

De boy vraagt natuurlijk niet beter, maar na een tijdje z ijn w ij gepest

door die spinnen. N u komt de tijd van de huishagedis. die spinnen vreet.

En als die een te groot gezin heeft, gaat ons kweekexperiment verder, steeds

met grotere dieren. W anneer w ij daar niet meer legen op kunnen, nemen

w ij een andere woning en... herbeginnen w ij ! »

Geen wonder, dat de luisleraar gaat meespelen... soms onbewust.

Zekere dag vinden w ij in de briefwisseling een briefje van een district-

attorney uit New-Jersey. D e slotwoorden zijn « Keep on the good

work ! ». De volgende brief draagt de stempel : « Censorship M aine

State Prison ». En de luisteraar met zijn vele « vrije » avonden zegt in

substantie : « Ik hoor U elke avond op de distributie. Keep on the good

work î ».Meer dan 5.000 mensen, over de hele aardbodem verspreid, hebben

die « Onder-Ons » -almosfeer heel, heel ernstig opgenomen. Z ij hebben

een vereniging gesticht van de vrienden van de wereldzender Leopoldstad,

de club « O T C Amongst-Friends ».

De C lub beslaat naast de talrijke verenigingen van amateurzenders.

ook wel de « Hams » genaamd en naast de nationale verenigingen van

korte-golfluisteraars als de Belgian, British, Scandinavian Short W ave

C lubs. O T C -C lub werkt nauw met al die verenigingen samen, maar

heeft haar eigen acliviteit : correspondentievriendschap, fotohobby, fila ­

telie. bijdragen tot het Solidariteitsfonds van de vroeger geheime Missie

Samoyède, enz...

Leden van de « pen pal corner » werden zo druk aangeschreven, dat

zij de W ereldzender moesten vragen, hen alsjeblieft over de micio te

excuseren omdat zij anders een secretaresse zouden moeten betalen, zich

een nieuwe huisbel aanschaffen of hun te duur geworden telefoonabon­

nement afzeggen.

V an al die vriendschap onder de luisteraars van het Station Leopold-

stad zal er waarschijnlijk wel iets op de « homo belgicus » en op België

uitstralen, en zonder een overdaad van « propaganda ».

De W ereldzender 'telt verwonderlijk veel universitairen onder zijn

getrouwen. Velen onder deze schrijven ons. dat zij een cursus willen

54

besteden aan Belgische geschiedenis, folklore, architectuur, enz... Ook op de gewone school dringt hij door. Onderwijzeressen en onderwijzers vragen de kleuters thuis of bij vriendjes, naar de « Colonial Talks » uit Leopoldstad te luisteren en dan hun huiswerk te besteden aan hél leven in Zw art Afrika. Sanatoria en ziekenhuizen hebben hem op de distributie. Een van die sanatoria is « Belgica » te Leysin (Zwitserland) waar vooral gewezen Belgische politieke en krijgsgevangenen verpleegd worden, die van zender Leopoldstad hun eigen wekelijks uurtje krijgen.

De YVereldzender zet nu al negen jaar zijn werk voort. In oorlog en vrede heeft hij er toe bijgedragen België beter te doen kennen, er een greintje sympathie méér voor te scheppen. Hij deed het met verbazend weinig technische middelen. Op geen enkel ogenblik straalt hij over een bepaalde aardstreek uit met meer dan 25, 12,5 of zelfs 6,25 K W . W ant hij moef zijn totale kracht van 50 K W . over verschillend gerichte anten­nes verdelen.

Hij d eed het ook ten koste van een dagelijkse gymnastiek met opsturen van perstelegrammen, van op plaat geregistreerde programma s met radioverbinding Ruiselede-Leopoldstad. dienstnota s die op 7.000 Km. afstand dienen geïnterpreteerd.

Binnenkort, en hopelijk in 1952 worden die 50 K W . opgevoerd lot 200 ; op zekere ogenblikken 250 en zelfs 270, op een « network » dat enig zal zijn voor W est-Europa. AI de andere technische middelen van het N .I.R. zullen beschikbaar zijn. Geen last meer met een Congolees marconist die bij zijn captatie van het nieuws in slaap viel of een « b illel doux » aan zijn zwarte verloofde schreef. Geen gesukkel meer mei de beluistering van Ruiselede, die door deze of gene krachtzender over- donderd werd. Geen geloop meer naar N 'Dolo. voor het pas aangekomen vliegtuig uit Melsbroek of naar post- of telegraafkantoor voor de « Onder- Ons-briefwisseling » of het perstelegram uit Brussel.

Blijde verwachting voorzeker. M aar toch een tikje weemoed bij de gedachte dat het pionierswerk voorbij zal zijn en dat de Belgische korte- golfradio een « radio als de andere » zal worden.

En ook een onbeslemde vrees. Vrees voor de luisteraar in eigen land, die « W aver > maar voor t grijpen zal hebben. Die waarschijnlijk niet zal inzien dat voor verre overzeese gebieden wordt uitgezonden. Die als elke Bri't, Fransman, Nederlander of Zwitser vindt dal zijn nationale omroep het niet haalt bij die « uitstekende » programma s uil om het even welk ander land.

W ordt het dan niet opnieuw : « Geen sant in eigen land » ?

F. Z O E T E .

55

HET ZENDCENTRUM

R E E D S geruime lijd heelt het N .l.R . het bouwen van een nationaal zendcen rum voor grote zenders onder ogen genomen. Onmiddel- lijlv na de voltooiing van het gebouw van het N .l.R . op hel Flageyplein. moest met de werken van het zendcentrum een

aanvang genomen worden. In 1938 werd inderdaad te WaveT-Overijse, ongeveer 20 Km. ten Z.-O . van Brussel, een terrein van 57 hectaren aan­gekocht.

De plannen werden echter door de oorlog onderbroken. W egens de algemene economische 'toestand en de noodzakelijkheid zo spoedig mogelijk eerst een voorlopig net van zenders, ter vervanging van de tijdens de vijandelijkheden vernielde zenders op te richten, konden deze plannen na de oorlog niet onmiddellijk hervat worden.

W anneer in 1947 het vraagstuk weder opgenomen werd, stond het N .l.R . eveneens voor het vraagstuk der uitzendingen op korte golf­lengten. dat, door de oprichting van een 50 K W . zender te Leopoldstad en de organisatie van een dienst op korte golven te Londen door deB.N .R .O .. gestalte had aangenomen.

N a rijp overleg werd beslolen aan beide vraagstukken een gemeen­schappelijke oplossing te geven en een zendcentrum voor grote zenders op midden- en korte golven op te richten. Deze oplossing, die voor het aanleggen van het antenneveld voorzorgsmaatregelen vereiste, werd ten­slotte verkozen, daar zij zowel in de exploitatie als in de investering besparingen mogelijk maakt.

De oppervlakte van het terrein dat vóór de oorlog aangekocht werd, was echter voor dit dubbel zendcentrum ontoereikend. Er werden dan ook 42 bijkomende hectaren aangekocht, waardoor de 'totale opper­vlakte op ongeveer 100 hectaren gebracht werd.

56

FE WAVER-OVER1JSE

D E Z E N D E R S

W at d<' zenders betreft, voorzag een eerste ontwerp, voor elke golf­lengte, het gebruik van gekoppelde middengolfzenders, die gelijktijdig in werking zijn en die dezelfde antenne voeden. Daar een der zenders alleen blijft functionneren, wanneer de andere uitgeschakeld is, wordt het percentage der defecten verminderd.

D it ontwerp werd nochtans opgegeven en vervangen door een ander, dat voor iedere golflengte een zender met het volledig vermogen voorzag, waarbij een reservezender met beperkt vermogen werd gevoegd, die in geval van defect automatisch in werking zou treden.

Een aanzienlijk percentage van de defecten aan onze zenders is inderdaad te wijten aan het wegvallen van de voeding van electrische energie. Met gekoppelde zenders zouden wij slechts tegen deze ver­zwakkingen beveiligd zijn door de oprichting van een hulpcentrale van groot vermogen. Door het gebruik van reservezenders met beperkt ver­mogen kan de hulpcentrale gereduceerd worden tot een of twee kleinere Dieselmotor-generatoren, die minder duur zijn, minder plaats vergen en vvaarvan de exploitatie gemakkelijk is. In geval van plotselinge daling der spanning komen deze hulpgroepen automatisch in werking.

De installatie te W aver omvat dus : één 150 K W . zender voor middengolven, bestemd om te werken, éen 20 K W . reserve-zender voor middengolven, op de frequentie 620 Kc/s

(golflengte : 483,9 M.), éen 150 K W . zender voor middengolven, bestemd om te werken op

de frequentie.

57

één 20 K W . reserve-zender voor middengolven. 926 Kc/s (golflengte •324 M.).

(wee 100 K W . zenders voor korte golven, één 20 K W . reserve-zender voor korte golven.

Voor deze verschillende zenders werd zoveel mogelijk de standardi- satie der elementen aangenomen : er wordt bv. één enkel type van watergekoelde lamp gebruikt ; de voeding in hoogspanning van de hoofdzenders voor midden- en korte golven geschiedt door onafhanke­lijke kwikdampgelijkrichters met gestuurde roosters, die omschakelbaar zijn van de ene zender op de andere.

D E A N T E N N E S

Het antennenet omvat :— voor de uitzendingen op middengolven :2 anti-fading straalmasten, voor de 620 Kc/s en 926 Kc/s, met eenrespectievelijke hoogte van 245 M. en 165 M.1 reservemast van 90 M ., die het mogelijk moet maken dat aan de twee hoofdmasten kan gewerkt worden in geval van beschadiging of vooi onderhoud ;— voor de uitzendingen op korte golven ;2 gordijnantennes, gericht naar Belgisch Kongo.2 ruitantennes, gericht naar Belgisch Kongo.1 ruitanlenne gericht naar Noord-Amerika.1 ruitantenne gericht naar Zuid-Amerika.1 ruitantenne gericht naar het Verre Oosten.1 ruitantenne gericht naar Scandinavië( kan tevens naar het IberischSchiereiland gericht worden.

De zenders op korte golven hebben elk een « feeder » naar een omschakelaar. die geplaatst is in de zaal der zenders, van waaruit de feeders naar de verschillende antennes uitgaan. Deze omschakelaarwordt bediend bij m iddel van geperste lucht.

H E T G E B O U W

Het gebouw waar deze verschillende installaties moeten onderge­bracht worden, heeft een totale omvang van 54.000 m3 : het omvat drie

- »Luchtfoto, genomen op de hoogte van de zendmast van 245 M ., van het uitzendings gebouw en van de uitstralingsmast van iÓ5 M. Het hoge achterste gedeelte van het gebouw is bestemd voor de zenders. O p het voorplan : het onderstation. Tussen

beide : het gedeelte voor de administratieve diensten.

58

aan elkaar palende gedeelten, die goed afgescheiden zijn, in het ene zijn de zenders en hulp'toestellen (auxiliaires) ondergebracht, het onder- station werd in het tweede gedeelte geplaatst, en het derde omvat de werkhuizen, de magazijnen, kantoren en bijlokalen.

Dit algemeen plan komt tot uiting in het buitenaspect van het ge­bouw, vooreerst door de omvang en vervolgens door de keuze van het materiaal. Over het algemeen heeft men getracht het ma'teriaal van de ruwbouw onbedekt te laten en werd zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van bepleisteringen, stuc en dergelijke, hetgeen aan de eisen van een functionele esthetica voldoet en tevens besparingen mogelijk maakt. De betonvlakken werden bijvoorbeeld onbedekt gelaten en slechts gekorreld.

Voor de verwarming der gebouwen recupereert men de calorieën waarvan de verwijdering noodzakelijk is. Aldus worden de calorieën van heit water dat in de lampen circuleert en deze van de lucht die in de lampen geblazen wordt, gerecupereerd.

Voor de koudste periodes van het jaar en tijdens de stilstand der zenders, is echter een hulpverwarming noodzakelijk. Deze verwarming wordt door mazoutketels gevoed en geschiedt in de zaal der zenders door uitstraling langs de grond en in de magazijnen, werkhuizen en gangen door uitstraling langs panelen die op zichtbare wijze aan de zoldering bevestigd zijn.

* * *

D e werken waren op het einde van 1951 ver gevorderd. Het gebouw, waarvaii de oprichting in October 1950 begon, was einde 1951 voor het gedeelte der zenders zo goed als voltooid.

M et de installatie van de zenders zelf, die in 1949 besteld werden, is voor de middengolven een aanvang gemaakt. Deze voor de korte golven zullen bij het begin van 1952 geïnstalleerd worden. De oprichting der straalmasten werd in Ju li 1951 beëindigd.

De in werkingtreding van de zenders midden- en korte golven werd voor 1952 voorzien.

De zenders voor middengolven zidlen het de luisteraars gemakkelijk maken, zowel bij dag als 's nachts, de uitzending op te vangen, die voor hen bestemd is. Door de zenders voor korte golven kan de stem van België in de meest gunstige voorwaarden die de moderne techniek biedt, de Kolonie en de verschillende continenten, tot wie zij zich wenst te richten, bereiken.

-̂De uitzendingsmasten : O p het voorplan de 245 M .-hoge mast. O p het achterplan, links, de mast van go M . hoogte. O p het achterplan, rechts, de mast van i6 5 M. hoogte.

61

W AT DOET DE SCHOOLRADIO

OP HET GEBIED VAN DE LITERATUUR ?

DE Schoolradio beweegt zich op een speciaal terrein, dat bepaald wordt door de didactische strekking van de programma s, het speciale publiek, waarvoor deze uitzendingen bestemd zijn, nl. leerlingen met een leeftijdsgrens, die gaat van 10 tot 18 jaar,

en tenslotte de manier van beluisteren, t.t.z. de beluistering in groep. Hel zal dan ook nuttig zijn dat ik vooraf in het kort onze opvatting van de Schoolradio toelicht.

1) Onze Schoolradio-uitzendingen zijn radioprogramma s, die enigs­zins bij één of ander leervak aanleunen — in dit geval het onderricht in de moedertaal of het onderricht in de literatuurgeschiedenis — zonder echter het onderricht zelve te willen vervangen. De Schoolradio verstrekt dus aanvullend onderricht. Z ij is slechts te verrechtvaardigen in zoverre zij iets kan brengen wat de leraar in de klasse zelf niet kan verwezenlijken. En dit is gewoonlijk het geval telkens daarbij de specifieke radiomiddelen kunnen aangewend worden.

2) De Schoolradio huldigt ook het principe van de aanpassing. W ij zenden uit voor leerlingen van 10 lot 18 jaar. Deze leeftijdsgrenzen

62

reiken van de lagere school tot de hoogste klassen van het Middelbaar Onderwijs. “

W ij hebben daarom drie verschillende reeksen voorzien :— Een reeks voor leerlingen van 10 tot 12 jaar.— Een reeks voor leerlingen van 12 tot »5 jaar.— Een reeks voor leerlingen van 15 tot 18 jaar.Ik zal nu ieder van deze drie reeksen nader onderzoeken.1. — Vooreerst de Lagere School. — Het spreekt vanzelf, dat wij

het woord literatuur hier zeer breed moeten opvatten. De Schoolradio wil hier in de eerste plaats een aanvulling zijn voor het onderricht in de moedertaal.

Het ligt voor de hand. dat een groot gedeelte van de problemen die zich aan de onderwijzer stellen in verband met de studie van het Nederlands buiten het bereik vallen van de radio. W ij kunnen geen lessen geven in grammatica of syntaxis.

De bijdrage van de Schoolradio ligt echter op een ander gebied. Radio is eerder een emotioneel en een cultuurscheppend uitdrukkings­middel dan een louter in'tellectueel medium. Een goede uitzending moet een prikkel zijn voor de verbeelding en een stimulans om de leerzucht van de leerlingen aan te wakkeren.

W a t het moedertaal-onderricht betreft kunnen wij deze mogelijk­heid schitterend aanwenden omdat van zeker standpunt uit bekeken het leren van de moedertaal een activiteit is, die zich ook buiten de klasuren voortzet. Ik bedoel hier het lezen. En hier komen wij op een domein waar de radio de leraar een helpende hand kan toesteken. De meeste kinderen vinden genot in het lezen, hoewel er ook anderen zijn die nooit vanzelf een hand naar een boek zullen uitsteken. Daarom schrijven wij regelmatig in onze programma s een rubriek in onder de titel « W ij lezen een mooi Boek ». Het boek w’ordt verhaald, een mooie passage wordt voorgelezen, een boeiende passage wordt dramatisch uitgebeeld, passende muziek schept de atmosfeer.

2. — Ook de leerlingen van (2 tot ig jaar moeten lezen. M aar de leraar wenst dat zij niet zouden blijven stilstaan bij het louter avontuur­lijke. Men moet hen stilaan trachten binnen te leiden in het domein van de literatuur, in een literatuur die niet louter op avonturen afgestemd is en waarin de karakters der personages meer reliëf krijgen dan in het avonturenverhaal met zijn simplistische opvatting van wit en zwart, van helden en booswichten.

Om aan deze eis te gemoet te komen heeft de Schoolradio ook voor de leerlingen van 12 tot 15 jaar een reeks uitzendingen over de klassieke

63

jeugdboeken ingericht. De bedoeling is hierdopr de aandacht van de leerlingen te vestigen op boeken met zekere literaire kwaliteiten, maar waar zij op hun leeftijd genot kunnen aan beleven. Gelukkig is de opgave hier niet moeilijk. Er zijn tal van boeken, die speciaal voor de jeugd geschreven zijn, ofwel boeken, die alhoewel ze oorspronkelijk voor volwassen lezers bestemd waren, toch wemelen van avontuurlijke gebeur­tenissen en aldus direct, zonder aanpassing door de jeugd te genieten zijn.

W at is nu onze bedoeling met deze uitzendingen ?W el. wij willen in de eerste plaats de leerlingen aanzetten liet boek

zelf te lezen. W ij willen bun een voorsmaak geven van bet genot, dat Kun te wachten staat, wanneer zij zelf bet boek ter band nemen. Daarom behandelen w ij het boek gewoonlijk niet in zijn geheel. Alleen enkele scenes worden uitgebeeld om een voorsmaakje te geven. W ij willen dus in de eerste plaats appetijt opwekken.

3. — En zo komen wij tot de hoogste en laatste categorie uitzendin­gen van de Schoolradio, nl. deze bestemd voor leerlingen van 15 tol 18 jaar.

En hier zullen wij dan beslist een stap verder gaan. De leerlingen uit de hoogste klassen van het Middelbaar Onderwijs kunnen wij grosso- modo als volwassen beschouwen. Voor hen is niet meer het verhaal of de intrigue hoofdzaak. W ij nemen dus aan, dat zij toegankelijk zijn voor louter literaire emoties, dat zij genoegen kunnen vinden aan het rhythme van een vers en dat zij vatbaar zijn voor het plastische van een mooie, rijke woordkunst. W^ij zullen dus in onze uitzendingen in de eerste plaats beroep doen op hun esthetisch gevoel.

M aar daarnaast is er ook het uitgebreide domein van de literatuur­geschiedenis. De Schoolradio wil hen niet alleen esthetisch genot ver­schaffen, maar zij wil hen ook nader bekend maken met de bijzonderste auteurs en met het leven van deze auteurs.

Hoe wij dit voor de radio verwezenlijken zal U vragen ? W el, ziehier enkele middelen, die wij te onzer beschikking hebben :

1) Vooreerst zijn daar de opvoeringen van klassiek toneelwerk. W ij kunnen deze opvoeringen bezorgen in optima forma omdat het N .I.R. beschikt over een groep geschoolde acteurs en actrices. Werken zoals « EIckerlyc », « Floris ende Blancefloer », « Esmoreit >, « Adam in Ballingschap », « De gecroonde Leerse » en vele andere verschijnen regelmatig op onze programma s.

2) Naast het toneel behoort ook de poëzie tot ons domein. Tijdens het vorige schooljaar hebben wij hoofdzakelijk een keuze gedaan uit de Middelnederlandse poëzie. De radio beschikt over uitstekende middelen

64

om een poëzieprogramma meer reliëf te verlenen. Z o is het bvb. mogelijk de gedichten of literaire fragmenten af te wisselen met kleine muzikale intermezzi. Daarbij wordt er dan naar gestreefd een zeker parallélisme tussen muziek en tekst te verwezenlijken, zodanig dat beide mekaar aanvullen en dat het geheel in dezelfde stijl en atmosfeer blijft.

Dit iaar organiseren wij een reeks van 12 uitzendingen over de l7de eeuw in de Nederlandse Literatuur.

3) Tot zover dus wat het louter literaire betreft. M aar naast hel werk zelf is er ook de auteur. Naasl hel gedicht, dal in lijvige bloem­lezingen gecompileerd wordt, is er ook de mens, die het gedicht gescha­pen heeft. En nu kan het in vele gevallen ook interessant zijn iets meer te vernemen over de dichter zelf. De mees'te literatuurgeschiedenissen geven I J wel enkele biografische nota s maar dit alles blijft toch zo veraf, zo koud, zo levensvreemd. Dit alles blijft een kille abstractie. De auteur wordt zelden voor de leerlingen op de schoolbanken een levend wezen, een man, die geleden en gestreden heeft, een man, die in hel dagelijks leven geslaan heeft, zoals gij en ik. Nu is het één van de grole voordelen van de radio, dat zij de auteur nader bij het publiek kan brengen. Langs de radio kan men de levende schrijvers rechtstreeks tot de luisteraar laten spreken, men kan ze over hun leven laten vertellen, men kan ze interviewen over hun werk en over hun plannen, men kan ze laten voorlezen uit eigen werk, enz. Zo brachten wij twee jaar geleden een persoonlijke boodschap van de thans meer dan 80-jarige dichteres Hen­riette Roland Holst. W ij brachten spreekbeurten door Herman Teirlinck en Karei Jonckheere en vele anderen. Verleden jaar vertelde Stijn Streu- vels voor de microfoon over zijn persoonlijke herinneringen aan Guido Gezelle. Dit jaar organiseren wij ook voor de Schoolradio een Streuvels- viering. En zo vinden geregeld alle belangrijke literaire herdenkingen hun weerklank in de Schoolradio.

Ik ben even bij het literaire gedeelte van onze uitzendingen blijven stilstaan, omdat zij op duidelijke wijze aanlonen hoe wij bij liet samen­stellen van Schoolradio-programma s te werk gaan. Ook voor de overige vakken trachten wij zoveel mogelijk te vertellen met specifieke radio- middelen. Eigenlijk, mengen wij in al onze uitzendingen een zekere dosis literatuur, want al onze uitzendingen moeten mooi zijn en aan­trekkelijk.

Dat is de eerste voorwaarde voor een goede Schoolradio-uitzending.

Julien G O R U S .

65

HET HELE LAND HOORDE HET

I N de huiselijke sfeer van een regionaal omroepbedrijf, wellicht méér nog dan in de centrale N.I.R.-diensten, ondervindt men bijna

elke dag hoezeer onze mensen vertrouwd zijn geraakt met de radio. En hoe ze iemand die « voor de micro spreekt » niet langer

nog eerbiedig nakijken en na-fluisteren. Hij is voor hen een normaalsterveling en in niets beter dan de voorzitter van de hanenzang-club of de secretaris van het werk van de akker, die immers ook, te gelegener tijd. bv. bij het 3e lustrum van de vereniging, of op de vooravond van het provinciaal congres, in onze studio het woord zijn komen voeren.

Ik wil maar zeggen : het luisterend publiek weet ei het fijne van en weigert enige aandacht te wijden aan het phaenomeen « radio ». Het vraagt van ons, terecht, substantiële dingen.

Deze vaststelling, hoe verheugend ook, bezwaart zelfs liet meestzonnige gemoed, wanneer men de voorhanden zijnde gelden natelt, die in een regionale s udio het honoreren van deze « substantiële dingen » moeten toelaten.

Gelukkig heeft men in Kortrijk, lang geleden reeds, ontdekt hoezeer de luisteraar zijn kunnen en kennen als substantieel beschouwt : Kortrijk liet hem zingen, jodelen, irompet en bugel spelen, in een traditioneelgeworden « crochet ». Limburg heeft dit voorbeeld dankbaar nagevolgd, en in een reeks radio-competities zijn ook onze rurale krachten, de één66

« G e e f hem de pint ! » fan V an der Straelen interviewt het oude paar M ane en Bet je in « Het H ele Dorp Bree ».

na de andere, op het podium komen aanschuiven om hun talenten tentoon te spreiden.

« Verzachtende Omstandigheden » was de titel van dit programma, een titel die meteen een serieus excuus was. Hei ging vorig winter­seizoen elke week de aether in, ten de'lrimente van enkelen en tot jolijt van velen.

De zomermaanden waren goed voor een bezadigde studie van de vele brieven-van-Iuisleraars, omtrent dit programma. W ij conclueerden dat : waar mensen van het dorp met zoveel succes voor de micro kunnen zingen, kunstfluiten, jodelen, enz., er beslist ook anderen zouden gevonden worden die met dezelfde bijval zouden vertellen. W ij hoorden W ilfred Pickles in de B .B .C ., wij namen een koen besluit en legden de grond­slagen voor « Het hele Dorp »...

N u ligt hier voor mij de dikke bundel met de ettelijke honderden brieven, waarin luisteraars goede woorden schreven over ons nieuwe programma brieven van bakvisjes die verzochten om foto s van de

67

e e n a n d e r e avond hebben gekozen : lange,

enthousiaste brieven uit de hoofdstad, van Limburgse families die elke Vrijdagavond op Hasselt afstemmen. Ook brieven uit bet buitenland : van onze soldaten in de Belgische bezetlingszone ; van die Vlaamse mensen in het dorpje Guitard bij Agen, in Zuid-Frankrijk ; van die Limburgse Pater in Chester; van Limburgse arbeiders in Göteborg...

Men vraagt zich af wat deze briefschrijvers in dit bijna volledig geïmproviseerde en, vanuit artisliek standpunt, zo onvolkomen programma, dermate heeft geboeid. De lokale talenten zingen soms zo onnoemelijk vals en talrijk zijn de keren dat de harmonie roemloos uit de maat is geraakt. Z ijn het dan de klokken van de dorpsioren die het programma inluiden ? O f de ongedwongenheid waarmee een oude man herinneringen

ophaalt uit < de g o e d e , o u d e

eer een brok folklore zijn, dan getrainde woordkunstenaars ; dat het ook eens n harmonie wil horen, die niet feilloos de ouverture van « Zam pa » speelt ; en zangers die eerst nog komen vertéllen dal ze ook nog haar- kapper, postbode of onderwijzer zijn. Kortom dat men er gaarne een avond voor reserveert om kennis te maken met het hele Limburgse dorp, zoals het is in zijn beste en vrolijkste ogenblikken.

Zó floreert dit programma : Jan V an der Straeten, Pol Cab us en l uur Wouters sloven zich uit om elke week een nieuw dorp voor de microfoon te brengen. En elk nieuw dorp betekent een nieuw avontuur, vol revelaties en, helaas, ook vol perikelen van dorpspolitieke en andere aard.

Bert L E Y S E N ,Hoofd van Studio Hasselt.

;e n b e z o e k a a n h e t m j .r .

DA M E S en Heren, laten wij van deze mooie Zondagmorgen gebruik maken om even een bezoek te brengen aan bet gebouw van hel

N .I.R . W ij bevinden ons thans in de hall en het valt U onmid- dellijk op dat dit gebouw helemaal niet lelijk, neen, zelfs mooi

is. A I de elementen, die er de schoonheid van uitmaken, hebben evenwel een « dienende » functie.

Er is geen overbodige luxe. De tapijten dempen het geluid der voetstappen, het houtwerk en de gordijnen weerkaatsen de klanken of slorpen ze op. Terloops wijzen wij er op dat dit hout Belgisch materiaal is. vermits het afkomstig is uit onze kolonie, (foto nr i).

Alvorens echter onze wandeling doorheen dit « klankenfabriek » in Ie zetten, geven wij U de schematische verdeling der lokalen :

Kelder de verwarmings- en ven'tilatie-installaties, de electrische centrale en een studio.

Gelijkvloers : Gemeenschappelijke diensten, namelijk de M uziek­bibliotheek en 3 studio’s.

Tussenverdieping Gemeenschappelijke diensten, zoals de Disco­theek, de letterkundige bibliotheek, de Werelduitzendingen, enz...

l ’ Verdieping : de Vlaamse Uitzendingen, met de studio's voor de gesproken uitzendingen en de ingang van de grote studio.

2d" Verdieping : de Franse Uitzendingen, met de studio s voor de gesproken uitzendingen.

70

o

Folo n r I .

3<(' Verdieping : het Technisch Departement.4*' Verdieping : de Administratie.gd' Verdieping : het Secretariaat van het Instituut en de Raad

van Beheer.De eerste studio s waarmede wij op het gelijkvloers kennis maken

zijn de twee kleine studio’s ingericht voor de uitzending van kamermuziek en recitals. (300 m3) (foto nr 2). Z ij zijn. zoals trouwens alle studio’s, in trapeziumvorm gebouwd, kunstmatig verlucht, en beschikken over een speciale cabine voor de omroeper en een cabine voor de modulator.

Langs de vestiaires leidt de trap (foto nr 3) ons naar de grotestudio. In het voorbijgaan werpen wij even een blik naar buiten (foto nr 4). De ligging van het gebouw van het N .l.R . is prachtig. De vijvers van Elsene vormen een mooi decor van water en groen.

71

Voor de grote studio groeten wij het gedenkteken, gewijd aan de personeelsleden van het N .I.R. en de medewerkers van de clandestiene zendingen Samoyède en Stentor, die tijdens de laatste oorlog hun leven lieten.

In de grote studio (foto n' 5) hebben de uitvoeringen van het Symfonie-orkest van de Belgische Nationale Radio-Omroep. met de eventuele medewerking van de koren, plaats. Deze studio heeft een ruimte van »5.000 m3 en vertoont de karakteristieken van al de studio's : luchtverversing, enz... Deze radiostudio kan nog altijd als een der belangrijkste van Europa beschouwd worden.

De achterwand wordt volledig ingenomen door het grote orgel (foto n' 6) met 4 klavieren, 1 pedaal, 95 registers en 8.125 pijpen. Dank zij de inrichting van de grote studio kunnen alle symfonische werken in de beste voorwaarden uitgevoerd worden.

W at verder bevinden zich de studio's waar gespecialiseerde acteurs van de dramatische troep, onder leiding der regisseurs en met de medewerking van bevoegde technici, luisterspelen en radiobewerkingen van toneelstukken opvoeren. W ij komen juist op het geschikte ogenblik. E r wordt druk gerepeteerd en zorgvuldige technici (foto nr 7) nemen

Foto n r 4 •

Foto nr g.

op de gramofoonplaten de geluiden op die het klankdécor van hel stuk vormen.

Misschien wenst U ook een der kleine stu­dio s te bezichtigen waar de radiojourna- listen iedere dag de nieuws- en weerberich­ten lezen (foto nr 8).Bij middel van dub­bele vensters, door wel­ke wij vaag enkele hui­zen van het Eugeen Flageyplein onderschei­den, wordt deze studio tegen de geluiden van buiten beschermd. A l­les staat klaar : in het midden van de tafel de micro, verder de telefoon, het kastje voorzien van de hefboompjes om de antenne aan te vragen, en de karaf water voor de dorstige spreker. Een acoustisch raam scheidt de studio van het modulalielokaal.

Thans gaan wij even een kijkje nemen in het laboratorium waar technici de gramofoonplaten snijden (foto nr p). U weet voorzeker reeds dat deze platen kunnen gebruikt worden voor de heruitzendingen van concerten, de voorbereiding van gevarieerde programma s, en de mon- tage van de klankbeelden die tijdens reportages opgenomen werden.

N u leiden wij U naar de kelder, waar wij U een zeer speciale studio zullen tonen. Studio l (foto nP 10) heeft een ruimte van 3.000 m3 en is bestemd voor het Omroeporkest, het Orchestre Radio, de operette- gezelschappen en de variétéprogramma’s. Deze speciale sludio is uitgerust met 48 draaiende kolommen, door evenveel electrische motors in beweging gebracht, die het mogelijk maken de weergalmtijd en dienvolgens de acoustische kwaliteit van de zaal te wijzigen.

Vermits wij nu toch in de kelder zijn, bezichtigen wij meieen de

76

O l jU o jo j : u a a o g

verwarmingsinstallatie, de ruime plaats waar de lucht van buiten gefilterd en verwarmd (of afgekoeld) wordt alvorens zij in de kunstmatig ver­luchte lokalen gestuwd wordl, alsmede de dienst belast met het toezicht op de klimaatregeling (temperatuur en hydrometrie).

Tenslotte belanden wij in de electrische centrale (foto n' l l ) waar een lichttabel een duidelijk schema geeft van gans de installatie van het gebouw. De kabels, die het N .l.R . met het Observatorium van Ukkel verbinden voor het overmaken van het juiste uur. en het net van de brandsignalisatie hebben bier hun eindpunt.

Het is niet mogelijk U in woord en beeld een volledig overzicht te geven van het gebouw van het N .l.R . In werkelijkheid zijn er 19 studio s te bekijken. U kunt er ook nader kennis maken met de geheimen van de acous'tische isolatie en de verscheidenheid der moderne opname­technieken. Tenslotte zoudt U zich een idee kunnen vormen over de intense bedrijvigheid die onafgebroken heerst in het gebouw en de studio s, waar. ofwel uitgezonden ofwel druk gerepeteerd wordi.

Deze korte reportage heeft de bedoeling U even te herinneren aan het bezoek dat U aan het gebouw van het I.N .R. bracht. Indien U ons toevallig nog niet bezocht hebt, wensen wij U zo spoedig mogelijk in ons midden te mogen begroeten.

7X

BELGISCH NATIONAAL INSTITUUT VOOR RADIO-OMROEP

J A A R V E R S L A G

DIENSTJAAR 1951

eheer

duur

J U R I D I S C H S T A T U U T

V A N H E T B E L G I S C H N A T I O N A A L I N S T I T U U T

V O O R R A D IO - O M R O E P .

H e t J u r i d i s c h S t a t u u t v a n h e t N . I . R . i s g e b a s e e r d o p d e W e t v a n 1 8 J u n i 19 3 0 h o u d e n d e s t i c h t i n g v a n h e t N a t i o n a a l I n s t i t u u t v o o r R a d i o - O m r o e p e n h e t B e s l u i t v a n 28 J u n i 19 3 0 h o u d e n d e t o e p a s s i n g v a n d e W e t v a n 18 J u n i 19 30 .

G e b r u i k m a k e n d e v a n h e t r e c h t , h e m v o o r b e h o u d e n d o o r a r t i k e l 1 v a n v o o r n o e m d e w e t , h e e f t d e M i n i s t e r v a n V e r k e e r s w e z e n b i j B e s l u i t v a n 4 M e i 940, h e t N . I . R . h e t v o o r z ie n e p r e a d v i e s g e g e v e n , d a t d e 1 8 de J u n i 19 4 2 v a n k r a c h t m o e s t w o r d e n .

B i j B e s l u i t - W e t v a n 1 3 O c t o b e r 19 4 2 h e e f t d e M i n i s t e r r a a d , v e r g a d e r d te L io n d e n , d e D i e n s t v a n d e B e l g i s c h e N a t i o n a l e R a d io - O m r o e p i n g e s t e l d .

D e B e s l u i t - W e t v a n 5 S e p t e m b e r 19 4 4 b e t r e f f e n d e h e t v o o r l o p i g s t a t u u t v a n d e r a d i o - o m r o e p o p b e v r i j d g r o n d g e b i e d , b e v e s t i g t v o o r l o p i g d e o p d r a c h t v a n d e D i e n s t v a n d e B e l g i s c h e N a t i o n a l e R a d i o - O m r o e p e n p a s t z i j n s t a t u t e n a a n m e t b e t r e k k i n g t o t d e n ie u w e t a k e n w e l k e d o o r d e D i e n s t z u l le n m o e t e n u i t g e v o e r d w o r d e n in B e l g i ë v l a k n a d e b e v r i j d i n g .

T e n s lo t t e m a a k t d e B e s l u i t - W e t v a n 1 4 S e p t e m b e r 19 4 5 , m e t b e t r e k k i n g t o t h e t s t a t u u t v a n h e t N . I . R . , e e n e in d e a a n h e t b e s t a a n v a n d e D . B . N .R .O . e n r e g e l t d e s t a t u t e n v a n h e t N . I . R . v o lg e n s d e o p d r a c h t t e v e r v u l le n t o t h e t d e f i n i t i e f s t a t u u t v o o r r a d i o - o m r o e p v a n k r a c h t w o r d t .

S A M E N S T E L L I N G V A N D E O R G A N E N V A N B E H E E R

I. — KAAI) VAN BKHKKK :V O O R Z I T T E R :

D h r . P . W . S e g e r s , M i n i s t e r v a n V e r k e e r s w e z e n .

O N D E R - V O O R Z I T T E R :D h r . K u y p e r s , J . , S e c r e t a r i s - G e n e r a a l v a n h e t M i n i s t e r i e v a n O p e n b a a r

O n d e r w i j s .

L E D E N :H H . A n d r é A . , B e s t e n d i g A f g e v a a r d i g d e .

B o o n , J . , A d m i n i s t r a t e u r - D i r e c t e u r G e n e r a a l v a n h e t N . I . R . ( D e p a r ­t e m e n t v a n d e V l a a m s e U i t z e n d in g e n ) .

B o r n , R . , A d v o c a a t .B u f f i n d e C h o s a l , ( B u r g g r a a f ) , g e p e n s io n n e e r d L u i t e n a n t - G e n e r a a l . C l e r d e n t , P . . G o u v e r n e u r v a n d e P r o v i n c i e L u x e m b u r g . D e p r e s s e u x , G e m e e n t e R a a d s l i d .F l e i s c h m a n , T h . , A d m i n i s t r a t e u r - D i r e c t e u r G e n e r a a l v a n h e t N . I . R .

( D e p a r t e m e n t v a n d e F r a n s e U i t z e n d in g e n ) .K u y p e r s , H . . K a b i n e t s c h e f v a n d e M i n i s t e r v a n V e r k e e r s w e z e n —

D i r e c t e u r b i j h e t M i n i s t e r i e v a n E c o n o m is c h e Z a k e n .

82

L u y t e n , J . , S e c r e t a r i s v a n d e B . S . P .M a e r t e n s , A . , D a g b la d d i r e c t e u r .M o r t ia u x , F . , A d m i n i s t r a t e u r - D i r e c t e u r G e n e r a a l v a n h e t N . I . R .

( T e c h n is c h D e p a r t e m e n t ) .N u y e n s , M ., P r o f e s s o r a a n d e R i j k s h o g e s c h o o l t e G e n t .T h u n s , G ., jo u r n a l i s t .V a e le n , P . , s c h r i j v e r .V a n G e s t e l E . P . , ( O .P .) H o o g l e r a a r a a n d e K a t h o l i e k e U n i v e r s i t e i t

t e L e u v e n .

P E R M A N E N T A F G E V A A R D I G D E V A N D E M I N I S T E R :

D h r . L i g o t , R . J . , D i r e c t e u r - G e n e r a a l b i j h e t M i n i s t e r i e v a n V e r k e e r s ­w e z e n .

II . — D A G E L IJK S B E ST U U R :V O O R Z I T T E R :

D h r . K u y p e r s , J .

L E D E N :

H H . B o o n , J .F l e i s c h m a n . T h .K u y p e r s , H .M o r t i a u x , F .V a e le n , P

P E R M A N E N T A F G E V A A R D I G D E V A N D E M I N I S T E R :

D h r . L i g o t . R . J .

II I . — COM ITE VOOR TOEZICHT :V O O R Z I T T E R :

D h r . V a n d e n h o l t , J . , R a a d s h e e r b i j h e t R e k e n h o f .

L E D E N :

H H . S t o c q . R . , R a a d s h e e r b i j h e t R e k e n h o f .V r a n e k e n , F . . H o o f d g r i f f i e r b i j h e t R e k e n h o f ( t o t 1 1 - 7 - 1 9 5 1 ) S c a r c e z , S . , D i r e c t e u r , D i e n s t h o o f d b i j h e t R e k e n h o f .D o s '.o o v e r e , J . . A d ju n c t - D i e n s t h o o f d b i j h e t R e k e n h o f ( v a n a f 1 1 - 7 - 5 1 )

83

VLAAMSE UITZENDINGEN

I. — G E SPR O K E N U IT Z E N D IN G E NI . — L I T E R A I R E . D R A M A T I S C H E E N D I D A C T I S C H E D I E N S T .

I n M a a r t w e r d e e n a a n v a n g g e m a a k t m e t h e t o p v o e r e n v a n d e b e k r o o n d e e n v o o r u i t z e n d i n g a a n b e v o le n s t u k k e n v a n d e l u i s t e r s p e l w e d s t r i j d 19 5 0 . E r w e r d e n in t o t a a l 54 L U I S T E R S P E L E N u i t g e z o n d e n , w a a r v a n 29, v a n e ig e n b o d e m . D e s k e t c h e s « K R I S , K R A S E N K R O L L E K E » w e r d e n v a n 1 5 A p r i l a f u i t d e N o n - S t o p s g e n o m e n , e n v e r v a n g e n d o o r « M A N T E N B O O N E E N O », v a n J o s J a n s s e n d e a u t e u r v a n d e « W o n d e r d o k t o o r » ( 16 U I T Z . ) I n d e z e lf d e N o n - S t o p s , c r e ë e r d e d e a c t e u r J o s O p d e b e e c k d e f i g u u r v a n K o b u s K l e t s (2 2 ) . E r w e r d e n 96 R A D I O M O N T A G E S u i t g e z o n d e n . O n d e r h e t m o t t o « V l a a n d e r e n z e n d t z i jn z o n e n u i t » , g i n g e n 7 m o n t a g e s , g e w i j d a a n h e t m i s s i e w e r k in h e t a lg e m e e n e n d e a r b e i d v a n d e V l a a m s e m i s s i o n a r i s s e n in h e t b i j z o n d e r . E r w e r ­d e n in t o t a a l 93 L E Z I N G E N g e h o u d e n , e r w a r e n 18 8 v o o r le z in g e n u i t o n z e R A D I O F E U I L L E T O N S , 36 N E D E R L A N D S E A U T E U R S D R A G E N V O O R U I T E I G E N 'W E R K ; d e p o ë z i e - p r o g r a m m a ’ s w e r d e n v e r v a n g e n d o o r e e n n ie u w e fo r m u le : « V L A A N D E R E N ’S D I C H T E R S I N W O O R D E N M E L O D I E » < 13 ) . m e t g e d ic h t e n g e w i j d a a n d e « S C H O O N H E I D D E R P O E Z I E ». D E R O N D E T A F E L V A N D E R A D I O in h a a r d r i e v o r m e n , g i n g 8 m a a l . I n d e n ie u w e r u b r i e k « H E T G E L A A T V A N V L A A N D E R E N » (2 6 ) , w e r d in e e n k o r t e on p i t t i g e m o n t a g e o f l e z i n g , e e n s t u k j e v a n h e t V l a a m s e la n d s c h a p v o o r g e s t e l d . « R O E R - R O E R - R O M M E - D E - P O T » t e ld e 9 u i t z e n d in g e n . I n h e t n a j a a r w e r d e e n n i e u w e r u b r i e k « A L L E E N V O O R M A N N E N » (3 ) in h e t l e v e n g e r o e p e n . E r w e r d e n 2 7 2 B O E K E N B E S P R O K E N ; d e K U N S T K A L E I D O S C O O P e n h e t G E S P R O K E N A P E R I T I E F g i n g e n w e k e l i j k s ; o m d e v i e r w e k e n k r e e g d e B o n d d e r G r o t e G e z in n e n z i jn u i t z e n d i n g m e t « K I N D E R W E E L D E » ; « D E A N T E N N E Z I N G T » w e r d 14 e n « M O D E R N E T I J D E N » 1 1 m a a l u i t g e z o n d e n .

H e t U U R V O O R D E V R O U W , h e t K I N D E R U U R . h e t K L E U T E R K W A R - T I E R T J E e n . d e U I T Z E N D I N G E N V O O R D E J E U G D , k w a m e n w e k e l i j k s a a n d e b e u r t .

V a n 2 O c t o b e r a f , w e r d d e w e k e l i j k s e z e n d t i j d v a n d e S C H O O L R A D I O v a n 4 o p 4 1 / 2 u u r g e b r a c h t . D e z e n d u r e n v o o r d e c a t e g o r i e 1 0 - 1 2 j a a r w e r d e n v e r d u b b e ld . D e I N T E R N A T I O N A L E R A D I O - U N I V E R S I T E I T b l e e f w e k e l i j k s lo p e n , e n v a n 1 5 A p r i l a f , w e r d e lk e Z o n d a g e e n U N I V E R S I T A I R E K R O N I E K in g e s c h a k e ld .

O d 1 4 D e c e m b e r v e r l e e n d e h e t N . I . R . v o o r d e d e r d e m a a l z i j n m e d e w e r k i n g a a n d e I N T E R N A T I O N A L E G E L U K S K E T E N v a n E U R O P E S E R A D I O - O M - R O E P E N .

I I . — D I E N S T N I E U W S B E R I C H T E N E N R E P O R T A G E S .

1 ) A L G E M E N E R U B R I E K E N V e r s l a g e n ( c o n g r e s s e n , v e r g a d e r i n g e n , e n z .) : 259 ; K a m e r v e r s l a g e n : 10 9 ; S e n a a t s v e r s l a g e n : 7 5 ; K r o n i e k v a n d e D a g : 3 0 3 ; K o r t e s p r e e k b e u r t e n — i n t e r v i e w s : 256 .

2 ) S P E C I A L E R U B R I E K E N V A N D E N I E U W S B E R I C H T E N : H e t T o n e e l ­le v e n t e A n t w e r p e n 4 5 ; H e t V l a a m s T o n e e l l e v e n t e B r u s s e l 3« ; H e t F r a n s T o n e e l le v e n t e B r u s s e l : 20 ; D e F i l m r e v u e : 2 1 ; H e t M u z ie k le v e n t e A n t w e r p e n : 1 4 ; H e t M u z ie k le v e n t e B r u s s e l 1 9 ; D e K r o n i e k v a n d e D a n s ; 5 ; D e K r o n i e k v a n d e K u s t : 5 ; T i j d s c h r i f t e n k r o n i e k : 20 ; K o l o n i a l e K r o n i e k : 12 .

84

3) R E P O R T A G E S R a d i o - J o u r n a a l ( w e k e l i j k s ) 5 1 ; A c t u a l i t e i t e n e n R e p o r t a g e s : 286 ; R a d i o d o c u m e n t a i r e s : 7 .

4) S P O R T R U B R I E K E N S p o r t r e p o r t a g e s e n s p o r t a c t u a l i t e i t e n 10 4 ;S p o r t v e r s la g e n : 10 5 ; S p o r t k r o n i e k e n : 1 0 1 .

5 ) B U I T E N L A N D S E C O R R E S P O N D E N T I E S : C o r r e s p o n d e n t e u i t A m e ­r i k a : 47 ; — u i t L o n d e n : 2 1 ; — u i t N e d e r la n d : 1 2 ; — u i t S p a n j e : 1 ; G e l e g e n h e i d s c o r r e s p o n d e n t i e u i t A m e r i k a ( H r . B o o n ) : 5 ; — u i t P a r i j s : 8 ;— u i t R o m e : 4 ; — u i t S t r a a t s b u r g : 3 .

I I I . — P R O G R A M M A S E C R E T A R I A A T E N A U D I T I E D I E N S T .

W e k e l i j k s w e r d e n d e p r o g r a m m a ’ s d ie o n s d o o r d e M u z ie k d ir e c t ie e n d e D i r e c t i e v a n d e G e s p r o k e n U i t z e n d in g e n w e r d e n o v e r g e m a a k t g e c o ö r d in e e r d , g e d r u k t e n v e r z o n d e n ; d e t e l a a t t o e g e k o m e n w i j z i g i n g e n w e r d e n o p s t e n c i l g e t y p t e n v e r z o n d e n d o o r h e t S e c r e t a r i a a t .

D a g e l i j k s w e r d h e t v e r s l a g v a n d e V l a a m s e R e g i e g e t y p t e n v e r s p r e i de n d e m i n u t a g e v a n d e u it g e z o n d e n B e l g i s c h e m u z ie k g e n o t e e r d .

M a a n d e l i j k s w e r d e n d e v o l l e d i g u i t g e z o n d e n p r o g r a m m a ’ s , v o o r z ie n v a nj u i s t e m in u t e r in g , t i t e l s , a u t e u r s e n u i t v o e r d e r s , v e r z o n d e n a a n d e S a b a m , e v e n a l s a a n d e S o n d r e m , d i t w a t b e t r e f t d e d o o r h e t N . I . R . o p b a n d o f p la a t o p g e n o m e n p r o g r a m m a ’ s .

'W e k e l i jk s w e r d e n d e p r o g r a m m a ’ s in k o r t e v o r m v e r t a a l d in h e t F r a n s , te n g e r i e v e v a n b u i t e n la n d s e o m r o e p e n , d a g - e n w e e k b la d e n .

W a t d e m u z i e k a u d i t i e s b e t r e f t w e r d e n 204 c a n d id a t e n ( p e r s o n e n e n g r o e ­p e n ) in d e r e g i s t e r s in g e s c h r e v e n — 16 5 z o n d e n d e a u d i t i e f o r m u l i e r e n t e r u g in . E r w e r d e n 3 3 5 ( p e r s o n e n e n g r o e p e n ) u i t g e n o d i g d — 2 2 5 v e r s c h e n e n v o o r d e j u r y , w a a r v a n 10 6 s la a g d e n v o o r B r u s s e l , 5 1 v o o r d e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n e n 86 n ie t .

A u d i t i e s v o o r h e t g e s p r o k e n w o o r d : 60 in g e s c h r e v e n e n — 5 0 c a n d id a t e n u i t g e n o d i g d — 36 v e r s c h e n e n v o o r d e j u r y — 4 s la a g d e n v o o r v o o r d r a c h t —4 v o o r h o o r s p e l e n 6 v o o r h e t le z e n v a n e ig e n t e k s t e n .

II. — VLAAM SE M U ZIEK U ITZEN D IN G EN .I . — E R N S T I G E M U Z I E K .

D e u i t v o e r i n g e n g e w i j d a a n B e n o i t ’ s o e u v re , v o r m d e n v o o r 1 9 5 1 h e t c e n tra / le p u n t d e r m u z ie k p r o g r a m m a ’ s . Z i j n a m e n e e n a a n v a n g o p 1 1 M a a r t t e H a r e l b e k e , w a a r h e t O m r o e p - K a m e r o r k e s t m e t d e m e d e w e r k i n g v a n h e t G e m e n g d K o o r « S in g h e it e n d e 'W e s e t V r o » u i t K o r t r i j k h e t in 'le id in g s c o n c e r t h e e f t g e g e v e n ; z i j w e r d e n b e s lo t e n m e t e e n u i t v o e r i n g v a n « D e O o r lo g » in h e t P a l e i s v o o r S c h o n e K u n s t e n t e B r u s s e l o p Z o n d a g 16 D e c e m b e r , o n d e r d e l e i d i n g v a n L e o n c e G R A S . d o o r h e t S y m f o n i e - o r k e s t e n h e t V l a a m s O m r o e p - e n r e s e r - v e k o o r , v e r s c h e id e n e s o l i s t e n e n l i e f h e b b e r s k o r e n u i t K o r t r i j k , G e n t , B r u g g e . A n t w e r p e n , E r e m b o d e g e m e n A a l s t .

D ie n e n n o g a f z o n d e r l i j k v e r m e ld : d e u i t v o e r i n g v a n d e c a n t a t e « C o n s ­c ie n c e h e r d a c h t » o p 7 A p r i l d o o r e e n k o p e r e n s e m b le e n h e t K o n . G e m e n g d K o o r S t - G r e g o r i u s g i l d u i t S t - N i k l a a s o i l . F e r n a n d V a n D u r m e ; « D e P a c i f i ­c a t i e v a n G e n t » in d e O p e r a t e G e n t o p Z o n d a g 3 J u n i e n « D e S c h e l d e » o p Z a t e r d a g 2 1 J u l i , b e id e o n d e r l e i d i n g v a n L e o n c e G r a s . V e r d e r w e r d e n t a l r i j k e w e r k e n v a n a n d e r e V l a a m s e c o m p o n is t e n u i t g e v o e r d in d e r u b r i e k « W e r k v a n e ig e n b o d e m ».

O p h e t g e b ie d v a n d e i n t e r n a t i o n a l e m u z ie k :1 ) h e t B e e t h o v e n f e s t i v a l o p 2 6 - 1 , 2 - 3 , 8 -6 e n 8 -7 ;2 ) d e r e e k s c o n c e r t e n « G r o o t m e e s t e r s d e r H e d e n d a a g s e m u z ie k », o n d e r

w i e A r n o ld S c h o e n b e r g ( 1 2 - 1 ) , D a r i u s M i lh a u d ( 2 7 - 4 ) , P a u l H in d e m it h ( 18 - 5 ) , A lb a n B e r g ( 15 - 6 ) ;

3 ) d e V i v a l d i - c y c lu s ;

85

4) n a a r a a n l e i d i n g v a n h e t e e u w f e e s t v a n d e g e b o o r t e v a n V in c e n t d ’ I n d y , e e n c o n c e r t o p 19 J a n u a r i d o o r h e t S y m f o n i e - o r k e s t o . l . v . D é s i r é D e f a u w m e t « I s t a r » e n d e « S y m f o n i e o p e e n F r a n s B e r g t h e m a » ;

5 ) O p 1 2 M a a r t w e r d e n d e « S y m p h o n i a e S a c r a e », d e « M a t t h e u s - P a s s i e » e n o r g e l w e r k e n v a n H e i n r i c h S c h ü t z u i t g e v o e r d o . l . v . P a u l C o l l a e r ;

6 ) B e n W e e n s f e s t i v a l o . l . v . D a n i ë l S t e r n e f e l d g e g e v e n o p 1 8 A p r i l in d e K o n i n k l i j k e V l a a m s e O p e r a t e A n t w e r p e n , m e t d e m e d e w e r k i n g v a n d e b e k e n d e W e e n s e z a n g e r e s « W i l m a L i p p ».

D e « E t h n i s c h e M u z ie k » d o o r P a u l C o l l a e r w e r d r e g e l m a t i g ’ s W o e n s d a g s t e 2 1 , 1 5 u . o m d e v e e r t i e n d a g e n u i t g e z o n d e n , m e t e e n h e r u i t z e n d i n g t e lk e n s d e Z a t e r d a g n a m i d d a g e v e n e e n s o m d e t w e e w e k e n .

O p h e t e in d e v a n 1 9 5 1 w e r d d e 5 5 e l e z i n g in d e z e r e e k s g e n o t e e r d .

I I . — L I C H T E M U Z I E K .

O p h e t g e b i e d v a n d e l i c h t e m u z ie k o n d e r s c h e i d t z ic h h e t O m r o e p o r k e s t , d a t k a n g e s p l i t s t w o r d e n in t w e e z e l f s t a n d i g e d e l e n , n l . h e t L i c h t O m r o e p o r k e s t e n h e t O m r o e p - iS a lo n o r k e s t . V a n d e b e d r i j v i g h e i d d e z e r e n s e m b le s g e e f t o n d e r s t a a n d e t a b e l e e n o v e r z ic h t :

O M R O E P O R K E S T : 24 2 c o n c e r t e n , v e r t e g e n w o o r d i g e n d 2 5 1 u . 1 5 m in . p r o ­g r a m m a .

L I C H T O M R O E P O R K E S T : 26 c o n c e r t e n v e r t e g e n w o o r d i g e n d 1 3 u p r o ­g r a m m a .

O M R O E P - S A L O N O R K E S T : 2 5 c o n c e r t e n , v e r t e g e n w o o r d i g e n d 1 2 u . 30 p r o g r a m m a .

w a t e e n t o t a a l g e e f t v a n 29 3 c o n c e r t e n , v e r t e g e n w o o r d i g e n d 276 u . 4 5 m in u t e n p r o g r a m m a . E e n g r o o t g e d e e l t e d e z e r p r o g r a m m a ’ s b e h o o r t t o t v o lg e n d e r u b r i e ­k e n : N o n S t o p ! R e c h t d o o r ! ; R a d i o - M o z a i e k ; D e A n t e n n e Z i n g t ; H e t P o p u l a i r W e e k - e n d ; H e t d o e k g a a t o p ; E e n u u r in h e t C a s i n o , a l s m e d e t o t v e r s c h e id e n e l o s s e p r o g r a m m a ’ s .

V a n 4 1 B e l g i s c h e t o o n d i c h t e r s w e r d e n w e r k e n d o o r h e t N . l . R . g e p r o g r a m ­m e e r d . V e r d e r b r a c h t h e t O m r o e p o r k e s t 1 8 o p e r e t t e n e n k o m is c h e o p e r a ’ s , w a a r o n d e r h e t V l a a m s e w e r k « M a r i s e » v a n J e f M a e s .

N a a s t h e t O m r o e p o r k e s t t r a d e n n o g e e n 4 0 - t a l k l e i n e o r k e s t e n e n g r o e p e n v o o r d e m ic r o o p a l s m e d e 3 2 f a n f a r e s e n h a r m o n i e ë n , e n 2 m i l i t a i r e k a p e l le n .

V a n u i t T e a - r o o m s e n d a n c i n g s t e A n t w e r p e n . B r u s s e l e n a a n d e k u s tw e r d e n g e r e g e l a l i jn u i t z e n d i n g e n v e r z o r g d . D a a r b i j d ie n e n , w a t h e t le v e n d g e d e e l t e d e r u i t z e n d in g e n b e t r e f t , n o g g e v o e g d , d e k l e i n e r e c i t a l s v a n l ic h t ez a n g , p ia n o , k i n e m a - o r g e l e n a c c o r d e o n .

D a a r n a a s t w e r d e n , t e r a a n v u l l i n g : g r a m o f o o n p l a t e n p r o g r a m m a ’ s i n g e ­s c h a k e l d d i e o o k v o o r e e n g r o o t d e e l in v a s t e r u b r i e k e n i n g e d e e ld z i jn . D e v o o r ­n a a m s t e z i j n B e l c a n t o - p r o g r a m m a ; d e u i t z e n d i n g v a n g e v r a a g d e p la t e n ; O p h e t v o lk s b a l ; O c h t e n d k la n k e n ; Z i e l v a n m i j n L a n d e n u i t z e n d in g e n v a n d a n s m u z i e k .

II I . — D IE N S T VOOR P E R S EN L U IST E R A A R SI . — D E I N R I C H T I N G V A N O P E N B A R E C O N C E R T E N : I N O N Z E S T U D I O ’ S :

a ) E R N S T I G E M U Z I E K : 2 9 s y m f o n i e c o n c e r t e n ; 5 c o n c e r t e n v a n k a m e r ­m u z ie k e n v e r d e r n o g e e n z a n g r e c i t a l d o o r S u z a n n e D a n c o , B a c h ’ s M a t t h e u s - P a s s i e , h e t M a r i a - o r a t o r i u m v a n J . R y e l a n d t , e e n V e r d i - c o n c e r t , 1 3 o r g e l r e c i - t a l s , a l s m e d e c o n c e r t e n g e g e v e n d o o r d e B o u r g o n d i s c h e K a p e l , d e C h o r a le C a e c i l i a e n h e t I t a l i a a n s K o o r « I C a n t o r i V e r o n e s i » ;

b ) O N T S P A N N I N G S P R O G R A M M A ’ S : 22 N o n - S t o p ! R e c h t d o o r ! — c o n c e r t e n , 1 2 D e A n t e n n e Z i n g t . 1 3 O p e r e t t e n , 2 H e t D o e k g a a t o p , 1 H a n d in

86

H a n d ( in s a m e n w e r k i n g m e t K .R . O . t e H i l v e r s u m ) . 2 R a d io m o z a ie k , 1 R a d i o - k a b a r e t E e n , t w e e , d r i e e n 1 o p t r e d e n v a n h e t T h e a t e r P l e z i e r u i t N e d e r la n d ;

C) C O N C E R T E N B U I T E N D E S T U D I O :

2 6 - 1 - 5 1 : L e u v e n , S t a d s s c h o u w b u r g : B e e t h o v e n c o n c e r t ;1 8 - 4 - 5 1 : A n t w e r p e n , K o n i n k l i j k e V l a a m s e O p e r a M o z a r t - S t r a u s s - c o n c e r t ; 2 8 - 5 - 5 1 : A n t w e r p e n , t e n h u iz e J . A . S t e l l f e l d : B a c h - c o n c e r t .1 9 - 1 1 - 5 1 : L e u v e n , S t a d s s c h o u w b u r g : K a m e r m u z i e k ;

I N H E T R A A M V A N D E P . B E N O I T - H E R D E N K I N G 1 9 5 1 :

1 1 - 3 - 5 1 : H a r e l b e k e , M u z ie k a c a d e m i e : B e n o i t - h e r d e n k i n g ;3 - 6 - 5 1 : G e n t , K o n i n k l i j k e S c h o u w b u r g : D e P a c i f i c a t i e v a n G e n t ;1 3 - 7 - 5 1 : K o r t r i j k , S t a d s s c h o u w b u r g : P e t e r B e n o i t - c o n c e r t ;2 1 - 7 - 5 1 : A n t w e r p e n , S t a d s f e e s t z a a l : D e S c h e l d e , v . P . B e n o i t ;1 6 - 1 2 - 5 1 : B r u s s e l , P a l e i s v o o r S c h o n e K u n s t e n : D e O o r lo g , v a n P e t e r B e n o i t .

B R O C H U R E S : I n v e r b a n d m e t d e u i t v o e r i n g v a n « D e S o h e ld e » t eA n t w e r p e n e n v a n « D e O o r lo g » t e B r u s s e l w e r d e n o o n c e r t - b r o c h u r e s u i t g e g e v e n m e t h e t l i b r e t t o e n h e t v o l l e d i g p r o g r a m m a . V o o r « D e O o r lo g » w e r d e e n t w e e d e , a a n g e v u l d e o p l a a g v e r e i s t .

D e p e r s w e r d u i t g e n o d i g d t o t 2 e x p e r i m e n t e l e t e le v i s i e v e r t o n i n g e n in d e s t u d i o .

2 . — B R I E F W I S S E L I N G M E T D E L U I S T E R A A R S :

E r w e r d e n 16 .2 9 0 b r i e v e n v a n l u i s t e r a a r s t e r b e a n t w o o r d i n g d o o r d e D ie n s t v o o r P e r s e n L u i s t e r a a r s o v e r g e m a a k t .

3 . — B E T R E K K I N G E N M E T D E P E R S :

E r w e r d e n 1 3 7 m e d e d e l in g e n b e t r e f f e n d e b e la n g w e k k e n d e p r o g r a m m a ’ s a l s m e d e 16 r e c h t z e t t i n g e n v a n o n j u i s t e a r t i k e l s a a n d e p e r s v e r z o n d e n .

4. — J a a r v e r s l a g e n :

H e t N . I . R . - j a a r v e r s l a g 19 4 9 w e r d d o o r d e D i e n s t v o o r P e r s e n L u i s t e r a a r s v e r z o r g d .

5 . — D E A L G E M E N E V E R G A D E R I N G V A N D E U . E . R .

D e z e w e r d t e B r u s s e l in d e m a a n d S e p t e m b e r g e h o u d e n . D e g e b r u i k e l i j k e b e z o e k e n e n o n t v a n g s t e n w e r d e n d o o r h e t N . I . R . in g e r i c h t .

IV. — VLAAM SE G E W E ST E L IJK E PROGRAM M A’S19 5 1 i s e e n j a a r v a n s t a b i l i s a t i e g e w e e s t . D e b e l u i s t e r i n g in d e a v o n d u r e n

v e r b e t e r d e g e d e e l t e l i j k d o o r h e t in g e b r u i k ‘ n e m e n d e r n i e u w e g r o t e a n t e n n e o p 1 7 - 1 - 5 1 , z o d a t m e e r l u i s t e r a a r s k o n d e n w o r d e n b e r e i k t . S o m m ig e p o p u la i r e a v o n d p r o g r a m m a ’ s d r o e g e n r u im s c h o o t s h e t h u n n e h i e r t o e b i j : zo b v . o p M a a n d a g ( S t u d i o A n t w e r p e n ) d e h u m o r i s t i s c h e s k e t c h « C h a r e l , L o w i s en S a n d e r ». W o e n s d a g ( S t u d i o K o r t r i j k ) h e t p r o g r a m m a « R o n d d e n H e e r d » m e t d e b e f a a m d e « P e e g i e v a n d e R o e s e l a a r s N i e u w m a r k t » . V r i j d a g ( S t u d i o H a s s e l t ) « V e r z a c h t e n d e O m s t a n d ig h e d e n » d e L i m b u r g s e c r o c h e t , m e t in h e t t w e e d e h a l f j a a r « H e t h e le D o r p ». Z a ït e r d a g ( S t u d i o G e n t ) « H e t i s m a a r e e n m a a l in d e w e e k Z a t e r d a g a v o n d ».

O p 1 5 - 7 - 5 1 w e r d d e s t e u n z e n d e r V i c h t e n a a r K o r t r i j k o v e r g e p l a a t s t e n z i jn k r a c h t v e r d u b b e ld .

D e v e r d e l i n g d e r z e n d u r e n o n d e r g i n g in d e lo o p v a n h e t j a a r s le c h t s k le i n e w i j z i g i n g e n : v a n a f 4 - 3 - 5 1 b e g o n d e u i t z e n d i n g t e 9 u u r ( i .p . v . t e 1 0 u .) o m t e s l u i t e n t e 2 3 u . ( i .p . v . t e 24 u . ) . D e u r e n u i t z e n d i n g p e r d a g w e r d e n

87

v e r d e e l d in t w e e s c h i j v e n v a n 3 u . e n t w e e v a n 4 u . m e t e e n l i c h t e a a n p a s s i n g o p Z o n d a g . D e v e r d e l i n g p e r w e e k g e e f t :

S t u d i o A n t w e r p e n : 2 5 u . 30.S t u d i o G e n t : 2 4 u . 30 .S t u d i o K o r t r i j k : 24 u .S t u d i o H a s s e l t : 24 u .

w a f 4 14 u r e n m in d e r u i t z e n d i n g b e t e k e n t d a n in 19 50 .

H e t j a a r 1 9 5 1 w a s h e t g r o t e B e n o i t - j a a r . D e V l a a m s e g e w e s t e l i j k e p r o ­g r a m m a ’ s h e b b e n h i e r a a n h u n v o l l e d i g e m e d e w e r k i n g v e r l e e n d , s t u d i o 's A n t w e r p e n e n K o r t r i j k h a d d e n h e t le e u w e n a a n d e e l h i e r i n .

O n z e m u z i e k p r o g r a m m a t o r s m a a k t e n d a n k b a a r g e b r u i k v a n d e m o g e l i j k ­h e d e n t o t o p n a m e d e r w e r k e n v a n o n z e V l a a m s e c o m p o n is t e n : s t u d i o A n t ­w e r p e n p r o g r a m m e e r d e in t o t a a l 17 6 w e r k e n v a n 40 v e r s c h i l l e n d e V la a m s e t o o n d ic h t e r s . S t u d i o K o r t r i j k z o n d r e g e l m a t i g r e c i t a l s u i t v a n w e r k e n v a n W e s t v l a a m s e t o o n d ic h t e r s e n v e r z o r g d e o p 9 M e i d e r a d i o - o p v o e r i n g v a n e e n W e s t v l a a m s e o p e r e t t e . « D e w a r e J o z e f » v a n A l b e r t L i e t a e r t . V e r d e r z e t t e s t u d i o H a s s e l t d e r e e k s v a n z i j n D i n s d a g a v o n d c o n c e r t e n v o o r t , a l d u s e e n k r i n g v a n c o n c e r t l i e f h e b b e r s v o r m e n d in L i m b u r g . S t u d i o G e n t b o o d a a n « J e u g d e n M u z ie k » e e n u i t s t e k e n d M o z a r t - c o n c e r t a a n o p 1 8 - 1 2 - 5 1 .

D e s a m e n w e r k i n g m e t « J e u g d e n M u z ie k » i s u i t s t e k e n d : d e v o r m i n g v a n e e n e l i t e v a n t o e k o m s t i g e r a d i o - l u i s t e r a a r s e n c o n c e r t l i e f h e b b e r s w o r d t h ie r d o o r te n z e e r s t e b e v o r d e r d .

D e p r o v in c ia le o v e r h e d e n v e r l e e n d e n a a n i e d e r e s t u d i o d e m e e s t u i t g e b r e i d e m e d e w e r k in g . D e v r u c h t b a r e w e r k i n g d e r R a a d g e v e n d e C u l t u r e l e C o m i t é ’ s v e r l i c h t t e d e t a a k d e r h o o fd e n d e r v e r s c h i l l e n d e s t u d i o ’ s .

W a t h e t g e s p r o k e n w o o r d b e t r e f t , s t u d i o H a s s e l t s c h r e e f n a a r a a n l e i d i n g v a n d e A n d r é D u m o n t - h e r d e n k in g in s a m e n w e r k i n g m e t h e t i n r ic h t e n d c o m ité e e n h o o r s p e lw e d s t r i j d u it . D e z e v e r w i e r f e e n a a n z i e n l i j k s u c c e s : 3 1 in z e n ­d i n g e n . H e t w e r k « Z w a r t G o u d » d o o r B a r b a r a G a b r i e l s w e r d b e k r o o n d . S t u d i o H a s s e l t z o n d h e t t w e e m a a l u i t e n d e N a t i o n a l e z e n d e r é é n m a a l .

D e e c o n o m is c h e p r o b le m e n b e h e e r s e n o n z e t i j d s t u d i o K o r t r i j k e n s t u d i o H a s s e l t w i j d d e n h i e r a a n e e n z e e r o p g e m e r k t e r u b r i e k d i e a f g e s t e m d is o p d e s p e c i f i e k W e s t v l a a m s e e n L i m b u r g s e v r a a g s t u k k e n . D e g e w o n e r u b r i e ­k e n : s p o r t , c o r r e s p o n d e n t i e s , r a d i o - f e u i l l e t o n s , k i n d e r - , j e u g d - , v r o u w e n - e n z i e k e n u u r t j e s g e n o t e n g r o t e b i j v a l . D e t o e r i s t i s c h e k r o n i e k e n w e r d e n m e t b e h u l p v a n d e p l a a t s e l i j k e o v e r h e d e n z e e r v e r z o r g d . D e a c t u a l i t e i t e n g a v e n e e n o v e r z i c h t v a n d e b e l a n g r i j k s t e g e b e u r t e n i s s e n in i e d e r e p r o v in c ie .

H e t a a n t a l b r i e v e n v a n l u i s t e r a a r s d a t in 19 5 0 d o o r d e v e r s c h i l l e n d e w i j z i g i n g e n t e r u g l i e p , s t e e g o p n ie u w r e g e l m a t i g e n b e r e i k t e 8 5.9 44, ’ t z i j m e e r d a n 2 7 5 p e r w e r k d a g ! D e v e r d e l i n g e r v a n i s a l s v o lg t : K o r t r i j k 3 5 .9 17 , G e n t 1 8 . 16 7 , H a s s e l t 17 .7 9 6 , A n t w e r p e n 14 .0 6 4 .

O p 3 1 D e c e m b e r w a r e n d e u i t z e n d i n g s u r e n a l s v o lg t :

S t u d i o Z o n d a g M a a n d . D in s d . W o e n s d . D o n d e r d . V r i j d a g Z a t e r d .

A n t w e r p e n 15 .3 0 - 2 0 .0 0 2 0 -2 3 9 - 1 3 1 3 - 1 6 2 0 -2 3 16 -2 0 9 - 1 3G e n t 12 .0 0 - 15 .3 0 16 -2 0 2 0 -2 3 9 - 1 3 1 3 - 1 6 9 - 1 3 2 0 -2 3K o r t r i j k 9 .0 0 - 12 .0 0 1 3 - 1 6 16 -2 0 2 0 -2 3 16 -2 0 1 3 - 1 6 16 -2 0H a s s e l t 12 .0 0 - 2 3 .0 0 9 - 1 3 1 3 - 1 6 16 -2 0 9 - 1 3 2 0 -2 3 1 3 - 1 6

88

FRANSE UITZENDINGEN.

I. — G E SPR O K E N U IT Z E N D IN G E NI. — D IE N ST N IE U W SB E R IC H T E N .

a ) B E R I C H T G E V I N G .

Z e v e n d a g e l i j k s e u i t z e n d in g e n v a n d e N i e u w s b e r i c h t e n — N e g e n d a g e l i j k s e u i t z e n d in g e n v a n h e t W e e r b e r i c h t — T w e e d a g e l i j k s e u i t z e n d in g e n v a n d e A g e n d a v a n h e t a r t i s t i e k l e v e n — E e n d a g e l i j k s e u i t z e n d i n g v a n d e m e d e ­d e l i n g e n v o o r d e s c h e e p v a a r t — T w e e d a g e l i j k s e u i t z e n d in g e n ( b e h a lv e o p Z o n - e n F e e s t d a g e n ) v a n c o m m u n i q u é ’ s v a n a lg e m e e n b e l a n g — E e n d a g e l i j k s e u i t z e n d in g ( b e h a l v e o p Z a t e r d a g e n Z o n d a g ) v a n d e b e u r s n o t e r i n g e n — E e n w e k e l i j k s e k o lo n ia le k r o n i e k — E e n k r o n i e k v a n d e l u c h t v a a r t « S u r v o l » ( t w e e m a a l p e r m a a n d ) — E e n k r o n i e k v a n d e U .N .O . ( m a a n d e l i jk s ) — E e n k r o n i e k e n e e n M a g a z in e v a n h e t t o e r i s m e ( w e k e l i j k s ) — E e n k r o n i e k v o o r­d e l i j n v i s s e r s (o m d e t w e e w e k e n ) — E e n k r o n i e k v o o r d e v o g e l l i e f h e b b e r s « L e M o n d e d e s O i s e a u x » ( D e w e r e l d d e r v o g e l s ) ( t w e e m a a l p e r m a a n d ) — E e n w e k e l i j k s e k r o n i e k ( v a n O c t o b e r t o t e in d e J u n i ) v a n d e S t a t e n - G e n e r a a l d e r O u d s t r i jd e r s — E e n k r o n i e k v a n h e t M in i s t e r i e v a n W e d e r o p b o u w (o m d e t w e e w e k e n ) — E e n k r o n i e k v a n d e M id d e n s t a n d ( m a a n d e l i jk s ) — E e n k r o n i e k « n a t u r e e t s a i s o n » ( d e d e r d e V r i j d a g v a n i e d e r e m a a n d ) — E e n k r o n i e k v a n h e t R o d e K r u i s (o m d e t w e e w e k e n ) — E e n k r o n i e k v a n h e t N a t i o n a a l F o n d s v o o r V e r z e k e r i n g t e g e n Z i e k t e e n I n v a l i d i t e i t (o m d e v i e r w e k e n ) — E e n p o s t z e g e l k r o n i e k ( d e t w e e d e Z a t e r d a g v a n e lk e m a a n d ) — E e n k r o n i e k v a n h e t B e lg i s c h - N e d e r l a n d s - J L u x e m b u r g s C o m it é v o o r T o e n a d e ­r i n g « P r é s e n c e d e B e n e l u x » ( m a a n d e l i jk s ) — E e n d a g e l i j k s e u i t z e n d i n g in h e t D u i t s ( b e h a l v e o p Z o n - e n f e e s t d a g e n ) v o o r d e O o s t e 'l i jk e k a n t o n s — B i j z o n d e r e u i t z e n d in g e n v a n d e N i e u w s b e r i c h t e n b i j b e l a n g r i j k e g e b e u r t e n i s ­s e n — 1 0 m i n i s t e r i ë l e s p r e e k b e u r t e n — 20 5 a c t u a l i t e i t e n — 19 9 i n t e r v i e w s — 57 u i t z e n d in g e n v a n d e u i t s l a g e n d e r K o l o n i a l e L o t e r i j — 16 2 d i v e r s e o p r o e p e n .

b ) R E P O R T A G E S .

20 5 a c t u a l i t e i t e n — 19 9 i n t e r v i e w s — 88 s p o r t r e p o r t a g e s — 2 2 r e p o r t a g e s .

I I . — L E T T E R K U N D I G E D I E N S T .

a ) S E C T I E « C O M M E N T A A R ».

1 . — L E Q U O T I D I E N D E L A V I E I N T E L L E C T U E L L E : ( N i e u w s o v e r h e tl e t t e r k u n d i g e n a r t i s t i e k le v e n ) 226 u i t z e n d in g e n . W i j v e r m e ld e n o .m . : 2 1 5 i n t e r v i e w s ; 14 2 k r o n i e k e n K u n s t , ^ e t t e r e n e n W e t e n s c h a p ; 88 to n e e lv e r s O a g e n ; 3 2 f i l m k r o n i e k e n ; 52 a c t u a l i t e i t e n e n h u l d e b l i jk e n b i j b e p a a l d e g e le g e n h e d e n .

2 . — L E T T E R K U N D I G E U I T Z E N D I N G E N : le v e n d e l i t e r a t u u r ( 14 u i t z e n ­d i n g e n w a a r v a n 7 a a n B e l g i s c h e a u t e u r s g e w i j d ) — H e d e n d a a g s e l i t e r a ­t u u r ( 1 9 B e l g e n , 1 5 b u i t e n la n d e r s ) — B l o e m l e z i n g (3 2 u i t z e n d in g e n ) ;« E e n v e r h a a l » ( 1 5 u i t z e n d in g e n ) ; d e B e l g i s c h e T i j d s c h r i f t e n ; o n z e f e u i l l e t o n s .

3 . — B I J Z O N D E R L E T T E R K U N D I G E U I T Z E N D I N G E N : A r b e i d ; R e r u m 'N to v a r u m ; J o u v e t ; G i d e ; Y s a y e ; R e n c y ; P i é r a r d ; I n t e r n a t i o n a l e P o ë z i e d a g e n t e Z o u te .

4. — J E U G D R A D I O : 42 u i t z e n d in g e n v a n 60 m in u t e n , w a a r o n d e r 40 l u i s t e r ­s p e le n v a n B e l g i s c h e e n 2 v a n b u i t e n la n d s e a u t e u r s . C o r r e s p o n d e n t ie : o n t v a n g e n b r i e v e n : 5 .2 6 7 .

S9

b ) S E C T I E « R E G I E ».

1 . — H e t D o n d e r d a g a v o n d t o n e e l 5 3 s t u k k e n e n l u i s t e r s p e l e n , w a a r o n d e r26 B e l g i s c h e w e r k e n .

2 . — D E G R O T E P O P U L A I R E S U C C E S S E N : ( 1 Z o n d a g p e r m a a n d ) —8 s t u k k e n , w a a r o n d e r 1 B e l g i s c h w e r k .

3 . — D E L U I S T E R S P E L E N V A N ’ S Z O N D A G S : 2 1 lu i s t e r s p e l e n , w a a r o n d e r1 7 v a n B e l g i s c h e a u t e u r s .

4. — B I J Z O N D E R E A V O N D U I T Z E N D I N G E N : 7 ( K a r d i n a a l M e r c i e r ; L e o ­p o ld I ; K o n i n k l i j k e T r o p e e , W a l l o n i ë , e n z .) .

II I . — DID A C TISC H K D IE N S T .1 . — S C H O O L R A D I O : 3 u i t z e n d in g e n p e r w e e k v o o r k in d e r e n v a n 8 t o t

1 4 j a a r ; 3 s e c t i e s A , B , C . — 87 u i t z e n d i n g e n v a n e e n h a l f u u r ; 14 u i t z e n d in g e n v a n e e n k w a r t i e r ; 8 u i t z e n d in g e n v a n e e n h a l f u u r g e n o e m d « D e A n t h o lo g i e v a n d e S c h o o lr a d io g e d u r e n d e h e t v e r l o f » ; S c h o le n d i e n a a r d e u i t z e n d in g e n lu i s t e r e n : 966 ; K l a s s e n : 2 .8 9 1 ; l e e r l i n g e n : 80.609.

2 . — U N I V E R S I T A I R E R A D I O W e k e l i j k s e u i t z e n d in g e n v a n 30 m in u t e no p Z o n d a g : 3 5 u i t z e n d in g e n ;

3 . — U I T Z E N D I N G E N V A N M A A N D A G T E 20 U U R : 1 . L A R O U L O T T E :v a n J a n u a r i t o t J u l i : 19 u i t z e n d in g e n v a n 30 m in u t e n .2 . L A G A Z E T T E D E S S P E C T A C L E S : v a n O c t o b e r t o t D e c e m b e r : 1 2 u i t z e n d in g e n v a n 30 m in u t e n .

4. — J E U G D L E V E N : 1 5 u i t z e n d in g e n v a n 30 m in u t e n o p V r i j d a g .5 . — A U B O N H E U R D E S D A M E S : 4 1 u i t z e n d in g e n v a n 30 m in u t e n o p

W o e n s d a g .6. — U I T Z E N D I N G E N V O O R D E L A N D B O U W E R S : 52 u i t z e n d in g e n v a n

30 m in u t e n o p Z o n d a g .7 . — T R I B U N E D E R H A N D E L A A R S E N A M B A C H T S L I E D E N : 48 u i t z e n ­

d i n g e n v a n 30 m in u t e n o p V r i j d a g .8. — G O D S D I E N S T I G E S P R E E K B E U R T E N 1 . k a t h o l i e k e s p r e e k b e u r t e n

( o p Z o n d a g e n v e r p l i c h t e f e e s t d a g e n ) 1 0 m in u t e n 59 u i t z e n d in g e n ;2 . p r o t e s t a n t s e s p r e e k b e u r t e n ( d e t w e e d e V r i j d a g v a n d e m a a n d ) : 1 2 u i t z e n d in g e n .

9. — S P R E E K B E U R T E N O V E R P H I L O S O P H I E E N L E K É N M O R A A L : o pW o e n s d a g , 1 0 m in u t e n : 52 u i t z e n d in g e n .

10 . — D E V R I J E T R I B U N E S : a ) D E V R I J E P O L I T I E K E T R I B U N E :1 0 m in u t e n o p V r i j d a g v a n 19 ,3 0 u . t o t 19 .4 0 u ; v o lg o r d e : B . S . P . .C . V . P . e n L . P . ( u i t z e n d i n g o n d e r b r o k e n v a n 1 J u l i t o t 1 O c t o b e r ) ;b ) D E V R I J E S Y N D I C A L E T R I B U N E 1 0 m in u t e n o p Z a t e r d a g v a n 19 .3 0 u . t o t 19 .4 0 u . ; o m d e v e e r t i e n d a g e n u i t z e n d i n g v o o r b e h o u d e n a a n h e t A . B . V . V . e n d e C h r i s t e l i j k e S y n d i c a t e n ; o m d e 5 w e k e n e e n u i t z e n d i n g v o o r d e L i b e r a l e S y n d i c a t e n e n o m d e 6 w e k e n e e n u i t z e n d in g v io or h e t B e l g i s c h V e r b o n d d e r N i j v e r h e i d .

1 1 . — C U R S U S S E N , R A A D G E V I N G E N E N D I V E R S E S P R E E K B E U R T E N :a ) T U R N L E S S E N d a g e l i j k s e t w e e u i t z e n d in g e n v a n 1 0 m in u t e n ’ s o c h t e n d s ;b ) T A A L L E S S E N E N G E L S E L E S d a g e l i j k s e e n u i t z e n d i n g v a n5 m in u t e n . , b e h a lv e o p Z o n - e n f e e s t d a g e n e n t i j d e n s d e v e r l o f p e r i o d e ; N E D E R L A N D S E L E S : id e m .c ) C U L I N A I R E R A A D G E V I N G E N e e n d a g e l i j k s e u i t z e n d i n g v a n 5 m in u t e n .

00

IV. — A D M IN IS T R A T IE BU R EA U .1 . — S E C T I E G E S P R O K E N U I T Z E N D I N G E N : S e c r e t a r i a a t v a n d e D i r e c ­

t e u r (6.688 b r i e v e n ) ; d i v e r s e d a c t y l o g r a f i s c h e t e k s t e n ( 12 .0 3 3 b l a d e n e n s t e n c i l s ; 2 .0 9 0 c o n t r a c t e n ; 594 b r i e v e n , d i v e r s e c o r r e s p o n d e n t ie ; 1 . 8 3 1 d i e n s t n o t a ’ s ) .

2 . — S E C T I E M U Z I E K U I T Z E N D I N G E N : S e c r e t a r i a a t v a n d e D i r e c t e u r e nd e D ie n s t h o o f d e n (2 .9 6 8 b r i e v e n ) ; d i v e r s e t e k s t e n (629 b la d e n e n s t e n c i l s ;1 . 3 1 8 c o n t r a c t e n , 1 . 7 8 1 p r o g r a m m a ’ s ; 3 . 1 5 9 d i e n s t n o t a ’ s , w e k e l i j k s ed i e n s t r e g e l i n g e n : k o r e n , o r k e s t e n , b e g e le i d e r s , m o d u la t o r s , r e g i e , e n z .

3 — S E C T I E P R O G R A M M A ’ S E N A U T E U R S R E C H T E N : C o ö r d i n a t i e e n d a c t y l o g r a f i e v a n v o o r - p r o g r a m m a 's e n p r o g r a m m a ’ s v o o r 3 6 5 d a g e n ( d e u i t z e n d in g e n b e d r a g e n in t o t a a l 5 .8 8 8 u r e n 16 m in u t e n ) . H e t o p m a k e n v a n d e m i n u t e r i n g e n d e a u t e u r s r e c h t e n h ie r v o o r . A f r e k e n i n g d e r b i j z o n ­d e r e a u t e u r s r e c h t e n v o o r N . I . R . - o p n a m e n ( S o c ié t é D r o i t s R e p r o d u c t io n M é c a n iq u e ) . M a a n d e l i j k s e e n j a a r l i j k s e s t a t i s t i e k e n d e r u i t z e n d in g e n . H e t d r u k k e n d e r p r o g r a m m a ’ s ( 3 5 0 e x e m p l a r e n ) , w e k e l i j k s n a z ic h t e n v e r z e n d i n g a a n d e d a g b l a d e n e n b u i t e n la n d s e o r g a n i s m e n v a n r a d i o - o m r o e p .

4. — S E C T I E C O R R E S P O N D E N T I E ( v e r d e l i n g e n v e r z e n d i n g ) . O n t v a n g e n b r i e v e n : 6 1.6 4 4 ; v e r z o n d e n : 3 1 . 1 6 4 . C l a s s e m e n t v a n 16 .8 0 0 d o c u m e n t e n . E c o n o m a a t v a n h e t d e p a r t e m e n t .

I I . — M U Z I E K D I E N S T .

I — E R N S T I G E M U Z I E K .

G R O T E C O N C E R T E N H e t S y m f o n i e - O r k e s t g a f 8 2 c o n c e r t e n , d ie o n d e r d e l e i d i n g s t o n d e n v a n F r a n z A n d r é (2 9 ) , D a n i ë l S t e r n e f e l d (4 4 ) , M a u r ic e B a s t i n , R e n é D e f o s s e z , F r a n ç o i s G a i l l a r d ( 2 ) , R o b e r t L e d e n it , S y l v a i n V o u il i le m in , S t e n . A k e A x e l s o n ( Z w e d e n ) , A l b e r t W o l f f ( F r a n k r i j k ) , J a c q u e s T h i b a u d ( F r a n k r i j k ) , P a u l K l e c k i ( Z w i t s e r l a n d ) , E d m o n d A p p i a ( Z w i t s e r l a n d ) . V a n u i t h e t P a l e i s v o o r S c h o n e K u n s t e n t e B r u s s e l w e r d e n 7 c o n c e r t e n g e r e - l a y e e r d d o o r h e t N a t i o n a a l O r k e s t t i j d e n s d e K o n i n g i n E l i s a b e t h W e d s t r i j d u i t g e v o e r d ; e e n l y r i s c h e a v o n d w e r d v a n u i t d e M u n t s c h o u w b u r g g e r e l a y e e r d ;1 c o n c e r t w e r d g e g e v e n in h e t C o n s e r v a t o r i u m v a n L u i k . 30 s y m f o n i s c h e c o n ­c e r t e n w e r d e n v a n b u i t e n la n d s e o m r o e p e n o v e r g e n o m e n . I n h e f r a a m v a n e e n « E u r o p a F e s t i v a l » w e r d e n 1 4 c o n c e r t e n , u i t g e v o e r d d o o r v e r s c h i l l e n d e E u r o p e s e o r k e s t e n , u i t g e z o n d e n .

K A M E R M U Z I E K : 1 7 k a m e r m u z i e k c o n c e r t e n d o o r h e t O r c h e s t r e R a d i o ,o . l . v . G e o r g e s B e t h u m e e n E d g a r d D o n e u x , h o o f d z a k e l i j k in h e t r a a m v a n d e M a a n d a g c o n c e r t e n ; 78 d i v e r s e k a m e r m u z i e k u i t v o e r i n g e n ; 6 7 k o o r u i t v o e r i n g e n o n d e r l e i d i n g v a n R e n é M a z y ; 7 u i t z e n d i n g e n in s a m e n w e r k i n g m e t d e G e s p r o k e n U i t z e n d in g e n ; 8 c o n c e r t e n v a n g e e s t e l i j k e m u z ie k ; 5 B e lg i s c h ^ F r a n s e r u i l c o n c e r t e n .

R E C I T A L S : 12 0 u i t v o e r i n g e n v a n 1 5 t o t 30 m in u t e n ( z a n g , p ia n o , v io o l , a l t v i o o l , c e l lo , o r g e l , e . a . ) . D e z e u i t v o e r i n g e n z i jn h o o f d z a k e l i j k a a n B e l g i s c h e k u n s t e n a a r s v o o r b e h o u d e n .

L I E F H E B B E R S M A A T S C H A P P I J E N 9 u i t z e n d in g e n a a n v o lk s m u z ie k v o o r b e h o u d e n ( h a r m o n ie ë n , f a n f a r e s , k o r e n ) .

G O D S D I E N S T I G E P L E C H T I G H E D E N : 29 g o d s d i e n s t i g e p le c h t i g h e d e n w e r d e n v a n u i t v e r s c h i l l e n d e k e r k e n v a n h e t la n d u it g e z o n d e n t e r g e le g e n h e id v a n f e e s t e n e n o m d e v e e r t i e n d a g e n ' s Z o n d a g s , a f w i s s e l e n d m e t d e V la a m s e U i t z e n d in g e n .

D E G E R E G I S T R E E R D E M U Z I E K n e e m t s t e e d s in d e p r o g r a m m a ’ s e e n v o o r n a m e p la a t s in . W i j v e r m e l d e n : « L a T r i b u n e d u D is c o p h i l e » ( D e t r i b u n e v a n d e p la t e n l i e f h e b b e r ) ( 1 1 ) ; « l ’ E v o l u t i o n d e l ’ O r c h e s t r e » ( D e e v o lu t ie v a n h e t o r k e s t ) (5 ) ; « D e q u i e s t - c e ? » ( W ie i s d e a u t e u r ? ) ( 1 3 ) ; « V i s i t e

91

a u m u s i c ie n » ( E e n b e z o e k a a n d e m u s i c u s ) (7 ) ; 5 4 v o o r n a m e w e r k e n w e r d e n v o o r d e e e r s t e m a a l in B e l g i ë o f v o o r d e m ic r o u i t g e v o e r d ; 90 b e l a n g r i j k e w e r k e n v a n B e l g i s c l j e t o o n d i c h t e r s w e r d e n in d e s t u d i o u i t g e v o e r d .

II . — L IC H T E M UZIEK.C O N C E R T E N D O O R H E T O R C H E S T R E R A D I O : 398 c o n c e r t e n w e r d e n

in d e lo o p v a n h e t j a a r 1 9 5 1 d o o r h e t O r c h e s t r e R a d i o in d e s t u d i o u i t g e v o e r d .M U Z I E K V A N B E L G I S C H E T O O N D I C H T E R S : B u i t e n d e w e r k e n v a n

B e l g i s c h e t o o n d i c h t e r s d i e d a g e l i j k s in d e p r o g r a m m a ’ s o p g e n o m e n z i jn , w e r d e n 3 3 c o n c e r t e n v o l l e d i g a a n h u n o e u v r e g e w i j d .

R A D I O - V A R I E T E S : A a n d e z e c o n c e r t e n , d i e o v e r h e t a l g e m e e n ' s V r i j d a g ; , p la a t s h e b b e n , w e r k e n h e t o r c h e s t r e r a d i o , s o l i s t e n e n z a n g v e d e t t e n m e d e •3 1 v a n d e z e c o n c e r t e n w e r d e n in o n z e s t u d i o ’ s g e g e v e n , 2 in b e z e t D u i t s l a n d e n 4 in d e p r o v in c ie ( P e r u w e l z , S t a v e lo t , C i n e y e n S p a ) .

D U P L E X U I T Z E N D I N G E N : I n d e lo o p v a n h e t j a a r 1 9 5 1 h e b b e n w i j . in s a m e n w e r k i n g m e t d e F r a n s e R a d i o , 4 d u p le x u i t z e n d i n g e n o n d e r d e t i t e l « A l l o B r u x e l l e s . . . i c i P a r i s » v e r w e z e n l i j k t .

D E K O R E N V A N H E T N . I . R . : I n s a m e n w e r k i n g m e t d e k o r e n h e e f t d e D i e n s t v a n d e L i c h t e M u z ie k 26 c o n c e r t e n g e g e v e n .

L Y R I S C H E U I T Z E N D I N G E N : 1 8 c o n c e r t e n w e r d e n u i t s l u i t e n d a a n h e t l y r i s c h r e p e r t o r i u m g e w i j d ; 7 l y r i s c h e u i t v o e r i n g e n w e r d e n v a n u i t s c h o u w ­b u r g e n g e r e l a y e e r d .

O R K E S T E N V A N B U I T E N S H U I S : 2 3 c o n c e r t e n w e r d e n g e g e v e n d o o r o r k e s t e n m e t e e n a n d e r e f o r m a t i e d a n o n s O r c h e s t r e R a d i o ; 7 c o n c e r t e n d o o r m i l i t a i r e m u z i e k k a p e l l e n ; 30 o r k e s t e n w e r d e n v a n u i t i n r i c h t i n g e n t e B r u s s e l , a a n d e k u s t e n v a n u i t o n z e g e w e s t e l i j k e s t u d i o ’ s g e r e l a y e e r d .

G E R E G I S T R E E R D E M U Z I E K : D a a r d e g r a m o f o o n p J a t e n m u z ie k e e n g r o t e p la a t s in d e p r o g r a m m a ’ s in n e e m t , w e r d e n t a l r i j k e r u b r i e k e n d i e d e b e l a n g s t e l ­l i n g v a n d e l u i s t e r a a r s k u n n e n o p w e k k e n , g e c r e ë e r d . W i j c i t e r e n : « P a g e s d ’ o p é r a s d e m a n d é e s p a r l e s a u d i t e u r s » ( o p e r a b l a d z i jd e n d o o r l u i s t e r a a r s g e v r a a g d ) ; « L e s m a î t r e s d e la m u s i q u e l é g è r e » ( D e m e e s t e r s v a n d e l ic h t» ' m u z ie k ) ; « S o m m e t s d u T h é â t r e L y r i q u e » ( H o o g t e p u n t e n v a n h e t l y r i s c h t o n e e l) ; «. 8 c h a n s o n s . . . c o m b ie n d e s u c c è s » (8 l i e d e r e n e n e v e n v e e l s u c c e s s e n ) ; « I l s c h a n t e n t p o u r v o u s . . . » ( Z i j z in g e n v o o r u ) , e n z .

J A Z Z M U Z I E K : 7 s p e c i a l i s t e n v a n d e j a z z h e b b e n h u n m e d e w e r k i n g v e r l e e n d a a n u i t z e n d in g e n d i e a a n d i t g e n r e v o o r b e h o u d e n w a r e n .

I I I . — A U D I T I E D I K N S T .

T w e e e n z e s t i g a u d i t i e z i t t i n g e n w e r d e n g e o r g a n i s e e r d o m g e v o l g t e g e v e n a a n d e a a n v r a g e n v a n 74 7 a r t i s t e n : 30 e r v a n w e r d e n in d e p r o v in c ie g e h o u d e n e n w e r d e n g e v o l g d d o o r 30 m ic r o p r o e v e n ; 4 3 1 k u n s t e n a a r s v e r s c h e n e n v o o r d ï j u r y , 7H s la a g d e n v o o r d e n a t i o n a l e o m r o e p e n 94 v o o r d e g e w e s t e l i i k e o m r o e p e n . D e e x a m e n s o m v a t t e n e e n z e e r u i t g e b r e i d g e b i e d : o p e r a , m e lo d ie , o r a t o r i u m , h e t 'H ed , c a b a r e t ( F r a n s e n W a a l s ) O p e r e tt e n , k o r e n , p ia n o , s n a a r ­in s t r u m e n t e n , k a m e r m u z i e k , h a r m o n i c a , h o u t - e n k o p e r i n s t r u m e n t e n , k le i n e o r k e s t e n , e n z .

I I I . — D I E N S T V O O R P E R S E N L U I S T E R A A R S .

C O R R E S P O N D E N T I E D E R L U I S T E R A A R S .O n t v a n g e n b r i e v e n : 4 0 .3 15 ( in 19 5 0 : 3 1 .3 0 7 ) .A n t w o o r d e n : 7 .8 6 3 ( in 19 5 0 : 7 .4 5 8 ) .S u g g e s t i e s e n v e r z o e k e n o m i n l i c h t i n g e n 3 1 .9 2 5 ( In 19 5 0 17 .6 3 6 ) .G u n s t i g e b r i e v e n : 8 .3 2 9 ( in 19 5 0 : 1 3 . 1 7 0 ) .O n g u n s t i g e b r i e v e n : 6 1 ( in 19 5 0 : 5 0 1 ) .

92

B E T R E K K I N G E N M E T D E P E R S .

P e r s u i t t r e k s e l s :G u n s t i g O n g u n s t i g N e u t r a a l

A l l e r l e i ................................. .............. 10 2 13 2 17 9C o n c e r t e n ................................. ............. 10 3 2 1 2R a d i o W a l l o n i ë .............. ............. 4 — 3P o l i t i e k ................................. .............. 1 5 5 8

T e l e v i s i e : 29 5 a r t i k e l s w a a r i n o v e r d e t w e e d e f i n i t i e s g e s p r o k e n w o r d t .

O P E N B A R E C O N C E R T E N I N D E S T U D I O ’ S : I n 1 9 5 1 : 88 ' 1 9 5 0 : 70>.N a m e l i jk : 4 5 s y m f o n is c h e c o n c e r t e n ; 18 R a d i o - V a r i é t é s ; 1 4 g e v a r ie e r d e

c o n c e r t e n ; 4 c o n c e r t e n d o o r d e m u z ie k k a p e l d e r g id s e n ; 2 c o n c e r t e n v a ng e e s t e l i jk e m u z ie k ; 1 u i t z e n d in g g e w i j d a a n W a l lo n ië ; 1 h u ld e b e t o o n A .G u é r y * 1 r e c i t a l O . ÏV Iicha

C O N C E R T E N V O O R D E S T U D E N T E N : T i j d e n s 1 9 5 1 : 6 . E e n d e z e r c o n c e r t e n ( n l. o p 24 A p r i l ) w e r d d o o r H .M . K o n in g in E l i s a b e t h b i jg e w o o n d . ( I n 19 5 0 : 6 ) .

D E J E U G D R A D I O I N D E P R O V I N C I E : K é n o p e n b a r e u i t v o e r i n g in h e t S t a d h u i s v a n G e m b lo e r s .

O P E N B A R E C O N C E R T E N I N D E P R O V I N C I E : 1 9 5 1 : 4 ( 19 5 0 : 2 ) .O P E N B A R E C O N C E R T E N T E B R U S S E L : O p v o e r i n g v a n « L o u i s e » in

d e M u n t s c h o u w b u r g .

T E L E V I S I E : 2 o p e n b a r e u i t z e n d in g e n o p 4 e n 18 D e c e m b e r .U . E . R . : T e r g e le g e n h e id v a n d e A lg e m e n e V e r g a d e r i n g v a n d e E u r o p e s e

R a d io - U n ie , g e d u r e n d e d e m a a n d S e p t e m b e r , h e e f t d e D ie n s t v o o r P e r s e n L u i s t e r a a r s d e r e c e p t ie v a n d e b u i t e n la n d s e e n d e B e l g i s c h e a f g e v a a r d i g d e n t e B r u s s e l e n t e G e n t g e o r g a n i s e e r d

I V . — W A A L S E G E W E S T E L I J K E O M R O E P E N .

D e p r o g r a m m a 's w o r d e n t o t 17 .5 0 u . d o o r d e z e n d e r t e A y e u it g e z o n d e n . V a n 1 8 u . a f w o r d t d e z e n d e r t e H o u d e n g ( z e l f d e g o l f l e n g t e ails A y e ) m e t e& n s t e u n z e n d e r o v e r 2 0 2 ,2 M . t e L u i k in w e r k i n g g e s t e ld . T i j d e n s d e w e r k ­d a g e n w o r d t d e g e w e s t e l i j k e z e n d e r v a n 17 .2 0 u . t o t 17 .5 0 u . d o o r d e n a t io n a le d i e n s t e n g e b r u i k t v o o r d e u i t z e n d in g in d e D u i t s e t a a l v o o r d e O o s t e l i jk e k a n to n s .

D e u i t z e n d in g e n o v e r d e g e w e s t e l i jk e a n t e n n e w e r d e n in 1 9 5 1 a l s v o lg t v e r d e e ld : «

H e n e g o u w e n ................................. u r e n 1 .2 6 5 .5 0L u i k ......................................................................... 1 . 2 4 5 .5 5L u x e m b u r g ............................................................... 1 .0 9 2 .2 5N a m e n ............................................................... 1 .2 2 4 .2 5N i e u w s b e r i c h t e n ( B r u s s e l ) .............................. 17 5 .3 0O o s t e l i jk e k a n t o n s ........................................... 1 5 1 . 2 0

T o t a a l : 5 . 1 5 5 .2 5

S c h o r s i n g v a n 17 .5 0 t o t 1 8 u u r .............. 6 0 .50

19 .0 8 6 b r i e v e n w e r d e n d o o r d e l u i s t e r a a r s g e z o n d e n : n l . 7 .8 0 5 in H e n e ­g o u w e n ; 4 .2 4 7 in L u i k ; 2 .4 3 9 in L u x e m b u r g e n 4 .59 5 in N a m e n . 5 .0 4 0 c o n t r a c t e n w e r d e n m e t m e d e w e r k e r s a f g e s lo t e n . Z i j w o r d e n a l s v o lg t v e r d e e ld :

H e n e g o u w e n L u i k L u x e m b . N a m e nM u z ie k ....................... ................................. 7 7 7 55 0 16 3 4 5 1W o o r d ....................... ................................. 13 2 9 7 25 3 1 2 7 3 3

T o t a a l ........................ ................................. 2 10 6 12 7 5 475 1 1 8 4

93

D e c u l t u r e le c o m m i s s i e s w e r d e n e in d e 19 5 0 o p n ie u w o p g e r i c h t e n f u n c - t i o n n e e r d e n r e g e l m a t i g in 1 9 5 1 .

A . M U Z I E K U I T Z E N D I N G E N . A a n t a l u i t z e n d in g e n :H e n e g o u w e n L u i k L u x e m b . N a m e n

1 . O r k e s t e n ........................................ 16 9 92 95 2202 . R e c i t a l s .................................................. 266 65 79 27 73. K a m e r m u z i e k .............................. 1 2 8 4 64. L y r i s c h e u i t z e n d in g e n . . . . 8 8 — 1 15. H a r m o n ie ë n , f a n f a r e s , k o r e n 7 0 18 1 5 436. C a b a r e t t e n .............................. 19 6 28 17 . V a r i é t é s ........................................ 26 3 3 2 8 18. A l l e r l e i ........................................ 39 1 5 639. C a p t a t i e s ........................................ 16 0 263 1 5 32

10 . G e c o m m e n t a r ie e r d eg r a m o fo o n p la t e n ............ 1 3 0 Î4 8 203 98

u . G e r e g i s t r e e r d em u z ie k u i t z e n d in g e n ............ 964 10 5 5 1 2 1 3 863

B . L I T E R A I R E U I T Z E N D I N G E N .H e n e g o u w e n L u i k L u x e m b . N a m e n

1 . F r a n s t o n e e l ................................. 20 43 30 182. L u i s t e r s p e l e n , s k e t c h e s . . . . 90 50 3 1 523 . W a a l s t o n e e l ........................................ 22 16 2 204. E v o c a t i e s , f a n t a s i e .................... 37 1 3 26 675. V a r i é t é s ........................................ 18 28 2 1 26. C y c l u s s e n ........................................ 18 3 82 43 177. K r o n i e k e n , s p r e e k b e u r t e n 1 4 1 74 64 458. C a p t a t i e s ........................................ 7 3 — —9. A l l e r l e i ........................................ 12 7 — 23 18

C . B e r i c h t g e v i n g — R e p o r t a g e s .H e n e g o u w e n L u i k L u x e m b . N a m e n

1 . R e p o r t a g e s , m o n t a g e s ............ 1 3 5 49 19 982 . I n t e r v i e w s ......................................... 37 73 6 683. C y c l u s s e n ........................................... 27 75 — 87

E e n d a g e l i j k s e k o e r ie r , d e s p o r t u i t s l a g e n v a n ’ s Z o n d a g s , d e a lg e m e n e m e d e d e l in g e n e n e e n w e k e l i j k s e k r o n i e k o v e r d e k u n s t e n d e ' l i t e r a t u u r in W a l lo n ië , d e W a a l s e e c o n o m ie , d e W a a l s e la n d b o u w , d e W a a l s e f o lk l o r e en h e t g e m e n g d n ie u w s in W a l lo n ië , w o r d e n d o o r d e v i e r g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n g e m e e n s c h a p p e l i jk u it g e z o n d e n .

94

GEMEENSCHAPPELIJKE CULTURELE DIENSTEN.

W K R E L D U I T Z E N I H N G E N H K U S S E L - L K O P Ü L D S T A I )

I . — U I T Z E N D I N G E N V O O R B U I T E N L A N D S E L U I S T E R A A R S .

1 ) K R O N I E K E N .

T i j d e n s 1 9 5 1 s t e l d e d e r e d a c t i e v a n B r u s s e l 6 7 3 k r o n i e k e n o p , b e s t e m d o m d e b u i t e n la n d s e l u i s t e r a a r s d e v e r s c h i l l e n d e a s p e c t e n v a n h e t l e v e n in B e l g i ë t e d o e n k e n n e n .

V e r d e l i n g d e z e r w e r k z a a m h e d e n p e r r u b r i e k :E c o n o m is c h e k r o n i e k e n : 98 ; s o c ia le k r o n i e k e n : 3 1 ; t o e r i s t i s c h e k r o n i e ­

k e n : 60 ; f o lk l o r i s t i s c h e k r o n i e k e n : 28 ; c u l t u r a l e k r o n i e k e n : a ) w e t e n s c h a p ­p e n : 26 ; b ) l e t t e r e n : 3 7 ; c ) p la s t i s c h e k u n s t e n : 4 3 ; d ) m u z ie k : 16 ;e ) B e l g i s c h e k u n s t i n h e t b u i t e n la n d : 9 ; f ) b u i t e n la n d s e k u n s t e n a a r s : 8 ;g ) f i l m : 4 ; h9 g e s c h i e d e n i s : 1 2 ; t o t a a l : 1 5 5 ; p o l i t ie k e k r o n i e k e n : 18 ;k r o n i e k e n « j e u g d » : 5 ; B e l g i s c h e p e r s o n a l i t e i t e n : 30 ; b e e ld e n u i t B e l g i ë :1 1 ; g a s t e n v a n B e l g i ë : 4 1 ; b e t r e k k i n g e n v a n B e l g i ë m e t h e t b u i t e n la n d : 1 8 ;B e l g i ë in o o r l o g (4 0 -4 5) : 5 ; s p o r t : 2 1 ; v e r s c h i l l e n d e k r o n i e k e n : 2 3 ; « T r o i s q u e s t i o n s e t r é p o n s e s » : 4 ; « V i e d e s l e t t r e s e n B e l g i q u e » : 4 5 ; K u n s t e n L e t t e r e n : 45 ; m o n t a g e s : 4 ; « M i r o i r s d e B e l g i q u e » : 2 5 ; « T r é t e a u x d e B e l g i q u e » : 6 ; T O T A A L : 6 73.

2 ) T R I B U N E S D E R O R G A N I S A T I E S V O O R I N T E R N A T I O N A L E S A M E N ­W E R K I N G .

V i e r m a a l p e r w e e k h e b b e n o p d e z e n d e r t e L e o p o l d s t a d k o r t e u i t z e n d in g e n (4 m in u t e n ) v a n n i e u w s b e r i c h t e n p la a t s , d i e g e w i j d z i j n a a n d e v e r s c h i l l e n d e o r g a n i s m e n v o o r in t e r n a t i o n a l e s a m e n w e r k i n g .

H i e r v o lg t d e l i j s t v a n d e z e u i t z e n d in g e n :U n e s c o : 5 2 ; I n t e r n a t i o n a l e o r g a n i s a t i e v o o r d e la n d b o u w e n d e b e v o o r ­

r a d i n g : 28 ; I n t e r n a l t io n a a l a r b e i d s b u r e a u : 5 2 ; W e r e l d o r g a n i s a t i e v o o r d e g e z o n d h e id 3 9 ; O r g a n i s a t i e d e r V e r e n i g d e N a t i e s : 2 2 ; I n t e r n a t i o n a l e o r g a n i s a t i e v o o r b u r g e r l i j k e l u c h t v a a r t : 3 ; I n t e r n a t i o n a l e c o n f e d e r a t i e d e r V r i j e S y n d i c a t e n : 1 ; I n t e r n a t i o n a l e o r g a n i s a t i e v a n d e R a d i o : 2 ; U . N . I . C . E . F . : 1 ; I n t e r n a t i o n a l e v l u c h t e l i n g e n o r g a n i s a t i e : 3 ; R o d e K r u i s : 2 ; I n t e r n a t i o n a l e v e r g a d e r i n g d e r j e u g d : 2 ; T O T A A L : 206.

A l d e z e t r i b u n e s w o r d e n d o o r d e r e d a c t i e t e B r u s s e l in h e t F r a n s , h e t N e d e r l a n d s e n h e t E n g e l s o p g e s t e ld .

I I . — U I T Z E N D I N G E N V O O R B E L G E N I N H E T B U I T E N L A N D .

L a s e m a in e e n B e l g i q u e ( k r o n ie k ) : 5 2 ; W e e k in .B e lg i ë ( k r o n ie k ) : 5 2 ; K la n k b e e l d e n ( o v e r z ic h t d e r B e l g i s c h e r a d i o - a c t u a l i t e i t e n ) : 4 5 ; S e m a in es o n o r e ( o v e r z ic h t d e r B e l g i s c h e r a d i o - a c t u a l i t e i t e n ) : 45 ; D a g s p i e g e l ( p r a a t j e u i t B e l g i ë - d r i e m a a l p e r w e e k ) : 1 5 6 ; B i l l e t s d u J o u r ( id e m ) : 15 6 ; S p o r t - p r a a t j e s : 43 ; S p o r t k r o n i e k e n vio or d e z e e l ie d e n - d u u r : 1 0 m in u t e n : 45 ; C h r o n i q u e s s p o r t i v e s ( id e m ) : 4 5 ; U i t z e n d i n g v a n f a m i l i e b e r i c h t e n v o o r d e B e l g i s c h e z e e l ie d e n : 10 4 ; M i s s i e - u u r : 10 4 ; E c o n o m is c h p r a a t j e : 4 5 ; B i l l e t s é c o n o m iq u e s : 45 .

95

I I I . — U I T Z E N D I N G V A N D E N A T I O N A L E P R O G R A M M A 'S .

O n g e v e e r 70 0 m u z ie k p la t e n , a a n d e p r o g r a m m a 's d e r n a t i o n a l e u i t z e n d in g e n o n t le e n d , w e r d e n p e r v l i e g t u i g n a a r L e o p o l d s t a d v e r z o n d e n .

E e n g r o o t d e e l e r v a n w a s a a n B e l g i s c h e m u z ie k e n v o o r n a m e l i j k a a n B e l g i s c h e v o lk s l i e d e r e n g e w i j d . I n t o t a a l w e r d e n o n g e v e e r 800 B e l g i s c h e w e r k e n u i t g e z o n d e n .

B o v e n d i e n w e r d e n 1 4 t o n e e l s t u k k e n e n l u i s t e r s p e l e n , a a n d e p r o g r a m m a ’s d e r n a t i o n a l e u i t z e n d i n g e n o n t le e n d , n a a r L e o p o l d s t a d v e r z o n d e n . D e d u u r d e r a c h t e r e e n v o l g e n d e u i t z e n d in g e n l a a t n i e t t o e w e r k e n v a n m e e r d a n 60 m in u t e n u i t t e z e n d e n .

I V . — U I T Z E N D I N G E N « D X ».

D X - p r o g r a m m a ’ s a a n L e o p o l ld s t a d g e z o n d e n 1 0 1 ; V e r s l a g e n v a n b e l u i s t e r i n g e n c o r r e s p o n d e n t i e r a d i o c l u b s : 1 .8 0 9 .

N a a s t d e « D X » - p r o g r a m m a 's v a n d e n e t t e n d e r B e l g i s c h e , I t a l i a a n s e , Z w i t s e r s e , F r a n s e , K o n g o l e s e e n L u x e m b u r g s e a m a t e u r s z e n d e r s , g e e f t d e W e r e ld o m r o e p o o k p r o g r a m m a 's d i e d o o r t i e n t a l l e n « S h o r t W a v e L i s t e n e r s » - c l u b s v o o r b e r e i d w io rd e n .

***

D e r e d a c t i e s t e L e o p o l d s t a d h e b b e n d e v o lg e n d e w e r k z a a m h e d e n v o o r ­b e r e i d : O n d e r v r i e n d e n ( N e d e r l a n d s , F r a n s , E n g e l s , P o r t u g e e s , S p a a n s ) : 7 7 0 ; O n t h e A i r : 10 0 ; K o l o n i a l e k r o n i e k e n ( N e d e r l a n d s , F r a n s , E n g e l s , P o r t u g e e s , S p a a n s ) : 2 2 3 ; D X - p r o g r a m m a ’ s t e L e o p o l d s t a d v e r w e z e n l i j k t 18 2 ; F o t o k r o n i e k e n : 60 ; Z w e e d s e k r o n i e k e n : 2 6 ; « O n d e r O n s » U . S . A .5 2 ; B e l g i s c h e k r o n i e k e n in I b e r i s c h s t a l e n : 2 3 2 ; « G o o d w i l l » - t r i b u n e s in I b e r i s c h e t a le n : 2 3 4 ; N i e u w s b e r i c h t e n e n s a m e n v a t t i n g e n (5 t a l e n in 1 3 p r o ­g r a m m a ’s ) : 6 .225 .

I I . — B E L U I S T E R I N G S D I E N S T .

D e z e d i e n s t h e e f t o n o n d e r b r o k e n z i j n o p d r a c h t v a n b e r i c h t g e v e r v a n d e r e d a c t i e s d e r N i e u w s b e r i c h t e n v e r v u l d .

H i e r n a e n k e l e s t a t i s t i s c h e g e g e v e n s o v e r d e a c t i v i t e i t e n v a n d e z e d i e n s t : 1 3 .8 0 0 lo u t e r e in f o r m a t i e b e r i c h t e n ;

1 . 1 0 0 p e r s o v e r z ic h t e n , c o m m e n t a r e n e n k r o n i e k e n .

I I I . — M U Z I E K B I B L I O T H E E K .

I N V E N T A R I S : m a t e r i e e l v io o r o r k e s t : 1 3 .5 6 4 ; l i e d e r e n - k o r e n m e t o f z o n d e r o r k e s t b e g e l e i d i n g : 5 .5 6 2 ; m a t e r i e e l v o o r l y r i s c h t o n e e l : 2 2 ; z a n g - e n p i a n o p a r t i t u r e n ( o p e r a - o p e r e t t e n ) : 2 .6 68 ; t e k s t b o e k j e s 34 0 ; o r k e s t - e n z a k p a r t i t u r e n ( z o n d e r m a t e r i e e l ) : 2 . 1 2 5 ; v o o r d r a c h t : 46 ; d o c u m e n t a t ie : 10 4 .

A C T I V I T E I T E N : a ) m a t e r i e e l v e r s t r e k t a a n h e t S y m f o n i e - O r k e s t5 3 4 ; a a n h e t O r c h e s t r e - R a d i o : 4 .48 3 ; <ian h sv O / n r o e p - O r k e s t : 2 2 4 7 ; v o o r d e M a a n d a g a v o n d c o n c e r t e n : 88 ; a a n h e t K a m e r - O r k e s t : 1 3 8 ; a a n d e F r a n s e k o r e n : 486 ; a a n d e V l a a m s e k o r e n : 50 S ; l e n in g e n a a n d e B e l g i s c h e c o n s e r ­v a t o r i u m s : 69 :

b ) v e r i f i c a t i e d o o r o n z e f r e q u e n t i e d i e n s t : 1 2 .5 2 5c ) t e r u g z e n d i n g v a n g e h u u r d o f in l e n i n g o n t v a n g e n m a t e r i e e l : 6 75 ;d ) b i j h o u d e n v a n d e b o e k h o u d i n g e n h e t « j o u r n a a l ».

96

I V . — L E T T E R K U N D I G E B I B L I O T H E E K .

I n d e lo o p v a n h e t d i e n s t j a a r 1 9 5 1 k o c h t d e l e t t e r k u n d i g e b i b l i o t h e e k 842 b o e k e n a a n . H i e r d o o r s t e e g h e t a a n t a l b o e k d e le n in d e b i b l i o t h e e k t o t 13 .9 3 9 .

H e t a a n t a l o n t l e n i n g e n b e d r o e g ..................................................................... 5 .3 7 3O n t le n in g e n w i s s e l b i b l i o t h e k e n ( b ib l io t h e k e n b u i t e n s h u i s ) ............... 647H a n d b i b l i o t h e k e n ....................................................................................................... 2 1 1

T o t a a l .................................................................................................................................... 6 .2 3 1

D a g e l i j k s g e m id d e ld e : 2 0 ,7 7 .A ä n t ä l l e z e r s * 4 19I n d i t t o t a a l z i j n d e r a a d p l e g i n g e n t e r p la a t s e e n d e t a l r i jk « , v r a g e n v o o r

i n l i c h t i n g e n d o o r d e v e r s c h i l l e n d e d i e n s t e n n ie t b e g r e p e n .T i j d e n s 1 9 5 1 w e r d d e s a m e n s t e l l i n g v a n d e a n a l y t i s c h e c a t a l o g u s v o o r t ­

g e z e t .D e L e t t e r k u n d i g e B i b l i o t h e e k v e r z e k e r d e d e i n s c h r i j v i n g e n d e u i t d e l i n g

v a n a l l e t i j d s c h r i f t e n .

V . — D I S C O T H E E K .

A a n t a l p ila te n : 6 8 .14 6 , w a a r v a n 5 6 .7 0 5 c o m m e r c i ë le e n ± 1 1 . 4 4 1 N . I . R . - p la t e n . A a n g e k o c h t e p la t e n : 2 .9 0 1 ; G i f t e n : 1 . 1 7 4 .

A a n t a l g e b r u i k t e p la t e n : V l a a m s e u i t z e n d i n g e n : 1 5 .5 4 5 ; F r a n s e u i t ­z e n d in g e n : 14 .0 4 3 . V e r s l e t e n e n g e b r o k e n p la t e n : 334 . V l a a m s e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n : 14 8 ; W a a l s e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n : 1 .4 5 8 . G i f t e n a a n d e V l a a m s e g e w e s t e * l i jk e o m r o e p e n : 26 0 ; a a n d e W a a l s e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n 12 8 . A a n t a l g e b r u i k t e N . I .R . - o p n a m e n : V l a a m s e u i t z e n d in g e n : 1 . 5 7 7 ; F r a n s e u i t ­z e n d in g e n : 5 0 1 ; W e r e l d u i t z e n d i n g e n : 20 4 ; B u i t e n l a n d s e b e t r e k k i n g e n : 17 6 .

N . I . R . - p l a t e n b e s t e m d v o o r d e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n : V l a a m s e : 1 2 1 W a a l s e : 3 3 5 . N . I . R . - o p n a m e n o p s t e e k k a a r t e n g e b r a c h t : m u z ie k : 1 .9 0 3 w o o r d : 1 .0 5 6 . N . I . R . - p l a t e n , d o o r b e m i d d e l i n g d e r B u i t e n l a n d s e B e t r e k k i n g e n n a a r h e t b u i t e n la n d g e z o n d e n : 43 ; R . C . B . : 36 ; L e o p o l d s t a d : 58 ; V l a a m s e M u z ie k d ie n s t : 22 .

D i v e r s e a c t i v i t e i t e n : s a m e n s t e l l i n g v a n e e n c a t a l o g u s v a n p o p u la i r e e t h ­n is c h e e n f o l k l o r i s t i s c h e m u z ie k . V i j f d u iz e n d i n l i c h t i n g e n w e r d e n t e le f o n is c h a a n ' l u i s t e r a a r s v e r s t r e k t . O p 926 b r i e v e n v a n l u i s t e r a a r s , d o o r d e D ie n s t « P e r s e n L u i s t e r a a r s » o n t v a n g e n , w e r d e n g e g e v e n s v a n a n t w o o r d v e r s t r e k t .

97

TECHNISCH DEPARTEMENT.

I . — E N K E L E S T A T I S T I S C H E G E G E V E N S .

U I T Z E N D I N G .I n d e o n d e r s t a a n d e t a b e l w o r d t , v o o r e l k p r o g r a m m a , d e o o r s p r o n k e l i j k e

s t u d i o , d e t i j d r e g e l i n g v a n d e u i t z e n d in g e n e n e n k e le i n l i c h t i n g e n b e t r e f f e n d e d e o v e r e e n s t e m m e n d e z e n d e r s , t o p g e g e v e n .

N o t a ’ s ( 1 ) e n (2 ) : d e 't o e s t a n d v a n d e g e w e s t e l i j k e z e n d e r s k a n a l s v o lg t s a m e n g e v a t w o r d e n :

L i g g i n g F r e q u e n t i e in k c / s e c . G o l f l e n g t e

V e r m o g e n in K W . T i j d r e g e l i n g

G E W E S T E L I J K W A A L S P R O G R A M M A .

M a r c h e - A y e 1 1 2 4 267 M . 10 d a g ( * )

H o u d e n g 1 1 2 4 267 M . 1 0 n a c h t ( * )

L u i k 1484 (** ) 20 2 .2 M . 5 n a c h t ( * )

G E W E S T E L I J K V L A A M S P R O G R A M M A .

V e l t e m 1 5 1 1 19 8 ,5 M . 20

V i c h t e ( to t 14 .7 .)

**00 202 .2 M . 0 ,2 5

K o r t r i j k (m e t in g a n g v a n 1 5 .7 ) 14 8 4 ( * * ) 20 2 ,2 M . 0 ,5

v o l le d i g

v o lle d i g

v o lle d i g

(* ) D e o v e r g a n g v a n d e d a g r e g e l i n g n a a r d e n a c h t r e g e l i n g w e r d , t o t 20 J a n u a r i , t e 1 7 u . u i t g e v o e r d , m e t i n g a n g v a n 2 1 J a n u a r i t e 18 u .

( * * ) D e z e n d e r v a n V ic h t e o f K o r t r i j k e n d e z e v a n L u i k h e b b e n ’ s n a c h t s o p d e z e lf d e g o l f l e n g t e g e fu n c t i io n n e e r d .

O p m e r k in g : I n d e t o r e n v a n h e t H u i s v a n h e t N . l . R . t e B r u s s e l i s e e n z e n d e r o p f r e q u e n t i e m o d u la t i e g e ï n s t a l l e e r d , d i e o p 9 8 ,5 M c / s e c . , h e t z i j d u s e e n g o l f l e n g t e v a n 3 ,0 5 M . w e r k t . D e z e h e e f t t o t 8 M e i g e d u r e n d e 20 u u r p e r w e e k e n m e t i n g a n g v a n 9 M e i g e d u r e n d e 42 u u r p e r w e e k a f w i s s e l e n d d e V la a m s e e n F r a n s e n a t io n a le p r o g r a m m a ’s g e r e l a y e e r d .

K L A N K O P N A M E N I N D E S T U D I O ’ S .

O n d e r d e u i t z e n d in g e n v a n u i t d e s t u d i o ’ s t e B r u s s e l d ie e e n m o e i l i jk e t e c h n is c h e v o o r b e r e i d i n g v e r g d e n , v e r m e ld e n w i j— d e t a l r i j k e u i t z e n d in g e n v a n lu i s t e r s p e l e n , v a r i é t é - u i t v o e r i n g e n , t o n e e l —

d r a m a t i s c h o f l y r i s c h — d e u i t z e n d in g e n v o o r d e j e u g d e n d e s c h o o l r a d io .— d e « d u p le x - u i t z e n d i n g e n » w a a r v a n h e t p r o g r a m m a g e m e n g d i s — g e m e e n ­

s c h a p p e l i j k e z a n g e n d i a lo g e n — e n v a n u i t v e r s c h i l l e n d e s t u d i o ’ s u i t g e ­z o n d e n w o r d e n : 1 « H a n d in H a n d » m e t H i l v e r s u m , t w e e u i t z e n d in g e n t u s s e n B r u s s e l e n L e o p o l d s t a d e n e e n « G e l u k s k e t e n » w a a r a a n -de V la a m s e e n F r a n s e U i t z e n d in g e n e n a c h t b u i t e n la n d s e r a d i o - o m r o e p e n m e d e g e w e r k t h e b b e n .

O P N A M E N .

I n t o t a a l w e r d e n 15 .0 6 7 p la t e n o p g e n o m e n a l s v o lg t o v e r d e v e r s c h i l l e n d e u i t z e n d in g e n v e r d e e l d :— 80 % v o o r d e n a t i o n a l e u i t z e n d in g e n (6 5 % v o o r d e g e s p r o k e n e n 1 5 % v o o r

d e m u z ie k u i t z e n d in g e n ) ;

99

— 3 % v o o r d e g e w e s t e l i j k e u i t z e n d in g e n ( h i e r d i e n t o p g e m e r k t d a t d eg e w e s t e l i j k e o m r o e p e n z e l f h e t g r o o t s t e g e d e e l t e v a n d e o p n a m e n d i e z i jn o d i g h e b b e n v e r w e z e n l i jk t e n ) ;

— 9 % v o o r d e w e r e l d u i t z e n d i n g e n ;— 8 % v o o r b u i t e n la n d s e o m r o e p e n m e t h e t o o g o p d e u i t w i s s e l i n g v a n p r o ­g r a m m a ’ s .

V a n d e 1 .0 2 0 o p n a m e n , d ie b i j m id d e l v a n m a g n e t o f o o n u i t g e z o n d e n w e r d e n ,w a r e n 2 2 % v o o r d e g e s p r o k e n u i t z e n d in g e n e n 78 % v o o r d e m u z ie k u i t z e n d in - g e n b e s t e m d .

K L A N K O P N A M E N B U I T E N S H U I S .

V e r t r e k v a n u i t h e t c e n t r u m t e B r u s s e l : 1 . 7 9 3 k l a n k o p n a m e n d o o r d e c a p t a t i e p l o e g e n , 1 4 1 e r v a n w a r e n b e s t e m d v o o r d e w e r è l d u i t z e n d i n g e n e n 43 w a r e n v o o r r e k e n i n g v a n b u i t e n la n d s e o m r o e ^ e n .

E r d i e n t o p g e m e r k t d a t d e k l a n k o p n a m e n b u i t e n s h u i s d o o r m id d e l v a n d r ie v e r s c h i l l e n d e p r o c é d é ’ s v e r w e z e n l i j k t w o r d e n

— r e c h t s t r e e k s e o v e r m a k i n g p e r l i j n n a a r d e s t u d i o ’ s .— o p n a m e t e r p la a t s e m e t b e h u l p v a n e e n d r a a g b a a r m a g n e fc o fo o n t o e s t e l .— o n n a m e o p p la t e n in e e n c a p t a t i e w a ^ e n .H e t l a a t s t e p r o c é d é , d a t f e i t e l i j k a a n d e k la n k o p n a m e n v a n d e g e s p r o k e n

u i t z e n d in g e n v o o r b e h o u d e n is , w e r d 458 m a a l g e b r u i k t .V e r t r e k v a n u i t d e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n : 2 .4 3 0 k la n k o p n a m e n . O n d e r s t a a n d

t a b e l g e e f t e e n o v e r z ic h t v a n d e z e o p n a m e n :

G e w e s t e l i j k eo m r o e p e n

K la n k o p n a m e n b u i t e n s h u i s R e c h t s t r e e k s b i j m id d e l _ _ _ _

v a n e e n t e le f o n i s c h ev e r b i n d i n g o v e r g e m a a k t o p g e n o m e n

T o t a a l

K o r t r i j k 44 1 1 0 15 4G e n t 97 13 9 236A n t w e r p e n 10 4 707 8 1 1H a s s e l t — — 14 3L u i k 25 2 1 1 6 368N a m e n e nL u x e m b u r g 1 5 389 404B e r g e n — — 3 14

2. — E N K E L E B I J Z O N D E R E W E R K E N .

W i j h e r i n n e r e n h i e r a a n d e b i j z o n d e r e w e r k e n in v e r b a n d m e t h e t r e g e l ­m a t i g o n d e r h o u d v a n d e r a d i o - e l e c t r i s o h e u i t r u s t i n g d e r s t u d i o ’ s e n v a n d e o p n a m e - e n w e e r g a v e t o e s t e l ' l e n , h e t o n d e r h o u d v a n d e z e n d e r s , d e g e b o u w e n e n d e i n s t a l l a t i e s v o o r d e d r i j f k r a c h t , d e v e r w a r m i n g e n d e l u c h t v e r v e r s i n g .

W E R K E N I N H E T H U I S V A N H E T N . l . R . T E B R U S S E L .

U i t d e s t u d i o ’ s v a n d i t g e b o u w w o r d e n d e n a t i o n a l e V l a a m s e e n F r a n s e p r o g r a m m a ’ s e n h e t p r o g r a m m a d e r w e r e l d u i t z e n d i n g e n u i t g e z o n d e n :— d e b i j z o n d e r s t e h e r s t e l l i n g s w e r k e n v a n h e t g e b o u w , n . l . a a n d e i n g a n g e n

A e n B , h e t g la z e n r e g e n d a k , d e m u u r b e k l e d i n g v a n d e g e v e l s e n h e t d a k v a n d e g a r a g e w e r d e n u i t g e v o e r d :

— d e t o e s t e l l e n vo ior d e b e s c h e r m i n g t e g e n b r a n d g e v a a r w e r d e n n a g e z ie n e n v e r s t e r k t ;

— e e n d i s t r i b u t i e n e t o p 60 p e r i o d e s w e r d g e ï n s t a l l e e r d t e n e in d e d e s y n c h r o n i ­s a t i e d e r f o n o t a f e l s t e v e r g e m a k k e l i j k e n ;

— v o o r d e m a c h in e s v a n d e m e c h a n o g r a f i e w e r d e e n l o k a a l i n g e r i c h t ;— e n k e le f o n o t a f e l s w e r d e n v o o r z ie n v a n e e n d r i j f w e r k m e t t w e e s n e lh e d e n ,

100

t e n e in d e h e t g e b r u i k v a n p la t e n m e t 78 e n 3 3 1 / 3 t o e r e n p e r m in u u t m o g e l i j k t e m a k e n ;

— s p e c i a l e p i c k - u p s v o o r « m ic r o - g r o o v e » p la t e n e n l i c h t e n d e r e p e r e e r t o e s t e l - le n w e r d e n o p e e n a a n t a l f o n o t a f e l s g e p l a a t s t ;

— t w e e s t u d i o ’ s w e r d e n o m g e b o u w d v o o r d e D i e n s t d e r W e r e l d u i t z e n d i n g e n ;— v o o r d e o p n a m e o p m a g n e t o f o o n b a n d e n w e r d e e n i lo k a a l i n g e r i c h t ;— t w e e c a b i n e s v o o r d e o p n a m e o p m a g n e t o f o o n b a n d e n w e r d e n o m g e b o u w d

m e t h e t o o g o p h e t in d i e n s t s t e l l e n v a n m a c h in e s m e t t w e e s n e lh e d e n , 76 en 38 c m . p e r s e c o n d e ; d o o r d e t o e p a s s i n g v a n d e s n e lh e id top 38 c m . v o o r d e n o r m a le e x p l o i t a t i e k a n e e n b e s p a r i n g v a n d e h e l f t d e r n o d ig e h o e v e e l ­h e i d b a n d e n v e r w e z e n l i jk t w o r d e n ;

— e r w e r d o v e r g e g a a n t o t p r o e v e n v o o r h e t n a z ic h t , d e r e g e l i n g e n d e o n t ­v a n g s t v a n e e n r e e k s d r a a g b a r e m a g n e t o f o o n t o e s t e l le n m e t t w e e s n e ih e d e n e n e e n r e e k s n ie u w e v e r s t e r k e r s v o o r o p n a m e n b u i t e n s h u i s ;

— v e r a n d e r i n g v a n d e a l p h a l i j n e n m e t h e t o o g o p h u n a a n p a s s i n g a a n h e t p r o g r a m m a d e r u i t z e n d in g e n v o o r 19 5 2 , in g e v o l g e h e t in d i e n s t s t e l l e n v a n d e z e n d e r s o p k o r t e g o lv e n t e W a v e r - O v e r i j s e

W E R K E N Z E N D C E N T R U M T E V E L T E M , w a a r d e n a t io n a le V l a a m s e e n F r a n s e z e n d e r s e n 'd e z e n d e r v a n d e V l a a m s e G e w e s t e l i j k e O m r o e p e n s a m e n ­g e b r a c h t z i j n :— w e d e r o p b o u w v a n d e w o n i n g v a n d e h u i s b e w a a r d e r ;— v e r v a n g i n g v a n d e z e n d la m p e n d o o r b u iz e n v a n e e n n ie u w t y p e o p d e

n a t i o n a l e F r a n s e z e n d e r s e n d e z e n d e r v a n d e V l a a m s e g e w e s t e l i j k e o m ­r o e p e n ;

— in d i e n s t s t e l l e n v a n e e n h o o g d o o r la a t f L i t e r , t e n e in d e h e t o n t i j d i g u i t ­s c h a k e l e n v a n d e n a t io n a le V l a a m s e e n F r a n s e z e n d e r s b i j p a r a s i t a i r e m o d u ­l a t i e d o o r z e e r l a g e f r e q u e n t i e s t e v o o r k o m e n ;

— in d i e n s t s t e l l e n v a n e e n f i l t e r v o o r d e t w e e d e h a r m o n i s c h e v a n d e d r a a g g o l f v a n d e V l a a m s e n a t io n a le z e n d e r ;

— p l a a t s i n g v a n a a n p a s s i n g s t o e s t e l l e n o p d e r e s e r v e a n t e n n e , t e n e in d e d e w e r k i n g o p d e g o l f l e n g t e n 19 8 ,5 M ., 32 4 M . e n 484 M . m o g e l i j k t e m a k e n .

W a t d e w e r k e n in d e A N D E R E C E N T R A V A N D E G E W E S T E L I J K E O M R O E P E N b e t r e f t , v e r m e ld e n w i j d a t d e r e l a y - z e n d e r v a n h e t V la a m s g e w e s t e l i j k p r o g r a m m a v a n V i c h t e n a a r K o r t r i j k o v e r g e b r a c h t w e r d . Z i j n v e r m o g e n w e r d v a n 2 5 0 W . t o t 500 W . o p g e v o e r d d o o r h e t p la a t s e n v a n t w e e g e k o p p e ld e z e n d e r s m e t g e s y n c h r o n i s e e r d e w e r k i n g ; h e t n i e u w s t r a l e n ds t e l s e l o m v a t e e n g e t u i d e b u iz e n a n t e n n e v a n 60 m . h o o g te .

V E R S C H I L L E N D E W E R K E N E N P R O E V E N I N H E T L A B O R A T O R I U M E N O P H E T T E R R E I N m e t e e n h o o g f r e q u e n t i e w a g e n , v o o r z ie n v a n e e n a u t o m a t i s c h e o p n a m e - i n r i c h t i n g v o o r d e v e l d s t e r k t e :— s t u d i e v a n d e i n t e r f e r e n t i e s o p 19 8 ,5 M . g o l f l e n g t e , b e p a l i n g v a n d e f a d i n g

e n d e h o e d a n ig h e id v a n d e b e l u i s t e r i n g v a n d e z e n d e r v a n V e l t e m , d ie o p d e z e g o l f l e n g t e f u n c t i o n n e e r t ;

— d e z e l f d e m e t in g e n v o o r d e n i e u w e z e n d e r v a n K o r t r i j k d i e o p 20 2 M . f u n c t i o n n e e r t ;

— m e t h e t o o g o p d e b e p a l i n g v a n d e b e s t e p la a t s v o o r d e t o e k o m s t ig eg e w e s t e l i j k e z e n d e r s , w e r d o v e r e e n g r o o t g e d e e l t e v a n h e t l a n d e e n m e e t - c a m p a g n e g e d a a n .

3 . — W E R K E N V O O R D E I N R I C H T I N G V A N H E T C E N T R U M D E R G R O T E Z E N D E R S T E W A V E R - O V E R I J S E .

D i t c e n t r u m z a l o m v a t t e n :M I D D E L B A R E G O L F : 2 z e n d e r s m e t e e n e e n h e id s v e r m o g e n v a n 15 0 K W .

e n 3 a n t e n n e s s a m e n g e s t e l d u i t g e t u i d e s t r a l e n d e m a s t e n m e t e e n h o o g t e v a n 2 4 5 , 16 5 e n 90 M . ( d e z e i la a t s t e i s e e n r e s e r v e ) , d ie v o o r d e u i t z e n d i n g v a n d e V l a a m s e e n F r a n s e n a t io n a le p r o g r a m m a ’ s v o o r z ie n z i jn .

K O R T E G O L F : e e n g e h e e l v a n 2 z e n d e r s m e t e e n e e n h e id s v e r m o g e n v a n10 0 K W . , b e s t e m d v o o r h e t p r o g r a m m a d e r W e r e l d u i t z e n d i n g e n ; h e t a n t e n n e - v e ld z a l b e s t a a n u i t 2 g o r d i jn - a n t e n n e s e n t w e e r u i t - a n t e n n e s , a Jlle v i e r n a a r

101

L e o p o l d s t a d g e r i c h t e n v i e r b i j k o m e n d e r u i 't - a n t e n n e s , n a a r d e a n d e r e s t r e k e n v a n d e W e r e ld g e r i c h t . D i t s t e l a t e n n e s z a l h e t m o g e l i j k m a k e n in v e r s c h i l ­le n d e r i c h t i n g e n o p v e r s c h i l l e n d e g o l f l e n g t e n u i t t e z e n d e n .

B o v e n d i e n w e r d e n H U L P U I T R U S T I N G E N v o o r z ie n . D e z e b e s t a a n u i t t w e e z e n d e r s v a n 20 K W . v o o r m id d e lb a r e - g o l f e n e e n z e n d e r v a n 2 0 K W . v o o r k o r t e g o l f , a l s m e d e e l e c t r o g e e n g r o e p e n o m d e z e z e n d e r s t e v o e d e n .

***

W i j h e r in n e r e n e r a a n d a t b e s t e l l i n g e n v o o r d e z e z e n d e r s e n d e v o o r ­n a a m s t e a n t e n n e s o p h e t e in d e v a n 19 4 9 d o o r g e g e v e n w e r d e n .

T i j d e n s 19 5 0 w e r d e n d e v o o r b e r e id e n d e s t u d i e s b e t r e f f e n d e d i t c e n t r u m v o lt o o id . W i j c i t e r e n h i e r d e v o o r n a a m s t e w e r k e n w a a r v a n d e b e s t e l l i n g , n a d e a a n b e s t e d i n g , d o o r g e g e v e n w e r d :

— « O p r i c h t i n g d e r g e b o u w e n .— V o e d i n g o p h o o g s p a n n i n g .— U i t r u s t i n g v a n h e t e l e c t r i s c h o n d e r s t a t io n .— L a a d - e n h i j s t n e s t e l le n .— L a a g f r e q u e n t i e t o e s t e l l e n .

***

19 5 1 w a s e e n b e s l i s s e n d j a a r v o o r d e v o o r u i t g a n g d e r w e r k e n v a n h e tO m r o e p c e n t r u m t e 'W a v e r - O v e r i j s e .

'W i j v e r m e ld e n :— d e a a n l e g v a n d e t o e g a n g s w e g , d i e h e t g e b o u w m e t d e h o o f d w e g v e r b i n d t ,

w e r d v o lt o o id ;— b o u w w e r k e n : d e z a a l d e r z e n d e r s e n d e v l e u g e l v a n h e t o n d e r s t a t i o n

w e r d e n b e h o u d e n s b e p a a l d e a f w e r k i n g e n , v o lt o o id ; d e b o u w v a n d ea d m i n i s t r a t i e v e v l e u g e l w e r d v o o r t g e z e t ;

— d e a a n s l u i t i n g e n m e t d e n e t t e n v a n 36 .0 0 0 e n 6 .000 V o ß t w e r d e n g e ,p la a t s t .— e e n a a n z i e n l i j k d e e l v a n h e t m a t e r i e e l d e r h o o g s p a n n i n g w e r d g e m o n t e e r d ;— d e h u lp - e le c t r o g e e n g r o e p e n , d e o m s c h a k e l a a r s e n d e k r a c h t t r a n s f o r m a t o r e n

w e r d e n in d e f a b r i e k g e k e u r d ;— m o n t e r i n g v a n d e b o r d e n e n d e c o m m a n d o le s s e n a a r s d e r l a a g s p a n n i n g w e r d

a a n g e v a t ;— d e i n s t a l l a t i e s v o o r d e v e r l i c h t i n g e n d e k l e i n e d r i j f k r a c h t w e r d e n , n a

a a n b e s t e d i n g , b e s t e l d ;— d e n o lb r u g w e r d g e m o n t e e r d e n g o e d g e k e u r d ;

— in h e t g e d e e l t e v a n h e t g e b o u w d a t g e b r u i k t w o r d t v o o r h e t m o n t e r e n v a nd e z e n d e r s w e r d d e v e r w a r m i n g g e ï n s t a l l e e r d e n in d i e n s t g e s t e l d ;

— d e a a n s l u i t i n g m e t h e t s t a d s w a t e r v a n W a v e r , d e n o d ig e r e s e r v o i r s e n h y d r o f o r e n w e r d e n b e s t e l d ;

— in h e t b e g in v a n h e t j a a r w e r d e n d e z e n d e r s o p m i d d e l b a r e g o l f in d e f a b r i e k g e b o u w d e n v o o r l o p i g g e k e u r d , d a a r n a w e r d e n z i j o v e r g e b r a c h t n a a r d e g e b o u w e n , w a a r d e d e f i n i t i e v e m o n t e r i n g v o o r t g e z e t w e r d ;

— e e n r e s e r v e z e n d e r v a n 20 K W . w e r d b e s t e l d ; d e c o n s t r u c t i e e r v a n w e r d in d e f a b r i e k a a n g e v a t ;

— d e d r i e a n t e n n e s v o o r d e m i d d e l b a r e g o l f , b e s t a a n d e u i t g e t u i d e s t r a l e n d e m a s t e n m e t e e n h o o g t e v a n 2 4 5 , 16 5 e n 90 m . w e r d e n in d e lo o p v a n h e t j a a r g e m o n t e e r d . Z i j w e r d e n v o o r l o p i g g e k e u r d ;

— d e c o n s t r u c t i e in d e f a b r i e k v a n d e m a s t e n , d i e b e s t e m d z i j n o m d e v i e r a n t e n n e s g e r i c h t n a a r d e k o lo n ie t e d r a g e n , w e r d a a n g e v a t ;

— d e v i e r a n t e n n e s v o o r d e k o r t e g o lv e n , g e r i c h t n a a r d e a n d e r e s t r e k e n , w e r ­d e n b e s t e l d ;

102

— h e t l a a t s t e s t u k v a n d e f o n is c h e k a b e l , d ie h e t H u i s v a n h e t N . I . R . te B r u s s e l m e t h e t z e n d c e n t r u m v e r b i n d t , w e r d in h e t g e b o u w b in n e n g e l e i d :

— a a n d e m o n t e r i n g v a n d e r e k k e n , d i e d e a p p a r a t u u r v o o r d e l a a g s p a n n i n g d e r z e n d e r s d r a g e n , w e r d g e w e r k t .

— a a n d e p l a a t s i n g v a n d e t e le f o o n i n s t a l l a t i e s w e r d g e w e r k t .

***

I n d e z e k o r t e s a m e n v a t t i n g w o r d t g e e n m e ld in g g e m a a k t v a n d e k r a c h t s ­i n s p a n n i n g g e d a a n d o o r d e t e c h n is c h e d i e n s t e n , d i e m e d e w e r k e n a a n d e v e r w e z e n l i j k i n g v a n h e t z e n d c e n t r u m t e 'W a v e r - O v e r i j s e .

T i j d e n s d e u i t v o e r i n g v a n d e w e r k e n , m o e s t e n t a l r i j k e r e c t i f i c a t i e s g e d a a n w o r d e n .

H e t t o e z ic h t o p d e w e r k e n e n d e c o ö r d in a t ie v a n d e v e r s c h i l l e n d e w e r k e n d i e g e l i j k t i j d i g u i t g e v o e r d w e r d e n , s t e l d e n d a g e l i j k s d e l ic a t e p r o b le m e n d ie , o m d e g o e d e g a n g v a n h e t g e h e e l n ie t t e b e le m m e r e n , o n m i d d e l l i j k m o e s t e n o p g e 'lo s t w o r d e n .

E e n p lo e g v a n s p e c i a l i s t e n — a r c h i t e c t e n , e e n i n g e n i e u r , t e k e n a a r s en o p z i jc h te r s d ie t i j d e l i j k a a n g e w o r v e n z i jn , — h e e f t d e p la n n e n v a n d e d e t a i s u i t g e w e r k t e n v o o r t g e z e t e n t a l r i j k e v r a a g s t u k k e n , d ie z ic h in d e lo o p d e r u i t v o e r i n g s t e ld e n , o p g e lo s t .

4. — T E L E V I S I E P R O E V E N .

D e R e g e r i n g h a e f t h e t I n s t i t u u t t o e s t e m m in g v e r le e n d o m t e le v i s ie p r o e v e n t e d o e n , t e n e in d e h e t c u l t u r e e l e n t e c h n is c h p e r s o n e e l v e r t r o u w d t e m a k e n m e t b e p a a l d e v r a a g s t u k k e n in v e r b a n d m e t d e t e le v i s i e .

P lo e g e n , s a m e n g e s t e l d u i t c u l t u r e e l e n t e c h n is c h p e r s o n e e l , h e b b e n v e r ­s c h i l l e n d e b u i t e n la n d s e t e le v i s i e s t a t i o n s t e P a r i j s , t e L o n d e n e n t e E in d h o v e n b e z o c h t o f e r s t a g e s g e d a a n .

E e n s t u d i o v a n h e t H u i s v a n h e t N . I . R . , m e t e e n r u i m t e v a n 10 0 k u b ie k m e t e r w e r d z e e r v o o r l o p i g v o o r t e le v i s i e p r o e v e n i n g e r ic h t .

H e t m a t e r i e e l d a t a a n h e t N . I . R . g e le e n d w e r d o m v a t t e in h o o f d z a a k— V O O R H E T S T E L S E L M E T 8 19 L I J N E N : e e n s t u d i o - u i t r u s t i n g m e t

t w e e c a m e r a ’ s e n e e n t e le c in e v o o r 35 m m . f i l m . / e s— V O O R H E T S T E L S E L M E T 6 25 L I J I mE N : e e n u i t r u s t i n g v o o r c a p t a t i e s

m e t d r i e c a m e r a ’ s e n e e n a p p a r a a t v o o r w e d e r u i t z e n d i n g o p c e n t im e - t r i s c h e g o lv e n . C f& d -*

G e d u r e n d e 4 m a a n d e n k o n d e n d e t e c h n is c h e p lo e g e n z ic h v e r t r o u w d m a k e n m e t d e v r a a g s t u k k e n d i e d e e x p l o i t a t i e v a n d e t e le v i s i e m e t z ic h b r e n g t , z o a ls d e v e r l i c h t i n g , h e t h a n t e r e n e n h e t in s t e l l e n d e r c a m e r a ’ s , d e b e e ld - m e n g in g , e n z . A n d e r e p e r s o n e e l s le d e n w e r d e n o p g e le i d v o o r h e t in g a n g s t e l le n e n h e t d e p a n e r e n v a n h e t m a t e r ie e l .

M e t i n g a n g v a n 1 1 S e p t e m b e r w e r d e n w e k e l i j k s p r o e v e n g e d a a n , d i e e c h t e r n ie t u it g e z D n d e n w e r d e n . A f w i s s e l e n d w e r d m a t e r i e e l o p 8 19 e n 6 25 l i jn e n g e b r u i k t .

D e z e p r o e v e n b e s t o n d e n u i t V l a a m s e e n F r a n s e p r o g r a m m a ’ s , d ie . o n g e v e e r 1 t o t 1 u u r 30 in b e s l a g n a m e n e n w a a r i n t o n e e l e n v a r i é t é e l k a a r a f w i s s e l d e n .

103

GEMEENSCHAPPELIJKE ADMINISTRATIEVE DIENSTEN.

I. — D IR E C T IK VAN H ET SE C R E T A R IA A T VAN H E T IN S T IT U U T . A fd elin g Secretariaat.I . — S E C R E T A R I A A T D E R O R G A N E N V A N B E H E E R .

A a n t a l z i t t i n g e n .R a a d v a n B e h e e r ............................................................................................. 8D a g e l i j k s B e s t u u r ................................................................................... 22C o ö r d in a t ie c o m it é ....................................................................................................... 52

I I . — S E C R E T A R I A A T D E R C O M M I S S I E S . D O O R D E O R G A N E N V A NB E H E E R O P G E R I C H T .

A a n t a l z i t t i n g e n .V a s t e P a r i t a i r e C o m m is s ie e n s u b c o m m i s s i e s ........................... 16R a a d d e r P e n s io e n e n ................................................................................... 30B e h e e r c o m it é v a n d e D i e n s t v o o r M a a t s c h a p p e l i j k D i e n s t ­

b e t o o n e n s u b c o m m i s s i e s ........................................................... 1 7R e d a c t ie c o m m is s ie d e r J a a r v e r s l a g e n ................................. 1 3B e s p r e k i n g e n d e r A . D . G . ' s m e t d e a f g e v a a r d i g d e n d e r

b e r o e p s o r g a n i s a t i e s ......................................................................... 7

I I I . — O R G A N I S A T I E V R A A G S T U K K E N .

D i v e r s e s t u d i e s .

J U R I D I S C H E D I E N S T .

E e n g r o o t g e d e e l t e d e r w e r k z a a m h e d e n v a n d e J u r i d i s c h e D ie n s t in 1 9 5 1 h a d b e t r e k k i n g o p d e r e c h t s k u n d ig e v r a a g s t u k k e n in v e r b a n d m e t h e t n ie u w N a t io n a a l Z e n d c e n t r u m .

V e r s c h e i d e n e r e c h t s g e d in g e n , v ó ó r 1 9 5 1 b e g o n n e n , w e r d e n v o o r d e R e c h t ­b a n k v a n E e r s t e A a n l e g , h e t H o f v a n B e r o e p t e B r u s s e l e v e n a l s v o o r d e R a a d v a n S t a t e v o o r t g e z e t .

I n 1 9 5 1 w a r e n d e v e r z e k e r i n g s w a a r d e n d e v o lg e n d e :B r a n d : 6 9 9 .2 7 1 .7 0 0 ,— ; d i e f s t a l : 2 4 .4 2 5 .0 0 0 ,— ; b u r g e r l i j k e v e r a n t w o o r d e ­

l i jk h e i d : 16 .6 0 0 .0 0 0 ,— ; a u t o ’ s : 1 .4 8 5 .0 0 0 ,— ; a l l e r i s i c o ’ s : 2 .8 5 0 .0 0 0 ; o p r i c h ­t i n g n ie u w z e n d c e n t r u m 8 2 .3 3 1 .6 9 3 ,1 4 .

T i j d e n s d e l a a t s t e m a a n d e n v a n h e t j a a r h e b b e n b e p a a ld e b u i t e n la n d s e m a a t s c h a p p i je n v a n a u t r e u r s r e c h t e e n s t a n d p u n t in g e n o m e n , d a t z o w e l m e t d e B e l g i s c h e w e t g e v i n g a i s m e t d e B e l g i s c h e r e c h t s p r a a k in s t r i j d is . D i ts t a n d p u n t , w a a r b i j h e t I n s t i t u u t z ic h n ie t k a n a a n s lu i t e n , l a a t v o o r z ie n d a tin 19 5 2 h é t g e b r u i k v a n F r a n s e m u z ie k w e r k e n z e e r b e m o e i l i jk t z a l w o r d e n .

D I E N S T D E R B U I T E N L A N D S E B E T R E K K I N G E N .

H e t N . I . R . h e e f t e e n b i j z o n d e r e k r a c h t s i n s p a n n i n g g e d a a n m e t h e t o o g o p d e B e l g i s c h e p r o p a g a n d a in h e t b u i t e n la n d . E e n v i j f t i g t a l p r o g r a m m a ’ s , s p e c ia a l o p v e r z o e k v a n b u i t e n la n d s e o m r o e p e n -o p g e n o m e n , w e r d e n a a n d e z e o m r o e p e n o v e r g e m a a k t e n o p h u n e ig e n a n t e n n e s u i t g e z o n d e n .

D e m o e i l i jk h e d e n o n s d o o r v e r s c h i l l e n d e u i t g e v e r s b e r o k k e n d , h e b b e n e e n l ic h t e v e r m i n d e r i n g v a n d e u i t w i s s e l i n g v a n r e c h t s t r e e k s e e n u i t g e s t e l d e r e l a i s t o t g e v o l g g e h a d : 1 1 5 r e l a i s w e r d e n t o t s t a n d g e b r a c h t .

T w e e h o n d e r d d e r t i g s c r i p t s o f lu is t e r s ,p e le n w e r d e n d o o r d e b u i t e n la n d s e o m r o e p e n a a n d e v e r s c h i l l e n d e d e p a r t e m e n t e n o v e r g e m a a k t .

104

A c h t e n n e g e n t i g m a a l w e r d o n s d o o r b u i t e n la n d s e o m r o e p e n t e c h n is c h e h u lp v e r s c h a f t . V a n z i j n k a n t v e r l e e n d e h e t N . I . R 1 3 7 m a a l z i j n m e d e w e r k i n g a a n v e r s c h i l l e n d e b u i t e n la n d s e r a d i o - o m r o e p e n .

D I E N S T V A N H E T P E R S O N E E L .

S E C T I E « W E D D E N - L O N E N » : D e z e s e c t i e b e t a a l d e b e z o l d i g i n g e n v o o r e e n b e d r a g v a n 10 9 .6 0 3 .9 7 7 ,4 5 f r . , v e r d e e l d a l s v o l g t :

S E C T I E « E R E L O N E N ».

22 .9 38 c o n t r a c t e n w e r d e n o p g e m a a k t , w a a r v a n :— 1 1 . 2 3 2 v o o r d e V l a a m s e u i t z e n d in g e n ;— 1 1 .7 0 6 v o o r d e F r a n s e u i t z e n d in g e n .

S E C T I E « E X A M E N S ».

A c h t t i e n a a n w e r v i n g s e x a m e n s w e r d e n in g e r i c h t . 5 8 7 c a n d id a t e n w e r d e n v o o r d e z e e x a m e n s o p g e r o e p e n , 3 1 7 h e b b e n z ich l a a n g e m e l d e n s le c h t s 94 s la a g d e n .

S E C T I E « S O C I A L E 'W E T T E N ».

M a a t s c h a p p e l i jk e Z e k e r h e i d : D e b i j d r a g e n b e l ie p e n 14 .7 8 2 .4 4 4 f r . , w a a r v a n , k r a c h t e n s d e w e t o p d e v e r z e k e r i n g m e t h e t o iog o p h e t o u d e r d o m s p e n s io e n e n d e v r o e g t i j d i g e d o o d , 1 1 . 1 2 6 .5 0 6 f r . a a n d e D i e n ^ v o o r M a a t s c h a p p e l i jk e Z e k e r h e i d e n 3 .6 19 .4 2 8 f r . a a n v e r s c h i l l e n d e o r g a n i s m e n g e s t o r t w e r d e n . O p d e p e n s i o e n k a a r t e n d e r a r b e i d e r s w e r d e n v o o r 3 6 .5 10 f r . z e g e l s g e p l a k t .

G e b o o r t e t o e la g e n : d e z e t o e l a g e n b e d r o e g e n 7 2 .0 0 0 f r .A r b e i d s o n g e v a l l e n : 59 o n g e v a l l e n w e r d e n i n g e s c h r e v e n .

S E C T I E « P E N S I O E N E N ».

O p 3 1 D e c e m b e r 1 9 5 1 b e d r o e g h e t a a n t a l r e c h t h e b b e n d e n o p e e n p e n s io e n o f e e n h u lp p e n s io e n 85, w a a r v a n e r 9 e e n o u d e r d o m s - , 4 e e n i n v a l i d i t e i t s - , 47 e e n w e d u w e - , e n 2 5 e e n w e z e n p e n s io e n g e n o t e n .

A L G E M E N E D I E N S T E N .

1 . — S E C T I E S E C R E T A R I A A T .

D e s te n c iiB e u rs d r u k t e n 4 0 .6 18 s t e n c i l s a f e n b o n d e n b o v e n d ie n 4 5 .4 3 5 b r o ­c h u r e s in .

D e d i e n s t k o e r i e r o n t v i n g e n v e r d e e l d e 1 . 4 3 1 a a n g e t e k e n d e b r i e v e n e n 14 7 .2 9 4 b r i e v e n e n d r u k w e r k e n . B o v e n d i e n w a s h e t I n s t i t u u t o p 5 1 1 d a g b la d e n e n t i j d s c h r i f t e n g e a b o n n e e r d . D e z e d i e n s t v e r z o n d 2 0 3 .6 5 1 b r i e v e n , w a a r v a n d e f r a n k e r i n g 3 7 3 .3 10 ,3 0 f r . bed roe> g .

2 . — S E C T I E G E B O U W : ( p o l i t i e e n b e w a k i n g , t e le f o o n e n o n d e r h o u d ) .D e a u d i ë n t i e - a a n v r a g e n b e d r o e g e n 3 .048 . E r w a r e n 5 3 .8 6 9 c o n c e r t b e z o e k e r s ,

19 2 6 a a n w e z ig e n b i j d e u i t z e n d in g e n e n 30 .0 0 3 d e e ln e m e r s a a n d e g e le i d e b e z o e k e n d e r i n s t a l l a t i e s .

D e t e le f o n i s t e n o n t v i n g e n 14 8 .9 0 0 t e le f o o n g e s p r e k k e n , v r o e g e n e r 6 .968 a a n e n m a a k t e n d e t e k s t v a n 1 .0 4 0 t e le g r a m m e n t e le f o n i s c h o v e r .

II . — A D M IN IST R A T IE V E D IR E C T IE

R a a d v a n B e h e e r .....................................................D ie n s t v o o r M a a t s c h a p p e l i jk D ie n s t b e t o o nV la a m s c u l t u r e e l D e p a r t e m e n t ..............F r a n s c u l t u r e e l D e p a r t e m e n t ..............T e l e v i s i e .........................................................................T e c h n is c h D e p a r t e m e n t .................................A d m i n i s t r a t i e ...............................................................

F r . 4 17 .4 9 8 ,— — 0 ,3 8 %F r . 6 6 5 .2 3 7 ,7 0 = 0 ,6 1 %F r . 3 2 .7 3 7 .9 15 ,8 8 = 2 9 ,8 7 %F r . 3 3 .2 18 .0 2 3 ,5 2 = 3 0 ,3 0 %F r . 5 0 6 . 1 1 7 ,7 5 = 0 ,4 6 %F r . 2 7 .9 7 9 .9 16 ,6 0 = 2 5 ,5 3 %F r . 14 .0 7 9 .2 6 8 ,0 0 = 1 2 ,8 5 %F r . 10 9 .6 0 3 .9 7 7 ,4 5 = 10 0 .0 0 %

105

3 . — A L G E M E E N E C O N O M A A T E N M A G A Z I J N E N :T e n e i n d e n a t e g a a n o f d e b o e k h o u d i n g o v e r e e n s t e m d e m e t d e g o e d e r e n

in m a g a z i jn e n , w e r d e n t a l r i j k e c o n t r o l e s g e d a a n .A A N K O O P B U R E A U .

D i t b u r e a u g a f g e v o l g a a n 7 .8 7 6 a a n v r a g e n v o o r a a n k o p e n , d i e v a n d e d i e n s t e n t e B r u s s e l , d e V l a a m s e e n W a a l s e G e w e s t e l i j k e O m r o e p e n e n d e s e c t i e t e L e o p o l d s t a d u i t g i n g e n .

D o o r z i jn b e m i d d e l i n g w e r d .e n v o o r e e n b e d r a g v a n 3 7 .3 5 0 .16 3 ,2 6 f r . b e s t e l ­l i n g e n d o o r g e g e v e n .D I E N S T B O E K H O U D I N G .

D a a r d e p o n s m a c h in e s t e l a a t t o e k w a m e n , k o n in 1 9 5 1 g e e n b e r o e p g e d a a n w o r d e n o p h e t b u r e a u d e r m e c h a n o g r a f i e v o o r d e u i t v o e r i n g v a n d e w e r k e n , w a a r v o o r d e z e n i e u w e i n s t a l l a t i e b e s t e m d is . V o o r 19 5 2 w e r d e n a l l e g e p a s t e 1 m a a t r e g e l e n g e t r o f f e n .1 . — F I N A N C I E L E S E C T I E .

D e K a s h e e f t 1 3 . 1 5 2 b e w e r k i n g e n u i t g e v o e r d . D e g e l d b e w e g i n g b e d r o e g 1 12 .9 5 5 .6 6 8 ,2 0 f r . v o o r d e in k o m s t e n e n 10 6 .0 5 5 .9 8 4 ,3 5 f r . v o o r d e u i t g a v e n .

15 .4 4 7 b e w e r k i n g e n w e r d e n d o o r b e m i d d e l i n g v a n d e P o s t c h e c k d i e n s t g e d a a n , 2 15 ,6 2 2 .0 6 5 ,6 4 f r . v o o r d e in k o m s t e n e n 19 6 .0 8 9 .5 9 0 ,18 f r . v o o r d e u i t g a v e n .2 . — S E C T I E « R E K E N I N G - C O U R A N T ».

O m d e t o e s t a n d v a n d e r d e n t e n o v e r s t a a n v a n h e t I n s t i t u u t t e v o e g e n , m o e s t e n 1 .5 9 9 in d i v i d u e l e r e k e n i n g e n - c o u r a n t g e o p e n d w o r d e n . H i e r o p w e r d e n 14 .8 9 8 i n s c h r i j v i n g e n g e d a a n .3 . — S E C T I E M A G A Z I J N E N , K O S T P R I J Z E N E N I N V E N T A R I S S E N .

O p d e s t e e k k a a r t e n w e r d e n 5 6 .13 8 v e r r i c h t i n g e n g e b o e k t .4. — S E C T I E C E N T R A L I S A T I E .

D e w e r k z a a m h e d e n v a n d e z e s e c t i e m a k e n h e t m o g e l i jk d e j a a r l i j k s e a f r e k e n i n g e n , b i j d i t v e r s l a g g e v o e g d , o p t e m a k e n .

I I I . — D I E N S T V O O R M A A T S C H A P P E L I J K D I E N S T B E T O O N

M E D I S C H - S O C I A A L D I S P E N S A R I U M .D r i e v e r p l e e g s t e r s v e r z e k e r e n b e s t e n d i g d e d i e n s t t i jd e n s d e d i e n s t u r e n

v a n h e t N . I . R .E l k e d a g i s é é n v a n o n z e t w e e g e n e e s h e r e n g e d u r e n d e é é n u u r t e r b e s c h i k ­

k i n g v a n h e t p e r s o n e e l .6 .59 0 p e r s o n e n h e b b e n z ic h in 1 9 5 1 b i j h e t d i s p e n s a r i u m a a n g e m e ld . D e

g e n e e s h e r e n h ie ld e n 1 . 3 6 2 r a a d p l e g i n g e n .D I E N S T V O O R M A A T S C H A P P E L I J K D I E N S T B E T O O N .

D e z e d i e n s t v e r s t r e k t r a a d g e v i n g e n e n d o e t s t a p p e n te n g u n s t e d e r p e r s o ­n e e l s le d e n , v o o r a l o p h e t g e b i e d d e r s o c i a l e w e t g e v i n g e n d e r m a a t s c h a p p e l i j k e z e k e r h e i d .

54 5 b r i e v e n e n 6 2 1 n o t a ’ s w e r d e n v e r z o n d e n .R e g e l m a t i g w o r d e n b e z o e k e n a f g e l e g d b i j z ie k e p e r s o n e e l s le d e n .D e g e w e s t e l i j k e o m r o e p e n w o r d e n e v e n e e n s r e g e l m a t i g b e z o c h t .1 3 h u w e l i j k s l e n i n g e n w e r d e n t o a g e s t a a n . H e t V a c a n t i e f o n d s k w a m t u s s e n ­

b e id e t e n g u n s t e v a n 28 k in d e r e n .T e n s l o t t e w e r d e n 86 i n d i v i d u e l e g e v a l l e n o v e r g e m a a k t .

M E S S .G e m id d e ld w e r d e n 2 3 2 m a a l t i j d e n p e r d a g v e r s t r e k t .

N . B . — D e b a l a n s r e k e n i n g v o o r h e t j a a r 1 9 5 1 w o r d t g r a t i s t o e g e z o n d e n a a n w ie e r s c h r i f t e l i j k o m v e r z o e k t . S c h r i j v e n : N . I . R . S e c r e t a r i a a t v a n h e t I n s t i t u u t - B r u s s e l .

106

IN H O U D S T A F E L

B iz .

Inleiding door de Adminislrateurs-Directeurs-Generaaï ............ 5De geschiedenis van de • Radio-Omroep in België ........................ 7

De luisteraar is niet de baas ................................................................. 17

De reporter in het stadion ................................................................. 21

I ruquage in liet luisterspel .................................................................. 26

De heren van de balans .......................................................................... 3 1

Franz André ..................................................................................................... 37

Negen en derlig centiem per dag ......................................................... 4 1

De anti-cyclonale w i g ................................................................................... 45Geen sant... in eigen la n d .......................................................................... 5 1

Hel zendcentrum Ie W aver-O verijse ......................................................... 56

W at doet de schoolradio op liet gebied van de literatuur ? ... 62

Het hele 'land hoorde het ... ................................................................. 66

Een bezoek aan het N .l.R .............................................................................. 70

Jaarverslag 195 t ............................................................................................ 79

107